Auditor en Audit-firm rotation

In december 2003 kon Parmalat een obligatielening van 150 miljoen euro niet terugbetalen, terwijl het 4.5 miljard aan liquide middelen zou hebben. Dit geld bleek er echter niet te zijn, er was fraude gepleegd met betrekking tot de jaarrekening en er was leningdocumentatie vervalst. Later verdween Parmalat zelfs van de beurs. Naar aanleiding van het Parmalat-schandaal en een aantal soortgelijke boekhoudschandalen in de afgelopen eeuw, (zoals Enron, Worldcom, en Xerox) wordt er toenemende kritiek geuit naar de rol van de externe accountant als onafhankelijke derde partij. Als reactie op de boekhoudschandalen is er wereldwijd aanscherping van de controle- en verslaggevingregels. Verplichte rotatie is een van de mogelijke oplossingen. Hierbij wordt gewisseld van accountant (auditor rotation) of van het accountantsbureau (audit-firm rotation). Dit zou voorkomen dat de accountant wordt beïnvloed door het bedrijf wat opportunistische manipulatie tot gevolg zou hebben. In deze tekst wordt onderzocht of het wisselen van accountantskantoor daadwerkelijk een gunstige invloed heeft op de kwaliteit van de accountantsverklaring. De primaire rol van de accountant is het verhogen van de kwaliteit van de financiële informatie in overeenstemming met de normen van de PCAOB. Het doel is ervoor te zorgen dat er geen materiële afwijkingen in de jaarrekening van een entiteit zitten (Marshall, McManus, & Viele, 2013, p. 408). Financiële verslaggeving wordt gebruikt om financiële informatie over een entiteit te communiceren met de externe omgeving. Met als doel de externe omgeving inzicht te geven in de financiële positie van deze entiteit. Wegens het bestaan van informatie asymmetrie, en de mogelijke belangenconflicten tussen de bedrijfsleiding en externe gebruikers, wordt een onafhankelijke accountantsverklaring vereist (Johnson, Khurana, & Reynolds, 2002, p. 641). De kwaliteit van deze verklaring hangt volgens Antle en Nalebuff (1991, zoals geciteerd in: Johnson, Khurana, & Reynolds, 2002, p. 641) af van de competenties van de accountant zelf en de waarschijnlijkheid dat deze accountant in staat is de (mogelijke) materiële onjuistheden te rapporteren. De bereidheid om deze materiële onjuistheden te corrigeren hangt af van de onafhankelijkheid van de accountant. Om deze onafhankelijkheid te waarborgen is accountant rotatie of accountantsbureau rotatie een mogelijke oplossing.
Er is sprake van interne rotatie wanneer de eindverantwoordelijke partner binnen het accountantskantoor dient te worden vervangen. Wanneer van het gehele accountantskantoor wordt gewisseld wordt het kantoorrotatie genoemd. Nu is de vraag of de rotatie van accountant of accountantskantoor daadwerkelijk de kwaliteit van de financiële verslaggeving verbeterd. Mautz en Sharaf (1961, zoals geciteerd in: Myers, Myers, & Omer, 2003, p. 781) suggereren dat een langdurige accountant-cliënt relatie mogelijk een schadelijk effect heeft op de onafhankelijkheid van de accountant omdat het de objectiviteit van de accountant na verloop van tijd gereduceerd wordt. Een lange termijn relatie zou leiden tot een verhoogde mate van vertrouwdheid tussen de twee partijen waardoor zowel de onafhankelijkheid als de professionele scepsis wordt aangetast (Casterella, Johnston, 2012, p. 109). Hierbij sluit ook de theorie ‘’learned confidence’’ van Shockley (1981) aan, waarbij de controlerend accountant een bepaalde mate van vertrouwen in de cliënt heeft. Dit heeft als mogelijk gevolg dat de accountant minder zware en minder innovatieve controleprocedures gebruikt (Johnson, Khurana, & Reynolds, 2002, p. 643). Regelgevende instanties stellen dat er een verband is tussen de ambtstermijn en de vermindering van de kwaliteit van de winst. Er wordt gesuggereerd dat verminderde onafhankelijkheid van de accountant kan leiden tot niet onderbouwde boekhoudkundige keuzes die de grenzen van de GAAP opzoeken. Dit zou kunnen leiden tot het falen van het opsporen van materiele fraude en onjuistheden (U.S. Senate 1977; AICPA 1978; Berton 1991; SEC 1994, zoals geciteerd in: Myers, Myers, & Omer, 2003, p. 