Free Essay

Me and Myself

In:

Submitted By KyLovesssss
Words 19642
Pages 79
EKONOMIKS
Araling Panlipunan
Modyul para sa Mag-aaral

DEPED COPY
Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa
Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas i All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

EKONOMIKS 10
Araling Panlipunan – Modyul para sa Mag-aaral
Unang Edisyon 2015
Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas.
Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society
(FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Modyul para sa Mag-aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga mayakda.
Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa filcols@gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.

DEPED COPY
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, Ph.D.

Mga Bumuo ng Modyul para sa Mag-aaral

Mga Konsultant:

Dr.Jose V. Camacho, Jr., Amella L. Bello,
Niño Alejandro Q. Manalo, at Rodger Valientes

Mga Manunulat:

Bernard R. Balitao, Martiniano D. Buising, Edward D.J. Garcia,
Apollo D. De Guzman, Juanito L. Lumibao Jr.,
Alex P. Mateo, at Irene J. Mondejar

Mga Kontributor: Ninian Alcasid, Romela M. Cruz, Larissa Nano, at
Jeannith Sabela
Mga Tagaguhit:

Eric S. de Guia, Ivan Slash Calilung, Gab Ferrera,
Marc Neil Vincent Marasigan, at Erich D. Garcia

Mga Naglayout:

Jerby S. Mariano at Donna Pamella G. Romero

Mga Tagapangasiwa: Dir. Jocelyn DR. Andaya, Dr. Jose D. Tuguinayo Jr,
Dr. Rosalie B. Masilang, Dr. Enrique S. Palacio, at
Mr. Edward D. J. Garcia
Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Group, Inc.
Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address: 5th Floor, Mabini Building, DepEd Complex
Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600
Telefax:
(02) 634-1054 o 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com ii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Yunit I
DEPED COPY

1
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

YUNIT I
MGA PANGUNAHING KONSEPTO NG EKONOMIKS
PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG
Bawat tao ay humaharap sa iba’t ibang sitwasyon sa araw-araw. Kalimitan, magkakaiba ang kanilang mga karanasan ayon sa kanilang mga kagustuhan at pangangailangan. Ang kanilang pagtugon ay batay sa kanilang interes at preperensiya o pinipili.
Sa kabila nito, hindi maikakaila na kaalinsabay ng pagtugon sa mga pangangailangan at kagustuhan ay nahaharap sila sa suliranin na dulot ng kakapusan ng pinagkukunang-yaman.
Ang modyul na ito ay naglalayong maipamalas mo bilang mag-aaral ang iyong pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay. Layunin din nitong maisabuhay mo ang mga pangunahing konsepto ng ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay.
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO

DEPED COPY
Pamantayang Pangnilalaman

Pamantayang Pagganap

Naipamamalas ng mag-aaral ang pagunawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-arawaraw na pamumuhay

Naisasabuhay ang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay.

Sa araling ito, inaasahan na matutuhan mo ang sumusunod:

» Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pangARALIN 1:
KAHULUGAN NG
EKONOMIKS

araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan.
» Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pangaraw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan. » Naipakikita ang ugnayan ng kakapusan sa pangaraw-araw na pamumuhay.

ARALIN 2:
KAKAPUSAN

» Natutukoy ang mga palatandaan ng kakapusan sa

pang-araw-araw na buhay.
» Nakabubuo ng kongklusyon na ang kakapusan ay isang pangunahing suliraning panlipunan.
» Nakapagmumungkahi ng mga paraan upang malabanan ang kakapusan.
3

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

» Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa

ARALIN 3:
PANGANGAILANGAN
AT KAGUSTUHAN

»
»
»
»

pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon.
Naipakikita ang ugnayan ng personal na kagustuhan at pangangailangan sa suliranin ng kakapusan.
Nasusuri ang herarkiya ng pangangailangan.
Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng mga pangangailangan batay sa mga herarkiya ng pangangailangan. Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa pangangailangan at kagustuhan.

» Nasusuri ang kaugnayan ng alokasyon sa kakapusan at pangangailangan at kagustuhan.

ARALIN 4:
ALOKASYON

» Napahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon upang matugunan ang pangangailangan.

» Nasusuri ang mekanismo ng alokasyon sa iba’t

ibang sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa kakapusan. » Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo.
» Nasusuri ang mga salik na nakakaapekto sa

DEPED COPY pagkonsumo. ARALIN 5:
PAGKONSUMO

ARALIN 6:
PRODUKSIYON
ARALIN 7:
MGA ORGANISASYON
NG NEGOSYO

» Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa

pamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa pamimili. » Naipagtatanggol ang mga karapatan at nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili. » Naibibigay ang kahulugan ng produksiyon.
» Napahahalagahan ang mga salik ng produksiyon

at ang implikasyon nito sa pang-araw-araw na pamumuhay. » Nasusuri ang mga tungkulin organisasyon ng negosyo.

ng

iba’t

ibang

4
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

GRAPIKONG PANTULONG

Walang katapusang pangangailangan at kagustuhan

Pagkonsumo

Limitadong pinagkukunang-yaman

KAKAPUSAN

DEPED COPY
Produksiyon

ALOKASYON

EKONOMIKS

5
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PANIMULANG PAGTATAYA
Isulat ang titik ng pinakatamang sagot sa sagutang papel.
(K) 1. Sa ilalim ng command economy, ang mga pagpapasya kung anong produkto at serbisyo ang dapat na likhain ay nakasalalay sa kamay ng;
A. konsyumer
B. prodyuser
C. pamilihan
D. pamahalaan
(K) 2. Ang kakapusan o scarcity ay maaaring umiral sa mga pinagkukunangyaman tulad ng yamang likas, yamang tao, at yamang kapital. Bakit nagkakaroon ng kakapusan sa mga ito?
A. dahil limitado ang mga pinagkukunang-yaman at walang katapusan ang pangangailangan at kagustuhan ng tao
B. dahil sa mga bagyo at iba pang uri ng kalamidad na pumipinsala sa mga pinagkukunang-yaman
C. dahil sa mga negosyanteng nagsasamantala at nagtatago ng mga produktong ibinebenta sa pamilihan
D. dahil likas na malawakan ang paggamit ng mga tao sa pinagkukunangyaman ng bansa

DEPED COPY
(K) 3. Kung ikaw ay isang taong rasyonal, ano ang dapat mong isaalang-alang sa paggawa ng desisyon?
A. isaalang-alang ang mga paniniwala, mithiin, at tradisyon
B. isaalang-alang ang mga hilig at kagustuhan
C. isaalang-alang ang opportunity cost sa pagdedesisyon
D. isaalang-alang ang mga dinadaluhang okasyon

(K) 4. Ang paikot na daloy ng ekonomiya ay naglalarawan ng ugnayan at pangunahing gawain ng bawat sektor ng ekonomiya. Alin sa sumusunod ang naglalarawan sa bahaging ginagampanan ng sambahayan?
A. nagmamay-ari ng salik ng produksiyon
B. gumagamit ng mga salik ng produksiyon
C. nagbabayad ng upa o renta sa lupa
D. nagpapataw ng buwis sa bahay-kalakal
(K) 5. Ang produksiyon ay isang gawaing pang-ekonomiya na dapat bigyangpansin ng pamahalaan. Ito ay may kinalaman sa
A. paggamit ng mga produkto at serbisyo.
B. paglikha ng mga produkto at serbisyo.
C. paglinang ng likas na yaman.
D. pamamahagi ng pinagkukunang-yaman.
6
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

(P)

6. Alin sa sumusunod ang pinakaangkop na kahulugan ng Ekonomiks?
A. Ito ay matalinong pagpapasya ng tao sa pagsagot ng mga suliraning pangkabuhayan na kinakaharap.
B. Ito ay tumutukoy sa siyensiya ng kaasalan ng tao na nakakaimpluwensiya sa kaniyang pagdedesisyon.
C. Ito ay pag-aaral ng tao at ng lipunan kung paano haharapin ang mga suliraning pangkabuhayan.
D. Ito ay pag-aaral kung paano matutugunan ng tao ang kaniyang walang katapusang pangangailangan at kagustuhan sa harap ng kakapusan.

(P)

7. Ang kakapusan ay maaaring magdulot ng iba’t ibang suliraning panlipunan.
Alin sa sumusunod ang hindi nagpapakita ng suliraning ito?
A. Maaari itong magdulot ng kaguluhan sa mga taong nakararanas nito.
B. Tumataas ang presyo ng mga bilihin kung kaya nababawasan ang kakayahan ng mga mamimili na bumili ng iba’t ibang produkto at serbisyo. C. Pag-init ng klima na nagdudulot ng mas malalakas na bagyo at mahabang panahon ng El Niño at La Niña.
D. Nagpapataas ng pagkakataong kumita ang mga negosyante.

(P)

8. Sa bawat pagpapasya ay kalimitang may trade-off at opportunity cost. Ang trade-off ay ang pagpili o pagsasakripisyo ng isang bagay kapalit ng ibang bagay at ang opportunity cost ay ang halaga ng bagay o best alternative na handang ipagpalit sa bawat paggawa ng desisyon. Bakit may nagaganap na trade-off at opportunity cost?
A. dahil walang katapusan ang kagustuhan ng tao
B. dahil sa limitado ang kaalaman ng mga konsyumer
C. dahil may umiiral na kakapusan sa mga produkto at serbisyo
D. upang makagawa ng produktong kailangan ng pamilihan

(P)

9. Kung uunahin ang pangangailangan kaysa kagustuhan, ang sumusunod ay maaaring maganap maliban sa _______.
A. hindi maisasakatuparan ang lahat ng layunin
B. magiging pantay ang distribusyon ng mga pinagkukunang-yaman
C. maaaring malutas o mabawasan ang suliranin sa kakapusan
D. magiging maayos ang pagbabadyet

(P)

10. Si Abraham Maslow ay kilala sa modelo ng herarkiya ng pangangailangan.
Batay rito, isaayos ang sumusunod mula sa pinakamababa hanggang pinakamataas ayon sa antas nito.

DEPED COPY

1.
2.
3.
4.
5.

responsibilidad sa lipunan pangangailangan sa seguridad pisyolohikal at biyolohikal pangangailangan sa sariling kaganapan pangangailangan sa karangalan
7

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

A.
B.
C.
D.

2, 3, 4, 5, 1
1, 2, 3, 4, 5
3, 2, 1, 5, 4
4, 5, 1, 2, 3

(P) 11. Ang bawat salik ng produksiyon ay mahalaga sa paglikha ng mga produkto at serbisyo. Ang bawat salik kapag ginamit ay may kabayaran tulad ng
A. upa sa kapitalista, sahod sa lakas-paggawa, tubo sa may-ari ng lupa, at interes para sa entreprenyur
B. upa sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at tubo sa entreprenyur
C. sahod sa entreprenyur, upa sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at tubo sa entreprenyur
D. tubo sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, upa sa kapitalista, at interes sa entreprenyur
Gamitin ang talahanayan sa ibaba sa tanong sa aytem 12.
HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION EXPENDITURE
Annual 2012 and 2013
AT CURRENT PRICES, IN MILLION PESOS

DEPED COPY
At Current Prices

2012

2013

Growth
Rate
(%)

7,837,881

8,455,783

7.9

3,343,427
100,930
108,492

3,596,677
110,059
116,635

7.6
9.0
7.5

965,753

1,062,100

10.0

310,249

326,101

5.1

199,821
837,569
247,946
142,851
302,772
291,460
986,611

218,729
894,369
264,281
154,391
334,586
318,553
1,059,301

9.5
6.8
6.6
8.1
10.5
9.3
7.4

ITEMS

HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION
EXPENDITURE
1.
2.
3.
4.

Food and Non-alcoholic beverages
Alcoholic beverages, Tobacco
Clothing and Footwear
Housing, water, electricity, gas, and other fuels 5. Furnishings, household equipment, and routine household maintenance
6. Health
7. Transport
8. Communication
9. Recreation and culture
10. Education
11. Restaurants and hotels
12. Miscellaneous goods and services
Pinagkunan: http://www.nscb.gov.ph retrieved on 30 January 2014

8
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

(P)

12. Alin sa sumusunod na pahayag ang may katotohanan batay sa talahanayan?
A. Malaking bahagi ng gastos sa pagkonsumo ng sambahayan ay nagmumula sa edukasyon.
B. Nagpakita ng pagbaba sa kabuuang gastos sa pagkonsumo sa pagitan ng taong 2012-2013.
C. Pinakamababa ang gastos sa pagkonsumo ng sambahayan sa komunikasyon. D. Nagpakita ng pagtaas sa kabuuang gastos sa pagkonsumo sa pagitan ng taong 2012-2013.

(U)

13. Sa mga punto ng Production Possibilities Frontier o PPF ay maituturing na mayroong production efficiency. Ano ang kaugnayan ng PPF sa kakapusan.
Piliin ang pinakatamang sagot?
A. Ang hangganan ng PPF ay nagpapakita ng kakulangan sa mga pinagkukunang-yaman. B. Ito ang mga plano ng produksiyon upang kumita nang malaki at mabawi ang gastos sa paggawa ng produkto.
C. Ang PPF ay nagpapakita ng plano ng produksiyon batay sa kakayahan ng isang ekonomiya na lumikha ng produkto.
D. Sa pamamagitan ng PPF ay maipakikita ang iba’t ibang alternatibo sa paglikha ng produkto upang magamit nang episyente ang mga limitadong pinagkukunang-yaman.

DEPED COPY
(U)

14. Ang kagustuhan at pangangailangan ay dalawang magkaibang konsepto.
Maituturing na kagustuhan ang isang bagay kapag higit ito sa batayang pangangailangan. Kailan maituturing na batayang pangangailangan ang isang produkto o serbisyo?
A. Magagamit mo ito upang maging madali ang mahirap na gawain.
B. Nagbibigay ito ng kasiyahan at kaginhawaan.
C. Hindi mabubuhay ang tao kapag wala ang mga ito.
D. Makabibili ka ng maraming bagay sa pamamagitan nito.

(U)

15. Papaano mo ipaliliwanag ang kasabihang “There isn’t enough to go around” na nagmula kay John Watson Howe?
A. Limitado ang mga pinagkukunang-yaman kaya’t hindi ito sasapat sa pangangailangan ng tao.
B. Walang hanggan ang pangangailangan ng tao gayundin ang mga pinagkukunang-yaman. C. Ang walang pakundangang paggamit ng pinagkukunang-yaman ay hahantong sa kakapusan.
D. May hangganan ang halos lahat ng pinagkukunang-yaman sa buong daigdig. 9
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

(U) 16. Kung ikaw ay kabilang sa sistemang Command Economy, alin sa sumusunod ang hindi nagpapakita ng gampanin ng kasapi ng sistemang ito? A. Ang iyong katungkulan sa ekonomiya ay nagmumula sa utos ng pamahalaan batay sa plano.
B. Malaya kang kumikilos ayon sa sariling interes nang walang pakikialam ng pamahalaan.
C. Sama-samang isinasagawa ang mga gawain at pakinabang sa pinagkukunang-yaman. D. May kalayaan ang mamamayan ngunit may kontrol pa rin ang pamahalaan sa ilang gawain.
(U) 17. Kailan masasabing matalino kang mamimili?
A. Gumagamit ng credit card sa iyong pamimili at laging inaabangan ang pagkakaroon ng sale.
B. Segunda mano ang binibili upang makamura at makatipid sa pamimili na pasok sa badyet.
C. Sumusunod sa badyet at sinusuri ang presyo, sangkap, at timbang ng produktong binibili.
D. Bumibili nang labis sa pangangailangan upang matiyak na hindi mauubusan sa pamilihan.

DEPED COPY
(U) 18. Sa papaanong paraan mo maitataguyod ang karapatan sa tamang impormasyon? A. Pag-aralan ang nakatatak sa etiketa ukol sa sangkap, dami, at komposisyon ng produkto.
B. Palaging pumunta sa timbangang-bayan upang matiyak na husto ang biniling produkto.
C. Pahalagahan ang kalidad at hindi ang tatak ng produkto o serbisyong bibilhin. D. Palagiang gumamit ng recycled na produkto upang mapangalagaan ang kapaligiran.

Input
• lupa
• paggawa
• kapital o puhunan
• entrepreneurship

Proseso

Output

• pagsasama-sama ng materyales, paggawa, kapital, at entrepreneurship • kalakal o serbisyo pangkunsumo; kalakal o serbisyo na gamit sa paglikha ng ibang produkto

10
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

(U)

19. Ano ang ipinahihiwatig ng ilustrasyon sa itaas ukol sa produksiyon?
A. Ang produksiyon ay isang proseso ng pagsasama-sama ng output tulad ng produkto at serbisyo upang mabuo ang input tulad ng lupa, paggawa, kapital, at kakayahan ng entreprenyur.
B. Ang produksiyon ay ang proseso ng pagsasasama-sama ng mga input tulad ng lupa, lakas-paggawa, kapital, at entreprenyur upang makabuo ng produkto at serbisyo.
C. Magaganap lamang ang produksiyon kung kompleto ang mga salik na gagamitin dito.
D. Magiging mas produktibo ang produksiyon kung mas marami ang lakas-paggawa kaysa sa mga makinarya.

(U)

20. Alin sa sumusunod ang hindi nagpapahayag ng kahalagahan ng produksiyon sa pang-araw-araw na pamumuhay?
A. Ang produksiyon ang pinagmumulan ng mga produktong kailangang ikonsumo sa pang-araw-araw.
B. Ang produksiyon ay lumilikha ng trabaho.
C. Ang pagkonsumo ang nagbibigay-daan sa produksiyon ng produkto at serbisyo, kaya dahil dito masasabing mas mahalaga ang produksiyon kaysa sa pagkonsumo.
D. Ang mga kinita mula sa bawat salik ng produksiyon ay nagagamit ng sambahayan sa pagbili ng produkto at serbisyo.

