Bir gayrimisli eşya elden çıkarılıp sonucunda bir bedel elde edildiyse veya edilmediyse kişinin iyiniyetli olup olmaması hususlarını dikkate alarak eşyaları geri almak için talepte bulunulabilir mi?
- MK m.122/2 gereği, hediye aynen veya mislen geri verilemiyorsa, sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır. Buna göre; hediyeler duruyorsa aynen diğer nişanlıya geri verilir. Mislen geri verilme, misli yani temini her zaman mümkün olabilen eşyalarda söz konusudur. Hediyeler iyiniyetle elden çıkarılmışsa artık geri verilmesi söz konusu olmaz. Ancak hediye elden çıkmış olmakla birlikte karşılığında malvarlığına bir değer girmişse (örneğin hediye satılmışsa) bunun geri verilmesi istenebilir. Eğer hediyeyi alan nişanlı bunu kötü niyetle elden çıkarmış ise hediyenin tam değerini tazmin etmesi gerekir. Hediyeyi alan nişanlı hediyeyi kullanmış veya iyiniyetle kısmen veya tamamen karşılıksız olarak (bağışlama) elden çıkarmış ise, hediyelerden geriye ne kalmışsa sadece onu geri vermekle yükümlüdür.
Nişanlılık sona erdiğinde başlık parası geri istenebilir mi? Sebepsiz zenginleşme var mıdır? BK. m. 81?
- Başlık olarak verilen para veya eşyanın nişan hediyesi kapsamında yer alıp almayacağı tartışmalıdır. Bir görüşe göre evlenmenin gerçekleşmesi amacıyla verilen bu tür para ve eşyanın da nişan hediyesi olarak kabulü gerekmektedir. Bir başka görüşe göre, her zaman olmasa da çoğu zaman bu ad altında para ve eşya verilmesi ahlaka aykırı olduğundan, bu nişan hediyesi olarak nitelendirilemez. Yargıtay önceleri başlık adı altında verilen paraların nişan hediyesi sayılamayacağını kabul etmekteydi. Bazı kararlarında başlık adı altında para verilmesini ahlaka ve adaba aykırı bularak, ahlaka aykırı bir amacın elde edilmesi için verilen şeylerin iadesinin gerekmeyeceği sonucuna varmıştır. Bunun yanısıra bazı kararlarında başlık alınmasının 28.11.1920 tarihli ve 55 sayılı Düğünlerde Men’i İsrafat Kanunu’na aykırı olduğu gerekçesiyle geri verilmesine ilişkin talepleri reddetmiştir. Bazı kararlarında ise başlık alınmasını aynı kanuna aykırı bulmuş, bununla beraber iadesinin sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre istenebileceğine hükmetmiştir. Ancak adı geçen kanunun 20.09.1966 tarihinde Anayasa Mahkemesi tarafında iptalinden sonra bu Kanuna dayanma imkanını kaybetmiştir. Yargıtay’ın özellikle 55 sayılı Kanunun iptalinden sonraki kararlarında başlık olarak verilenleri nişan hediyesi saydığı görülmektedir. Nişan hediyesi olarak nitelediği bu paranın ve eşyanın, erkek nişanlı adına babası tarafından kızı temsilen babasına verildiğini buradan hareketle de MK m.122’ye göre açılacak hediyelerin iadesi davasının erkek nişanlı tarafından kız nişanlıya açılması gerektiğini kabul etmektedir.
- Bununla birlikte, ister başlık adıyla ister hediye adıyla verilmiş olsun, kızın evlenmesine rıza göstermesi için babasına veya anasına verilen para veya eşyanın ahlaka aykırı nitelik taşıdığını ve nişan hediyesi olarak kabul edilemeyeceğini belirtmek gerekir. Bu durumda BK. m. 81’in uygulanması sonucu verilenlerin geri alınmasının mümkün-n olmayacağı, dolayısıyla ahlaka aykırı amaçla başlık adı altında para alan kız babasını korumaya devam edeceği, bu yüzden bu çözümün isabetli olmadığı söylenebilir. Başlı verilmesi ahlaka aykırı ise de, ahlaka aykırı amaç taşıyanın başlık veren kadar alan da olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Buna göre her somut olayda olay dikkatlice incelenmeli, hangi tarafın ahlaka aykırı amaç taşıdığı belirlenmelidir. Örneğin başlık veren de kendisini istemeyen biriyle başlık yoluyla nişanlanmak veya evlenmek istemişse, artık verdiklerini geri isteyememelidir.