781). Stefaniak, Robertson, en Houston (2009, zoals geciteerd in: Casterella, Johnston, 2012, pp. 108-109) hebben bevonden dat de meeste studies kijken naar het verband van de termijn en de verschillende maatregelen van de controlekwaliteit. In het algemeen vinden ze dat controlekwaliteit hoger is wanneer er sprake is van een langere accountant-cliënt relatie. Het probleem van deze gevolgtrekking is dat de meeste van deze studies gebruik maken van gegevens waarbij er geen sprake is van verplichte accountant rotatie, maar vrijwillige (Casterella, Johnston, 2012, p. 109). Kennis is een essentieel onderdeel voor het vermogen van de accountant om materiële afwijkingen in de financiële verslaggeving te ontdekken. Bepaalde kennis is cliënt specifiek, dit creëert een aanzienlijke leercurve voor nieuwe accountants (Knapp, 1991, zoals geciteerd in: Johnson, Khurana, & Reynolds, 2002, p. 642). Het is hierdoor mogelijk dat de accountant in het begin van de relatie met de cliënt minder snel materiele afwijkingen zal ontdekken, dan wanneer de accountant langere tijd dezelfde klant controleert. Een dergelijke accountant heeft dus een dieper inzicht in het bedrijf van de cliënt en behaalt zo een relatief voordeel t.o.v. een nieuwe accountant (Beck, Frecka, & Solomon 1988, zoals geciteerd in: Johnson, Khurana, & Reynolds, 2002, p. 642). Geiger en Raghunandan (2002, zoals geciteerd in: Casterella, Johnston, 2012, p. 110) hebben het verband tussen de ambtstermijn en de kwaliteit van de financiële verslaggeving bij 117 bedrijven in crisis onderzocht. Er is gekeken naar factoren zoals de grootte van de onderneming en de waarschijnlijkheid van een faillissement. Er word geconstateerd dat wanneer de ambtstermijn toeneemt de kans dat de onafhankelijke accountant faalt juist afneemt. Verder onderzoek naar de ambtstermijn en kwaliteit van de accountantscontrole is verstrekt door de AICPA’s Quality Control Inquiry Committee van de SEC Practise Section. Dit Committee heeft 406 gevallen van aangetoond tekortschietende resultaten van de accountantscontroles tussen 1979 en 1991 onderzocht. Uit dit onderzoek is geconcludeerd dat de beweringen met betrekking tot het falen van de accountantscontrole zich drie keer zo vaak voordoen wanneer een accountantskantoor haar eerste of tweede controle van een bepaalde cliënt verricht (Myers, Myers, & Omer, 2003, p. 782). Er zijn verschillende onderzoeken naar het verband van de ambtstermijn en de kwaliteit van de accountantscontrole verricht. Een lange termijn relatie zou mogelijk leiden tot een verhoogde mate van vertrouwdheid, waardoor de onafhankelijkheid en objectiviteit van de accountant aangetast zou worden. Volgens de ‘’learned confidence’’ theorie zou de over tijd toegenomen mate van vertrouwen leiden tot een vermindering van innovatieve controleprocedures. Echter, de meeste studies tonen aan dat de kwaliteit van de financiële verslaggeving hoger is wanneer er sprake is van een langere accountant-cliënt relatie. Daarbij zal een accountant die gedurende langere periode voor een cliënt werkt meer cliënt specifieke kennis hebben verworven waardoor de accountant sneller materiele afwijkingen zal ontdekken. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de rotatie van accountant of accountantskantoor geen positief effect heeft op de kwaliteit van de financiële verslaggeving. Ondersteuning voor de conclusie is ook het feit dat er geen literatuur is gevonden die de wisseling van kantoor of accountant onderbouwd.
Bibliografie

Casterella, J.R., Johnston, D. (2012). Can the academic literature contribute to the debate over mandatory audit firm rotation? Elsevier, 25(1), 108-116.
Johnson, V. E., Khurana, I. K., & Reynolds, J. K. (2002). Audit-firm tenure and the quality of financial reports. Contemporary Accounting Research, 19(4), 637–660.
Marshall, D.H., McManus, W.W., & Viele, D.F., (2013). Accounting: What the numbers mean New York: McGraw-Hill.
Myers, J.N., Myers, L.A., & Omer, T.C. (2003). Exploring the Term of the Auditor- Client Relationship and the Quality of Earnings: A Case for Mandatory Auditor Rotation? The Accounting Review, 78(3), 779-799.