DEPED COPY

11
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PANIMULA
Araw-araw ay gumagawa ng desisyon ang tao mula sa simple hanggang sa pinakakumplikado. Nagpapasya siya kung ano at alin ang higit na mahalaga sa marami niyang pamimilian. Bata man o may edad, basta’t may pangangailangan at kagustuhan na kailangang mapunan, ay masasabing maiuugnay ang kaniyang sarili sa ekonomiks. Kumakain at umiinom ang tao araw-araw, ang kanin na kaniyang kinakain ay nagmula sa palay na itinanim ng mga magsasaka, ibebenta sa pamilihan, at binibili ng mga tao. Ang ulam tulad ng isda ay hinuhuli ng mga mangingisda, dinadala sa mga pamilihan, at binibili ng mga tao.
Sa kabila ng lahat, mapapansin na mayroong kaayusang nag-uugnay sa bawat isa. Halos lahat ng produkto at serbisyo na dumarating sa mga tahanan ay tila isang palaisipan kung saan nagmula at kung paano naihahatid sa mga tao mula sa lumikha nito. Mas madalas nga, hindi mo pa nararating ang lugar kung saan nagmula ang produkto at serbisyong kinokunsumo mo. Kaugnay nito, naisip mo ba kung ano ang ekonomiks, at ano ang kaugnayan nito sa pang-araw-araw na pamumuhay?
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na ikaw ay makapaglalapat ng kahulugan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan. Gayun din, ay iyong mataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay.

DEPED COPY
ARALIN 1
KAHULUGAN AT KAHALAGAHAN NG EKONOMIKS

ALAMIN

Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa iyong kaalaman tungkol sa mga pangunahing konsepto ng ekonomiks at kung paano ito magagamit bilang batayan ng matalinong pagpapasya sa pang-araw-araw na pamumuhay.

12
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Gawain 1: OVER SLEPT
Suriin ang larawan at bigyan ito ng sariling interpretasyon.

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang ipinapakita sa larawan?
2. Nalagay ka na ba sa sitwasyong katulad ng nasa larawan? Sa anong uri ng sitwasyon? Ipaliwanag.
3. Paano ka gumagawa ng desisyon kapag nasa gitna ka ng maraming sitwasyon at kailangan mong pumili? Ipaliwanag.

DEPED COPY
Gawain 2: THINK, PAIR, AND SHARE
Suriin ang bawat aytem sa una at ikalawang kolum. Pagpasyahan kung ano ang pipiliin mo sa Option A at B. Isulat sa ikatlong kolum ang iyong desisyon at sa ikaapat na kolum ang dahilan ng iyong naging pasya.
Option A

Option B

1. Pagpapatuloy ng pagaaral sa kolehiyo

Pagsakay ng jeep o tricycle papunta sa paaralan 3. Paglalaro sa parke

Pagpasok sa klase

4. Pananaliksik sa aklatan

Pamamasyal sa parke

5. Pakikipagkwentuhan sa kapitbahay Dahilan

Pagtatrabaho pagkatapos ng high school 2. Paglalakad papunta sa paaralan Desisyon

Paggawa ng takdangaralin
13

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pamprosesong Tanong:

1. Bakit kailangang isaalang-alang ang mga pagpipilian sa paggawa ng desisyon?
2. Ano ang naging batayan mo sa iyong ginawang desisyon? Naging makatuwiran ka ba sa iyong pasya?

Sa susunod na bahagi ay sasagutan mo ang isang tsart upang inisyal na masukat ang iyong nalalaman tungkol sa kahalagahan ng ekonomiks.

Gawain 3: BAITANG NG PAG-UNLAD
Isulat sa kahon sa kanan ng larawan ang pauna mong kaalaman kung ano ang kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral, kasapi ng pamilya, at lipunan. Makikita at sasagutan mo rin ang katanungang ito pagkatapos ng lahat ng gawain at babasahin sa bahaging
PAUNLARIN at PAGNILAYAN. Inaasahang makita sa gawaing ito ang pag-unlad ng iyong kaalaman sa mga paksang aralin.
Ano ang kahalagahan ng ekonomiks sa iyong pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan?

DEPED COPY
INITIAL NA KAALAMAN
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________

.

Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol sa kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na buhay, ihanda ang iyong sarili sa susunod na bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan nang mas malalim ang konsepto ng ekonomiks.
14
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PAUNLARIN

Matapos mong malaman ang mga paunang impormasyon tungkol sa aralin, ngayon naman ay iyong lilinangin ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging batayan mo ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan mo bilang mag-aaral ang mahahalagang ideya tungkol sa ekonomiks. Mula sa mga inihandang gawain at teksto ay inaasahang gagabay ito sa iyo upang masagot kung ano ang kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa pangaraw-araw na buhay bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan.
Halina’t umpisahan mo sa pamamagitan ng gawain na nasa ibaba.

Kahulugan ng Ekonomiks
Ang Ekonomiks ay isang sangay ng Agham Panlipunan na nag-aaral kung paano tutugunan ang tila walang katapusang pangangailangan at kagustuhan ng tao gamit ang limitadong pinagkukunang-yaman. Ito ay nagmula sa salitang Griyego na oikonomia, ang oikos ay nangangahulugang bahay, at nomos na pamamahala
(Viloria, 2000).

DEPED COPY
Ang ekonomiya at sambahayan ay maraming pagkakatulad (Mankiw, 1997).
Ang sambahayan, tulad ng lokal at pambansang ekonomiya, ay gumagawa rin ng mga desisyon. Nagpaplano ito kung paano mahahati-hati ang mga gawain at nagpapasya kung paano hahatiin ang limitadong resources sa maraming pangangailangan at kagustuhan. Ang pagpapasya ng sambahayan ay maaaring nakatuon sa kung magkano ang ilalaan sa pangangailangan sa pagkain, tubig, tirahan, at ibang mga bagay na nakapagbibigay ng kasiyahan sa pamilya.
Samantala, ang pamayanan katulad ng sambahayan, ay gumaganap din ng iba’t ibang desisyon. Ang pamayanan ay kailangang gumawa ng desisyon kung ano-anong produkto at serbisyo ang gagawin, paano gagawin, para kanino, at gaano karami ang gagawin. Lumalabas ang mga batayang katanungang nabanggit dahilan sa suliranin sa kakapusan. May kakapusan dahil may limitasyon ang mga pinagkukunang-yaman at walang katapusan ang pangangailangan at kagustuhan ng tao. Dahil sa kakapusan, kailangan ng mekanismo ng pamamahagi ng limitadong pinagkukunang-yaman.
Ang kakapusan ay kaakibat na ng buhay dahil may limitasyon ang kakayahan ng tao at may limitasyon din ang iba pang pinagkukunang-yaman tulad ng yamang likas at kapital. Ang yamang likas ay maaaring maubos at hindi na mapalitan sa paglipas ng
15
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

panahon. Samantala, ang yamang kapital (capital goods) tulad ng makinarya, gusali, at kagamitan sa paglikha ng produkto ay may limitasyon din ang dami ng maaaring malikha. Sa gayon, kailangang magdesisyon ang pamayanan batay sa apat na pangunahing katanungang pang-ekonomiya na kapaki-pakinabang sa lahat. Tingnan ang pigura sa ibaba.

KAKAPUSAN

Ano ang gagawin? Paano gagawin?

Para kanino?

Gaano karami?

Ang kakapusan na pinagtutuunan ng pag-aaral ng ekonomiks ay pang-arawaraw na suliraning kinakaharap hindi lamang ng pamayanan at sambahayan, kundi ng bawat indibidwal pati ang mga mag-aaral na katulad mo.
Gawain 4: MIND MAPPING

DEPED COPY
Iayos ang ginulong pigura ng mind map. Isulat sa text box ng mind map ang mga konseptong nakalahad sa talahanayan sa ibaba. Gamiting batayan sa pagbuo ang arrows at lines.
Mga Konsepto
Walang katapusang pangangailangan at kagustuhan ng tao

EKONOMIKS

Kakapusan sa pinagkukunang-yaman Mind Map ng Batayang Katotohanan sa Pag-aaral ng Ekonomiks

16
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Mahahalagang Konsepto sa Ekonomiks
Bahagi na ng buhay ng tao ang pagkakaroon ng mga choice. Sa pagproseso ng pagpili mula sa mga choice, hindi maiiwasan ang trade-off. Ang trade-off ay ang pagpili o pagsasakripisyo ng isang bagay kapalit ng ibang bagay. Mahalaga ang tradeoff, sapagkat sa pamamagitan nito ay maaaring masuri ang mga pagpipilian sa pagbuo ng pinakamainam na pasya. Halimbawa, mag-aaral ka ba o maglalaro?
Sa ginagawang pagsasakriprisyo ay may opportunity cost. Ang opportunity cost ay tumutukoy sa halaga ng bagay o nang best alternative na handang ipagpalit sa bawat paggawa ng desisyon (Case, Fair at Oster, 2012). Ang opportunity cost ng paglalaro sa naunang halimbawa ay ang halaga ng pag-aral na ipinagpalibang gawin.
Mahalagang makabuo ng matalinong desisyon sa bawat produkto o serbisyong pagpipilian, subalit minsan kahit nakabuo na ng desisyon ay hindi pa rin maiiwasang magbago ng isip sa bandang huli. Ito ay dahilan sa mga insentibo na iniaalok ng mga lumilikha ng produkto at serbisyo. Tulad ng pag-aalok ng mas mura at magandang serbisyo at pagbibigay ng mas maraming pakinabang sa bawat pagkonsumo ng produkto o serbisyo. Maaari ding mailarawan ang incentives sa kung magbibigay ng karagdagang allowance ang mga magulang kapalit ng mas mataas na marka na pagsisikapang makamit ng mag-aaral.

DEPED COPY
May kasabihan sa ekonomiks na “Rational people think at the margin.” Ang ibig sabihin nito ay sinusuri ng isang indibidwal ang karagdagang halaga, maging ito man ay gastos o pakinabang na makukuha mula sa gagawing desisyon. Sa gagawing desisyon sa pagitan ng pag-aaral at paglalaro, karagdagang allowance at mataas na grade, ay masasabing maaaring maging matalino sa paggawa ng desisyon ang isang tao. Ang mga kaalaman sa konsepto ng trade-off, opportunity cost, incentives, at marginal thinking ay makatutulong sa matalinong pagdedesisyon upang maging rasyonal ang bawat isa sa pagbuo ng desisyon. Tingnan ang pigura sa ibaba.

Opportunity
Cost

Marginal
Thinking

Trade-off

Incentives

Matalinong Pagdedesisyon

17
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pamprosesong Tanong:

1. Paano nakatutulong sa matalinong pagdedesisyon ang mga konsepto ng trade-off, opportunity cost, incentives, at marginal thinking?
2. Sa iyong palagay, kailan masasabing matalino ang pagdedesisyong ginawa ng tao?

.
Kahalagahan ng Ekonomiks

Mahalaga ang pag-aaral ng ekonomiks sapagkat makatutulong ito sa mabuting pamamahala at pagbuo ng matalinong desisyon. Malaki ang maitutulong nito sa iyo bilang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan.
Bilang bahagi ng lipunan, magagamit mo ang kaalaman sa ekonomiks upang maunawaan ang mga napapanahong isyu na may kaugnayan sa mahahalagang usaping ekonomiko ng bansa. Maaari mo ding maunawaan ang mga batas at programang ipinatutupad ng pamahalaan na may kaugnayan sa pagpapaunlad ng ekonomiya. Maaari mo ding magamit ang kaalaman sa ekonomiks sa pag-unawa sa mga desisyon mula sa mga pamimilian na mayroon ang pamilyang iyong kinabibilangan.
Sa mga isyu tungkol sa pag-aaral, pagkita, paglilibang, paggasta, at pagtugon sa pangangailangan at kagustuhan ay maaari mong magamit ang kaalaman sa alokasyon at pamamahala. Ang iyong kaalaman ay makatutulong upang makapagbigay ka ng makatuwirang opinyon tungkol sa mahahalagang pagdedesisyon ng iyong pamilya.

DEPED COPY
Bilang isang mag-aaral ay maaaring maging higit na matalino, mapanuri, at mapagtanong sa mga nangyayari sa iyong kapaligiran. Maaari din itong humubog sa iyong pag-unawa, ugali, at gawi sa pamaraang makatutulong sa iyong pagdedesisyon para sa kinabukasan at paghahanapbuhay sa hinaharap.
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang kahalagahan ng ekonomiks?
2. Bakit dapat matutuhan ng isang mag-aaral ang ekonomiks at ano ang kaugnayan nito sa paggawa ng desisyon? Ipaliwanag.
Gawain 5: TAYO NA SA CANTEEN
Sitwasyon: Si Nicole ay pumapasok sa isang pampublikong paaralan na malapit sa kanilang bahay. Naglalakad lamang siya sa tuwing papasok at uuwi. Sa loob ng isang lingo, binibigyan siya ng kanyang mga magulang ng Php100 na baon pambili ng kanyang pagkain at iba pang pangangailangan. Suriin ang talahanayan ng mga produktong maaaring bilhin ni Nicole sa canteen at sagutan ang pamprosesong tanong sa ibaba.
18
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Produkto

Presyo bawat Piraso

Tubig na inumin

Php10

Tinapay

Php 8

Kanin

Php10

Ulam

Php20

Juice

Php10

Pamprosesong Tanong:

1. Kung ikaw si Nicole, ano ang mga produktong handa mong ipagpalit upang

makabili ng inuming tubig? Bakit?
2. Nagkaroon ng promo sa mga kanin at ulam (combo meals) at bumaba sa
Php25.00 ang halaga nito. Kung ikaw si Nicole, paano mo pamamahalaan ang iyong badyet?

Gawain 6: BAITANG NG PAG-UNLAD

DEPED COPY
Isulat sa kahon sa kanan ng larawan ang iyong nalaman tungkol sa kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang magaaral at kasapi ng pamilya at lipunan. Nakita at nasagutan mo na ang katanungang ito sa bahaging ALAMIN. Ngayon ay muli mo itong sasagutan upang maipakita ang pag-unlad ng iyong kaalaman. Muli mong sasagutan ang katanungang ito sa susunod na bahagi ng aralin, ang PAGNILAYAN.

Ano ang kahalagahan ng ekonomiks sa iyong pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan?

REVISED NA KAALAMAN
______________________________
______________________________
______________________________
_____________________________
_____________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
19
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol sa kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na buhay, ihanda ang iyong sarili sa susunod na bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan ng mas malalim ang konsepto ng ekonomiks.

PAGNILAYAN

Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin mo bilang magaaral ang mga nabuo mong kaalaman ukol sa kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa kahalagahan ng ekonomiks upang maihanda ang iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan.

Gawain 7: PAGSULAT NG REPLEKSIYON
Sumulat ng maikling repleksiyon tungkol sa iyong mga natutuhan at reyalisasyon tungkol sa kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa iyong buhay bilang mag-aaral at bilang kasapi ng pamilya at lipunan.

DEPED COPY
RUBRIK SA PAGTATAYA NG REPLEKSIYON

NANGANGAILADIMENSIYON

NAPAKAHUSAY

MAHUSAY

KATAMTAMAN

NGAN NG

4 PUNTOS

3 PUNTOS

2 PUNTOS

PAGPAPABUTI
1 PUNTOS

Buod ng aralin, paksa, o gawain

Maliwanag at kumpleto ang pagbuod ng araling tinalakay Maliwanag subalit may kulang sa detalye sa paksa o araling tinalakay Hindi gaanong maliwanag at kulang sa ilang detalye sa paksa o araling tinalakay Hindi maliwanag at marami ang kulang sa mga detalye sa paksa o araling tinalakay 20
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Presentasyon ng pagkakasulat - Maayos ang pagkakasunodsunod ng mga ideya - Hindi paligoyligoy ang pagkakasulat - Angkop ang mga salitang ginamit - Malinis ang pagkakasulat Lahat ng pamantayan ay matatagpuan sa kabuuang repleksiyon Tatlo lamang sa mga pamantayan ang matatagpuan sa kabuuan ng repleksiyon

Dalawa lamang sa mga pamantayan ang matatagpuan sa kabuuang repleksiyon Isa lamang sa mga pamantayan ang matatagpuan sa kabuuang repleksiyon Gawain 8: SITWASYON AT APLIKASYON
Pag-isipan ang sumusunod na sitwasyon: Si Mat at Tam ay pareho mong kaibigan. Si Mat ay isang negosyanteng nagmamay-ari ng malawak na palaisdaan at manukan sa inyong komunidad, at si Tam ay isang sikat na basketball player at nagmamay-ari ng isang kilalang kainan sa kaparehong komunidad. Kung may kakayahan ang inyong pamilya na magtayo ng negosyo, ano ang maaari ninyong itayo? Kapareho ba ng mga negosyo nina Tam at Mat o hindi? Ilahad ang iyong sagot sa pamamagitan ng iyong kaalaman sa mga konsepto, kahulugan, at kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang mag-aaral, kasapi ng pamilya, at lipunan.

DEPED COPY
RUBRIK PARA SA SITWASYON AT APLIKASYON
KRITERYA

4

3

2

1

Kaalaman sa
Paksa

Ang pangunahing kaalaman ay nailahad at naibigay ang kahalagahan Ang mga pangunahing kaalaman ay nailahad subalit hindi wasto ang ilan Hindi lahat ng pangunahing kaalaman ay nailahad Ang pangunahing kaalaman ay hindi nailahad at natalakay

Organisasyon

Organisado ang mga paksa at maayos ang presentasyon Organisado ang paksa subalit hindi maayos ang presentasyon Hindi masyadong organisado ang paksa at presentasyon Hindi organisado ang paksa at presentasyon 21
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Gawain 9: BAITANG NG PAG-UNLAD
Ngayong natapos mo na ang lahat ng mga gawain sa araling ito ay muling magmuni-muni at pag-isipan ang iyong mga nalaman at naunawaan sa aralin.
Muling sagutan ang BAITANG NG PAG-UNLAD at sa pamamagitan nito ay ibigay ang kahulugan ng ekonomiks at ang kahalagahan nito sa iyong pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral, kasapi ng pamilya, at lipunan.

Ano ang kahalagahan ng ekonomiks sa iyong pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan?

