อุตสาหกรรมปูนซีเมนตกับการเปลี่ยนแปลง ยุทธศักดิ์ คณาสวัสดิ์ โปรย กรณีของประเทศไทย ปจจุบันกําลังแขงขันกับอินโดนีเซียเพื่อครองตําแหนงผูผลิต ปูนซีเมนตใหญที่สุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต ปจจุบันอุตสาหกรรมปูนซีเมนตอยูในชวงปรับโครงสรางครั้งใหญ ไมใชเฉพาะในประเทศ ไทยเทานั้น แตเปนสถานการณที่เกิดขึ้นทั่วโลก โดยผูผลิตยักษใหญ 3 ราย ไดมีสวนแบง ตลาดเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ขณะเดียวกันอุปสงคตอซีเมนตของประเทศจีนก็ไดเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็ว มาก ทําใหกลายเปนตลาดขนาดใหญของโลก มนุษยไดรูจกปูนซีเมนตมาตั้งแตสมัยกรีซและโรมันเปนเวลานานกวา 2,000 ป โดยวัสดุท่ใช ั ี ทํา ปูนซีเมนตในสมัยนั้น คือ หินปูนและเถาภูเขาไฟ ซึ่งเมื่อนํามาผสมน้ําจะทําปฏิกรยา ิิ ซึ่งกันและกัน ทําใหเกิดการแข็งตัว ตอมาไดเกิดนวัตกรรมครั้งสําคัญ คือมีการคิดคน พอรตแลนดซีเมนต ซึ่งคือปูนซีเมนตที่เราใชกนในทุกวันนี้ โดยนาย Joseph Aspdin ั ชาวอังกฤษ ไดจดสิทธิบตรกระบวนการผลิตพอรตแลนดซีเมนตเอาไวเมื่อป 2367 เหตุที่ ั เรียกชื่อวาพอรตแลนดซีเมนตนั้น เนื่องจากเมื่อแข็งตัวจะมีคุณสมบัติเหมือนกับหินปูนที่ได จากเกาะพอรตแลนด ซึ่งนิยมใชในการกอสรางในสมัยนั้น ตอมาในป 2388 ไดเริ่มมีการผลิตพอรตแลนดซีเมนตหรือปูนซีเมนตแบบสมัยใหมขึ้นใน ประเทศอังกฤษ โดยเปนการผสมวัสดุซึ่งประกอบดวยสวนผสมของหินปูนและดินเหนียว หรือหินปูนและหินชนวน จากนั้นนํามาเผาและบดใหเปนผง ตอมาไมนานความนิยมใน พอรตแลนดซีเมนตก็ไดแพรกระจายไปทั่วโลก จากตัวเลขของบริษัท Holcim อุปสงคตอปูนซีเมนตของโลกเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็ว จาก 575 ลานตัน ในป 2513 เปน 1,650 ลานตัน ในป 2544 หรือเพิ่มขึ้นในอัตราเฉลี่ย 3.5% ตอป โดย เฉพาะอุปสงคตอปูนซีเมนตในประเทศจีนไดเติบโตสูงมากในอัตราเฉลี่ยถึง 10.8% ตอป จาก 25 ลานตัน ในป 2513 เปน 605 ลานตัน ในป 2544 ทําใหตลาดในประเทศจีนมีสัดสวน

สูงถึง 37% ของตลาดทั่วโลก ขณะที่อุปสงคในประเทศอื่นๆ ไมรวมจีน เติบโตในอัตราคอน ขางต่ํา คือ เฉลี่ย 2.1% ตอป เปนที่นาสังเกตวาโครงสรางอุตสาหกรรมปูนซีเมนตไดเปลี่ยนแปลงไป มีการควบรวม กิจการกันมาก โดยในป 2544 หากไมนับรวมประเทศจีนแลว ทั่วโลกมีกําลังผลิตปูนซีเมนต รวม 1,310 ลานตัน โดยโรงงานปูนซีเมนตในเครือของบริษัทยักษใหญของโลก 3 อันดับ แรก คือ บริษัท Lafarge ของฝรั่งเศส บริษัท Holcim ของสวิสเซอรแลนด และบริษัท Cemex ของเม็กซิโก มีกําลังผลิตปูนซีเมนตรวมกันมากถึง 32% ของทั้งหมด สวนอีก 7 บริษัทที่มีกําลังผลิตรองลงมา คือ บริษัท Heidelberger ของเยอรมนี บริษัท Italcementi ของอิตาลี บริษัท Taiheiyo ของญี่ปุน บริษัท Buzzi Unicem ของอิตาลี บริษัท Votorantim ของบราซิล บริษัทปูนซีเมนตไทย ของไทย และบริษท RMC ของ ั สหราชอาณาจักร ทั้ง 7 บริษัท มีกําลังผลิตรวมกัน 26% ของทั้งหมด ดังนั้น บริษัทยักษใหญ 10 อันดับแรกของโลก มีกาลังผลิตรวมกันมากถึง 58% ของกําลังผลิตรวมทั่วโลก โดย ํ ไมรวมกําลังผลิตในประเทศจีน แนวโนมสําคัญในระยะที่ผานมา คือ บริษัทยักษใหญของโลกไดเขามาถือหุนใหญในบริษัท ผลิตปูนซีเมนตในประเทศตางๆ เปนตนวา บริษัท Taiheiyo Cement ผูผลิต ปูนซีเมนตใหญอันดับ 6 ของโลกจากญี่ปุน ไดเขามาถือหุนใหญ 29.1% ในบริษัทซังยอง ซีเมนตของเกาหลีใต สวนบริษัท Cemex ของเม็กซิโก เมื่อป 2543 ไดจายเงิน 110,000 ลานบาท เพื่อซื้อกิจการ ของบริษัท Southdown ซึ่งเปนผูผลิตซีเมนตใหญเปนอันดับ 2 ของสหรัฐฯ บริษัท Buzzi Unicem ของอิตาลี ซื้อกิจการของบริษัท Dyckerhoff ของเยอรมนี บริษัท Lafarge ผูผลิตปูนซีเมนตใหญอันดับ 1 ของโลก ไดเขามาถือหุนใหญ 52.6% ใน บริษัท Malayan Cement ซึ่งเปนผูผลิตปูนซีเมนตใหญเปนอันดับ 1 ของมาเลเซีย

