I. PRÓBY ZDEFINIOWANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Administracja publiczna- to proces stosowania określonych reguł, czyli przekształcania ogólnych przepisów w konkretne decyzje dotyczące indywidualnych spraw.

Administracja publiczna- to struktury władzy politycznej, których podstawowym zadaniem jest przekształcanie ogólnych przepisów na decyzje dotyczące indywidualnych spraw.

II. PRZYCZYNY WZROSTU ROLI PAŃSTWA

1. UPRAWNIENIA SOCJANE
Kiedy państwo je przyznaje ?
Dlaczego je przyznaje ?
Dlaczego koszty świadczeń społecznych rosną ?

2. MECHANIZMY EKONOMICZNE
- powodują, że rozwój sektora publicznego jest niewspółmierny do całej gospodarki.

a) Prawo Wagnera (1890)
W okresach wzrostu gospodarczego udział wydatków publicznych w dochodzie narodowym rośnie.

* Społeczeństwo staje się zamożniejsze, * Podstawowe potrzeby jego członków są bardziej zaspakajane, * Obywateli stać na więcej, * Obywatele godzą się na wyższe podatki, * Podatki zasilają strefę usług publicznych.
Ale…

TO NACISKI POLITYCZNE, A NIE WZROST GOSPODARCZY W GŁÓWNEJ MIERZE REGULUJĄ POZIOM PODATKÓW !!!

b) Badania Peacok’a i Wiseman’a * Państwo w okresach kryzysowych nakłada na społeczeństwo wyższe podatki, * Po ustaniu kryzysu podatki nie ulegają zmniejszeniu, * Z uzyskanych w ten sposób środków państwo finansuje nowe programy publiczne.
Ale…
* Politycy wolą budować swój wizerunek na obniżaniu podatków.
Tylko, że… * Grupy nacisku w elektoracie są większe i bardziej ekspansywne, gdy chodzi o obronę programów socjalnych.
Dlatego…
* Politycy ulegają! * b) zaraza Baumola czyli efekt dochodowy * Sektor publiczny jest pracochłonną dziedziną gospodarki, więc większe wydatki kapitałowe mało przyczyniają się do wzrostu jego wydajności, * Koszty usług świadczonych przez państwo spadają niewiele, chyba że zainwestuje się w nowe technologie, które są drogie, * W czasie wzrostu inflacji nadążanie ze zbliżaniem poziomu płac sektora publicznego do prywatnego jest jeszcze bardziej kosztowne, bo utrzymanie usług na stałym poziomie wymaga również stałego wzrostu nakładów, * Można więc: * Powiększyć koszty sektora publicznego, * Zredukować usługi sektora publicznego, * Skorzystać z usług sektora prywatnego.

3. PROCES POLITYCZNY
Zjawisko pogo czyli sami jesteśmy swoimi największymi wrogami
Z jednej strony chcemy obniżenia kosztów funkcjonowania sektora publicznego, z drugiej coraz bogatszego zestawu usług publicznych,
Politycy wolą obiecywać obniżkę podatków,
Ale grupy nacisku wolą zwiększania usług publicznych,
Niewielu polityków jest w stanie przeciwstawić się grupom interesu, bo ich zdaniem nie jest to warte ich wysiłku.
W rezultacie… * Funkcjonowanie sektora usług publicznych może być wykorzystywane dla prywatnych interesów robionych za pieniądze podatników, * Przechwytywanie zasobów publicznych przez grupy reprezentujące swój cząstkowy interes łączy się z nieefektywnym ich wykorzystaniem,
…jest to tzw. DRAMAT WSPÓLNEGO PASTWISKA!!

4. BIUROKRACJA
Teza: administracja publiczna to układ powiązanych ze sobą organizacji, które z różnych powodów ciągle się rozrastają

Rozwinięcie: (tzw Model Niskanena): * Szefowie urzędów administracji publicznej dążą do maksymalizacji budżetów swoich urzędów, * Wykorzystują w tym celu możliwość kontrolowania strumieni informacji i ukrywanie prawdziwych kosztów świadczenia usług publicznych,

Budżety tych urzędów są wyższe niż powinny * Biurokraci nie poddają się efektywnej kontroli bo mają zazwyczaj monopol informacyjny, * W związku z tym instytucje demokracji parlamentarnej nie są w stanie zbadać kosztów administracji, a te stale rosną. * Wyjściem z tej sytuacji jest konkurowanie urzędów ze sobą na quasi rynku usług publicznych, * W rezultacie koszty spadają, a najmniej efektywne urzędy przestają istnieć.