FINAL NA KAALAMAN
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
__________________________

DEPED COPY
MAHUSAY! Natapos mo na ang mga gawain para sa mga mag-aaral!
Transisyon sa Susunod na Aralin
Ang ekonomiks ay nagmula sa salitang oikonomia na ang ibig sabihin ay ‘pamamahala ng sambahayan.’ Ang ekonomiks ay nakatuon sa pagtugon sa hamong dulot ng kakapusan sa pinagkukunang-yaman at walang katapusang pangangailangan at kagustuhan ng tao. Mahalagang isaalang-alang ang paggawa ng matalinong desisyon sa pamamagitan ng pagsusuri sa trade-off, opportunity cost, incentive, at marginalism ng mga pamimilian o choices.
Ngayon ay inaasahang batid mo na ang kahalagahan ng pagaaral ng ekonomiks bilang sandigan ng matalinong pagpapasya, bilang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan sa pang-araw-araw na buhay.
Lubos mo namang mauunawaan ang konsepto ng kakapusan o scarcity sa susunod na aralin.
22
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PANIMULA
Binigyang-pansin sa nakaraang aralin ang kahulugan ng ekonomiks at ang kahalagahan nito sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang mag-aaral, at kasapi ng pamilya at lipunan. Ngayon naman ay pag-aaralan mo ang kakapusan. Ang kakapusan ang pangunahing dahilan kung bakit kailangang pag-aralan ang ekonomiks.
Mahalagang pag-aralan at maunawaan ang kakapusan sapagkat sa pamamagitan nito ay maaaring makaisip ang tao ng mga paraan kung paano ito epektibong mapamamahalaan. Maaari din itong maging daan upang maging responsable ang bawat isa sa pagkuha at paggamit ng limitadong pinagkukunangyaman. Sa araling ito ay inaasahang maipakita ang ugnayan ng kakapusan sa pangaraw-araw na buhay, matukoy ang mga palatandaan ng kakapusan, makabuo ng kongklusyon na ang kakapusan ay isang suliraning panlipunan, at makapagmungkahi ng mga paraan kung paano mapamamahalaan ang mga suliraning dulot ng kakapusan.
ARALIN 2
ANG KAKAPUSAN

DEPED COPY
ALAMIN

Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa iyong kaalaman tungkol sa kakapusan, paano ito mapamamahalaan, bakit ito itinuturing na suliraning panlipunan, at kung ano ang kaugnayan nito sa pang-araw-araw na buhay.
Gawain 1: T-CHART
Suriin ang mga produktong nakalista sa hanay A at B sa T-chart. Ihambing ang dalawang hanay at sagutan ang mga pamprosesong tanong.
HANAY A

HANAY B

Bigas

Gasoline

Isda

Ginto

Gulay

Nickel

Bawang

Tanso
23

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang iyong napuna sa mga magkakasamang produkto sa hanay A at hanay

B?
2. Ano sa palagay mo ang dahilan kung bakit magkakasama ang mga produkto sa iisang hanay? Ipaliwanag.
Gawain 2: PICTURE ANALYSIS
Suriin ang larawan sa ibaba at bigyan ito ng sariling interpretasyon.

DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang nakikita mo sa larawan?
2. Ano ang ipinahihiwatig nito?
3. Bakit ito nagaganap?
Sa susunod na bahagi ay sasagutan mo ang isang tsart upang inisyal na masukat ang iyong nalalaman tungkol sa kakapusan.

24
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Gawain 3: KNOWLEDGE GAUGE
Ang gawaing ito ay susukat sa iyong paunang kaalaman kung paano maipakikita ang kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na buhay, at kung bakit maituturing na isang suliraning panlipunan ang kakapusan.
Bakit maituturing na isang suliraning panlipunan ang kakapusan?

INITIAL NA KAALAMAN
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________

Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol sa kakapusan, ihanda ang iyong sarili para sa susunod na bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan ang konseptong ito.

DEPED COPY
PAUNLARIN

Matapos mong malaman ang mga paunang impormasyon tungkol sa aralin, ngayon naman ay iyong lilinangin ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging batayan mo ng impormasyon. Ang layunin ng bahaging ito ay matutuhan mo bilang mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa kakapusan. Mula sa mga inihandang gawain at teksto, inaasahang magagabayan ka upang masagot ang katanungang kung ano ang kakapusan, mga palatandaan nito, at ang kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw ng buhay. Halina’t umpisahan mo sa pamamagitan ng unang gawain.

25
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pagkakaiba ng Kakapusan at Kakulangan
Mahalagang maunawaan ang pagkakaiba ng konsepto ng kakapusan at kakulangan upang malinaw na maunawaan ang mga ito sa gagawing mga pagtalakay.
Ang kakapusan ay umiiral dahil limitado ang pinagkukunang-yaman at walang katapusang pangangailangan at kagustuhan ng tao kagaya ng kakapusan sa supply ng nickel, chromite, natural gas, at iba pang non-renewable resources dahilan sa likas na kalagayan ng mga ito. Ang kakapusan sa mga nabanggit na halimbawa ay itinakda ng kalikasan. Ang kondisyong ito ay nagtakda ng limitasyon sa lahat at naging isang pangunahing suliraning pang-ekonomiya.
Ang kakulangan o shortage ay nagaganap kung may pansamantalang pagkukulang sa supply ng isang produkto kagaya ng kakulangan ng supply ng bigas sa pamilihan dahilan sa bagyo, peste, El Niño, at iba pang kalamidad. Upang malunasan ang kakulangan sa bigas, ang pamahalaan ay maaaring umangkat ng bigas sa ibang bansa. Inaasahan na babalik sa normal ang supply ng bigas sa sandaling bumuti ang panahon at magkaroon ng saganang ani ng palay. Ang kakulangan ay pansamantala sapagkat may magagawa pa ang tao upang masolusyunan ito.
Ang Kakapusan sa Pang-araw-araw na Buhay

DEPED COPY
Inilarawan ni N. Gregory Mankiw (1997) ang kakapusan bilang isang pamayanan na may limitadong pinagkukunang-yaman na hindi kayang matugunan ang lahat ng produkto at serbisyo na gusto at kailangan ng tao. Ang katulad nito ayon sa kaniya ay isang pamilya na hindi kayang ibigay sa bawat miyembro nito ang lahat ng kanilang kailangan. Katulad ng isang pamilya, hindi rin maibibigay ng pamayanan ang lahat ng pangangailangan ng lahat ng tao.

Sa pagharap sa suliraning pang-ekonomiya, mahalagang pag-isipan ang opportunity cost ng gagawing desisyon. Alin sa mga pamimiliang produkto ang gustong likhain? Para kanino ang mga ito? Alin ang higit na kailangan? Paano ito lilikhain?
Ano ang kabutihang maidudulot ng pagpili? Saang alternatibo higit na makikinabang?
Gaano kalaki ang halaga ng pakinabang? Gaano kalaki ang halaga ng mawawalang oportunidad? Ang opportunity cost ay tumutukoy sa halaga ng bagay o nang best alternative na handang ipagpalit sa bawat paggawa ng desisyon (Case, Fair at Oster,
2012).
Sa paggawa ng desisyon, makatutulong ang pagkakaroon ng plano ng produksiyon at masusing pag-aaral kung saan higit na makikinabang. Pagtuunan ng pansin ang mga alternatibong produkto o serbisyo at timbangin ang kahalagahan nito sa pang-araw-araw na pamumuhay. Kung magiging episyente ang plano ng produksiyon at ilalagay ito sa graph, maaaring makalikha ng isang kurba katulad ng inilalarawan sa Production Possibilities Frontier (PPF). Ito ang paraan upang mapamahalaan ang limitadong kalagayan ng pinagkukunang-yaman.
26
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PRODUCTION POSSIBILITIES FRONTIER
Ang Production Possibilities Frontier o PPF ay isang modelo na nagpapakita ng mga estratehiya sa paggamit ng mga salik upang makalikha ng mga produkto.
Nailarawan din sa pamamagitan nito ang konsepto ng choices, trade-off, opportunity cost, at kakapusan. Mahalaga ito sa pagpapakita ng mga choices na mayroon ang komunidad at ang limitasyon ng mga ito. Sa paggamit ng PPF, kailangang isaalangalang ang mga hinuha na:
1. Mayroon lamang dalawang produktong maaaring likhain. Halimbawa, pagkain at tela; at
2. Ang pamayanan ay may limitadong resources (fixed supply).
Ang pinakamataas na produksiyon ng ekonomiya ay ang hangganan ng PPF.
Sa mga hangganang ito ay maituturing na efficient ang produksiyon. Kinakatawan ito ng choices sa option A, B, C, D, E, at F. Tingnan ang production plan ng isang partikular na teknolohiya sa ibaba.
Option

Pagkain

Tela

A
B
C
D
E

0
100
200
300
400

1000
950
850
650
400

F

500

0

Maaaring malikha ang mga kombinasyong ito kung magagamit ang lahat ng resources. Kapag nagamit lahat, ang produksiyon ay efficient.

DEPED COPY
0 unit ng pagkain at 1000 unit ng tela

200 unit ng pagkain at 850 unit ng tela

Kahit alin sa mga punto sa hangganan ng PPF ang gamitin ay masasabing efficient ang produksiyon.
• Plano A, kung saan maaaring gamitin ang lahat ng salik ng produksiyon upang makalikha ng 1000 units ng tela kaya walang magagawang pagkain.
Upang makalikha ng pagkain, mangangailangan ito ng salik ng produksiyon na kukunin mula sa produksiyon ng tela; dahil dito, mababawasan ang gagawing tela (trade-off). Magkakaroon lamang ng pagbabago sa dami ng magagawa sa pagitan ng pinag-aaralang produkto ayon sa magiging desisyon. Ito ay batay sa konsepto ng Ceteris paribus – other things being equal o ang hinuha na walang pagbabago maliban sa salik na pinag-aaralan
(Balitao et al. 2012). Ang pamamaraang ito sa ekonomiks ay ginagamit upang maging mas simple ang pagpapakita sa relasyon ng pinag-aaralan.
(Case, Fair at Oster, 2012).

27
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

• Plano B, makalilikha ng 950 units ng tela at makagagawa ng 100 units ng pagkain • Plano C makalilikha ng 850 units ng tela at 200 units ng pagkain
• Plano D makalilikha ng 650 units ng tela at 300 units ng pagkain
• Plano E makalilikha ng 400 units ng tela at 400 units ng pagkain
• Plano F makalilikha ng 0 unit ng tela at 500 units ng pagkain
Maaaring tumaas ang produksiyon ng pagkain kapag nagpalit ng plano mula A patungo sa F na magdudulot ng pagbaba sa produksiyon ng tela. Samantala, tataas ang produksiyon ng tela kung magpapalit ng plano mula F patungo sa A. Magdudulot ito ng pagbaba sa produksiyon ng pagkain (movement along the curve). Nailalarawan ang trade-off sa pagpapalit ng plano ng produksiyon. Ang trade-off ay ang pagpili o pagsasakripisyo ng isang bagay kapalit ng ibang bagay at ang halaga ng kapalit na iyon ay ang opportunity cost. Halimbawa, ang pag galaw mula plano A papuntang plano B ay may opportunity cost na 50 units ng tela na kailangang isakripisyo kapalit ng dagdag na 100 units ng pagkain.
Nag-specialize sa paglikha ng pagkain

Pagkain

DEPED COPY
Nag-specialize sa paglikha ng tela

Tela
Ang punto na nasa labas ng kurba ay naglalarawan ng konseptong infeasible na plano ng produksiyon. Ito ay magandang plano subalit hindi makatotohanan. Sa mga hangganan ng PPF, ipinagpapalagay na lubos na nagamit ang lahat ng salik ng produksiyon sa paglikha ng produkto. Gayumpaman, maaari pa ring maisakatuparan ang infeasible na plano sa pamamagitan ng paggamit ng angkop at makabagong teknolohiya, at paglinang sa kakayahan ng mga manggagawa. Tingnan ang pigura sa susunod na pahina.
28
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pagkain

infeasible na punto

Hindi efficient na nagamit ang mga resources

Tela
Samantala, kung hindi magagamit ang lahat ng salik ng produksiyon ay masasabing hindi rin efficient ang paglikha ng produkto dahil hindi nagagamit lahat ng salik na mayroon ang lipunan, ito ang inilalarawan ng punto na nasa loob ng kurba.
Maaaring magdulot ng suliraning pang-ekonomiya ang planong ito tulad ng kawalan ng trabaho.

DEPED COPY
Sa bawat desisyon ay mahalagang isaisip ang pagtugon sa suliranin ng kakapusan. Dahil sa kakapusan, kailangang mamili ang tao, at lumikha ng naaayon sa kaniyang pangangailangan at kagustuhan nang walang nasasayang at nasisirang pinagkukunang-yaman. Gawain 4: PRODUCTION PLAN
Suriin ang production plan sa ibaba. Iguhit ito sa graph at lagyan ng interpretasyon at kongklusyon ang punto A, F, at C.

A
B
C
D
E

Mais
(Libong
Sako)
0
1
2
3
4

Palay
(Libong
Sako)
15
14
12
9
5

F

5

0

Option

29
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PUNTO

INTERPRETASYON

KONGKLUSYON

Palatandaan ng Kakapusan
Ang kakapusan ang tuon ng pag-aaral ng ekonomiks. May limitasyon ang pinagkukunang-yaman at walang katapusan ang pangangailangan at kagustuhan ng tao. Dahil sa katotohanang ito, nararanasan ang kakapusan sa mga pinagkukunangyaman.
Ang kagubatan, na isang halimbawa ng likas na yaman, ay maaaring maubos at magdulot ng pagkasira sa natural na sistema ng kalikasan, extinction ng mga species ng halaman at hayop, at pagkasira ng biodiversity. Bagaman maaaring magsagawa ng reforestation, ang patuloy na paglaki ng populasyon na umaasa sa produkto ng kagubatan ay mabilis ding lumalaki.
Samantala, bumababa rin ang bilang ng nahuhuling isda at iba pang lamangdagat dahilan sa pagkasira ng mga coral reefs. Ang produktong agrikultural na nakukuha mula sa lupa ay maaaring mabawasan dahilan sa pabago-bagong panahon at umiinit na klima.

DEPED COPY
Ang yamang kapital (capital goods) tulad ng makinarya, gusali, at kagamitan sa paglikha ng produkto ay naluluma, maaaring masira, at may limitasyon din ang maaaring malikha.

Maging ang oras ay hindi mapapahaba, mayroon lamang tayong 24 oras sa isang araw. Sa loob ng oras na ito, hindi mo magagawa ang lahat ng bagay na nais mo sapagkat kailangan mong magpahinga, matulog, at kumain. Ang panahong lumipas ay hindi na muling maibabalik. Ang gamit ng pera ay may limitasyon din sapagkat hindi nito mabibili ang lahat ng bagay.
Ang nararanasang limitasyon sa mga pinagkukunang-yaman at patuloy na paglaki ng umaasang populasyon ay palatandaan na mayroong umiiral na kakapusan.
Kakapusan bilang Suliraning Panlipunan
Walang katapusan ang pangangailangan at kagustuhan ng tao, samantalang ang mga pinagkukunang-yaman ay kapos o may limitasyon. Dahilan sa kalagayang ito, ang kakapusan ay maaaring magdulot ng iba’t ibang suliraning panlipunan.
30
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Marapat na maunawaan ng bawat isa na sa paglipas na panahon, maaaring maubos pa ang mga pinagkukunang-yaman kasabay ng patuloy na lumalaking populasyong umaasa rito. Magiging dahilan ito ng malawakang kahirapan at pagkakasakit ng mga mamamayan. Maaari din itong magdulot ng sigalot, pagaaway-away, at kompetisyon. Upang mapamahalaan ang kakapusan, kailangan ang matalinong pagdedesisyon at pagtutulungan habang isinasakatuparan ang magkakaibang layunin sa ngalan ng katahimikan at kasaganaan sa buhay.
Kailangan din ang matalinong pagdedesisyon kung ano, paano, para kanino, at gaano karami ang dapat na magawang mga produkto. Kailangan ang kasiguruhan na ang limitadong likas na yaman ay magagamit ng angkop sa kinakailangan ng mamamayan. Paraan upang Mapamahalaan ang Kakapusan
Upang mapamahalaan ang kakapusan natukoy na mahalagang suriin kung ano ang produktong lilikhain, paano lilikhain, gaano karami at kung para kanino ang mga lilikhaing produkto. Bunsod nito, inaasahan na ang sumusunod ay ilan sa mga paraan na maaaring isagawa upang mapamahalaan ang suliranin sa kakapusan.

DEPED COPY
• Kailangan din ang angkop at makabagong teknolohiya upang mapataas ang produksiyon,

• Pagsasanay para sa mga manggagawa upang mapataas ang kapasidad ng mga ito sa paglikha ng produkto at pagbibigay ng kinakailangang serbisyo, • Pagpapatupad ng mga programa na makapagpapabuti at makapagpapalakas sa organisasyon, at mga institusyong (institutional development) nakatutulong sa pag-unlad ng ekonomiya, at
• Pagpapatupad ng pamahalaan ng mga polisiya na nagbibigay proteksiyon sa mga pinagkukunang-yaman.
Sa pamamagitan ng mga ito ay maaaring lumipat sa kanan ang mga punto sa production possibilities frontier at makamit ang infeasible na produksiyon. Samantala, habang nababawasan ang mga kinukuha mula sa mga yamang likas, natutugunan naman ang mga pangangailangan at kagustuhan ng mga tao.
Sa mga nagmamalasakit sa kapaligiran (environmentalist), binuo nila ang mga programang pangkonserbasyon. Layunin nito na mapreserba ang mainam na kalagayan ng kapaligiran. Ayon kina Balitao, et. al (2012) kabilang sa mga isinusulong ng mga programang pangkonserbasyon ang sumusunod:
1. Pagtatanim ng mga puno sa nakakalbong kagubatan at sa kalunsuran;
31
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

2. Pangangampanya upang ipagbawal ang paggamit ng mga kemikal at iba pang bagay na nakalilikha ng polusyon;
3. Pagkordon o enclosure ng mga piling lugar na malala ang kaso ng ecological imbalance (protected areas program); at
4. Pagbabantay sa kalagayan at pangangalaga sa mga nauubos na uri ng mga hayop (endangered species).
Gawain 5: OPEN ENDED STORY
Lagyan ng maikling katapusan ang kuwento. Iugnay ang kuwento sa suliraning panlipunan na nagaganap dahilan sa kakapusan. Tingnan ang rubrik sa ibaba at gamitin itong batayan sa iyong pagsusulat.
1. Nagkaroon ng brownout sa Barangay Madilim dahilan sa walang mabiling gasolina na ginagamit upang mapaandar ang mga planta ng koryente
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
____________________________________________________________ .

DEPED COPY
RUBRIK PARA SA OPEN ENDED STORY

10

8

6

4

2

Naipakita sa mga detalye ng kuwento kung bakit at paano nagkakaroon ng suliraning panlipunan dahilan sa kakapusan na hindi na kailangan pa ng karagdagang impormasyon upang ito ay lubusang maunawaan. Naipakita sa mga detalye ng kuwento kung bakit at paano nagkakaroon ng suliraning panlipunan dahilan sa kakapusan subalit ang nagsusuri ay nangangailangan pa ng impormasyon upang ito ay lubos na maunawaan. Naipakita sa mga detalye ng kuwento kung bakit at paano nagkakaroon ng suliraning panlipunan dahilan sa kakapusan subalit masyadong malawak o kulang. Ang nagsusuri nito ay kailangan pa ng karagdagang impormasyon upang lubos na maunawaan. Hindi naipakita sa mga detalye ng kuwento kung bakit at paano nagkakaroon ng suliraning panlipunan dahilan sa kakapusan. Walang kaugnayan ang kuwento sa kakapusan bilang suliraning panlipunan.

