ยาและอาหารเสริม

นางสาว ณัฐณา กะเรนทรและคณะ

รายงานเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของ วิชา ไอเอส ๒ (IS ๓๐๒๐๒)
ภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๕๖
โรงเรียน นวมินทราชินูทิศ สตรีวิทยา ๒

ยาและอาหารเสริม

เสนอ
อาจารย์ รัชนี ตันติพันธุ์วดี

ผู้จัดทำ นางสาว ณัฐณา กะเรนทร เลขที่ ๑๗ นางสาว อารยา สิงห์สูง เลขที่ ๒๒ นางสาว ชลธิชา สารทสาร เลขที่ ๔๗ นางสาว ธิดารัตน์ เพชรด้วง เลขที่ ๔๘
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕/๕

รายงานเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของ วิชา ไอเอส ๒ (IS ๓๐๒๐๒)
ภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๕๖
โรงเรียน นวมินทราชินูทิศ สตรีวิทยา ๒
บทคัดย่อ
พวกเราคงคุ้นเคยกับคำว่า “รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่” คืออาหารจำพวก คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน วิตามิน และเกลือแร่ แต่จากสภาวะเร่งในชีวิตประจำวันทำให้บางคนไม่สามารถปฏิบัติตนตามนั้นได้ เช่น ต้องรีบตื่นแต่เช้าไปทำงานหรือเรียนหนังสือ ต้องทำงานยุ่งทั้งวันทำให้รู้สึกอ่อนเพลียและเครียด ทำให้ปัจจุบัน “ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร” จึงเข้ามามีบทบาทในชีวิตใครหลายๆคน แต่เจ้าอาหารเสริมจะดีและสำคัญจริงหรือไม่ อย่างไร ผู้จัดทำจึงนำข้อมูลมาสรุปให้ดังนี้ หลายคนคิดว่าอาหารเสริมสะดวกต่อการรับประทาน และทำให้ร่างกายได้รับสารอาหารครบถ้วนตามความต้องการ ซึ่ง เป็นความเชื่อที่ผิด อย่างไรก็ดี บางสภาวะของร่างกาย เช่น ผู้ป่วยที่เบื่ออาหาร หญิงตั้งครรภ์ ร่างกายจำเป็นต้องได้รับสารอาหารมากกว่าปกติ ดังนั้นการรับประทานอาหารเสริมจึงอาจมีความจำเป็น หากเรามีร่างกายแข็งแรงเป็นปกติ แต่ เลือกรับประทานอาหาร ก็อาจทำให้ร่างกายขาดสารอาหารบางชนิดได้เช่นกัน ส่วนความแตกต่างระหว่างยาและอาหารเสริมคือ ยา คือ สารเคมีหรือสารอื่น ๆ ที่ใช้ในการบำบัดป้องกันและรักษาโรคในคนและสัตว์ ดังนั้นอะไรก็ตามที่จัดว่าเป็นยา จึงมีด้วยกันมากมายหลายชนิด ซึ่งอาจกล่าวได้ว่ายาทุกชนิดเป็นสารพิษต่อร่างกาย ถ้าใช้ไม่ถูกต้องก็จะทำให้เกิดอันตรายต่อผู้ใช้ ยาจึงไม่ใช่สิ่งที่ควรหยิบกินเองโดยไม่มีเหตุผล ยาส่วนใหญ่ที่ใช้กันในปัจจุบัน ได้จากการสังเคราะห์ทางเคมี และได้จากของที่เป็นธรรมชาติ เช่น จากพืช จากอวัยวะส่วนต่าง ๆ ของสัตว์ เป็นต้น

คำนำ รายงานเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชา IS ทางคณะผู้จัดทำได้ทำการอธิบายรายละเอียดเกี่ยวกับยาและอาหารเสริม ว่ายาและอาหารเสริมแตกต่างกันอย่างไร ว่ายามีกี่ประเภท การแพ้ยา บอกถึงส่วนประกอบต่างๆ เช่นฉลากยา ใบกำกับยา รวมถึงโทษและประโยชน์ของยาและอาหารเสริม การศึกษาเกี่ยวกับยาและอาหารเสริมนี้จะทำให้สามารถเข้าใจ และสามารถเลือกใช้ยาได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม นอกจากนี้ทางคณะผู้จัดทำได้ศึกษาหาข้อมูลจากอินเตอร์เน็ตเกี่ยวกับบทความทางการแพทย์แล้วจังได้จัดทำการสำรวจความคิดเห็นจากบุคคลทั่วไป จำนวน 30 คน พบว่าคนส่วนใหญ่เข้าใจเกี่ยวกับยาและอาหารเสริมเป็นอย่างดี และไม่รับประทานอาหารเสริมเพราะคิดว่าอาหารเสริมไม่จำเป็นต่อชีวิต ทางคณะผู้จัดทำขอขอบคุณ อาจารย์รัชนี ตันติพันธุ์วดี และ อาจารย์วรวีญ์ พูลสวัสดิ์ ที่ให้คำแนะนำเกี่ยวกับยาและอาหารเสริมจนเกิดผลสำเร็จ หากมีข้อผิดพลาดประการใดขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย

คณะผู้จัดทำ

สารบัญ
เรื่อง หน้า
ยา 1 * ฉลากยา 1 * เอกสารกำกับยา 2-3 * ประเภทของยา 4-5 * รูปแบบของยา 6 * การกินยาก่อนอาหารและหลังอาหาร 7 * ไม่ควรซื้อยากินเอง 7 * ยาที่ซื้อเองได้ 8 * การแพ้ยา 8 * หลังการใช้ยาให้ปลอดภัย 9 * ยาที่ไม่ควรกินคู่กัน 9-11
อาหารเสริม 12 * ข้อควรทราบเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร 13 * การผลิต/จำหน่าย/โฆษณาผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร 14
ยากับอาหารเสริม ต่างกันอย่างไร 15
ความคิดเห็นเกี่ยวกับยาและผลิตภัณฑ์อาหารเสริม 16
สรุป 17
อ้างอิง 18

1
ยา
ยา ในที่นี้ คือ ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug, drug, Medicines, Medication, หรือ Medicament)
หมายถึงวัตถุ และ สารเคมีที่ใช้ในการรักษาโรคภัยไข้เจ็บของมนุษย์ และสัตว์ โดยต้องใช้ความรู้ทั้งทาง
วิทยาศาสตร์ และศิลปะมาผนวกในการ ผสม ปรุงแต่ง และแปรสภาพสาระสำคัญ และส่วนประกอบอื่นๆตามสูตรปัจจุบันวิทยาการทางการแพทย์ได้พัฒนาไปอย่างมากมาย และได้มีการคิดค้นผลิตภัณฑ์ยาที่นอกจากใช้รักษาโรคแล้ว ยังใช้ในการป้องกัน บำรุง และช่วยฟื้นฟูร่างกายให้แข็งแรง และสามารถต้านทานโรคที่จะเข้ามาคุกคามร่างกายได้อีกด้วย เช่นการที่เราฉีดวัคซีน