สําหรับกรณีของอินโดนีเซีย ปจจุบนบริษัทตางชาติไดเขามาถือหุนใหญในหลายบริษัท โดย ั บริษัท Hidelberger ไดถือหุนใหญในบริษัท Indocement ซึ่งเปนผูผลิตปูนชีเมนตใหญเปน อันดับ 2 ของประเทศ โดยมีกําลังผลิต 15.7 ลานตัน/ป สวนบริษัท Holcim ถือหุน ใหญในบริษัท Semen Cibinong ผูผลิตชีเมนตใหญเปนอันดับ 3 ของอินโดนีเซีย โดย มีกาลังผลิต 9.6 ลานตัน/ป และบริษัท Lafarge ถือหุนใหญในบริษัท Semen Andalas ํ ผูผลิตปูนชีเมนตใหญเปนอันดับ 4 ซึ่งมีกําลังผลิต 2.6 ลานตัน/ป สวนกรณีของฟลิปปนส บริษัทยักษใหญของตางชาติ 3 บริษัท คือ บริษัท Lafarge บริษัท Holcim และบริษัท Cemex ไดเขามาถือหุนใหญในโรงงานผลิตปูนซีเมนตของฟลิปปนส ทําใหมกําลังผลิตรวมกันมากถึง 89% ของกําลังผลิตทั้งหมดของประเทศ โดยโรงงานผลิต ี ปูนซีเมนตซึ่งมีเจาของเปนชาวฟลิปปนสนั้น มีกําลังผลิตเพียงแค 11% ของทั้งหมด สําหรับกรณีของประเทศไทย ปจจุบันกําลังแขงขันกับอินโดนีเซียเพื่อครองตําแหนงผูผลิต ปูนซีเมนตใหญที่สุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต แมอินโดนีเซียจะมีตลาดขนาดใหญ กวา คือ 27.5 ลานตัน ในป 2547 เปรียบเทียบกับไทยที่ระดับ 23 ลานตัน ในปเดียวกัน แต ประเทศไทยมีกําลังผลิตปูนซีเมนตมากกวา คือ 54 ลานตัน/ป ในขณะที่อินโดนีเซียมี กําลังผลิต 48 ลานตัน/ป ประเทศที่กําลังมาแรง คือ เวียดนาม โดยอุปสงคตอปูนซีเมนต เพิ่มขึ้นรวดเร็วมากจนมีขนาดใกลเคียงกับประเทศไทย และมีแนวโนมวาในอนาคตจะเปน ประเทศยักษใหญในอุตสาหกรรมผลิตปูนซีเมนตในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต อยางไรก็ตาม อุตสาหกรรมผลิตปูนซีเมนตของประเทศไทยก็หลีกหนีกระแสโลกาภิวัฒน ไปไมพน โดยในระยะที่ผานมาบริษัทตางชาติไดเขามาซื้อธุรกิจผลิตปูนซีเมนตในประเทศ ไทยไปหลายบริษัท โดยบริษัท Holcim เขามาถือหุนใหญในบริษทปูนซีเมนตนครหลวง ซึ่ง ั เปนผูผลิตปูนซีเมนตใหญเปนอันดับ 2 ของประเทศไทย โดยมีสวนแบงตลาด 28% ในประเทศไทย

สวนบริษัท Ciments Francais บริษัทลูกของบริษัท Italcementi ผูผลิตปูนซีเมนตจากอิตาลี ซึ่งใหญเปนอันดับ 5 ของโลก ไดเขามาถือหุนใหญในบริษัทชลประทานซีเมนตและ บริษัท ปูนซีเมนตเอเซีย ทําใหมีสวนแบงตลาดในประเทศไทยประมาณ 13% บริษัทขามชาติอีกบริษัทหนึ่งที่รกเขามาประเทศไทย คือ บริษัท Cemex ผูผลิตปูนซีเมนต ุ ใหญอันดับ 3 ของโลก ไดเขามาถือหุนใหญในโรงงานปูนซีเมนตของเครืออิตัลไทยและ ในบริษัทสระบุรีซีเมนต และมีสวนแบงตลาด 3% สุดทายนี้ เปนเรื่องนาภาคภูมิใจของคนไทยวาหากไมรวมการผลิตปูนซีเมนตในประเทศจีน แลว เครือซีเมนตไทยนับเปนบริษัทผลิตปูนซีเมนตใหญเปนอันดับ 9 ของโลก มีกําลัง ผลิตรวม 23 ลานตัน/ป แตยงนับวามีขนาดเล็กมากเมื่อเปรียบเทียบกับผูผลิตรายใหญ 3 ั อันดับแรกของโลก คือ บริษท Lafarge มีกําลังผลิต 165 ลานตัน/ป บริษัท Holcim 155 ั ลานตัน/ป และบริษัท Cemex 96 ลานตัน/ป ------------------------------