32
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Gawain 6: CONSERVATION POSTER
Gumawa ng poster na nagpapakita ng konserbasyon sa mga yamang likas at mga paraan kung paano mapapamahalaan ang kakapusan. Gamitin ang rubrik bilang pamantayan ng iyong paggawa.
RUBRIK NG PAGMAMARKA
Kriterya
Impormatibo

Malikhain

Napakagaling
3

Magaling
2

May Kakulangan
1

Ang nabuong poster Ang nabuong poster
Ang nabuong ay nakapagbibigay ay nakapagbibigay poster ay kulang ng ng kumpleto, wasto, ng wastong impormasyon tungkol at mahalagang impormasyon sa konserbasyon ng impormasyon tungkol sa yamang likas at kung tungkol sa konserbasyon paano malalabanan konserbasyon ng ng yamang likas ang kakapusan. yamang likas at kung at kung paano paano malalabanan malalabanan ang ang kakapusan. kakapusan. Nagpakita ng
Malikhain at
May kakulangan ang pagkamalikhain at magaling ang elemento ng disenyo napakagaling na elemento ng ng poster. disenyo ng poster. disenyo ng poster.

DEPED COPY
Gawain 7. KNOWLEDGE GAUGE

Ang gawaing ito ay katulad ng Gawain 3 na may layuning mataya ang iyong kaalaman tungkol sa kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na buhay, at kung bakit itinuturing ang kakapusan na isang suliraning panlipunan. Ngayon naman ay muli mong sasagutan ang tanong sa ibaba upang maipakita ang pag-unlad ng iyong kaalaman. Bakit maituturing na isang suliraning panlipunan ang kakapusan?

REVISED NA KAALAMAN
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
33
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Matapos mong mapalalim ang iyong kaalaman ukol sa epekto ng kakapusan sa pang-araw-araw na pamumuhay ng tao, ay maaari ka nang pumunta sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda mo ang iyong sarili para sa mas malalim na pag-unawa sa kakapusan.

PAGNILAYAN

Sa bahaging ito ng modyul ay palalawakin at pagtitibayin mo bilang mag-aaral ang mga nabuo mong kaalaman tungkol sa kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na pamumuhay ng tao. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa konsepto ng kakapusan upang maihanda ang iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan.

DEPED COPY
Gawain 8: RESOURCE MAPPING

Pangkatang Gawain: Sa gawaing ito ay inaasahang maipakita ng iyong pangkat ang kondisyon ng inyong lokal na komunidad. Gumawa ng pisikal na mapa ng pinakamalapit na komunidad sa paaralan. Mahalagang maipakita sa mapa ang demograpiya (populasyon), laki, topograpiya tulad ng lupa, burol, talampas, ilog, mga kalsada, kabahayan, gusali, negosyo, at iba pa. Matapos maiguhit ang mapa ay gumuhit naman ng mga simbolo o bagay na naglalarawan sa mga lugar sa mapa na mayroong kakapusan. Maglagay ng legend upang maunawaan ang inilagay na mga simbolo. Ang layunin ng gawaing ito ay magamit mo ang iyong kaalaman sa pagsusuri ng mga pinagkukunang-yaman ng iyong lokal na komunidad tulad ng yamang likas, yamang tao, at yamang kapital. Gamitin ang rubrik na nasa susunod na pahina bilang batayan sa pagsasagawa ng gawain.

34
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

RUBRIK SA RESOURCE MAPPING
4

3

Naipakita sa mga detalye ng mapa ang mahahalagang impormasyon tungkol sa paksa at nakapagpapataas ito sa pagkakaunawa ng mga nagsusuri nito.

Naipakita sa mga detalye ng mapa ang mahahalagang impormasyon tungkol sa paksa subalit ang nagsusuri ay nangangailangan pa ng impormasyon upang ito ay lubos na maunawaan. 2

1

0

Naipakita sa
Hindi naipakita
Walang
mga detalye ng sa mga detalye mapa na mapa ang mga ng mapa ang nagawa. impormasyon mahahalagang tungkol sa impormasyon paksa subalit tungkol sa masyadong paksa o wala malawak o itong kaugnayan kulang. Ang sa paksa. nagsusuri nito ay kailangan pa ng karagdagang impormasyon upang lubos na maunawaan. DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang mga palatandaan ng kakapusan na naitala mo sa iyong napiling komunidad? 2. Bakit nararanasan ang kakapusan sa komunidad na napili mo? Ano ang epekto nito? 3. Paano nakaaapekto sa iyo bilang mag-aaral ang kasalukuyang kondisyon ng komunidad na iyong iginuhit?

Gawain 9: GAUGE POD
Ngayon ay muli mong sasagutan ang tanong na nasa susunod na pahina tungkol sa paano maipakikita ang kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na buhay, at kung bakit itinuturing ang kakapusan na isang suliraning panlipunan.
Inaasahan sa bahaging ito na wasto ang iyong mga kasagutan at handa ka nang ito ay isabuhay.

35
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Bakit maituturing na isang suliraning panlipunan ang kakapusan?

FINAL KAALAMAN
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________

MAHUSAY! Natapos mo na ang iyong mga gawain!

Transisyon sa Susunod na Aralin
Inilahad sa araling ito ang mga konsepto, kahulugan, at palatandaan ng kakapusan at ang kaugnayan nito sa iyong pang-araw–araw na pamumuhay.
Ang pinagkukunang-yaman ay limitado upang mapunan ang walang katapusang pangangailangan at kagustuhan ng tao. Dahil dito, mahalagang magkaroon ng kamalayan sa mga palatandaan ng kakapusan upang makalikha ng matalinong desisyon sa episyenteng paggamit ng mga pinagkukunang-yaman. Ang kakapusan ay isa ring suliraning panlipunan na maaaring magdulot ng pagliit sa produktibidad ng mga pinagkukunang-yaman tulad ng lupa, paggawa, at kapital.
Ang kakapusan sa mga ito ay may relatibong epekto na nagdudulot ng pag-aaway, tunggalian, kaguluhan, at hindi pagkakapantay-pantay.

DEPED COPY
Sa susunod na aralin naman ay tatalakayin ang mga pangangailangan at kagustuhan ng tao at ang kaugnayan ng personal na pangangailangan sa suliranin sa kakapusan. Inaasahang makabubuo ka ng sariling pamantayan ng iyong pangangailangan batay sa isang herarkiya. Susuriin din dito ang mga salik na nakaiimpluwensiya sa pangangailangan at kagustuhan ng tao.

36
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PANIMULA
Sa nakaraang aralin, tinalakay ang kahulugan ng kakapusan at kung paano ito nakaaapekto sa iyong pang-araw-araw na pamumuhay bilang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan. Ang kakapusan ay umiiral dahilan sa limitado ang pinagkukunangyaman at walang katapusan ang pangangailangan at kagustuhan ng tao. Kaya mahalaga ang matalinong pagdedesisyon sapagkat hindi lahat ng nais at gusto ng tao ay maaaring makamit.
Samantala, pag-aaralan mo sa araling ito ang mga konsepto ng pangangailangan
(needs) at kagustuhan (wants). Inaasahan na masusuri at matataya mo ang iyong mga pamantayan sa pagbuo ng matalinong desisyon tungkol sa iyong mga kagustuhan at pangangailangan. Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na ikaw ay makapagsusuri sa kaibahan ng pangangailangan at kagustuhan bilang batayan sa pagbuo ng matalinong pagdedesisyon, maipakita ang ugnayan ng personal na kagustuhan at pangangailangan sa suliranin ng kakapusan, makapagsusuri sa herarkiya ng pangangailangan, makabuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng pangangailangan batay sa herarkiya ng pangangailangan, at makapagsuri sa mga salik na nakakaimpluwensiya sa pangangailangan at kagustuhan.

DEPED COPY
ARALIN 3:
PANGANGAILANGAN AT KAGUSTUHAN

ALAMIN

Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa iyong kaalaman tungkol sa pangangailangan at kagustuhan at kung paano makatutulong ang kaalaman sa mga konseptong ito sa pagbuo ng matalinong pagdedesisyon.

Gawain 1: ILISTA NATIN
Maglista ng sampung bagay na mahalaga sa iyo bilang isang mag-aaral. Isulat ito nang sunod-sunod ayon sa kahalagahan. Itala ang iyong sagot sa kahong nasa ibaba. Sampung bagay na mahalaga sa akin bilang isang mag-aaral.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
37
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pamprosesong Tanong:
1. Anong bagay ang pinakamahalaga para sa iyo? Bakit?
2. Ano ang mga naging batayan mo sa ginawang listahan?
3. Pareho ba ang pagkakasunod-sunod ng iyong listahan sa listahan ng iyong kamag-aral? Kung hindi, ano sa palagay mo ang dahilan ng pagkakaiba ng mga ito?
Gawain 2: WHY OH WHY?
Suriin ang bawat aytem sa una at ikalawang kolum. Pagpasyahan kung ano ang pipiliin mo sa Option A at B. Isulat sa ikatlong kolum ang iyong desisyon.
Option A
1. Magte-text
2. Maglalakad sa pagpasok sa paaralan
3. Kakain ng kanin
4. Supot na plastic
5. Gagamit ng lapis

Option B
Tatawag sa telepono
Sasakay sa pagpasok sa paaralan Kakain ng tinapay
Supot na papel
Gagamit ng ballpen

Dahilan

DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:

1. Ano-ano ang naging batayan mo sa ginawang pagpili?
2. Maaari bang magbago ang iyong desisyon sa hinaharap? Bakit?
3. Magkapareho ba ang iyong sagot sa iyong mga kamag-aral? Ano sa palagay mo ang dahilan ng pagkakaiba o pagkakatulad nito?

Sa susunod na bahagi ay sasagutan mo ang isang tsart upang inisyal na masukat ang iyong nalalaman tungkol sa pangangailangan at kagustuhan.

Gawain 3: CROSSROADS
Sagutan ang tanong na nasa loob ng kahon na nasa susunod na pahina. Isulat ang iyong sagot sa kahon ng INITIAL na kaalaman.

38
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Paano makatutulong ang kaalaman sa konsepto ng pangangailangan at kagustuhan sa pagbuo ng matalinong pagdedesisyon?

INITIAL NA KAALAMAN
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________

Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol sa pangangailangan at kagustuhan, ihanda ang iyong sarili para sa susunod na bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan nang mas malalim ang konsepto ng pangangailangan at kagustuhan.

DEPED COPY
PAUNLARIN

Matapos mong malaman ang mga paunang impormasyon tungkol sa paksang-aralin, ngayon naman ay iyong lilinangin ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging batayan mo ng impormasyon. Ang layunin ng bahaging ito ay matutuhan mo bilang magaaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa pangangailangan at kagustuhan. Mula sa mga inihandang gawain at teksto, inaasahang magagabayan ka upang masagot ang katanungan kung ano ang pagkakaiba ng pangangailangan at kagustuhan, at kung ano ang kaugnayan nito sa suliranin ng kakapusan. Halina’t umpisahan mo sa pamamagitan ng gawain na nasa susunod na pahina.

39
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

ANG PANGANGAILANGAN AT KAGUSTUHAN
Ang bawat tao ay may mga pangangailangan at kagustuhan. Ang pangangailangan ay mga bagay na dapat mayroon ang tao sapagkat kailangan niya nito sa kaniyang pang-araw-araw na gawain. Ang pagkain, damit, at tirahan ay mga batayang pangangailangan sapagkat hindi mabubuhay ang tao kung wala ang mga ito. Samantala, hindi sapat na may damit, tirahan, at pagkain lang ang tao. Gusto niyang mabuhay nang marangal at maayos sa lipunan kaya siya ay naghahangad ng mas mataas sa kaniyang mga batayang pangangailangan. Tinatawag na kagustuhan ang paghahangad na ito ng tao. Ang pagkakaroon ng bahay sa isang sikat na pamayanan, pagkakaroon ng masasarap na pagkain araw-araw, at pagsusuot ng mamahaling damit ay mga halimbawa ng kagustuhan. Hinahangad ito ng mga tao sapagkat nagdudulot ito ng higit na kasiyahan.
Ayon kina McConnel, Brue, at Barbiero (2001) sa kanilang aklat na
Microeconomics,“ Ang kagustuhan ng tao ay nagbabago at maaaring madagdagan dahilan sa paglabas ng mga bagong produkto.” Ang kagustuhan ng tao sa isang bagay ay magdudulot ng mas mataas na antas ng kagustuhan sa paglipas ng panahon.
Subalit sa maraming pagkakataon, ang kagustuhan ng isang tao ay maaaring pangangailangan ng iba at ang pangangailangan mo ay kagustuhan lamang para sa iba. Ang pagbili ng cellphone halimbawa, para sa isang negosyante ay isang pangangailangan. Subalit para sa iba, ang cellphone ay maaaring kagustuhan lamang.

DEPED COPY
Personal na Kagustuhan at Pangangailangan

Si Mat at Tam ay kambal, pareho silang pumapasok sa paaralan at gusto nilang bumili ng bagong sapatos sa susunod na taon. Subalit binibigyan lamang sila ng Php50 na baon araw-araw ng kanilang magulang. Upang matupad ang kaniyang kagustuhan, si Mat ay gumigising nang maaga at naglalakad papunta sa paaralan.
Si Tam naman ay sumasakay upang hindi mahuli sa pagpasok. Naglalaro rin siya ng video game tuwing tanghali at gumagastos ng halos Php30 ng kaniyang baon sa araw-araw, samantalang si Mat ay iniipon ang kaniyang pera.
Natapos ang taong aralan, nadiskubre ni Tam na gumastos siya ng halos
Php4,000 para sa video game at pamasahe, kaunti lamang ang naipon niyang pera pambili ng bagong sapatos. Samantalang si Mat ay may bago ng sapatos gamit ang naipon at may natitira pa siyang pera para sa iba pa niyang pangangailangan.
Ang pagtugon sa personal na kagustuhan at pangangailangan ay nakasalalay sa kung paano pamamahalaan ng tao ang kakapusang nararanasan nila. Sa kaso nina Mat at Tam, mayroon lamang silang baon na Php50 araw-araw at isang taon na pag-iipon. Kasabay nito ay kailangan din nilang gastusan ang pang-araw-araw nilang pangangailangan sa pag-aaral.
40
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Bagama’t may limitasyon sina Mat at Tam, ang kanilang kagustuhan ay maaari pa ring makamit sa pamamagitan ng matalinong pamamahala ng kanilang baon.
Gawain 4: KAILANGAN O KAGUSTUHAN
Isulat ang salitang GUSTO ko/kong/ng o KAILANGAN ko/kong/ng.
1. _________ pumunta sa party
2. _________ kumain ng prutas at gulay upang manatiling malakas ang aking at gulay upang manatiling malakas ang aking katawan katawan
3. _________ magbubukas ng savings account sa isang matatag na bangko para sa aking kinabukasan para sa aking kinabukasan lumipat sa magandang bahay na may aircon
4. _________
5. _________ uminom ng tubig pagkatapos kumain
6. _________ mamahaling relo
7. _________ telebisyon
8. _________ kumain ng pizza pie
9. _________ maglaro ng video game
10. _________ magsuot ng maayos na damit

DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:
1.
2.
3.
4.

Ano ang pagkakaiba ng pangangailangan at kagustuhan?
Kailan nagiging pangangailangan ang isang kagustuhan? Bakit?
Ano ang pagkakaiba ng iyong sagot at ng iyong kamag-aral?
Maaari bang maging kagustuhan ang isang pangangailangan? Patunayan.

Teorya ng Pangangailangan ni Maslow
Bawat tao ay magkakaiba ang pangangailangan at kagustuhan. Sa “Theory of Human Motivation” ni Abraham Harold Maslow (1908-1970), ipinanukala niya ang teorya ng ‘Herarkiya ng Pangangailangan.’ Ayon sa kaniya, habang patuloy na napupunan ng tao ang kaniyang batayang pangangailangan, umuusbong ang mas mataas na antas ng pangangailangan (higher needs).
Pangangailangang Pisyolohikal. Nakapaloob dito ang pangangailangan ng tao sa pagkain, tubig, hangin, pagtulog, kasuotan, at tirahan. Kapag nagkulang ang mga pangangailangan sa antas na ito ay maaaring magdulot ng sakit o humantong sa pagkamatay.
Pangangailangan ng Seguridad at Kaligtasan. Magkakaroon ng pangangailangang ito kapag natugunan na ang naunang pangangailangan. Kabilang dito ang kasiguruhan sa hanapbuhay, kaligtasan mula sa karahasan, katiyakang moral at pisyolohikal, seguridad sa pamilya, at seguridad sa kalusugan.
41
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pangangailangang Panlipunan. Kabilang dito ang pangangailangan na magkaroon ng kaibigan, kasintahan, pamilya at ng anak, at pakikilahok sa mga gawaing sibiko. Kailangan ng tao na makipag-ugnayan sa kaniyang kapwa at makisalamuha sapagkat mayroon siyang pangangailangan na hindi niya kayang tugunan na mag-isa.
Maaaring magdulot ng kalungkutan at pagkaligalig ang sinumang hindi makatutugon sa pangangailangang ito.
Pagkamit ng Respeto sa Sarili at Respeto ng Ibang tao. Kailangan ng tao na maramdaman ang kanyang halaga sa lahat ng pagkakataon. Ang respeto ng ibang tao at tiwala sa sarili ay nagpapataas ng kanyang dignidad bilang tao. Ang mga kakulangan sa antas na ito ay maaaring magdulot sa kanya ng mababang moralidad at tiwala sa sarili na maaaring nagmula sa pagkapahiya, pagkabigo, at pagkatalo.
Kaganapan ng Pagkatao. Ito ang pinakamataas na antas ng pangangailangan ng tao. Sinabi ni Maslow na ang taong nakarating sa antas na ito ay nagbibigay ng mas mataas na pagtingin sa kasagutan sa halip na katanungan. Hindi siya natatakot mag-isa at gumawa kasama ang ibang tao. Ang mga taong nasa ganitong kalagayan ay hindi mapagkunwari at totoo sa kanyang sarili. May kababaang loob at may respeto sa ibang tao.