ฉลากยา
ฉลากยา เป็นเอกสารระบุรายละเอียดต่างๆ * บอกถึงชื่อยา ทั้งชื่อการค้า และชื่อยาสามัญ พร้อมทั้งปริมาณตัวยาต่อหน่วย เช่น มิลลิกรัม/เม็ด มิลลิกรัม/ช้อนชา * สรรพคุณที่ใช้รักษาโรค * ขนาดและวิธีใช้/ขนาดในการรับรับประทานของเด็กและผู้ใหญ่ * บริษัทผู้ผลิต พร้อมที่อยู่ * ประเภทของยาว่าเป็นประเภทอะไร เช่น ยาอันตราย ยาควบคุมพิเศษ ยาเสพติดให้โทษ วัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทประเภท 1, 2, 3 หรือ 4 หรือยาสามัญประจำบ้าน * เลขที่วันที่ผลิต วันหมดอายุ * เลขที่ทะเบียนยา ที่กระทรวงสาธารณสุขรับรองอนุญาตไว้
2
เอกสารกำกับยา เอกสารกำกับยา เป็นเอกสารระบุรายละเอียดต่างๆของยา โดยจะมีข้อมูลเกี่ยวกับยาในเชิงลึกมากกว่าฉลากยา ส่วนใหญ่แล้วเป็นข้อมูลเชิงวิชาการ โดยทั่วไปเอกสารกำกับยาจะประกอบด้วยรายละเอียด ดังนี้ * ชื่อยาที่เป็นชื่อการค้า โดยใช้เพื่อวัตถุประสงค์ทางธุรกิจ * สูตรยา ที่แจกแจงรายละเอียดของชื่อสามัญ (ชื่อจริงของยา) ของตัวยาสำคัญ โดยจะระบุน้ำหนักต่อหน่วย เช่น 500 มิลลิกรัม/เม็ด 125 มิลลิกรัม/ช้อนชา * ลักษณะยา โดยบ่งบอกว่าเป็นยาน้ำ ยาเม็ด ยาแคปซูล ยาฉีด ยาผง ยาครีม ยาขี้ผึ้ง ฯลฯ และบ่งบอกสี กลิ่น รส เคลือบฟิล์ม เคลือบน้ำตาล ซึ่งเป็นลักษณะประจำ ตัวของยานั้นๆ * คุณสมบัติในการรักษาโรค โดยระบุรายละเอียดและก็กลไกของยาที่ออกฤทธิ์ในการรักษาโรค มักจะใช้คำศัพท์วิชาการมาบรรยายเนื้อหา จึงเป็นการยากที่เราจะทำความเข้าใจ * ขนาดวิธีใช้ วิธีรับประทานตามน้ำหนัก อายุ ลักษณะความเจ็บป่วย โดยจะมีระยะเวลาของการใช้ยากำกับมาด้วย * ข้อห้ามในใช้ยา เป็นการระบุการห้ามใช้ยากับผู้ที่แพ้ยาหรือผู้ป่วยด้วยโรคเรื้อรังบางอย่าง ซึ่งเมื่อใช้ยานั้นๆ อาจทำให้เกิดอันตรายได้
คำเตือนและข้อควรระวัง เป็นการระบุและเฝ้าระวังก่อนใช้ยา โดยมักระบุถึงความน่าจะเป็น หรืออาจเกิดโทษต่อระบบต่างๆของร่างกาย เช่น ต่อระบบทางเดินอาหาร ระบบหัวใจและหลอดเลือด ต่อทารกในครรภ์ ต่อเด็กที่ต้องดื่มนมแม่ ฯลฯ หากผู้บริโภคทำความเข้าใจ ก็จะเป็นช่องทางหนึ่งที่ช่วยให้การใช้ยามีความปลอดภัยมากยิ่งขึ้น * ผลข้างเคียงของการใช้ยา ซึ่งอาจเกิดขึ้นหลังการใช้ยานั้น โดยจะแสดงอาการที่ไม่พึงประสงค์ต่างๆต่อร่างกาย ผลข้างเคียงของยานั้นอาจจะเกิด หรือไม่เกิดกับใครคนใดคนหนึ่ง ขึ้นอยู่กับการตอบสนองของร่างกายของแต่ละคน อีกทั้งยังขึ้นอยู่กับระดับ หรือปริมาณยาที่ได้รับเข้าไปด้วย *
3
* ปฏิกิริยากับยาอื่นๆ ในขณะที่ผู้ป่วยได้รับยามากกว่า 1 ชนิด ยาแต่ละชนิดอาจทำปฏิกิริยากันจนส่งผลเสียต่อร่างกายของเราได้ หรือว่าหมดคุณสมบัติของการรักษาโรค ในข้อนี้เอกสารกำกับก็ยาจะระบุชื่อยาที่มีปฏิกิริยาซึ่งกันและกัน และกล่าวถึงผล ลัพธ์ที่จะติดตามมาด้วย * การใช้ยาในสตรีมีครรภ์ หรือว่าสตรีที่อยู่ในสภาวะให้นมบุตร โดยจะกล่าวถึงข้อห้ามในการใช้ การกระจายตัวของยาจากแม่สู่ทารกดังนั้น จึงเป็นข้อตระหนักของประชาชนโดยทั่วไปว่า ไม่สมควรซื้อยารับประทานเองในขณะที่ตั้งครรภ์ หรืออยู่ในภาวะให้นมบุตรเพราะยาหลายชนิดนั้นมีอันตรายต่อเด็กและต่อมารดาที่ตั้งครรภ์อยู่ * คุณสมบัติทางเภสัชวิทยานั้นจะระบุกลไก หรือว่าวิธีการที่ยาออกฤทธิ์ต่อร่างกาย รวมไปถึงการดูดซึม และการกระจายตัวของยาไปยังอวัยวะส่วนต่างๆของร่างกายจนกระทั่งขับยาออกมาจากร่างกาย * วิธีการเก็บรักษายาเพื่อนคงคุณภาพของยา และรักษาอายุของยาได้ตามกำหนด โดยจะระบุถึงเงื่อนไขที่ใช้ในการเก็บยา เช่น การเก็บให้พ้นแสง เก็บให้พ้นมือเด็ก เก็บในที่อุณหภูมิไม่เกินกี่องศา เก็บในที่แห้ง อยู่ในภาชนะที่ปิดสนิทมิดชิดและไม่สัมผัสกับอากาศภายนอก * ขนาดบรรจนั้น จะระบุปริมาณบรรจุยาต่อภาชนะที่ใช้บรรจุ เช่น บรรจุ 1,000 เม็ดต่อขวด บรรจุ 180 ซีซี ต่อขวด * บอกบริษัทผู้ผลิตพร้อมกับที่อยู่ รายละเอียดของเอกสารกำกับยาของแต่ละบริษัทอาจมีข้อมูลมากกว่าหรือว่าน้อยกว่าหัวข้อข้างต้นก็ได้ หากผู้บริโภคสามารถอ่านและศึกษาทำความเข้าใจก็จะเป็นประโยชน์ต่อการนำไปใช้ได้ดียิ่งขึ้น และเมื่อมีข้อสงสัยในเรื่องของยา ควรปรึกษา แพทย์ พยาบาล หรือ เภสัชกร เพิ่มเติมเสมอ

4
ประเภทของยา
ประเภทของยานั้นหากแบ่งยาแผนปัจจุบันตามหลักของกฎหมายโดยสำนักคณะกรรมการอาหารและยา สามารถจำแนกยาเป็นหมวดได้ดังนี้ * ยาสามัญประจำบ้าน เป็นยาที่ใช้รักษาอาการของโรคที่ไม่ค่อยร้ายแรงหรือว่าซับซ้อนมากนัก และสามารถซื้อได้ง่ายมีจำหน่ายตามร้านขายยาทั่วไป ยกตัวอย่างเช่น ยาเม็ดลดกรดอะลูมินา-แมกนีเซีย ทิงเจอร์มหาหิงคุ์ ยาแก้ท้องเสียผงน้ำตาลเกลือแร่ ยาธาตุน้ำแดง ยาระบายกลีเซอรีนชนิดเหน็บทวารสำหรับเด็ก ยาระบายแมกนีเซีย ยาถ่ายพยาธิตัวกลมมีเบนดาโซล