ALE… * W. Niskanen nie docenia parlamentarnych procedur kontrolnych, zwłaszcza tych w zakresie wydatków publicznych, * W funkcjonowanie organizacji biurokratycznych wbudowane są mechanizmy skłaniające indywidualnych biurokratów do maksymalizacji ich urzędów,

TYLKO, ŻE… * Szefowie urzędów zyskują na tym mało, bo awansować mogą tylko urzędnicy niższego szczebla, * Z punktu widzenia szefów zwiększanie się organizacji stwarza problemy bieżącego zarządzania,
A PRZECIEŻ BIUROKRACI DĄŻĄ DO MINIMALIZACJI PROBLEMÓW WYNIKAJĄCYCH Z ICH PRACY !!!

III. DYNAMIKA WZROSTU ADMINISTRACJI

DLACZEGO DOPIERO W OSTATNICH CZASACH ROZROST BIUROKRACJI JEST TAK BARDZO WIDOCZNY ? a) Wskaźniki ilościowe: * Wzrost liczby zatrudnionych, * Wzrost wolumenu wydatków na potrzeby administracji.
b) Wskaźniki jakościowe: * Administracja jako Lewiatan dążący do maksymalizacji swojej potęgi, instytucja monstrualna, wewnętrznie spójna,
Administracja jako królewski błazen-luźna, bałaganiarska, która w najlepszym razie realizuje bliżej niesprecyzowane zadania, w najgorszym zajmuje się głupstwami

DLACZEGO MAMY DO CZYNIENIA Z ROSNĄCYM WPŁYWEM ADMINISTRACJI NA NASZĄ CODZIENNOŚĆ ?

1. Wzrost ilościowy problemów społecznych:
Zakres interwencji państwa w życie obywateli zwiększa się, bo jest coraz więcej do zrobienia w sektorze publicznym.

Jak przebiegają zmiany ? (schemat Richarda Rose’a): * Państwo rozpoczyna się gdy realizowane są pewne podstawowe kwestie definicyjne (obronność, podatki itp.) * Następuje aktywizacja zasobów (sieć dróg, mostów itp.) * Następuje aktywizacja państwa o funkcje socjalne.

2. Jakościowe zmiany w zagadnieniach z zakresu spraw publicznych * Duży rozwój technologii, także społecznej. * Gdy sposoby rozwiązywania problemów, przed którymi staje państwo są wyznaczane przez nowe technologie, administracja publiczna nabiera większego znaczenia, jeśli jest w stanie te technologie kontrolować. * Poziom technologicznego zaawansowania administracji publicznej kształtuje jej powiązania z innymi elementami systemu politycznego, a przede wszystkim ze społeczeństwem.

3. Słabość instytucjonalna organów władzy państwowej: a) Parlamenty: * Poszerzenie obszaru interwencji państwa sprzyja osłabieniu roli parlamentów. b) Rządy: * Brak umiejętności rozumienia spraw bieżących, którymi zajmują się poszczególne segmenty administracji, * Liczba politycznych urzędników jest niewspółmiernie mała do liczby biurokratów w urzędach, * Problem przełożenia partyjnych programów na urzędowe dyrektywy.

4. Charakter instytucji biurokratycznych: * Nie można im przypisywać odpowiedzialności za wzrost sektora publicznego, ale mają one wkład w przemieszczaniu ośrodków władzy z instytucji demokratycznych do instytucji administracyjnych, * Różne segmenty administracji konkurują między sobą jedynie jeśli są zagrożone ich podstawowe interesy, natomiast rzadko podejmują współzawodnictwo w sprawach nieistotnych, jak np. poziom świadczonych przez nie usług, * Konkurując o zasoby budżetowe segmenty administracji wolą uzyskać zadowalające środki finansowe, nie zaś maksimum. Nie chcą bowiem dominować w określonej dziedzinie spraw publicznych, a jedynie przetrwać.

IV. CZYNNIKI POWSTRZYMUJĄCE ROZROST SEKTORA PUBLICZNEGO 1) Prywatyzacja, 2) Przejście państwa od roli dystrybutora do roli regulatora, 3) Spadek zaufania obywateli do administracji publicznej i oczekiwania cięć wydatków publicznych, 4) Państwo nie może całkowicie wycofać się z określonych dziedzin życia zbiorowego, ale musi znajdować nowe sposoby uczestnictwa w nich.