DEPED COPY
Ipinapaliwanag sa teorya ni Maslow na nasa susunod na pahina na walang katapusan ang kagustuhan ng tao. Ang pagkakaroon ng pangangailangan ay nakabatay sa matagumpay na pagtuon sa mga naunang antas ng pangangailangan.
Kung kaya, nararapat lamang na ilagay at iayos ang pangangailangan ng tao ayon sa kahalagahan nito.
Makikita sa pigura sa kaliwa ng pyramid ang mga positibong katangian na maaaring makakamit ng indibidwal sa kaniyang pag-akyat sa susunod na antas ng kaniyang pangangailangan. Nasa kanang bahagi naman nito ang maaaring negatibong epekto sa pagkabigo ng tao na makaakyat sa susunod na antas.

42
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Malikhain, interesadong malunasan ang suliranin, mapagpahalaga sa buhay, malapit na ugnayan sa ibang KAGANAPAN Kalungkutan, depresyon
NG PAGKATAO tao PAGKAKAMIT NG Pagkabigo, kawalan o
RESPETO SA SARILI mababang tiwala sa sarili,
AT RESPETO NG pag-iisa IBANG TAO

Tiwala sa sarili, tagumpay, respeto Pakikipagkaibigan, pagkakaroon ng pamilya, pakikipagkapwa Seguridad sa katawan, pamilya, kalusugan, trabaho, ari-arian

PANGANGAILANGANG
PANLIPUNAN

SEGURIDAD AT KALIGTASAN

Pagkain, tubig, pagtulog, pahinga

Pagiging makasarili, pagkainggit Kabalisahan, kawalang katiyakan, mahinang pangangatawan PISYOLOHIKAL

Katakawan, pagkagutom, pagkakasakit, panghihina ng katawan

DEPED COPY
Teorya ng Pangangailangan ayon Kay Maslow

Gawain 5: BAITANG-BAITANG
Isulat sa bawat baitang ng pyramid ang mga batayan ng pangangailangan ng tao batay sa teorya ni Abraham Harold Maslow. Lagyan din ang mga ito ng mga halimbawa. Sa ikalimang baitang ay ilagay ang pangalan ng kilalang tao sa iyong komunidad na sa palagay mo ay nakaabot sa antas na ito.

43
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang mga pangangailangan ng tao ayon kay Abraham Maslow?
2. Puwede bang makarating ang tao sa ikalawa, ikatlo hanggang sa ikalimang baitang na hindi dumadaan sa una? Bakit?
3. Paano mo mararating ang pinakamataas na baitang? Ano ang dapat mong gawin upang marating ito?

DEPED COPY
Mga Salik na Nakaiimpluwensiya sa Pangangailangan at Kagustuhan

Edad. Ang pangangailangan at kagustuhan ay nagbabago ayon sa edad ng tao. Ang mga kabataan ay nasisiyahang kumain basta’t naaayon ito sa kaniyang panlasa.
Ngunit sa pagtanda ng tao, kailangan na niyang piliin ang kaniyang maaaring kainin upang manatiling malusog ang pangangatawan.
Antas ng Edukasyon. Ang pangangailangan ng tao ay may pagkakaiba rin batay sa antas ng pinag-aralan. Ang taong may mataas na pinag-aralan ay karaniwang mas malaki ang posibilidad na maging mas mapanuri sa kanyang pangangailangan at kagustuhan. Katayuan sa Lipunan. Ang katayuan ng tao sa kaniyang pamayanan at pinagtatrabahuhan ay nakakaapekto rin sa kaniyang pangangailangan at kagustuhan.
Maaaring ang taong nasa mataas na posisyon sa kaniyang trabaho ay maghangad ng sasakyan sapagkat malaki ang maitutulong nito upang lalo siyang maging produktibo sa kaniyang mga obligasyon at gawain.
Panlasa. Isa pa sa mga salik na nakapagpapabago sa mga pangangailangan ay ang panlasa. Ang panlasa sa istilo ng pananamit at gupit ng buhok ng mga kabataan ay ibang-iba sa istilo ng mga nakatatanda.
44
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Kita. Malaki ang kinalaman ng kita sa pagtugon ng tao sa kaniyang pangangailangan at kagustuhan. Kapag maliit ang kita ng tao, malimit na nagkakasya na lamang siya sa mga pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, damit, at pagkakaroon ng bahay. Samantala, naghahangad ng malalaki at modernong bahay ang mga taong may malaking kita. Kung mas malaki ang kita mas madalas na malaki rin ang konsumo, hindi lamang sa pagkain kundi sa mga bagay na itinuturing na kagustuhan.
Kapaligiran at Klima. Ang kapaligirang pisikal ay nakaaapekto sa pangangailangan ng tao. Kung malapit sa dagat ang isang lugar, kalimitan ng hanapbuhay ng mga tao rito ay pangingisda, kaya malaki ang pangangailangan sa mga produktong pangisda.
Kung malamig naman ang lugar ay maaaring maghangad ang tao ng mga produktong makatutulong upang malabanan ang matinding lamig, tulad ng heater. Samantala ang electric fan, aircondition unit, at iba pang mga kahalintulad nito ang pangangailangan sa lugar na may mainit na klima.
Gawain 6: PASS MUNA
Ipagpalagay na miyembro ka ng isang pamilyang binubuo ng limang miyembro.
Nasa ibaba ang listahan ng mga dapat pagkagastusan at maaari ninyong ikonsumo sa buwang ito. Ang iyong tatay lang ang may trabaho at may kabuuang kita na Php10,000 sa isang buwan. Lagyan ng tsek (/) ang inyong dapat pagkagastusan, at (x) kung hindi. Isulat ang dahilan kung bakit (x) ang iyong sagot.

DEPED COPY
MAAARING PAGKAGASTUSAN

______ 1. koryente
______ 2. tubig
______ 3. pagbili ng paboritong junkfood
______ 4. video game
______ 5. upa sa bahay
______ 6. pamamasyal at pagbisita sa mga kaibigan
______ 7. pagkain ng pamilya
______ 8. panonood ng paborito mong palabas sa sinehan
______ 9. pamasahe at baon mo, ni tatay, kuya, at ate
_____ 10. cable / internet

HALAGA BAWAT
BUWAN (Php
1,000
500
150
100
2,500
500
5,000
180
2,200
900

Mga dahilan kung bakit (x) ang sagot.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

45
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pamprosesong Tanong:
1. Sa iyong ginawang pagdedesisyon, magkano ang kabuuang halaga na maaari mong magastos o matipid?
2. Ano-ano ang naging batayan mo sa pagdedesisyon? Bakit?
3. Bilang mag-aaral, paano mo maiuugnay ang personal mong kagustuhan at pangangailangan sa suliranin ng kakapusan?
Gawain 7: ANG AKING PAMANTAYAN SA PAGPILI NG PANGANGAILANGAN
Bumuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng mga pangangailangan batay sa herarkiya ng mga pangangailangan. Ilahad ang iyong pamantayan sa pamamagitan ng isang sanaysay. Isulat din kung paano mo makakamit ang kaganapan ng iyong pagkatao. Pamprosesong Tanong:
1. Paano mo maisasakatuparan ang iyong pamantayan?
2. Sa iyong palagay, nasaan ka sa mga baitang na ito? Bakit?

DEPED COPY
Gawain 8: CROSSROADS

Matapos ang lahat ng mga gawain sa LINANGIN, isaayos ang paunang kaalaman sa kahulugan ng pangangailangan at kagustuhan at ang kaugnayan nito sa iyong buhay. Sagutin muli ang tanong sa box sa ibaba. Isulat ang iyong sagot sa kahon ng REVISED NA KAALAMAN.
Paano makatutulong ang kaalaman sa konsepto ng pangangailangan at kagustuhan sa pagbuo ng matalinong pagdedesisyon?

REVISED NA KAALAMAN
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_____________________

46
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PAGNILAYAN

Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin mo bilang magaaral ang mga nabuo mong kaalaman ukol sa pangangailangan at kagustuhan.
Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa pangangailangan at kagustuhan upang maihanda ang iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan. Gawain 9: ANG BAYAN KO
Magsagawa ng obserbasyon sa iyong lokal na komunidad at tingnan kung ano-ano ang magagandang katangian nito. Gumawa ng editoryal na nagpapakita ng katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad at ilarawan sa iyong editoryal kung ano-ano ang pangangailangan nito batay sa komposisyon ng populasyon.
RUBRIK PARA SA ANG BAYAN KO

DEPED COPY
KRITERYA

IMPORMATIBO

MALIKHAIN

4

3

2

1

Ang nabuong editoryal ay nakapagbigay ng wasto at napakahalagang impormasyon tungkol sa katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad. Ang nabuong editoryal ay nakapagbigay ng wastong impormasyon tungkol sa katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad. Ang nabuong editoryal ay kulang sa kailangang impormasyon tungkol sa katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad. Ang nabuong editoryal ay hindi organisado at kulang sa kailangang impormasyon tungkol sa katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad. Napakagaling ng pagkakagawa ng editoryal.

Magaling ang pagkakagawa ng editoryal.

May kakulangan ang pagkakagawa ng editoryal.

Hindi maayos ang pagkakagawa ng editoryal.

47
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

KATOTOHANAN

Ang nabuong editoryal ay nagpakita ng makatotohanang pangyayari tungkol sa katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad na sinuri. Ang nabuong editoryal ay nagpakita ng pangyayari tungkol sa katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad na sinuri. Ang ilang bahagi ng nabuong editoryal ay nagpakita ng hindi makatotohanang pangyayari tungkol sa katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad na sinuri. Marami sa mga bahagi ng nabuong editoryal ay nagpakita ng hindi makatotohanang pangyayari tungkol sa katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad na sinuri. Pamprosesong Tanong:
1. Ano-ano ang mga katangian ng iyong lokal na komunidad? Bakit?
2. Sa iyong palagay, ano ang maaari pang gawin upang lubos na mapakinabangan ang magagandang katangian ng iyong lokal na komunidad?

DEPED COPY
Gawain 10: PARA SA KINABUKASAN

Gumawa ng isang open letter tungkol sa mga pangangailangan at kagustuhan ng iyong lokal na komunidad. Isulat ang “Para sa kinabukasan at sa aking bayan
_________________” bilang panimula ng iyong open letter. Isulat sa pamuhatang bahagi ng liham kung para kanino ito.
Gawain 11: CROSSROADS
Matapos ang mga pagwawasto, sagutan ang ikatlong bahagi ng
CROSSROADS na nasa susunod na pahina. Sa gawaing ito ay dapat na maipahayag mo na ang iyong pagkakaunawa sa mga araling iyong pinag-aralan. Inaasahan sa bahaging ito na alam mo na ang kahalagahan ng pangangailagan at kagustuhan bilang batayan ng matalino at maunlad na pamumuhay. Isulat ang iyong sagot sa box ng FINAL NA KAALAMAN.

48
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Paano makatutulong ang kaalaman sa konsepto ng pangangailangan at kagustuhan sa pagbuo ng matalinong pagdedesisyon?

FINAL NA KAALAMAN
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________

MAHUSAY! Natapos mo na ang iyong mga gawain!

DEPED COPY
Transisyon sa Susunod na Aralin

Ang pangangailangan ay mga bagay na dapat mayroon ang isang tao para mabuhay, samantalang kagustuhan ang paghahangad ng higit pa sa mga ito. Ang kagustuhan ay maaaring maganap at magdulot ng kaginhawahan sa tao kung pag-iisipan at pag-aaralan ang mga ito. Ang pagkain, damit, at tirahan ay mga batayang pangangailangan sapagkat hindi mabubuhay ang tao kung wala ang mga ito. Ang edad, edukasyon, panlasa, kita, at hanap buhay ng tao ay ilan lamang sa mga salik na nakapagpapabago sa mga pangangailangan.
Ayon sa teorya ni Maslow, habang patuloy na natutugunan ng tao ang kanilang pangangailangan ay nagkakaroon siya ng mas mataas na hangarin hanggang matamo niya ang inaasahang kaganapan ng kaniyang pagkatao.
Inilahad sa ikatlong aralin ang pagkakaiba ng pangangailangan at kagustuhan at ang kaugnayan nito sa personal na kagustuhan. Ang pangangailangan ay mga bagay na dapat ay mayroon ang tao para mabuhay, at ang kagustuhan ay paghahangad ng mga bagay na higit pa sa batayang pangangailangan. Sa pagbuo ng desisyon sa pagkonsumo, mahalagang isaalang-alang ang pangangailangan batay sa isang herarkiya. Sinuri rin ang mga salik na nakakaapekto sa mga pangangailangan ng tao.
49
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Ang susunod na aralin ay tatalakay sa alokasyon. Ito ang naglalarawan kung paano tinutugunan ng tao ang kaniyang suliranin sa kakapusan. Ang mga suliranin sa pangangailangan at kagustuhan ng tao sa paglipas ng panahon ay nagbabago, ang mga salik na nakakaapekto sa kaniyang desisyon ay nagbabago rin. Wala itong katapusan at masalimuot o kumplikado. Ano kaya ang solusyon para dito?

PANIMULA
Isang katotohanan na dapat nating tanggapin na walang hanggan ang kagustuhan at pangangailangan ng tao sa harap ng kakapusan ng mga pinagkukunangyaman. Isa ito sa mga pangunahing dahilan kung bakit pinag-aaralan natin ngayon ang ekonomiks. Ang mekanismo ng pamamahagi ng mga pinagkukunang-yaman, produkto, at serbisyo ay tinatawag na alokasyon.
Kailangang isaalang-alang natin ang paggamit at paglinang ng lahat ng pinagkukunang-yaman ng bansa upang makamit ng tao ang pinakamataas na antas ng kasiyahan at kapakinabangan mula rito. Nararapat na ito ay bigyang-pansin dahil sa katotohanang may kakapusan ang mga pinagkukunang-yaman.

DEPED COPY
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahang ikaw ay makapagsusuri sa kaugnayan ng alokasyon sa kakapusan, pangangailangan, at kagustuhan, mapahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon upang matugunan ang pangangailangan, at makapagsusuri ng mekanismo ng alokasyon sa iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa kakapusan.
ARALIN 4:
ALOKASYON

ALAMIN

Ang mga gawain sa bahaging ito ay lilinang sa iyong kaalaman tungkol sa alokasyon at kung bakit kailangan ng mekanismo sa alokasyon ng pinagkukunang-yaman sa ilalim ng iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya.

50
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Gawain 1: FOUR PICS ONE WORD
Suriin ang apat na larawan upang mabuo ang hinahanap na salita.

S

Q

A

L

K

O

O

N

Y

I

A

B

DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:

1. Alin sa mga larawan ang nagturo sa iyo sa tamang sagot?
2. Sa iyong palagay, ano ang ibig sabihin ng salitang nabuo?

Gawain 2: SISTEMA IKAMO?
Piliin sa mga hanay ng salita sa ibaba ang angkop na kataga sa bawat larawan.
Isulat ito sa kahon sa ilalim ng bawat larawan.
Tradisyonal na Ekonomiya
Command Economy

Mixed Economy
Market Economy

51
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang iyong naging batayan sa pagpili ng sagot?
2. Sa iyong palagay, ano ang ibig sabihin ng sistemang pang-ekonomiya?
Sa susunod na bahagi ay sasagutan mo ang entrance at exit slip upang inisyal na masukat ang iyong nalalaman tungkol sa alokasyon.

DEPED COPY
Gawain 3: ENTRANCE AT EXIT SLIP

Punan ng matapat na sagot ang dalawang kahon sa ilalim ng entrance slip.
Ang exit slip ay sasagutan lamang pagkatapos ng aralin.
ENTRANCE SLIP
Ang alam ko tungkol sa alokasyon ay ...

EXIT SLIP
Ang natutuhan ko tungkol sa alokasyon ay ...

Ang palagay ko tungkol sa alokasyon ay ...

Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol sa alokasyon, ihanda ang iyong sarili sa susunod na bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan nang mas malalim ang konsepto nito.
52
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PAUNLARIN

Matapos mong malaman ang mga paunang impormasyon tungkol sa aralin, ngayon naman ay iyong lilinangin ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging batayan mo ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan mo bilang mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa alokasyon.
Inaasahang magagabayan ka ng mga inihandang gawain at teksto upang masagot ang katanungan kung bakit kailangan ng mekanismo ng alokasyon ng pinagkukunang-yaman sa ilalim ng iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya?
Halina’t umpisahan mo na muli ang iyong pag-aaral.

KAUGNAYAN NG ALOKASYON SA KAKAPUSAN, PANGANGAILANGAN, AT
KAGUSTUHAN

DEPED COPY
Itinuturing na pangunahing suliraning pangkabuhayan ang kakapusan. Sa katunayan, pinag-aaralan ang ekonomiks dahil may kakapusan ang karamihan sa mga pinagkukunang-yaman. Sabi nga ni John Watson Howe, “There isn’t enough to go around.” Ito ang kasabihang sumasalamin sa suliranin ng kakapusan. Ito rin ay naglalahad ng katotohanang limitado ang mga pinagkukunang-yaman kung kaya’t kailangang gumawa ng tamang desisyon kung paano gagamitin nang mahusay ang mga ito at upang matugunan ang nagtutunggaliang pangangailangan at kagustuhan ng tao.
Ang mekanismo ng pamamahagi ng pinagkukunang-yaman, produkto, at serbisyo ay tinatawag na alokasyon. Ang alokasyon ay isang paraan upang maayos na maipamahagi at magamit ang lahat ng pinagkukunang-yaman ng bansa. Ito rin ang paraan upang ang lipunan ay makaagapay sa suliraning dulot ng kakapusan.
Kailangang isaalang-alang ang paggamit at paglinang ng lahat ng pinagkukunang-yaman ng bansa upang makamit ng tao ang pinakamataas na antas ng kasiyahan at kapakinabangan mula rito. Nararapat itong bigyang-pansin dahil sa katotohanang may kakapusan ang mga pinagkukunang-yaman. Ang mapanagutang paggamit nito ang titiyak na may magagamit pang pinagkukunang-yaman ang susunod na henerasyon.