* ยาอันตราย จัดเป็นยาที่มีจำหน่ายในร้านขายยาแผนปัจจุบันมากที่สุด โดยมีการระบุคำว่า “ยาอันตราย”แพ้ยาจนไม่สามารถใช้ยาตัวที่แพ้ได้อีก นอกจากเงื่อนไขในการใช้ยารักษาโรคแล้ว ยังต้องอาศัยการวินิจฉัยโรคจากแพทย์จึงจะสั่งจ่ายยาในหมวดนี้ได้อย่างเหมาะสม ดังนั้นประชาชนทั่วไปจึงไม่ควรซื้อยาหมวดนี้มารับประทานเอง ลงบนฉลากยาและพิมพ์ด้วยสีแดง ประโยชน์ยาหมวดนี้ใช้รักษาอาการโรคต่างๆมากมาย อาทิเช่น โรคของระบบทางเดินหายใจ โรคติดเชื้อโรคของระบบการขับถ่าย โรคทางเดินอาหาร โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคภูมิแพ้ โรคเบาหวาน และโรคอื่นๆอีกมากมาย นอกจากจะมีฤทธิ์ในการรักษาแล้ว มักมีผลอันไม่พึงประสงค์ หรืออาการข้างเคียงติดตามมาด้วย * ยาควบคุมพิเศษ เป็นยาที่ต้องสั่งจ่ายโดยแพทย์เท่านั้น ด้วยเหตุผลที่ว่าต้อง การรักษาโรคอย่างเจาะจง และระยะเวลาของการใช้ยาต้องเหมาะสม การใช้ยาผิดพลาดอาจส่งผลเสียต่อผู้ใช้อย่างร้ายแรงได้ * ยาเสพติดให้โทษ สำนักคณะกรรมการอาหารและยา แบ่งยาเสพติดออก เป็น 5 ประเภท คือ ตามความรุน แรงของการออกฤทธิ์ของยา และ ตามกฏหมายลงโทษ ด้วยการใช้ยากลุ่มนี้ทำให้เกิดการเสพติด จึงถือเป็นข้อจำกัดในการใช้ยา ยาเสพติดให้โทษไม่มีจำหน่ายในร้านขายยาทั่วไป สถานพยาบาลที่ได้รับอนุญาตต้องสั่งซื้อจาก กองควบคุมวัตถุเสพติด สำนักคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสุข เท่านั้น การซื้อนั้นต้องมีเหตุผลและข้อมูลสถิติการใช้ยาแต่ละเดือนเป็นองค์ประกอบด้วย และจำกัดปริมาณการซื้อแต่ละครั้งและแพทย์เท่านั้นที่จะสามารถสั่งจ่ายยาเสพติดให้โทษโดยมีการควบคุมขนาด และระยะ เวลาในการใช้อย่างใกล้ชิด
5
* วัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาท ตามความรุนแรงของยา และตามความจำเป็นในการต้องนำยานั้นมาใช้ทางการแพทย์ การสั่งซื้อยาต้องผ่านสำนักคณะกรรมการอาหารและยา กองควบคุวัตถุเสพติด เช่นเดียวกับยาเสพติดให้โทษ ยาลดน้ำหนักบางกลุ่ม ยานอนหลับ ยาคลายกังวลบางกลุ่มจัดอยู่ใวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาทด้วย แพทย์เท่านั้นที่จะสามารถสั่งจ่ายนั้นได้โดยมีการควบคุมขนาดและระยะเวลาในใช้มัน เป็นสารที่ออกฤทธิ์กระตุ้นหรือกดประสาท แบ่งออกเป็น ประเภทที่ 4 ประเภท คณะกรรมการอาหารและยา ประเทศสหรัฐอเมริกายังแบ่งระดับความปลอดภัยของการใช้ยาในหญิงมีครรภ์ออกเป็น 5 หมวด หรือ Category ดังนี้ * Category A เป็นยาที่ศึกษาการใช้ในหญิงมีครรภ์ที่มีอายุครรภ์ช่วง 3 เดือน แรก พบว่าไม่มีความเสี่ยงหรือก่อให้เกิดความผิดปกติต่อทารกแต่อย่างใด และยังไม่มีหลักฐานแสดงถึงความเสี่ยงหรืออันตราย ที่เกิดกับทารกในช่วงเดือนถัดมา จึงถือว่าเป็นกลุ่มยาที่ค่อนข้างปลอดภัย สามารถใช้ในหญิงมีครรภ์ได้ * Category B เป็นยาที่มีการศึกษากับตัวอ่อนที่อยู่ในครรภ์ของสัตว์ทดลอง พบว่า ไม่ก่อให้เกิดความผิดปกติ หรือเกิดความเสี่ยงกับตัวอ่อนในครรภ์ของสัตว์ทดลอง แต่ไม่มีการศึกษาการใช้ยากับมนุษย์ และยังไม่มีการยืนยันรับรองความผิดปกติของทารกในครรภ์ในระยะ 3 เดือนแรก * Category C เป็นยากลุ่มที่มีการศึกษากับตัวอ่อนที่อยู่ในครรภ์ของสัตว์ ทดลอง พบว่า ก่อให้เกิดการผิดรูปร่าง และเป็นอันตรายกับตัวอ่อน และยังไม่มีการศึกษาหรือทดลองใช้กับหญิงมีครรภ์ จึงไม่สมควรใช้กับหญิงมีครรภ์ เว้นแต่ดุลยพินิจของแพทย์ว่า หากจำ เป็นต้องยาใช้กับหญิงที่มีครรภ์ และก่อให้เกิดประโยชน์มากกว่าโทษที่จะได้รับ * Category D เป็นยาที่พบหลักฐานว่าก่อให้เกิดอันตรายหรือความผิดปกติ ต่อทารกในครรภ์ ไม่สมควรใช้กับหญิงมีครรภ์เว้นแต่ว่าจำ เป็นต้องใช้ยาเพื่อรักษาชีวิตมารดาและไม่สามารถใช้ยาตัวอื่นที่มีความปลอดภัยกว่า มาทำการรักษาได้ * Category X เป็นยาที่มีการศึกษากับตัวอ่อนในครรภ์ของสัตว์ทดลองหรือศึกษาในหญิงมีครรภ์ พบว่าก่อให้เกิดความผิดปกติของตัวอ่อนและทารกในครรภ์ จัดเป็นกลุ่มยาที่ห้ามใช้กับหญิงมีครรภ์โดยเด็ดขาด

6
รูปแบบของยา
เทคโนโลยีในการผลิตยาแผนปัจจุบันนั้นจะพัฒนารูปแบบของยาให้เหมาะสมกับผู้บริโภค โดยทำให้มีทางเลือกในการใช้ยามากขึ้น รูปแบบจำหน่ายของยาแต่ละตำรับอาจจำแนกตามวัตถุประสงค์การใช้ยาได้ดังนี้ * ตามลักษณะการใช้ เช่น ยาที่ใช้รับประทาน ยาทาภายนอก ยาหยอดตา ยาหยอดจมูก ยาหยอดหู ยาฉีด (ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ เข้าหลอดเลือด) ยาพ่นเพื่อสูดดม ยาสวนทวาร การมีช่องทางการใช้ได้มากย่อมเอื้อประโยชน์และมีประสิทธิผลในการรักษาได้รวดเร็วและทันเวลามากยิ่งขึ้น ตัวอย่างเช่น การรักษาการติดเชื้อในกระแสเลือดซึ่งเป็นกรณีเร่งด่วน การใช้ยาปฏิชีวนะแบบรับประทานอาจจะไม่ทันเวลา ต้องใช้ยาปฏิชีวนะชนิดฉีดเพื่อให้ยาเข้าสู่ร่างกายได้รวดเร็วและออกฤทธิ์ต่อต้านแบคทีเรียได้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น * ตามน้ำหนัก อายุ โดยทั่วไปขนาดของยา 1 ชนิด มักถูกจ่ายโดยใช้เกณฑ์ ของน้ำหนักและอายุมาเป็นตัวพิจารณาในการคำนวณ ซึ่งจะระบุในเอกสารกำกับยา และฉลากยาเป็นสำคัญ ตัวอย่าง การใช้ยากับเด็กเล็กซึ่งยังไม่สามารถกลืนยาเม็ด ยาแคปซูลได้ดีเท่าผู้ใหญ่ ก็ต้องใช้เป็นลักษณะยาน้ำเชื่อม ยาน้ำแขวนตะกอน หรือยาผงละลายน้ำ เป็นต้น * ตามเพศ หรือตามสรีระของร่างกาย เช่นยาเหน็บฆ่าเชื้อราในอวัยวะเพศหญิง ถูกออกแบบมาให้ปลดปล่อยตัวยาในบริเวณจุดซ่อนเร้นโดยตรง หรือยาแก้หอบหืด ที่พ่นเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจโดยตรงย่อมออกฤทธิ์ได้เร็วกว่าชนิดรับประทานและสามารถช่วยชีวิตผู้ป่วยได้ทันเวลา * ตามลักษณะการเจ็บป่วย ในขณะที่ผู้ป่วยนอนหลับหรือหมดสติ การให้ยาโดยการฉีดเข้าร่างกาย อาจจะเป็นวิธีที่เหมาะสมและสะดวกกว่าการกินยาทั้งนี้ขึ้นกับดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษา

ชื่อสามัญ/ชื่อการค้าของยา ชื่อสามัญของยา ก็คือ ชื่อทางวิทยาศาสตร์ที่มีที่มาจากตัวยาหลักของยาชนิดนั้นๆ ดังนั้นยาชนิดเดียวกันแต่ว่าผลิตจำหน่ายจากหลายๆบริษัทโดยมีชื่อทางการค้าต่างกัน จะมีชื่อสามัญตัวเดียวกันเสมอ และถือเป็นชื่อสากลโดยเป็นที่ยอมรับในหลายประเทศทั่วโลก
ส่วยชื่อทางการค้านั้น ถูกตั้งขึ้นด้วยเหตุผลทางธุรกิจและการค้า ยาที่มีชื่อสามัญเดียวกันมักจะถูกผลิตจากบริษัทยาหลายแห่ง ดังนั้นแต่ละบริษัทจึงต้องตั้งชื่อทางการค้าขึ้นมาเพื่อให้เห็นความแตกต่างในด้านรูปลักษณ์ ตลอดจนกระทั่งราคาซื้อขาย และง่ายต่อการจดจำ แต่สรรพคุณในการรักษานั้นจะเป็นอย่างเดียวกันกับยาที่มีชื่อยาสามัญชนิดเดียวกัน

7
การกินยาก่อนอาหารและหลังอาหาร
การกินยาให้ได้ประสิทธิผลในการรักษา ต้องอาศัยความเข้าใจในธรรมชาติของยาชนิดนั้นๆ ยากินหลายชนิดต้องกินก่อนอาหาร ½ - 1 ชั่วโมง ด้วยธรรมชาติของยานั้นอาจจะถูกรบกวนการดูดซึมหากมีอาหารอยู่ด้วย หรือยาบางกลุ่มจะถูกทำลายด้วยน้ำย่อยและกรดหากกินพร้อมอาหาร จึงต้องกินก่อนอาหาร ส่วนยาหลังอาหาร หรือยาที่ต้องกินพร้อมอาหาร ย่อมมีเหตุผลเช่นเดียวกัน ยาหลายกลุ่มหากกินในขณะที่ท้องว่าง อาจเกิดอาการระคายเคืองในกระเพาะอาหาร-ลำไส้ ด้วยยาชนิดนั้นๆมีฤทธิ์กระตุ้นการหลั่งกรด และน้ำย่อยให้ออกมามาก จึงจำเป็นต้องกินพร้อมอาหาร ยังมีเหตุผลอื่นๆอีก อาทิเช่น ยาบางกลุ่มต้องละลายตัวเองกับไขมันในอาหารก่อน ถึงจะสามารถดูดซึมได้ จึงต้องกินพร้อมอาหารทันที หรือกินหลังอาหาร เช่น ยาจำพวกกลุ่มวิตามินต่างๆ เอ ดี อี เค เป็นต้น

ไม่ควรซื้อยากินเอง ยาหลายชนิดจัดเป็นยาอันตราย หากได้รับในปริมาณมากเกินไปอาจส่งผลเสียต่อร่างกาย หรือก่อให้เกิดพิษกับอวัยวะต่างๆ หากได้รับยาน้อยเกินไป หรือได้รับยาชนิดที่ไม่ตรงกับโรคก็ไม่สามารถรักษาโรคได้ กล่าวคือ อาการของโรคไม่ดีขึ้นแต่กลับลุกลาม การรักษายุ่งยากกว่าเดิม นอกจากนี้ การซื้อยากินเองอาจได้รับผลเสียและมีข้อจำกัดมากมายโดยมีหัวข้อที่ต้องใส่ใจดังนี้ * ผลข้างเคียงของการใช้ยา เป็นอาการของร่างกายที่ตอบสนองกับยาแต่ไม่ใช่ผลในการรักษา มักส่งผลให้ร่างกายเสียสมดุลและรู้สึกไม่ปกติ เช่น มีอาการคลื่นไส้-อาเจียน เวียนศีรษะ แสบกระเพาะอาหาร ท้องผูก ท้องเสีย หลังจากการใช้ยาเป็นต้น * คำเตือนและข้อควรระวัง จัดเป็นข้อควรระวังเป็นพิเศษที่เตือนก่อนการใช้ยา เช่น ระวังใช้ยากับผู้ป่วยที่เป็นโรคตับ-โรคไต การใช้ยากับผู้ที่มีแผลในกระเพาะอาหาร ขณะใช้ยานี้ต้องเฝ้าระวังการทำงานของตับ-ไต ระวังการเกิดภาวะหอบหืด ระวังการเกิดภาวะตกเลือด ฯลฯ ซึ่งข้อมูลเหล่านี้ได้ถูกระบุในเอกสารกำกับยา * ปฏิกิริยาระหว่างยา เป็นปฏิกิริยาระหว่างยา 2 ชนิด ขึ้นไปเมื่อใช้ร่วมกันอาจส่งผลดีหรือผลเสียต่อผู้ที่ได้รับยานั้นๆ จึงจัดเป็นข้อพึงระวังของการใช้ยา ที่จะต้องสอบประวัติการใช้ยาอย่างละเอียด และถือเป็นข้อมูลสำคัญในการลดความคลาดเคลื่อนของการรักษาในการใช้ยานั้นๆ * การดื้อยา เป็นสภาวะที่ร่างกายไม่ตอบสนองจากการใช้ยา หรือ หมายถึงการใช้ยาในครั้งถัดมาไม่ได้ผล อาจมีหลายสาเหตุ เช่น การกินยาปฏิชีวนะไม่ครบตามมาตรฐานการรักษา ทำให้เชื้อโรคสามารถต้านทานฤทธิ์ของยาปฏิชีวนะนั้น หรือ เชื้อดื้อยา * ข้อห้ามใช้ เป็นข้อจำกัดการใช้ยากับผู้ป่วยบางกลุ่ม เพราะว่าอาจจะส่งผลเสียกับร่างกายอย่างมากได้ ยกตัวอย่างข้อความที่เราจะพบเห็นได้บ่อย เช่น ห้ามใช้ยากับผู้ที่แพ้ยานี้ และห้ามใช้ยาในหญิงมีครรภ์ 8 ยาที่ซื้อเองได้ กลุ่มยาที่ประชาชนทั่วไปสามารถหาซื้อรับประทานเองได้ เป็นกลุ่มยาสามัญประจำบ้าน ที่เหมาะกับการรักษาโรคซึ่งมีอาการไม่รุนแรงมากนัก เช่น ท้องอืดท้องเฟ้อ ท้องเสียชนิดไม่รุนแรง ท้องผูก ฯลฯ โดยยาเหล่านี้ถูกขึ้นทะเบียนเป็นชนิดยาสามัญประจำบ้าน และถือว่ามีความปลอดภัยสูง อย่างไรก็ตามการบริโภคยาสามัญประจำบ้านแบบผิดๆ ย่อมก่อให้เกิดผลเสียตามมาได้มาก ก็คือ กินผิดขนาด ผิดเวลาหรือ ผิดสรรพคุณ ย่อมไม่ส่งผลดีต่อการรักษาและอาจก่อให้เกิดโทษตามมาได้มาก ดังนั้นการซื้อยากินเองต้องศึกษารายละเอียดของยานั้นๆให้เข้าใจอย่างละเอียด ควรปรึกษาแพทย์ พยาบาล หรือ เภสัชกร เพื่อให้การกินยาเกิดประโยชน์สูงสุดต่อร่างกาย

การแพ้ยา การแพ้ยา เป็นการตอบสนองที่ผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายเมื่อได้รับยาชนิดใดชนิดหนึ่ง ไม่ว่าจะได้รับยาด้วยวิธีต่างๆ เช่น การกิน การฉีด หรือการทา อาจจะเกิดอาการผิดปกติขึ้นได้ โดยระดับความรุนแรงของอาการ มีได้ตั้งแต่ในระดับน้อยๆ ไปจนถึงขั้นอันตรายถึงแก่ชีวิต กรณีแพ้ยาแบบน้อยๆ ไม่รุนแรงมากอาการจะหายไปเองภายใน 1–2 วัน แต่ถ้าอาการแพ้มาก หรือ รุนแรง ควรต้องส่งคนไข้เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล การแพ้ยา แสดงออกได้หลายอาการ ที่พบบ่อยๆนั้น ได้แก่ * อาการทางผิวหนัง เช่น มีอาการผื่นคัน หรือ ลมพิษ อาจขึ้น ทั่วตัว เฉพาะตำแหน่ง เป็นปื้น หรือ เป็นจ้ำ เป็นการแพ้ยาที่รุนแรงปานกลาง อาจปรึกษาเภสัชกรร้านขายยา ซื้อยากินเอง หรือ ถ้าอาการมาก หรือ กังวลในอาการ ควรรีบพบแพทย์ * อาการทางระบบหายใจ เช่น ไอ เจ็บแน่นหน้าอก หายใจลำบาก และ/หรือ หอบหืด จัดเป็นอาการแพ้ที่รุนแรง * อาการทางสมอง เช่น มีไข้สูง จัดเป็นอาการแพ้ยาที่รุนแรง * อาการทางระบบภูมิคุ้มกันต้านทาน ซึ่งมักจะเป็นการแพ้ที่รุนแรง โดยยาจะไปกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันต้านทานของร่างกายให้ทำงานผิดปกติ อาการที่อาจเกิด ขึ้นได้ เช่น ผื่นคัน และขยายลุกลามเป็นจ้ำ ลมพิษ หลอดลมตีบจนทำให้หายใจลำบาก อาจมีลักษณะบวมบริเวณริมฝีปาก ลิ้น ลำคอ เป็นตะคริวที่ช่องท้อง ความดันโลหิตต่ำ หมดสติและเสียชีวิต ถ้าไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที

9
หลังการใช้ยาให้ปลอดภัย
การใช้ยา มีทั้งประโยชน์ และโทษ ดังนั้นเพื่อให้เกิดความปลอดภัยมากที่สุด เมื่อกินยา หรือใช้ยา ควรต้องสังเกตตนเองเสมอ พร้อมกับปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด หากมีอาการผิดปกติต่างๆ ควรหยุดกินยาแล้วรีบปรึกษาแพทย์ พยาบาล หรือ เภสัชกร นอกจากนั้น คือ ต้องจำให้ได้ว่าแพ้ยาอะไร และต้องแจ้ง แพทย์ พยาบาล เภสัชกรถึงการแพ้ยาเสมอ และต้องไม่กินยาหรือใช้ยาชนิดนั้นๆอีก

(เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์)

ยาที่ไม่ควรกินคู่กัน Good things come in pair ดังวลีฝรั่งนี้ที่บอกไว้ว่าของทุกอย่างมีคู่แฝดอยู่เสมอ อาจเป็นแฝดเหมือนหรือแฝดต่างก็ได้ ซึ่งก็พ้องกับทางพระที่ว่า กุสลาธัมมา อกุสลาธัมมา และโลกธรรมแปดที่เล่าถึงคู่แห่งสัจธรรมในโลกนี้ มีสุขแล้วก็มีทุกข์ มีสรรเสริญก็ย่อมมีนินทา มีลาภก็ย่อมมีเสื่อมลาภได้ดังนี้เป็นต้น ดังนั้นในเรื่องขอยารัษาโรคก็ย่อมต้องมีคู่แฝดของมันเหมือนกัน ที่ต้องมีทั้งแฝดที่ดีและแฝดที่ร้ายคล้ายเทวากับซาตานซึ่งเคยมีกรณีที่ถึงแก่ชีวิตมาแล้ว ซึ่งโดยมากมักเกิดจาก ความไม่รู้ ในฤทธิ์อันไพศาลของยาแต่ละเม็ดที่กินอยู่ โดยเราจะค่อยมาดูกันไปทีละแฝด
10
แฝดที่ดี เสมือนคู่บุญยิ่งรู้จักกินให้เสริมกันก็จะยิ่งช่วยเสริมสุขภาพหรือทำการรักษาโรคให้ท่านได้อย่างมีประสิทธิภาพขึ้น และที่จริงก็ควรกินคู่กันเสียด้วยเพราะเรื่องของยาอาหารเสริมนี้มีหลักคือทำงานร่วมกัน โดยกลุ่มที่ควรกินร่วมกันช่วยเสริมให้ดีมีดังต่อไปนี้
1) วิตามินซีกับคอลลาเจน จะช่วยกันสร้างเนื้อเยื่อใหม่ให้ใสปิ๊งปั๊งไม่เหี่ยวหย่อนย้อย
2) ธาตุเหล็กกับวิตามินซี กินธาตุเหล็กให้ดูดซึมเข้าไปใช้ได้ ไม่ใช่กินเข้าไปอย่างไรถ่ายออกมาหน้าตาเหมือนเดิมนั้น ต้องกินคู่กันอย่างเช่นถ้าจะกินเลือดหมูให้ได้ธาตุเหล็กก็ควรจะกินกับผักที่มีวิตามินซีสูงด้วยเช่นพวกใบตำลึง
3) แคลเซียมกับแมกนีเซียม แคลเซียมจะดูดซึมได้ดีต้องมี “ตัวช่วย” พามันเข้าไปได้แก่แมกนีเซียม, วิตามินดีและวิตามินเคด้วยซึ่งอยู่ในแสงแดดและผักเขียวจัดตามลำดับ
4) วิตามินเอ,ซีและอี พยายามกินไปด้วยกันเป็นดี หรือสูตรที่ดีคือกินซีเพียงตัวเดียวส่วนเอกับอีนั้นกินเอาจากผักคะน้าและถั่วลิสงสักวันละกำมือ
5) น้ำมันปลา ขอให้เลือกชนิดที่มี ดีเอชเอคู่กันกับอีพีเอ ยิ่งมากหน่อยยิ่งดีอย่างน้อยกินให้ได้ค่า ดีเอชเอ+อีพีเอ = 1,500 มิลลิกรัมต่อวัน โดยมีเคล็ดไว้ว่าถ้าอยากบำรุงสมองต้องเลือกชนิดที่มีดีเอชเอเด่นแต่ถ้าจะให้บำรุงส่วนอื่นเป็นหลักเช่นข้ออักเสบให้เลือกชนิดที่มีอีพีเอสูงๆ
แฝดที่ร้าย
แฝดตัวนี้ถือเป็นระดับ ตัวแม่ ที่น่ากลัวกว่าเยอะมากครับ เพราะอาจทำให้เกิดเลือดออกในสมองจนเป็นอัมพาตหรือหัวใจวายแน่นิ่งไปได้ จึงอยากชวนให้ท่านที่รักมาสนใจในยาที่ไม่ควรกินร่วมกันสักนิดดังนี้
1) น้ำมันปลากับแอสไพริน คู่ร้ายอันดับแรกโดยน้ำมันปลานี้มีฤทธิ์ช่วยให้เลือดใสไม่หนืดเหนียว ส่วนแอสไพรินก็มีฤทธิ์เดียวกันคือช่วยให้ไม่เกิดลิ่มเลือดจับแข็งเป็นก้อนตัน เมื่อกินคู่กันเลยกลายเป็นคู่สังหารพาลให้เลือดไหลพรวดพราดไม่หยุด แม้การกรอฟันเพียงนิดก็อาจทำให้เลือดออกได้ราวกับผ่าตัดใหญ่แล้ว