53
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Upang matiyak na efficient at maayos ang alokasyon ng mga pinagkukunangyaman, dapat itong sumagot sa apat na pangunahing katanungang pang-ekonomiko:
1. Ano-anong produkto at serbisyo ang gagawin?
Hindi makagagawa ang lipunan ng produktong kailangan ng tao ayon sa dami at uri na gusto ng lahat. Bahagi ito ng suliranin ng kakapusan. Ang desisyon kung anong produkto at serbisyo ang gagawin ay nakasalalay sa pangangailangan ng tao. 2. Paano gagawin ang naturang produkto at serbisyo?
Kung paano isasakatuparan ang pagbuo ng produkto at serbisyo ay nakasalalay kung anong input ang gagamitin. Marami ring mga paraan na maaaring gamitin kung papaano isasakatuparan ang produksiyon. Maaaring gumamit ng teknolohiya o tradisyonal na paraan ng paggawa upang mabuo ang output.
3. Para kanino gagawin ang mga produkto at serbisyo?
Ang makikinabang sa pagbuo ng produkto o serbisyo ang nagsisilbing motibasyon sa pagpapatuloy ng produksiyon. Ang makikinabang sa produkto o serbisyo ay kung sino ang nangangailangan at may kakayahang makamit ito. Maaaring nasa loob o labas ng bansa ang gagamit ng gagawing produkto at serbisyo.
4. Gaano karami ang gagawing produkto at serbisyo?
Kailangang malaman ang laki ng pangangailangan ng ekonomiya upang makapagdesisyon kung gaano karami ang gagawing produkto at serbisyo. Ang potensiyal na makabuo ng produkto at serbisyo ay nakabatay sa gagamiting input.

DEPED COPY
Gawain 4: TANONG AT SAGOT
Punan ang kahon sa kaliwa ng apat na pangunahing katanungang pangekonomiko batay sa mga ibinigay na halimbawa sa kanang bahagi nito.
» Palay, mais, kotse, o computer
» Tradisyonal na paraan o paggamit ng teknolohiya » Mamamayan sa loob o labas ng bansa
» 500 kilong bigas o 200 metrong tela
Ang Sistemang Pang-ekonomiya
Ang sistemang pang-ekonomiya ay tumutukoy sa isang institusyonal na kaayusan at paraan upang maisaayos ang paraan ng produksiyon, pagmamay-ari, at paglinang ng pinagkukunang-yaman at pamamahala ng gawaing pang-ekonomiko ng isang lipunan. Mithiin ng bawat sistemang pang-ekonomiya na makaagapay ang lipunan sa mga suliranin ng kakapusan at kung paano episyenteng magagamit ang mga pinagkukunang-yaman ng bansa.
54
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Bawat lipunan ay may sinusunod na sistemang pang-ekonomiya upang matugunan ang mga suliraning nakapaloob sa produksiyon at alokasyon ng mga produkto at serbisyo. Maaalala na ang sistemang pang-ekonomiya ay sumasagot sa apat na pangunahing katanungang pang-ekonomiko. Una, ano-anong produkto at serbisyo ang gagawin? Pangalawa, papaano gagawin ang naturang produkto at serbisyo? Pangatlo, para kanino gagawin ang mga produkto at serbisyo? Panghuli, gaano karami ang gagawing produkto at serbisyo?
Alokasyon sa Iba’t Ibang Sistemang Pang-ekonomiya
Ang sumusunod ay ang iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya na umiiral sa daigdig: Tradisyonal na Ekonomiya
Ang unang anyo ng sistemang pang-ekonomiya ay ang tradisyonal na ekonomiya. Ang kasagutan sa pangunahing katanungang pang-ekonomiko ay nakabatay sa tradisyon, kultura, at paniniwala. Ang tanong na ano ang lilikhaing produkto ay hindi mahirap sagutin sapagkat ang pangangailangan ng tao ay umiikot lamang sa pangunahing pangangailangan tulad ng damit, pagkain, at tirahan. Maging ang suliranin kung paano lilikha ng produkto ay simple lamang na tinutugunan dahil ang paraan ng produksiyon ay batay sa sinaunang pamamaraan na itinuro ng matatanda sa pangkat. Sa tradisyonal na ekonomiya, bagama’t walang tiyak na batas ukol sa alokasyon, may maliwanag na pagkakaunawa ang mga tao sa paraan nito. Ang anumang produkto na kanilang malilikha ay ipamamahagi ayon sa kanilang pangangailangan at kung sino ang dapat gumamit.

DEPED COPY
Market Economy
Sa market economy, ang kasagutan sa pangunahing katanungang pangekonomiko ay ginagabayan ng mekanismo ng malayang pamilihan. Sa ganitong sistema, ang bawat kalahok – konsyumer at prodyuser, ay kumikilos alinsunod sa kanilang pansariling interes na makakuha ng malaking pakinabang. Ang mga nasa lakas-paggawa ay maaaring makapamili ng kanilang nais na papasukang trabaho. Ang pangunahing katanungang pang-ekonomiko ay sinasagot ng puwersa ng pamilihan.
Ang market economy ay nagpapahintulot sa pribadong pagmamay-ari ng kapital, pakikipag-ugnayan sa pamamagitan ng presyo, at pangangasiwa ng mga gawain.
Presyo ang pangunahing nagtatakda kung gaano karami ang bibilhin ng mga mamimili at kung gaano rin karami ang malilikhang produkto at serbisyo ng mga prodyuser. Sa kabuuan, ang dami ng produkto na nais ibenta ng mga prodyuser ay may katumbas na dami ng produkto na nais bilhin ng mga mamimili. Sa madaling sabi, presyo ang nagsisilbing pambalanse sa interaksiyon ng konsyumer at prodyuser sa loob ng pamilihan.
55
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Samantala, ang tungkulin naman ng pamahalaan ay ang pagbibigay ng proteksiyon sa kapakanan ng mga pag-aaring pampribado, kabilang ang mga batas na mangangalaga sa karapatan, ari-arian, at kontrata na pinapasukan ng mga pribadong indibidwal. Command Economy
Sa command economy, ang ekonomiya ay nasa ilalim ng komprehensibong kontrol at regulasyon ng pamahalaan. Ang pagkontrol ay alinsunod sa isang planong nauukol sa pagsusulong ng ekonomiya na pinangangasiwaan mismo ng sentralisadong ahensiya (central planning agencies).
Katunayan, ang pagpapasya sa proseso ng mga gawaing pang-ekonomiya ay sentralisado o nasa kamay ng pamahalaan lamang. Tinutukoy rin ang mga gagamiting pinagkukunang-yaman sa paglikha ng mga kapital. Samantala, madaling nalalaman ang distribusyon ng kita sa lipunan sa pamamagitan ng pagtatakda ng pasahod para sa iba’t ibang uri ng hanapbuhay. Ang kita naman sa mga lupang sakahan ay maaaring matukoy sa pamamagitan ng pagtatakda sa halaga ng mga produktong nagmumula rito. Ang mga patakaran sa command economy ay ipinatupad sa dating Soviet
Union. Sa kasalukuyan, nananatiling may ganitong sistemang pang-ekonomiya ang
Cuba at North Korea.

DEPED COPY
Mixed Economy

Ang mixed economy ay isang sistema na kinapapalooban ng elemento ng market economy at command economy. Walang maituturing na isang kahulugan ang mixed economy. Ito ay kinapapalooban ng magkaugnay na katangian ng dalawang sistema tulad ng malayang pakikilahok sa mga gawaing pangkabuhayan na pinahihintulutan ng pamahalaan at pagkontrol ng pamahalaan sa ilang gawaing pangkabuhayan. Ang salitang mixed economy ay nalikha upang tukuyin ang isang sistemang nabuo at may mga katangian na bunga ng pagsasanib o kombinasyon ng command at market economy. Hinahayaan dito ang malayang pagkilos ng pamilihan subalit maaaring manghimasok o makialam ang pamahalaan sa mga usaping nauukol sa pangangalaga ng kalikasan, katarungang panlipunan, at pagmamay-ari ng estado.
May pribadong pagmamay-ari sa mga salik ng produksiyon, imprastraktura, at mga organisasyon. Ang sistemang mixed economy ay nagpapahintulot din na makagawa ng mga pribadong pagpapasya ang mga kompanya at indibidwal. Gayumpaman, ito ay hindi nangangahulugang ganap na awtonomiya para sa kanila sapagkat ang karamihan sa mga desisyong ito ay ginagabayan ng pamahalaan.
Halaw:
Balitao, B., Cervantes, M., Nolasco, L., Ong, J., Ponsaran, J., Rillo, J. (2012). Ekonomiks: Mga Konsepto at Aplikasyon. Quezon City:
Vibal Publishing House.

56
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Gawain 5: DATA RETRIEVAL CHART
Magsaliksik ukol sa mga bansang sumailalim sa mga sistemang pangekonomiya na nasa kaliwang bahagi ng tsart. Magbigay ng tatlo hanggang limang bansa at isulat ito sa kanang bahagi ng tsart.
SISTEMANG PANG-EKONOMIYA

MGA BANSA

Tradisyonal na Ekonomiya
Market Economy
Command Economy
Mixed Economy
Matapos mong mapalalim ang iyong kaalaman ukol sa alokasyon, maaari ka nang pumunta sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda mo ang iyong sarili para sa mas malalim na pag-unawa ng konseptong ito.

PAGNILAYAN

DEPED COPY
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin mo, bilang magaaral, ang mga nabuo mong kaalaman ukol sa alokasyon. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa konsepto ng alokasyon upang maihanda ang iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan.

Gawain 6: REPLEKSIYON
Ngayon ay maaari mo nang itala ang lahat ng bagay at impormasyon na iyong natutuhan sa aralin. Ilagay o isulat sa isang buong papel at ipunin sa inyong portfolio ang naging kasagutan para mabasa ng guro at mabigyan ng grado.
ANG AKING NATUTUHAN SA ARALIN
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
57
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Gawain 7: DIALOGUE BOX
Punan ng tamang sagot ang usapan ng dalawang tauhan sa bawat kahon.

Ano katangian
Ano ba angba ang
Ano baAno katangiankatangian ang ba ang
Ano ba ang katangian katangian katangian ng tradisyonal ng tradisyonal na ng ng tradisyonal na na tradisyonal na ngekonomiya? tradisyonal ekonomiya? ekonomiya? ekonomiya? ekonomiya?

na ekonomiya?

PaanoPaano mo
Paano Paano moilalarawan momo ilalarawan ilalarawan Paano mo ilalarawan
Paano mo ilalarawan ilalarawan ang ang market angangmarketmarket market ang market ang market economy? economy? economy? economy? economy? economy?

DEPED COPY
Sa command economy, sino ang nagpaplano ng ekonomiya?

Bakit kaya ito tinawag na mixed economy? 58
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pamprosesong Tanong:
1. Batay sa usapan ng mga tauhan, anong sistemang pang-ekonomiya ang umiiral sa Pilipinas?
2. Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataong pumili ng sistemang pang-ekonomiya na paiiralin sa ating bansa, anong sistema ang iyong pipiliin? Bakit?
Gawain 8: ENTRANCE AT EXIT SLIP
Punan ng matapat na sagot ang exit slip. Sa pagkakataong ito ay inaasahang masasagot mo nang wasto ang gawain.
ENTRANCE SLIP

EXIT SLIP

Ang alam ko tungkol sa alokasyon ay ...

Ang natutuhan ko tungkol sa alokasyon ay ...

DEPED COPY
Ang palagay ko tungkol sa alokasyon ay ...

Transisyon sa Susunod na Aralin
Binigyang-diin sa araling ito ang konsepto ng alokasyon sa ilalim ng iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya. Upang matiyak na efficient at maayos ang alokasyon ng mga pinagkukunang-yaman, dapat itong sumasagot sa apat na pangunahing katanungang pang-ekonomiko:
1. Ano-anong produkto at serbisyo ang gagawin?
2. Papaano gagawin ang naturang produkto at serbisyo?
3. Para kanino gagawin ang mga produkto at serbisyo?
4. Gaano karami ang gagawing produkto at serbisyo?
Ang susunod na aralin ay tatalakay sa konsepto ng pagkonsumo.

59
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PANIMULA
Sa araling ito ay mauunawaan mo ang konsepto ng pagkonsumo. Inaasahang masusuri at matataya mo ang iyong mga pamantayan sa pagbuo ng matalinong desisyon tungo sa pagiging matalinong konsyumer.
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahang ikaw ay makapagpapaliliwanag ng konsepto ng pagkonsumo, makapagsusuri ng mga salik na nakaaapekto sa pagkonsumo, makapagpapamalas ng talino sa pagkonsumo sa pamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa pamimili, makapagtatanggol ng mga karapatan, at magagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili.
ARALIN 5
PAGKONSUMO
ALAMIN

Ang mga gawain sa bahaging ito ay lilinang sa iyong kaalaman tungkol sa alokasyon at kung bakit mahalagang maitaguyod ang mga karapatan at magampanan ang katungkulan ng bawat konsyumer tungo sa isang matatag na ekonomiya.

DEPED COPY
Gawain 1: PAGBILHAN PO!
Ipagpalagay na mayroon kang Php500.00 at may pagkakataon kang bumili ng iba’t ibang pagkain. Alin sa mga pagkain sa ibaba ang iyong bibilhin?

60
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Pamprosesong Tanong:
1. Ano-anong mga pagkain ang iyong bibilhin?
2. Ano ang iyong naging batayan sa pinili mong pagkain?
Sa susunod na bahagi ay sasagutan mo ang isang dayagram upang inisyal na masukat ang iyong nalalaman tungkol sa pagkonsumo.

Gawain 2: WQF DIAGRAM
Bigyang-pansin ang paksa sa pagbuo ng WQF Diagram na makikita sa ibaba.
Itala sa kahong W (words) ang mga salitang may kaugnayan sa pagkonsumo. Sa kahong Q (questions), bumuo ng tatlo hanggang limang tanong na nais mong masagot tungkol sa pagkonsumo. Sa bilog na F (facts) isulat ang iyong mga bagong natutuhan tungkol sa paksa. Sasagutan lamang ang bahaging F (facts) pagkatapos ng aralin.
Lahat ng kasagutan ay tatanggapin ng iyong guro at hahayaan kayong magbigay ng sariling kaalaman tungkol sa paksa. Iwawasto ang iyong mga kasagutan sa huling bahagi ng aralin, ang PAGNILAYAN.

DEPED COPY
PAGKONSUMO

W

_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________

Q

_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________

F

_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________

Matapos mong maisaayos ang iyong mga paunang kaalaman tungkol sa pagkonsumo, ihanda ang iyong sarili sa susunod na bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan ang konsepto ng pagkonsumo.
61
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PAUNLARIN

Matapos mong malaman ang mga paunang impormasyon tungkol sa aralin, ngayon naman ay iyong lilinangin ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging batayan mo ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan mo bilang mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa pagkonsumo. Inaasahang magagabayan ka ng mga inihandang gawain at teksto na masagot kung bakit mahalagang maitaguyod ang mga karapatan at magampanan ang katungkulan ng bawat konsyumer tungo sa isang matatag na ekonomiya.

KAHULUGAN NG PAGKONSUMO
Sinasabing ang lahat ng tao ay konsyumer. Ang pagkonsumo ay bahagi ng buhay ng tao simula nang kaniyang pagsilang sa mundo. Simula sa gatas, gamot, bitamina, lampin, bakuna, at marami pang iba ay mga bagay na kaniyang kinokonsumo.
Habang patuloy na nabubuhay ang tao ay patuloy pa rin siya sa pagkonsumo. Ang pagbili ng produkto at serbisyo ay nangangahulugan ng pagtatamo sa kapakinabangan mula rito bilang tugon sa pangangailangan at kagustuhan ng tao. Ang napakaraming pangangailangan at kagustuhan ng tao ang dahilan kung bakit may pagkonsumo. Ayon nga kay Adam Smith sa kaniyang aklat na “An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations,” ang pangunahing layunin ng produksiyon ay ang pagkonsumo ng mga tao.

DEPED COPY
Mga Salik na Nakakaapekto sa Pagkonsumo
May iba’t ibang salik na nakaaapekto sa pagkonsumo ng isang tao. Ang pagkakaiba-iba ng kanilang katangian ang dahilan kung bakit nagkakaiba-iba ang paraan at dahilan ng kanilang pagkonsumo. Sa ibaba ay mababasa ang ilan sa mga salik na nakakaapekto sa pagkonsumo ng isang tao.
Pagbabago ng Presyo – may pagkakataon na nagiging motibasyon ang presyo ng produkto o serbisyo sa pagkonsumo ng isang tao. Kalimitan, mas mataas ang pagkonsumo kung mababa ang presyo samantalang mababa ang pagkonsumo kapag mataas ang presyo. Kadalasan, mas tinatangkilik ng mga mamimili ang produkto o serbisyo kapag mura dahil mas marami silang mabibili. Samantala, kaunti naman ang kanilang binibili kung mataas ang presyo nito.
62
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Kita - nagdidikta sa paraan ng pagkonsumo ng isang tao. Ayon kay John
Maynard Keynes, isang ekonomistang British, sa kaniyang aklat na “The General
Theory of Employment, Interest, and Money” na inilathala noong 1936, malaki ang kaugnayan ng kita ng tao sa kaniyang pagkonsumo. Ayon sa kaniya, habang lumalaki ang kita ng tao ay lumalaki rin ang kaniyang kakayahan na kumonsumo ng mga produkto at serbisyo. Sa kabilang banda, ang pagbaba ng kita ay nangangahulugan ng pagbaba ng kakayahang kumonsumo. Kaya naman, mapapansin na mas maraming pinamimili ang mga taong may malalaking kita kung ihahambing sa mga taong may mababang kita lamang.
Mga Inaasahan - ang mga inaasahang mangyayari sa hinaharap ay nakaaapekto sa pagkonsumo sa kasalukuyan. Halimbawa, kung inaasahan ng mga tao na magkakaroon ng kakulangan sa supply ng produkto dahil sa kalamidad, tataas ang pagkonsumo nito sa kasalukuyang panahon bilang paghahanda sa pangangailangan sa hinaharap. Gayundin naman kapag may banta ng kaguluhan sa isang lugar o may inaasahang pagkakagastusan sa hinaharap. Ang mga tao ay pinipilit na huwag munang gastusin ang salapi at binabawasan ang pagkonsumo upang mapaghandaan ang mangyayari sa mga susunod na araw o panahon. Kung positibo o maganda naman ang pananaw sa hinaharap, maaga pa sa inaasahan ay tumataas na ang pagkonsumo kahit hindi pa natatanggap ang inaasahang salapi tulad ng pagtanggap ng bonus at iba pang insentibo.