11
2) วิตามินอีและอีฟนิ่งพริมโรส มีคนไข้ที่อยากผิวสวยมาหาพร้อมบอกว่ามีคนแนะให้กินวิตามินอีแต่บ้างก็ให้เลือกเป็นอีฟนิ่งพริมโรสแทนจะเลือกอย่างไรดี จึงได้บอกไปให้เลือกอย่างหนึ่งก็พอเพราะล้วนแต่มีวิตามินอีทั้งนั้นซึ่งถ้าได้มากไปอาจทำให้เกิดหัวใจพิบัติแทน
3) แคลเซียมเสริมกับแคลเซียมสด ถ้าท่านกินงาดำได้วันละ 4 ช้อนโต๊ะหรือเต้าหู้ขาวแข็งวันละ 3 ขีดก็จะได้แคลเซียมราว 1,000 มิลลิกรัมอยู่แล้ว ซึ่งถ้าไปหาแคลเซียมเม็ดมากินเติมอีกจะทำให้แคลเซียมเกินและไปจับกับหลอดเลือดทำให้ตีบแข็งได้
4) กาแฟกับแคลเซียม ขอให้เลี่ยงกินแคลเซียมร่วมกับกาแฟเพราะกาแฟจะไปยับยั้งการดูดซึมแคลเซียมนอกจากนั้นยังไปดึงแคลเซียมออกจากกระดูกอีกด้วย
5) ธาตุเหล็กกับเลือดจางธาลัสซีเมีย เป็นไม้เบื่อไม้เมากันทีเดียว ขอให้ลืมความเชื่อที่ว่าถ้าเลือดจางต้องกินธาตุเหล็ก ไม่เสมอไปครับ หากท่านเป็นเลือดจางชนิดธาลัสซีเมียแล้วไปกินธาตุเหล็กเสริมจะเท่ากับเติมยาพิษให้กับหัวใจและตับ

12
อาหารเสริม
ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร หรือว่า อาหารเสริม จัดเป็นอาหารประเภทหนึ่งตามพระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ.2522 ซึ่งหมายถึงผลิตภัณฑ์ที่ใช้รับประทานโดยตรงนอกเหนือจากการรับประทานอาหารหลักตามปกติเพื่อเสริมสารบางอย่าง มักอยู่ในรูปลักษณะเป็นเม็ด แคปซูล ผง เกล็ด ของเหลว หรือลักษณะอื่น และมีจุดมุ่งหมายสำหรับบุคคลทั่วไปที่มีสุขภาพปกติ มิใช่สำหรับผู้ป่วย และไม่ควรให้เด็กและสตรีมีครรภ์รับประทาน ตัวอย่างของผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร อาทิ น้ำมันปลา สาหร่ายสไปรูลิน่า กระดูกอ่อนปลาฉลาม น้ำมันอีฟนิ่งพริมโรส กลูโคแมนแนน ไคโตซาน เส้นใยอาหาร คอลลาเจนอัดเม็ด ชาเขียวชนิดสกัดบรรจุแคปซูล โค เอ็นไซม์คิวเท็น แคปซูล ฯลฯ ผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพ คือ ผลิตภัณฑ์ที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิต และผลิตภัณฑ์ที่มีวัตถุประสงค์การใช้เพื่อสุขภาพอนามัย รวมทั้งผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับการประกอบวิชาชีพ ด้านการแพทย์ และสาธารณสุข ตลอดจนผลิตภัณฑ์ที่อาจมีผลกระทบต่อสุขภาพอนามัย ผลิตภัณฑ์สุขภาพประกอบด้วยผลิตภัณฑ์อาหาร ยา เครื่องสำอาง วัตถุอันตรายที่ใช้ในบ้านเรือน เครื่องมือแพทย์ และวัตถุเสพติด
สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาแห่งประเทศไทยได้กำหนดคำจำกัดความของผลิตภัณฑ์อาหารเสริม ดังนี้ ผลิตภัณฑ์อาหารเสริมเพื่อสุขภาพ จัดเป็นอาหารที่มีคุณประโยชน์อย่างใดอย่างหนึ่งต่อสุขภาพ นอกเหนือจากคุณสมบัติและประโยชน์ของอาหารทั่วๆ ไป. ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อสุขภาพ เป็นอาหารที่กินเพื่อเสริมอาหารที่มีอยู่แล้ว เพื่อเสริมสร้างกลไกการทำงานของร่างกายและช่วยให้มีสุขภาพแข็งแรงมากขึ้น เช่น วิตามิน เกลือแร่ สมุนไพร เป็นต้น. รูปแบบของผลิตภัณฑ์จะมีลักษณะเป็นแคปซูล เม็ด หรือผง โภชนเภสัชภัณฑ์ จัดเป็นผลิตภัณฑ์ที่ผลิตจากสารธรรมชาติ ซึ่งมีคุณสมบัติป้องกัน หรือรักษาโรคที่มาจากคุณประโยชน์ของสารอาหารและยา ซึ่งผลิตภัณฑ์ส่วนใหญ่จะอยู่ในรูปของแคปซูล เม็ด หรือผง
เนื่องจากผลิตภัณฑ์อาหารเสริมไม่จัดอยู่ใน กลุ่มยาที่ใช้สำหรับบำบัดรักษาโรค จึงไม่จำเป็นต้องผ่านการตรวจสอบประสิทธิภาพและความปลอดภัยก่อนออกจำหน่าย รวมถึงฉลากเตือนถึงผลข้างเคียงที่อาจจะเกิดขึ้นหลังกินผลิตภัณฑ์ รวมทั้งในด้านอุตสาหกรรมการผลิตอาจไม่ได้ตามมาตรฐาน ซึ่งตามมาตรฐาน ต้องรายงานค่าความบริสุทธิ์และค่าความปนเปื้อนที่มักมีโอกาสเกิดขึ้นสูง เนื่องจากส่วนใหญ่เป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้มาจากธรรมชาติ อาจมีความแตกต่างกันจากแหล่งที่เพาะปลูกทำให้ปริมาณความเข้มข้นของสารที่มีในผลิตภัณฑ์มีความแตกต่างกันรวมถึงความเสี่ยงต่อการปนเปื้อนยาฆ่าแมลงหรือโลหะหนัก เช่น ตะกั่ว อาซีนิก หรือปรอท7 ตัวอย่างการทดสอบผลิตภัณฑ์อาหารเสริมที่มีโสมเป็นส่วนประกอบที่จำหน่ายในประเทศสหรัฐอเมริกา 22 ชนิดพบว่า 8 ชนิดมีการปนเปื้อนยาฆ่าแมลงชนิด quintozene และ hexachlorobenzene ที่เชื่อว่าเป็นสารก่อมะเร็งในมนุษย์ และ 2 ชนิดพบมีปริมาณสารตะกั่วมากกว่ามาตรฐาน8 และผลการรายงานจาก California Department of Health Services ได้ตรวจสอบผลิตภัณฑ์อาหารเสริม ที่นำเข้าจากประเทศแถบเอเชียพบว่าอย่างน้อย 83 ตัวอย่างจากผลิตภัณฑ์ 260 ชนิดที่มีการปนเปื้อนของโลหะหนักและ 23 ชนิดที่มีส่วนผสมที่ไม่ได้ตามมาตรฐาน
13
ข้อควรทราบเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร
1. โดยทั่วไปแล้วแม้พบว่ารูปลักษณ์ของผลิตภัณฑ์เสริมอาหารจะใกล้เคียงกับ ผลิตภัณฑ์ยา แต่ไม่ใช่ผลิตภัณฑ์ยา ดังนั้นจึงไม่สามารถรักษา หรือว่าบรรเทาโรคใดๆได้ ตลอดจนไม่สามารถเปลี่ยนแปลงระบบการทำงานภายในร่างกาย หรือ ช่วยเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของร่างกายได้
2. ขั้นตอนในการขออนุญาตผลิตหรือนำเข้าผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อจำหน่ายแตกต่างจากการขอขึ้นทะเบียนเป็นผลิตภัณฑ์ยา ซึ่งต้องมีกระบวนการพิจารณาเรื่องประสิทธิภาพของผลิตภัณฑ์จนเป็นที่ประจักษ์แน่ชัดก่อนว่าสามารถรักษา หรือ บำบัด บรรเทาโรคได้จริง ถึงจะอนุญาตให้จำหน่ายเป็นผลิตภัณฑ์ยาได้ ดังนั้นจึงห้ามมิให้โฆษณาเผยแพร่ในเชิงก่อให้เกิดความเข้าใจผิดว่าผลิตภัณฑ์เสริมอาหารสามารถรักษาหรือบรรเทาโรคใด ๆ เพราะการโฆษณาเช่นนั้นเป็นการกล่าวอ้างสรรพคุณทางยา
3. ต้องไม่โฆษณาโดยทำให้เข้าใจว่าการรับประทานผลิตภัณฑ์เสริมอาหารนั้นเพียงอย่างเดียวจะทำให้สุขภาพร่างกายดีขึ้นได้ แต่ต้องให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่าจะต้องบริโภคอาหารหลักให้ครบส่วน รวมทั้งการออกกำลังกายและการพักผ่อนที่เหมาะสมด้วย
4. ไม่อนุญาตให้มีการกล่าวอ้างหรือรับรองคุณภาพคุณประโยชน์โดยบุคคล องค์กร หรือหน่วยงานใด ๆ
5. การโฆษณาโดยการแจกแจงคุณประโยชน์ของสารอาหารแต่ละชนิดที่เป็น ส่วนประกอบของผลิตภัณฑ์เสริมอาหารนั้น สามารถกระทำได้ก็ต่อเมื่อพิสูจน์ได้ว่ามีคุณประโยชน์ตามที่กล่าวอ้างจริง
6. ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารใดมีการแสดงข้อความกล่าวอ้างทางโภชนาการ หรือกระทำการโฆษณาโดยกล่าวอ้างคุณค่าทางโภชนาการเพื่อส่งเสริมการขาย ต้องแสดงข้อมูลโภชนาการบนฉลากเพื่อให้ผู้บริโภคทราบด้วย
7. ต้องไม่สื่อความหมายให้เข้าใจว่าเป็นอาหารสำหรับควบคุมน้ำหนักหรือสามารถใช้ลดน้ำหนักได้
8. การที่ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารได้รับอนุญาตให้จำหน่ายจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาแล้ว แสดงว่าสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยารับรองเฉพาะสรรพคุณตามที่ขออนุญาต ซึ่งกำหนดให้ระบุบนฉลาก ผู้บริโภคจึงควรศึกษารายละเอียด บนฉลากผลิตภัณฑ์ก่อนทุกครั้ง ไม่ควรเชื่อจากการกล่าวอ้างของผู้ขาย
9. การพบเอกสารวิชาการ บทความ หรือคอลัมน์สุขภาพ เอ่ยถึงสารเคมีหรือวัตถุดิบที่สกัดจากธรรมชาติที่มีการกล่าวถึงการช่วยรักษาโรค หรือ ช่วยเปลี่ยนแปลงระบบการทำงานภายในร่างกาย ตลอดจนช่วยเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของร่างกาย เช่น กล่าวว่าช่วยรักษาโรคมะเร็ง เบาหวาน ช่วยลดน้ำหนัก ลดไขมันส่วนเกิน หรือ ลดริ้วรอยปัญหาจุดด่าง
14
ดำฝ้ากระบนใบหน้า ฯลฯ อาจทำให้ผู้ บริโภคหรือผู้จำหน่ายเชื่อมโยงข้อมูลด้วยตนเองจนก่อให้เกิดความเข้าใจคลาดเคลื่อน หรือความเชื่อที่ว่าผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่มีสาร นั้นสามารถรักษา บรรเทาโรค หรือเปลี่ยนแปลงร่างกายตนเองได้ ซึ่งเป็นความเข้าใจไม่ถูกต้อง เนื่องจากปริมาณสารที่ออกฤทธิ์ในผลิตภัณฑ์เสริมอาหารนั้นยังมีปริมาณไม่ถึงขนาดที่ใช้ในการป้องกัน บำบัด รักษาโรค หรือเปลี่ยนแปลงระบบการทำงาน ตลอดจนโครงสร้างร่างกายได้

การผลิต/จำหน่าย/โฆษณาผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร
1. ผู้ประสงค์ผลิตหรือนำเข้าผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อจำหน่ายตาม ร้านค้า หรือจำหน่ายในลักษณะการขายตรง นั้น ต้องมาขออนุญาตต่อสำนักงานคณะ-กรรมการอาหารและยา เสียก่อน เมื่อเจ้าหน้าที่ตรวจสอบว่าผลิตภัณฑ์มีความปลอดภัยต่อการบริโภค ตลอดจนมีการแสดงฉลากที่ถูกต้องตรงกับความเป็นจริงจึงจะอนุญาตให้จำหน่ายได้
2. การโฆษณา สรรพคุณ คุณประโยชน์ คุณภาพของผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อประโยชน์ทางการค้า ผ่านทางโทรทัศน์ วิทยุ วารสาร แผ่นพับ หรือด้วยวิธีขายตรง ผ่านสื่อเผยแพร่ต่าง ๆ อาทิเช่น คู่มือสินค้า เอกสารประกอบการขาย อินเตอร์เน็ต ฯลฯ แม้แต่การขายตรงโดยใช้บุคคลพูดปากต่อปาก ถ้าเผยแพร่เฉพาะท้องถิ่นหรือจังหวัด สามารถยื่นขออนุญาต ได้ที่สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนั้น ๆ แต่หากเผยแพร่ทั่วประเทศจำเป็นต้องขออนุญาตต่อสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาอีกครั้งหนึ่งก่อนจึงจะเผยแพร่ได้
ฉลากผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร
เนื่องจากข้อมูลที่ระบุให้แสดงบนฉลากล้วนเป็นข้อมูลซึ่งผ่านการพิจารณาแล้วว่าเป็นประโยชน์ต่อผู้บริโภค ดังนั้น ก่อนตัดสินใจซื้อผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร นอกจากต้อง ตรวจสอบข้อมูลโฆษณาให้แน่ชัดแล้ว ผู้บริโภคควรต้องตรวจสอบข้อความบนฉลากให้มีการแสดงสาระสำคัญครบถ้วนตามที่กฎหมายกำหนดด้วย โดยฉลากผลิตภัณฑ์เสริมอาหารนั้น ต้องแสดงข้อความภาษาไทย ได้แก่ ชื่ออาหาร เลขสารบนอาหารในเครื่องหมาย อย. ชื่อและที่ตั้งของผู้ผลิต / ผู้แบ่งบรรจุ หรือผู้นำเข้า (ในผลิตภัณฑ์นำเข้าต้องระบุประเทศผู้ผลิตด้วย) ปริมาณสุทธิ ส่วนประกอบสำคัญ วันเดือนปีที่ผลิต และ วันเดือนปีที่หมดอายุ โดยมีคำว่า ”ผลิต “ และ ”หมดอายุ” หรือ “ควรบริโภคก่อน” กำกับไว้ด้วย คำแนะนำในการเก็บรักษา ในกรณีที่มีการเจือสี แต่งกลิ่นรส ใช้วัตถุกันเสีย วัตถุปรุงแต่งรสอาหาร หรือ วัตถุให้ความหวานแทนน้ำตาล ต้องระบุบนฉลากด้วย 15
ยากับอาหารเสริม ต่างกันอย่างไร ? ก่อนอื่น ก็ต้องแยกก่อนว่า เป็น " ยา " หรือ " อาหารเสริม " ทั้งสองอย่าง ก็ต้องขึ้นทะเบียนกับ อย. แต่ข้อแตกต่างกันง่าย ๆ ก็คือ "ยา" ต้องพิสูจน์ว่า ยาตัวนั้น ปลอดภัย และ ใช้แล้วได้ผลในคน ( ต้องผ่านการวิจัย เป็นขั้นตอน ซึ่งอาจใช้เวลาหลายปี ) " อาหารเสริม " ไม่ต้องผ่านการวิจัย เพียงแต่มีข้อมูลว่า สารนั้นน่าจะปลอดภัย ส่วนว่าจะได้ผลหรือไม่นั้น ไม่ต้องบอก ไม่ต้องพิสูจน์
จึงมีข้อกำหนดเลยว่า " ห้ามระบุว่า เป็นการรักษา หรือ ทำให้ อาการหาย " ส่วนใหญ่ก็จะเลี่ยงไปใช้คำว่า "ช่วยให้" "เสริม" ฯลฯ
ดังนั้น การที่มีโฆษณา หรือ เขียนไว้ในเอกสาร ว่า ผ่าน อย. หรือ ได้รับการรับรองจาก อย. จึงไม่สามารถบอกว่า ผลิตภัณฑ์นั้นจะดีตามที่โฆษณาหรือว่าที่มีในเอกสารนั้น