DEPED COPY
Pagkakautang – kapag maraming utang na dapat bayaran ang isang tao, maaaring maglaan siya ng bahagi ng kaniyang salapi upang ipambayad dito. Ito ay magdudulot ng pagbaba sa kaniyang pagkonsumo dahil nabawasan ang kaniyang kakayahan na makabili ng produkto o serbisyo. Tataas naman ang kakayahan niyang kumonsumo kapag kaunti na lamang ang binabayaran niyang utang.
Demonstration Effect – madaling maimpluwensiyahan ang tao ng mga anunsiyo sa radyo, telebisyon, pahayagan, at maging sa internet at iba pang social media. Ginagaya ng mga tao ang kanilang nakikita, naririnig, at napapanood sa iba’t ibang uri ng media kaya naman tumataas ang pagkonsumo dahil sa nasabing salik.
Ang mga taong hindi naman naiimpluwensiyahan ng nabanggit ay may mababang pagkonsumo lalo na sa mga bagay na uso at napapanahon lamang.
Ang Matalinong Mamimili
Bahagi na ng buhay ng tao bilang konsyumer ang bumili at gumamit ng mga produkto at serbisyong ipinagbibili sa pamilihan. Sa pagbili ng mga produkto at serbisyo, ano-ano ang isinasaalang-alang mo? Bumibili ka ba ng produkto dahil mayroon nito ang iyong kaklase? O bumibili ka dahil ang produkto ay sale kahit hindi mo naman kailangan? Binibigyan mo ba ng pansin ang kapakinabangan at kasiyahang nakakamit mo sa pagbili ng mga produkto at serbisyo? Anuman ang iyong dahilan sa pagbili ng mga produkto o serbisyo, kailangan mong isaalang-alang ang value for money. Basahin mo ang teksto upang magkaroon ka ng gabay at sapat na kaalaman upang maging matalino sa pamimili.
63
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Mga Pamantayan sa Pamimili
Nais ng lahat na maging matalinong mamimili dahil ibig sabihin nito ay nasusulit natin ang bawat sentimong ating ginagastos para sa bawat produkto. Ang sumusunod ay ilan sa mga pamantayan sa pamimili:
1. Mapanuri
Sinusuri ang produktong bibilhin. Tinitingnan ang sangkap, presyo, timbang, pagkakagawa, at iba pa. Kung may pagkakataon pa, inihahambing ang mga produkto sa isa’t isa upang makapagdesisyon nang mas mabuti at mapili ang produktong sulit sa ibabayad.
2. May Alternatibo o Pamalit
May mga panahon na walang sapat na pera ang mamimili upang bilhin ang produktong dati nang binibili. Maaari ding nagbago na ang kalidad ng produktong dati nang binibili. Ang matalinong pamimili, sa ganitong pagkakataon, ay marunong humanap ng pamalit o panghalili na makatutugon din sa pangangailangang tinutugunan ng produktong dating binibili.

DEPED COPY
3. Hindi Nagpapadaya

May mga pagkakataon na ang mamimili ay mapapatapat sa isang tindero o tinderang may hindi magandang hangarin. Ang matalinong mamimili ay laging handa, alerto, at mapagmasid sa mga maling gawain lalo na sa pagsusukli at paggamit ng timbangan.

4. Makatwiran
Lahat ng konsyumer ay nakararanas ng kakulangan sa salapi o limitadong badyet. Kaya sa pagpili ng isang produkto ay isinasaalang-alang ang presyo at kalidad nito. Isinasaisip din ang kasiyahan na matatamo sa pagbili at paggamit ng produkto pati na rin kung gaano katindi ang pangangailangan dito. Makatwiran ang konsyumer kapag inuuna ang mga bagay na mahalaga kompara sa mga luho lamang. 5. Sumusunod sa Badyet
Ito ay kaugnay ng pagiging makatwiran ng matalinong konsyumer.
Tinitimbang niya ang mga bagay-bagay ayon sa kaniyang badyet. Hindi siya nagpapadala sa popularidad ng produkto na may mataas na presyo upang matiyak na magiging sapat ang kaniyang salapi sa kaniyang mga pangangailangan.

64
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

6. Hindi Nagpapanic-buying
Ang artipisyal na kakulangan na bunga ng pagtatago ng mga produkto
(hoarding) ng mga nagtitinda upang mapataas ang presyo ay hindi ikinababahala ng isang matalinong konsyumer dahil alam niyang ang pagpapanic-buying ay lalo lamang magpapalala ng sitwasyon.
7. Hindi Nagpapadala sa Anunsiyo
Ang pag-endorso ng produkto ng mga artista ay hindi nakapagpapabago sa pagkonsumo ng isang matalinong konsyumer. Ang kalidad ng produkto ang tinitingnan at hindi ang paraan ng pag-aanunsiyo na ginamit.
Batas na Nangangalaga sa Kapakanan ng mga Mamimili
Nakatakda sa Republic Act 7394 (Consumer Act of the Philippines) ang kalipunan ng mga patakarang nagbibigay ng proteksiyon at nangangalaga sa interes ng mga mamimili. Isinusulong din ng batas na ito ang kagalingang dapat makamit ng lahat ng mamimili. Itinatadhana ng batas na ito ang mga pamantayang dapat sundin sa pagsasagawa at operasyon ng mga negosyo at industriya. Ang sumusunod ang binibigyang-pansin ng batas na ito:

DEPED COPY
a. Kaligtasan at proteksiyon ng mga mamimili laban sa panganib sa kalusugan at kaligtasan.
b. Proteksiyon laban sa mapanlinlang at hindi makatarungang gawaing may kaugnayan sa operasyon ng mga negosyo at industriya.
c. Pagkakataong madinig ang reklamo at hinaing ng mga mamimili.
d. Representasyon ng kinatawan ng mga samahan ng mamimili sa pagbalangkas at pagbuo ng mga patakarang pangkabuhayan at panlipunan.

WALONG KARAPATAN NG MAMIMILI
Ang Kagawaran ng Kalakalan at Industriya (Department of Trade and Industry) ay naglabas ng walong karapatan ng mga mamimili upang maging gabay sa kanilang transaksiyon sa pamilihan.

1. Karapatan sa mga pangunahing pangangailangan
May karapatan sa sapat na pagkain, pananamit, masisilungan, pangangalagang pangkalusugan, edukasyon at kalinisan upang mabuhay.

65
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

2. Karapatan sa Kaligtasan
May karapatang bigyan ng katiyakang ligtas at mapangangalagaan ka laban sa pangangalakal ng mga panindang makasasama o mapanganib sa iyong kalusugan. 3. Karapatan sa Patalastasan
May karapatang mapangalagaan laban sa mapanlinlang, madaya at mapanligaw na patalastas, mga etiketa at iba pang hindi wasto at hindi matapat na gawain. Ito ay kailangang malaman ng mga mamimili upang maiwasan ang pagsasamantala ng iba.

4. Karapatang Pumili
May karapatang pumili ng iba’t ibang produkto at paglilingkod sa halagang kaya mo. Kung ito ay monopolisado ng pribadong kompanya man, dapat na magkaroon ka ng katiyakan sa kasiya-siyang uri at halaga ng produkto nila.

5. Karapatang Dinggin
May karapatang makatiyak na ang kapakanan ng mamimili ay lubusang isaalang-alang sa paggawa at pagpapatupad ng anumang patakaran ng pamahalaan. DEPED COPY
6. Karapatang Bayaran at Tumbasan sa Ano mang Kapinsalaan

May karapatang bayaran at tumbasan sa ano mang kapinsalaan na nagbuhat sa produkto na binili mo. May karapatan kang mabayaran sa ano mang kasinungalingan o mababang uri ng paninda o paglilingkod na ibibigay o ipinagbibili kahit na ito ay sa pagkakamali, kapabayaan o masamang hangarin.
Dapat na magkaroon ka ng walang bayad na tulong sa pagtatanggol sa hukuman o nang pag-aayos sa paghahabol.

7. Karapatan sa Pagtuturo Tungkol sa Pagiging Matalinong Mamimili
May karapatan sa consumer education, nagtatanong at nagtatanggol sa iyong karapatan. Ito ay nagtataglay ng karapatan sa katalinuhan at kaalaman na kinakailangan upang makagawa ng hakbanging makatutulong sa mga desisyong pangmamimili. 8. Karapatan sa Isang Malinis na Kapaligiran

May karapatan sa kalayaan, pagkakapantay-pantay at sapat na mga kalagayan sa buhay na nagbibigay pahintulot sa isang marangal at maayos na pagkatao at ikaw ay may malaking pananagutan na pangalagaan at pagbutihin ang iyong kapaligiran para sa kalusugan at kinabukasan ng ating saling lahi.
66
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

LIMANG PANANAGUTAN NG MGA MAMIMILI
Ang Kagawaran ng Kalakalan at Industriya ay nagpalaganap rin ng limang pananagutan ng mga mamimili. Ang sumusunod ay ang mga pananagutang binabanggit: 1. Mapanuring Kamalayan - ang tungkuling maging listo at mausisa tungkol sa kung ano ang gamit, halaga, at kalidad ng mga paninda at paglilingkod na ating ginagamit. 2. Pagkilos - ang tungkuling maipahayag ang ating sarili at kumilos upang makatiyak sa makatarungang pakikitungo. Kung tayo’y mananatili sa pagwawalang-bahala, patuloy tayong pagsasamantalahan ng mga mandarayang mangangalakal.
3. Pagmamalasakit na Panlipunan - ang tungkuling alamin kung ano ang ibubunga ng ating pagkonsumo ng mga kalakal at serbisyo sa ibang mamamayan, lalonglalo na ang pangkat ng maliliit o walang kapangyarihan, maging ito ay sa lokal, pambansa, o pandaigdig na komunidad.
4. Kamalayan sa Kapaligiran - ang tungkuling mabatid ang kahihinatnan ng ating kapaligiran bunga ng hindi wastong pagkonsumo. Kailangang pangalagaan natin ang ating likas na kayamanan para sa ating kinabukasan.

DEPED COPY
5. Pagkakaisa - ang tungkuling magtatag ng samahang mamimili upang magkaroon ng lakas at kapangyarihang maitaguyod at mapangalagaan ang ating kapakanan.
CONSUMER PROTECTION AGENCIES

Ang sumusunod ay mga ahensiya ng pamahalaan na tumutulong upang maisulong ang kapakanan ng mga mamimili:
Bureau of Food and Drugs (BFAD) - hinggil sa hinaluan/pinagbabawal/maling etiketa ng gamot, pagkain, pabango, at make-up.
City/Provincial/MunicipalTreasurer - hinggil sa timbang at sukat, madayang
(tampered) timbangan at mapanlinlang na pagsukat.
Department of Trade and Industry (DTI) - hinggil sa paglabag sa batas ng kalakalan at industriya-maling etiketa ng mga produkto, madaya at mapanlinlang na gawain ng mga mangangalakal.
Energy Regulatory Commission (ERC) - reklamo laban sa pagbebenta ng diwastong sukat o timbang ng mga gasolinahan at mga mangangalakal ng “Liquified
Petroleum Gas.”
Environmental Management Bureau (DENR-EMB) - namamahala sa pangangalaga sa kapaligiran (polusyon-halimbawa ay pagsalaula sa hangin at tubig).
67
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Fertilizer and Pesticide Authority (FPA) - hinggil sa hinaluan/pinagbabawal/maling etiketa ng pamatay-insekto at pamatay-salot.
Housing & Land Use Regulatory Board (HLURB) - nangangalaga sa mga bumibili ng bahay at lupa pati na rin ang mga subdibisyon.
Insurance Commission - hinggil sa hindi pagbabayad ng kabayaran ng seguro
Philippine Overseas Employment Administration (POEA) - reklamo laban sa illegal recruitment activities.
Professional Regulatory Commission (PRC) - hinggil sa mga hindi matapat na pagsasagawa ng propesyon kabilang na ang mga accountant, doctor, engineer, atbp. Securities & Exchange Commission (SEC) - hinggil sa paglabag sa binagong
Securities Act tulad ng pyramiding na gawain.
Halaw mula sa Leaflet ng Kagawaran ng Kalakalan at Industriya (Department of Trade and Industry) at Bureau of Trade Regulation and Consumer Protection

Gawain 3: WQF DIAGRAM
Ngayon ay muli nating sasagutan ang WQF Diagram na nasa ibaba. Itala sa kahong W (words) ang mga salitang may kaugnayan sa pagkonsumo. Sa kahong Q
(questions), ay muling bumuo ng tatlo hanggang limang tanong na nais mong masagot tungkol sa pagkonsumo. Sa bilog na F (facts), isulat ang iyong mga bagong natutuhan tungkol sa paksa.

DEPED COPY
PAGKONSUMO

W
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________

F

Q
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________

_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________

Matapos mong mapalalim ang iyong kaalaman ukol sa pagkonsumo, maaari ka nang pumunta sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda mo ang mga iyong sarili para sa mas malalim na pag-unawa ng konseptong ito.
68
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

PAGNILAYAN

Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin mo bilang magaaral ang mga nabuo mong kaalaman ukol sa pagkonsumo. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa pagkonsumo upang maihanda ang iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan.

Gawain 4: MATALINO AKONG KONSYUMER
Ngayong alam mo na ang mga katangian ng isang matalinong konsyumer, suriin mo naman ang iyong sarili bilang isang konsyumer. Mahalagang sagutin mo sa susunod na pahina ang tsart ng buong katapatan upang magsilbi itong gabay sa pagpapaunlad ng iyong katangian bilang konsyumer.
Markahan ang iyong sarili bilang konsyumer. Lagyan ng tsek () ang bawat pamilang: 1 – napakatalino
2 – matalino

3 – di-gaanong matalino
4 – mahina

DEPED COPY
4

3

2

1

1. Madaling maniwala sa anunsiyo
2. Mapagmasid

3. Alam kung ano ang gagawin sa oras na makabili ng depektibong produkto
4. Mahilig tumawad
5. Matipid
6. Alam ang karapatan at pananagutan
7. May listahan ng bibilhin
8. Mabilis magdesisyon
9. Sumusunod sa badyet
10. Mahilig sa mura ngunit de kalidad na bilihin
Halaw mula sa Department of Education, Culture and Sports (DECS). (n.d.) Project EASE: Araling Panlipunan IV. DECS. Pasig City.

Pamprosesong Tanong:

1. Kung may mga sagot kang 3 at 4 sa tsart sa bawat isang katangian, ano-ano ang mga dapat mong gawin upang mabago ang mga katangiang ito?

2. Kung may mga sagot kang 1 at 2 sa tsart, ano ang epekto sa iyo ng mga katangian mong iyon? Bakit?

69
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Gawain 5: LIGHTS, CAMERA, ACTION!
Gumawa ng dula-dulaan na magpapakita ng sumusunod na tema: (Maaaring ang gawaing ito ay pauna nang ibinigay ng inyong guro upang mapaghandaan ang dula-dulaan). Unang Pangkat – Katangian ng Matalinong Mamimili
Ikalawang Pangkat – Mga Karapatan ng Mamimili
Ikatlong Pangkat – Mga Tungkulin ng Mamimili
Gagamitin ang rubrik sa ibaba sa pagbibigay ng marka sa dula-dulaan:
Iskrip

Maayos at malinaw ang pagkakasunod-sunod ng mga ideya

5 puntos
(pinakamataas)

Presentation
(Pagpapalabas)

Nagpapakita ng pagkamalikhain

5 puntos
(pinakamataas)

Characters
(Tauhan)

Makatotohanang pagganap

5 puntos
(pinakamataas)

Theme
(Paksa)

May kaisahan at organisado ang diwa

5 puntos
(pinakamataas)

DEPED COPY
Relevance
(Kaangkupan)

Maaaring gamitin ang sitwasyon sa pang-araw-araw na pamumuhay.

5 puntos
(pinakamataas)

Pamprosesong Tanong:

Para sa unang pangkat:
• Ano-anong katangian ng matalinong konsyumer ang ipinakita ng unang pangkat? • Bakit kailangang magtanong-tanong muna ng presyo at lugar kung saan dapat mamili ng mga produkto o serbisyo?
Para sa ikalawang pangkat:
• Ano-anong karapatan ng mga konsyumer ang ipinakita ng ikalawang pangkat? • Bakit kailangang malaman natin ang ating mga karapatan bilang mga konsyumer? • Ano sa tingin mo ang karapatan ng konsyumer ang madalas na hindi napapahalagahan? Magbigay ng mga sitwasyon.
Para sa ikatlong pangkat:
• Ano-ano ang tungkulin ng konsyumer ang ipinakita ng pangatlong pangkat?
• Ano-ano ang kahalagahan ng paghingi ng resibo sa mga produkto at serbisyong binili?
70
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

• Bakit kailangang umiwas sa pagbili ng mga produktong hindi kumpleto ang label na nakasulat sa pakete, halimbawa manufacturer, expiry date, at ingredients?
Gawain 6: KARAPATAN MO, IPAGLABAN MO!
Ipagpalagay na ikaw ay nakabili o nakagamit ng produkto o serbisyo na binabanggit sa ibaba. Gumawa ng kaukulang letter of complaint na ipararating sa kinauukulang ahensiya ng pamahalaan. Mamili lang ng isang sitwasyon.
1.
2.
3.
4.
5.

Depektibong cellphone
Lip balm na naging sanhi ng pamamaga ng iyong labi
Double dead na karne ng manok
Maling timbang ng asukal
Serbisyong hair rebonding na naging sanhi ng pagkasunog ng iyong buhok

Gawain 7: BABALIK KA RIN
Ngayon ay maaari mo nang balikan ang unang gawain sa aralin upang maitala ang lahat ng bagay at impormasyon na iyong natutuhan. Ilagay o isulat ito sa isang buong papel at ipunin sa iyong portfolio ang naging kasagutan para mabasa ng guro at mabigyan ng grado.

DEPED COPY
Mga paksang malinaw na natutuhan Mga paksang kailangan pa ng karagdagang paliwanag

Transisyon sa Susunod na Aralin
Binigyang-diin sa araling ito ang konsepto ng pagkonsumo kabilang ang mga karapatan at pananagutan ng isang konsyumer. Upang maitaguyod ang kagalingan ng mga konsyumer, ang pamahalaan ay nagtatag ng mga ahensiya na tutulong at gagabay para isulong ang kanilang kapakanan. Ang susunod na aralin ay tatalakay sa konsepto ng produksiyon.
71
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying without written permission from the DepEd Central Office.