16
สรุปความคิดเห็นเกี่ยวกับยาและผลิตภัณฑ์อาหารเสริม
จากการสำรวจความคิดเห็นเกี่ยวกับยาและผลิตภัณฑ์อาเสริมจำนวน 30 คนซึ่งเป็นบุคคลทั่วไปผลสำรวจมีดังต่อไปนี้ ข้อ | รายการ | ใช่ | ไม่ใช่ | | | คน | ร้อยละ | คน | ร้อยละ | 1 | ปัจจุบันคุณรับประทานอาหารเสริมอยู่ | 10 | 33 | 20 | 67 | 2 | ปัจจุบันคุณรับประทานยารักษาโรคมากกว่าอาหารเสริม | 14 | 47 | 16 | 53 | 3 | คุณทราบว่ายารักษาโรคใช้เพื่อรักษา ส่วนอาหารเสริมใช้เพื่อป้องกัน | 21 | 70 | 9 | 30 | 4 | ในความคิดของคุณ คุณคิดว่าอาหารเสริมมีผลข้างเคียงมากว่ายารักษาโรค | 17 | 57 | 13 | 43 | 5 | คุณเลือกที่จะบริโภคยาจากโรงพยาบาล | 22 | 73 | 8 | 27 | 6 | คุณเลือกที่จะบริโภคยาจากตลาดนัด | 2 | 67 | 28 | 93 | 7 | คุณเลือกรับข้อมูลจากเภสัชกรในการเลือกผลิตภัณฑ์อาหารเสริมและยารักษาโรค | 24 | 80 | 6 | 20 | 8 | คุณคิดว่าอาหารเสริมจำเป็นต่อชีวิต | 9 | 30 | 21 | 70 | 9 | คุณใช้ผลิตภัณฑ์อาหารเสริมเพื่อผิวพรรณ | 14 | 47 | 16 | 53 | 10 | คุณใช้ผลิตภัณฑ์อาหารเสริมเพื่อบำรุงสมอง | 18 | 60 | 12 | 40 |

สรุป จากการสำรวจความคิดเห็นเกี่ยวกับยาและผลิตภัณฑ์อาเสริมจำนวน 30 คนซึ่งเป็นบุคคลทั่วไป คนส่วยใหญ่รู้ว่าอาหารเสริมกับยาแต่งต่างกันอย่างไรรู้ว่าควรที่จะเลือกรับประทานยาและอาหารเสริมจากที่ไหนคนส่วนใหญ่ไม่รับประทานอาหารเสริมและคิดว่าอาหารเสริมไม่จำเป็นต่อชีวิต
17
สรุป การใช้ยาและอาหารเสริมให้ถูกวิธีไม่ใช่เรื่องที่ยาก แต่ก็ไม่สามารถมองข้ามได้เช่นกัน เราควรจะใช้ยาให้ถูกวิธี เนื่องจากมีหลายวิธีที่จะนำยาเข้าสู่ร่างกาย และแต่ละวิธีก็จะให้ผลที่แตกต่างกันไป ซึ่งควรปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด เพราะการใช้ยาที่ผิดวิธีนอกจากจะไม่รักษาโรคได้อย่างเต็มที่แล้ว บางครั้งอาจกลับทำให้เกิดอันตรายแก่ผู้ป่วยมากขึ้นด้วย และควรใช้ยาให้ถูกกับโรค ในขนาดที่พอดี ถูกต้องตามเวลาที่แพทย์ได้กำหนดไว้ ส่วนในเรื่องของการแพ้ยานั้น สามารถป้องกันโดยง่ายที่สุดคือ ไม่ควรซื้อยามารับประทานเอง ควรให้แพทย์เป็นผู้เตรียมยาให้เท่านั้น นอกจากในส่วนที่ได้กล่าวมาแล้ว อย่างสุดท้ายคือควรที่จะเก็บรักษายาไว้ให้ดี ตามฉลากหรือคำแนะนำของแพทย์ และในส่วนของอาหารเสริมโดยทั่วไปแม้พบว่ารูปลักษณ์ของผลิตภัณฑ์เสริมอาหารจะใกล้เคียงกับ ผลิตภัณฑ์ยา แต่ไม่ใช่ผลิตภัณฑ์ยา ดังนั้นจึงไม่สามารถรักษา หรือบรรเทาโรคใดๆ ตลอดจนไม่สามารถเปลี่ยนแปลงระบบการทำงานภายในร่างกาย หรือ ช่วยเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของร่างกายได้ รายงานเล่มนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจในเรื่องของการใช้ยา และให้ทุกคนได้เข้าใจว่าควรใช้ยาในกรณีใดบ้าง หรือควรใช้อาหารเสริมเมื่อใด เพื่อสุขภาพที่ดีในตัวของทุกคน โดยได้จัดรายงานเล่มนี้ขึ้นเพื่อเป็นการเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจในเรื่อง หลักการใช้ยาแบบถูกต้อง แก่ผู้คนทุกช่วงอายุวัยไม่ว่าจะเป็นเด็ก เยาวชน หรือผู้ใหญ่ ให้มีความรู้ความเข้าใจในหลักการใช้ยาและ ตระหนักเห็นความสำคัญที่จะเลือกใช้ยาให้ถูกประเภทกับโรคที่ตนเองกำลังเป็น เพื่อที่จะให้เกิดอันตรายน้อยที่สุดเมื่อรับประทานยาในแต่ละประเภท ในส่วนของการกระจายความรู้ในด้านของยาและอาหารเสริมต้องมีการดำเนินงานโดยเริ่มจากกลุ่มเล็กๆก่อนเพื่อให้กระจายความรู้ได้อย่างทั่วถึง อาจมีการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนมีดำเนินงานในส่วนของแต่ละพื้นที่ บุคลากรที่ดำเนินงานต้องทุ่มเทความรู้ ความสามารถและเสียสละเวลา ในการกระจายความรู้ ขอขอบพระคุณ นางรัชนี ตันติพันธุ์วตี, นางวรวีร์ พูลสวัสดิ์ อาจารย์ที่ปรึกษาโรงเรียน นวมินทราชินูทิศ สตรีวิทยา ๒, คณะกรรมการนักเรียนโรงเรียนนวมินทราชินูทิศ สตรีวิทยา ๒ และเภสัชกรในทุกพื้นที่และผู้ที่มีส่วนร่วมในการดำเนินงานทุกท่าน 18
อ้างอิง
กฤษดา ศิรามพุช. 2556. ยาที่ไม่ควรกินคู่กัน. (ออนไลน์). แหล่งที่มา: http://www.nutritionthailand.or.th/scripts/newscat_detail.asp?nNEWSID=2739. 5 มกราคม 2557
นฤมล โกมลเสวิน. 2546. ผลิตภัณฑ์อาหารเสริม. (ออนไลน์). แหล่งที่มา: http://webnotes.fda.moph.go.th/consumer/csmb/csmb2546.nsf/723dc9fee41b850847256e5c00332fb4/f5c1b62bb1f1a177c7256d180006a6d6?OpenDocument . 5 มกราคม 2557 พนมกร ดิษฐสุวรรณ์. 2551. ยา กับ อาหารเสริม (ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร) ต่างกันอย่างไร ???. (ออนไลน์). แหล่งที่มา: http://www.bloggang.com/viewblog.php?id=cmu2807&date=10-08-2008&group=7&gblog=5. 5 มกราคม 2557