Similar Documents

Free Essay

Me Myself

...10 Modern Philosophers and their Contribution to Education 4 Replies The following article is a guest post from Ryan De Guzman, a fellow writer and colleague. Visit his own blog Nevermore Nonsense to read more of his posts. Two and a half millenniums ago, Plato stated that knowledge is justified true belief, an influential notion that shaped educational theories across time. Since then, modern thinkers had never stopped seeking knowledge about the human psychology, development, and education. Here, are the ten greatest. John Locke and the Tabula Rasa Locke (1632-1704), an English philosopher and physician, proposed that the mind was a blank slate or  tabula rasa. This states that men are born without innate ideas, and that knowledge comes from experience and perception, as opposed to predetermined good and evil nature, as believed by other thinkers. On his treatise “Some Thoughts Concerning Education”, he emphasized that the knowledge taught during younger years are more influential than those during maturity because they will be the foundations of the human mind. Due to this process of associations of ideas, he stressed out that punishments are unhealthy and educators should teach by examples rather than rules. This theory on education puts him on a clash with another widely accepted philosophy, backed by another brilliant mind   Immanuel Kant and Idealism They never lived at the same time, but history always put Locke and Kant on a dust up. A famed German thinker...

Words: 1130 - Pages: 5

Free Essay

Me and Myself

...Meg selv Meg selv Jeg bor på mellom av Saltrød og Eydehavn. Huset vår er ganske nytt, den ble bygd i 2010. Huset er hvit, og har 3 store soverom, 2 bad, og har to etasjer. I første etasje er det en stor stue med kjøkken, bad 2 soverom, og 1 lager. I andre etasje er det rommet mitt, med 1 rom, 1 bad, og en stue. Der oppe bor jeg. Jeg bor med mamma, og med mine to søsken. Lillesøsteren min på 14 år, og lillebroren min på 5 år. Foreldrene mine er skilt. Mamma går på universitet. Lillebroren min startet i førsteklasse i år, og lillesøsteren min startet i 10.ende klasse i år. Jeg har gått på flere skoler, men den siste skolen som jeg gikk på var på stuenes ungdom skole, der gikk jeg i 3 fulle år. Jeg trives veldig på stuenes, siden der fikk jeg venner som jeg fortsatt har veldig nær kontakt med deg. På skolen opplevde jeg mye jeg kunne ha med meg med resten av livet mitt. Både gode og dårlige ting. Jeg lærte mye, og ting som ikke gjorde meg så glad gjorde meg sterke. Jeg lærte at det som ikke er godt, kan være noe fornuftig å ta med seg videre i livet. Mine fritidsinteresser er å henge med venner, og trening. Jeg er veldig glad i å henge med venner. Alt føles mye bedre når du henger med venner som er som familie for deg. Du er fri, og da er du deg selv. Det er det viktigste for meg, å være seg selv. Mine andre hobbyer er å tegne og designe klær på modeller. Kampsport er også noe jeg er veldig interessert i, jeg går på boksing, karate, og MMA. MMA er en blanding av nesten alt...

Words: 840 - Pages: 4

Premium Essay

Me and Myself

...Dirt Bikes USA is a small company headquartered in Carbondale Colorado that manufactures and sells its own brand of off-road motorcycles. It was founded in 1991 to product dirt bikes that could be customized for racing and off-road recreational riding using the best quality components and parts from all over the world. The company has continued to grow and now faces a new set of challenges and opportunities. You have been asked to serve as a consultant to apply your information systems knowledge to help Dirt Bikes solve some of the problems it is encountering. There is an assignment awaiting you in each chapter of the Laudon and Laudon Management Information Systems text. In order to complete the assignment, you should review the corresponding text chapter and any information provided by your instructor related to the topic you are investigating. You can complete each project individually or in teams, depending on your instructor’s requirements. To develop solutions, you may need to do Web research and to use spreadsheet, database, or Web browser software tools, and you will need to use a word processor to write up your findings. Many projects recommend you use electronic presentation software, if possible, to summarize your findings for management. Each assignment will list the software tools that you will need to use and the questions you will need to answer. In order to complete your assignments, you should familiarize yourself with Dirt Bikes. To learn more about the...

Words: 333 - Pages: 2

Premium Essay

Me Myself

...Questions: 1. Should auditors evaluate the soundness of a client’s business model? Defend your answer. The engagement team should understand the business model in order to an understanding of the business activities and to properly evaluate and issue an opinion. 2. Identify and briefly describe the specific fraud risk factors present during the 2000 NextCard audit. How should these factors have affected the planning and execution of the engagement? First of all, the nature of NextCard operations was very risky. The fact that they authorized credit to customers without properly analyzing their credit report history was the reason of the losses. NextCard was primarily concern of having a large amount of customers regardless of the risk. Because NextCard was on online business, they should execute more caution when accepting clients. The audit engagement had the responsibility to have a clear understanding of the risk that NextCard was operating in and to establish a low detection risk due to a high risk of material misstatement. 3. What are the primary objectives an audit team hopes to accomplish by preparing a proper set of audit workpapers? By preparing a proper set of audit workpapers, the audit team ensures that an audit plan was properly follow, and that the account balances and events were properly audit. These workpapers serve as backpack for the submitted opinion. 4. Identify the generally accepted auditing standard violated by the E&Y auditors in this...

Words: 501 - Pages: 3

Premium Essay

Me, Myself and I

...www.intexblogger.com NOT FOR SALE This PDF File was created for educational, scholarly, and Internet archival use ONLY. With utmost respect and courtesy to the author, NO money or profit will ever be made from this text or its distribution. for more e-books, visit www.intexblogger.com New Moon by Stephenie Meyer Contents PREFACE 1. P A R T Y 2 STITCHES 3. THE E N D OCTOBER NOVEMBER DECEMBER JANUARY 4. WAKING U P 5. CHEATER 6. FRIENDS 7. REPETITION 8. ADRENALINE 9. THIRD W H E E L 10. THE MEADOW 11. C U L T 12. INTRUDER 13. KILLER 14. FAMILY 15. PRESSURE 16. P ARI S 17. VISITOR 18. THE FUNERAL 19. H A T E 20. VOLTERRA 21. VERDICT 22. FLIGHT 23. THE T R U T H 24. V O T E EPILOGUE TREATY Text copyright © 2006 by Stephenie Meyer All rights reserved Little, Brown ard Company Hachette Book Group USA 1271 Avenue of the Americas, New York, NY 10020 Visit our Web site at www.lbteens com First Edition September 2006 The characters and events portrayed in this book are fictitious. Any similarity to real persons, living or dead, is coincidental and not intended by the author Meyer, Stephenie, 1973–New Moon a novel / b) Stepheme Meyer–1st ed p cm Summary When the Cullens, including her beloved Edward, leave Forks rather than risk revealing that they are vampires, it is almost too much for eighteen-year-old Bella to bear, but she finds solace in her friend Jacob until he is drawn into a cult and changes in terrible ways ISBN-13 978-0 316-16019-3 ISBN-10 0-316-16019-9...

Words: 134814 - Pages: 540

Free Essay

Me, I and Myself

...Me, I and myself I always ask myself: is it me, when I do something; could I do it better this time or did I do it for myself. I have time to think about these things while working. I work as a photographer and this job gives me a chance to express myself. It helps me even to understand some things better, because at first view I see things one’s way but after a while a see them completely different. The job gives me even the freedom to choose what to shoot and so the theme of my pictures often responds to my mood at that day. Or I can take pictures that will make me feel better than I do at that moment. Being a photographer is a job with so many various purposes – as many as the people are. Some photographers make only black and white pictures, other make colorful or extravagant or pictures that help in a science. The objective of the camera is like an eye of a man - everyone sees the world in a different way. But nobody can’t hide behind his work, even if he tries – it shows what we are. The most important thing for a picture to become a good one is to have its own feeling. When you a see a picture and it touches you, it rises in you some kind of feeling, that means that this capture was worth. Looking at some pictures make me think about many things and sometimes I can even change my point of view about something. While taking a picture I think about what’s my purpose for shooting exactly this or that. But after the picture is ready, it could...

Words: 577 - Pages: 3

Premium Essay

Me Myself and I

...Approval scale measures our need to be accepted by others to increase or sustain our feelings of self-worth. While the desire to be approved of is natural, problems occur when approval-seeking becomes a need, and ultimately our standard way of interacting with others.” This means I need people to approve my lifestyle. I try so hard for people to impress people with my personality and character, but sometimes it’s not enough. This style is categorized as having low self-esteem, an over concern with wanting to be liked as well as complications with conflict and confrontation. In this case, I am the type of person who tries very hard to be liked by others. Sometimes it can backfire because I show a persona of myself to people where I will act like someone I am not so that they accept me. In this world we live in, it’s a dog eat dog world where people don’t care about your feelings. They will do anything to get to the top of ladder. Personally, I am the type of person who truly feels better when someone approves something as simple as a paper I’ve written. With that being said, I scored very high on approval. It thoroughly states, “You typically work too hard to gain the approval of others. If you do not get people's full acceptance, you tend to feel anxious. Although you may not always agree, you probably "go along" with others too easily and...

Words: 1204 - Pages: 5

Premium Essay

Me Myself and I

...I have no single philosophy for life, but rather three philosophies. Each of which has different meaning. My three philosophies include the following: work hard, take pride in myself and the accomplishments that I make, and also everyone is on this planet for a reason. In the following paragraphs I will explain each of my three philosophies. From this, I hope that others will understand why I look at life the way that I do. The first of my three philosophies, to work hard, can be very easily explained. I feel that if money or a gift given to me by another person because I earned the reward is much more valued. In other words, knowing that I worked hard, did a good job, and deserve a reward makes me feel good inside. I also feel that all persons should have to work and support themselves. If a person doesn't wish to put forth any effort and work hard to support themselves, then that person deserves nothing. The next of my three philosophies is to take pride in myself and the accomplishments that I make. I have found that if I don't take pride in myself and what I do than I might as well give up on life. My reason for this being that no one else will think highly of me if I, myself, don't. I always set goals for myself before I begin a project or take part in an activity. My rule is to "Set my goals high, but obtainable," and although I may not always reach all of my goals that I have set, I should always be proud of what I have done. My final philosophy, everyone is...

Words: 512 - Pages: 3

Free Essay

Me Myself and I

...Me, Myself & I By Andrea Bridglal Everyone is born into this world innocent. How you live your life, day by day, the decisions you make, now that’s what really affects you. Sometimes, it might not always be your fault. There are people who will always try to bring you down. They’ll try to hurt you. There will always be someone to tell you that you aren’t good enough. If you let it affect you, now that’s on you. That was my mistake. Growing up in New York City, with a single parent, isn’t the most difficult thing in the world, but it sure isn’t that easy. My parents have been divorced since I was three and I never really had any kind of relationship with my dad. He’s an alcoholic and growing up, I realized I would never have the bond that I wanted to have with him. Unfortunately, it took me way to long to realize that. Instead, I pushed away the people who did care and those who did try to be there for me; my grandparents, my uncle, and most importantly, my mom. I felt like I was alone even though I wasn’t. Not only did I push people away, I found it very difficult to let people in. On top of that, I was different. I come from a West Indian, Islamic background and growing up as a minority made it even harder to make friends. September 11, 2001 changed my life completely. No, I didn’t lose a loved one but I did lose something with equal value, self respect. My self-esteem was shot at 7 years old. I became ashamed of who I am, the color of my skin, the texture of...

Words: 664 - Pages: 3

Premium Essay

Me Myself and Ego

...After reading this section, you should have a basic understanding of the major types of theories that help explain human development, including similarities and differences. Here are the types that we will discuss: (1) psychoanalytic, (2) psychosocial development (3) cognitive development, (4) moral development, (5) behavioral, (6) social learning, (7) ecological, (8) personality and career satisfaction, and (9) eclectic (composite) theories. Theories of human development fall into broad categories. Each category gives us a different perspective into our development during specific periods of change. Each theory owes something to one of the earliest modern theorists of human development, John Locke (1632–1704). He said that the mind of an infant is a tabula rasa (a blank slate) on which the world writes; all ideas come from experience. He was also an early proponent of the most fundamental principle of psychology: empirical research. Locke believed that knowledge must be discovered scientifically through research and then, to derive general statements about a subject, analyzed for common elements (Locke, 1690/1965). Locke’s empirical approach is the key to discovering new knowledge in every field of science.In psychology, if we can predict something will happen 95 times out of 100, we call it significant.  Theories are modified or refined to improve their predictability and better explain research data A good theory must be able to predict outcomes.psychological theories of...

Words: 903 - Pages: 4

Premium Essay

Me, Myself and I

...MY AUTOBIOGRAPHY My name is Jamie Razle C. Abdula. I am a female with an age of 18 years old. I finished my secondary level of education at Don Alejandro Roces Sr. Science and Technology High School. And now, I am studying Bachelor of Science in Accountancy at Technological Institute of the Philippines- Quezon City. We left our home in Pasig City and have to transfer in Quezon City when I was 6 years old. I think it was the year 2002. We lived at 58 Masikap St., Pinyahan, Quezon City. But because of lack of money and we already couldn’t afford the payment for the rental of the house, we were forced to transfer at 52 Matapat St., Pinyahan, Quezon City, where we are currently living. My father is Jimmy N. Abdula. He was a family driver when he was still alive. My mother is Rowena C. Abdula. She is now the bread-winner of our family since my father got sick and died last March 20, 2012. She is a free-lance liason officer and she doesn’t have a fixed income. I have one sister who is a second year college student in PUP. I am elder than her. I have two aunts who are working in the government. One is working in the capitol of Batangas City as an employee while the other one is working in the Department of Education- Calabarzon. I also have an uncle who is an engineer in Light Rail Transit. My uncle, Rafael Cuenca, is a policeman. And my other uncle, Ronnie Cuenca, is a retired military lieutenant. My mother knows some friends who are currently working in the...

Words: 905 - Pages: 4

Premium Essay

Me, Myself, and I

...12 November 2015 Anthony Pollard 7116 Hummingbird Place Philadelphia, Pa 19153 Dr. Maurice Talley, SASI Air Force JROTC John Bartram High School Philadelphia, Pa 19142 Dear Dr. Talley, SASI: I would like to find out more about the mental health condition PTSD(also own as Post Traumatic stress disorder) in the united states military. This condition is triggered by terrifying events. Either experiencing it or witnessing it. This condition is considered to be a relatively new diagnosis, as the name first appeared in 1980, the concept of the disorder has a very long history. That history has often been linked to the history of war, but the disorder has also been frequently described in civilian settings involving natural disasters, mass catastrophes, assault, rape, and serious accidental injuries. I would like to discover more on the disorder. After tragic events, many people gain this disorder. I would like to determine whether PTSD is curable. As a consequence of the complexity of this condition, my project will be a two-semester project. In my research paper, I will discuss the causes of the condition(PTSD), the US military's involvement in it, whether the condition can be cured or not, and what it has to do with civilians have to do with it. The research will come primarily from current periodicals, internet sources, interviews, and some historical texts. My Senior project committee will be composed of yourself (or the ASI), representative of the English Department, and...

Words: 297 - Pages: 2

Premium Essay

Me Myself and I

...order to satisfy my curiosity toward all the strange and wonderful things in the world around me. I grew up in a healthy family. I had an elder sister and a younger brother and this made my childhood days more colorful. My parents both had stable careers and this provided us with more opportunities to learn what we desired to. I remember when I was a young boy; my parents bought us a piano. I have been exploring music ever since my sister started taking piano lessons. This affected me so much that I insisted to my parents that I also wanted to learn piano. So I started my musical journey and continue it to this day. I finally completed my grade eight piano with a merit. After all the hardship I went through, success was finally shown in my result. I did not end my music after I went to secondary school. There, I joined the Chinese Orchestra Society. My purpose in joining this society was to learn more about my own traditional culture's music. I took a position in strings and my musical instrument is named "erhu". It is a traditional Chinese musical instrument similar to the violin. Instead of having 4 strings, an erhu only has two strings which can also produce beautiful musical notes as a violin does. I absolutely love the erhu and I have discovered that with the my background in piano, I am learning with tremendous speed. My teacher said that I am bestowed with talent and asked me to keep up the good work. My diligence paid off as I was upgraded from being a member of the...

Words: 424 - Pages: 2

Free Essay

Me Myself and I

...Third Generation (3G) mobile devices and services will transform wireless communications in to on-line, real-time connectivity. 3G wireless technology will allow an individual to have immediate access to location-specific services that offer information on demand. Mobile phones are rapidly becoming the preferred means of personal communication, creating the world's largest consumer electronics industry. The rapid and efficient deployment of new wireless data and Internet services has emerged as a critical priority for communications equipment manufacturers. Network components that enable wireless data services are fundamental to the next-generation network infrastructure. Wireless data services are expected to see the same explosive growth in demand that Internet services and wireless voice services have seen in recent years. Telecommunications service providers and network operators are embracing the recently adopted global third generation (3G) wireless standards in order to address emerging user demands and to provide new services. The concept of 3G wireless technology represents a shift from voice-centric services to multimedia-oriented (voice, data, video, fax) services. In addition, heavy demand for remote access to personalized data is fueling development of applications, such as the Wireless Application Protocol (WAP) and multimedia management, to complement the 3G protocols. Complementary standards, such as Bluetooth, will enable interoperability between a mobile terminal...

Words: 278 - Pages: 2

Free Essay

Me Myself and the World

...An analysis of generic conventions in the trailers for the movies ‘John Tucker Must Die’ & ‘Mean Girls’ An analysis in terms of generic conventions in the trailers for the movies “John Tucker must die” and “Mean Girls”. Genre is defined as ‘A large category of stories united by their particular settings, characters, themes and narrative conflicts’ (Worland 2007, pg15). This assignment will look at the generic conventions a coming of age/ teen film (what we expect to see), aspects such as typical situations, stock characters, style, icons and setting. In terms of themes in coming of age (teen films) (subjects that are dealt with within the text) they tend to focus around, first love, rebellion, and conflict with parents, teen angst or alienation. In terms of what we would typically see within the genre ‘teen/coming of age’ film it is in the interest of the target audience and making the plot relatable and focus on their interests. The first trailer to be analysed is “Mean Girls”, a teen movie released in 2004. The style of “Mean Girls” is glossy, the use of high key lighting creates an expensive look and the contrast of high/bright colours makes the film more vivid and eye catching the use of the bright colours encourages a cheerful and young audience. In the first shot we see ‘Kady Heron’ in class she looks bland and has no character and is introduced as the new ‘student’ which is typical for the plot of a teen (coming of age movie) and the non-diegetic sound tracking...

Words: 1204 - Pages: 5