ADMINISTRACJA PUBLICZNA W SYSTEMIE PRAWNYM

I. KSZTAŁTOWANIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Przepis na prawo: * We wszystkich działaniach ludzi obowiązują pewne reguły postępowania, * Reguły upowszechniają się, * Za nieprzestrzeganie reguł grożą sankcje.
…tak powstaje PRAWO!!

1. KAMERALISTYKA I POLICYSTYKA a) Monarchia absolutna: * Władza posiada niemal nieograniczoną kontrolę nad obywatelem, * Normy nadawane są przez władcę, * Nadane przez władcę normy w kontaktach obywatela z administracją wiążą wyłącznie obywatela, * Poddany nie ma żadnych uprawnień w stosunku do organów władzy, * Powstaje teoria prawa policyjnego, która sankcjonuje możliwość wkraczania przez monarchę za pomocą jego urzędników i w interesie publicznym, we wszystkie dziedziny życia poddanych.

Administrację monarchii absolutnej cechuje: * Centralizm- organy niższe w hierarchii podporządkowane są bezwzględnie wyższym, aż do najwyższego szczebla, którym jest monarcha. * Biurokratyzm- administracja jest zawodowa, profesjonalna, osobowo i służbowo podległa przełożonym.

b) Absolutyzm oświecony: * Władca z „pomazańca bożego” przekształca się w „pierwszego sługę państwa”, * Następuje rozdział administracji od sądownictwa
1737- w Prusach powstaje Ministerstwo Sprawiedliwości,
1749- w Austrii powstaje Najwyższa Izba Sprawiedliwości, * Podobnie jak w monarchii absolutnej administrację państwa absolutyzmu oświeconego również cechuje centralizm i biurokratyzm.

OKRES MONARCHII ABSOLUTNEJ I ABSOLUTYZMU OŚWIECONEGO TO CZASY NARODZIN I ROZWOJU KAMERALISTYKI I POLICYSTYKI !! * KAMERALISTYKA- od camera, kamera- skarbiec, * KAMERALISTA- ten, który doradza panującemu jak zapełnić kamerę.
Ewolucja kameralistyki: * Monarchia absolutna- narodziny kameralistyki pod wpływem merkantylizmu, którego ojcem był J. B. Colbert. W czasach monarchii absolutnej kameraliści zajmowali się głównie polityką gospodarczą i skarbową, * Absolutyzm oświecony- do głosu dochodzi szkoła praw natury, rosną wpływy mieszczaństwa. Kameraliści chronią interes monarchy, ale zaczynają też liczyć się z postulatami bardziej wpływowych obywateli, * XIX w.- łączenie wątków klasycznej kameralistyki z rodzącą się nauką prawa ustrojowego. * Klasyczna kameralistyka jest wypierana przez nowe doktryny administracyjne. W drugiej połowie XVIII w. większe znaczenie zyskuje policystyka (nauka policji). * Nauka policji była węższa od kameralistyki, bowiem zajmowała się wyłącznie zagadnieniami stricte administracyjnymi !!

* Ewolucja policystyki:
Niemcy (budowanie modeli teoretycznych): * Christian Wolff * Johan Heinrich Justi * Joseph Sonnenfels * Gunther Heinrich von Berg
Francja (opis praktyki działania administracji): * Nicolas Delamare * Jean Domat * Jacob Nicolas Moreau

c) Państwo prawne (Reischraat), Niemcy, I połowa XIX w. * Konstytucje wiążą monarchów, parlamenty i administrację, * Powstaje nowoczesne pojęcie hierarchii aktów prawnych, na czele z konstytucją, * Administracja musi bezwzględnie przestrzegać prawa i działać w jego granicach, * Administracja nie może w dowolnym momencie ingerować w życie obywateli, * Rodzi się kontrola zewnętrzna administracji ze strony sądów i parlamentów, * ADMINISTRACJA ZYSKUJE ZAKOTWICZENIE W PRAWIE ALE I OBOWIĄZEK DZIAŁANIA W OPARCIU O NIE…

2. PRAWO ADMINISTRACYJNE: a) Podobnie jak trudno zdefiniować administrację publiczną, taką samą trudność sprawia definicja prawa administracyjnego. * Niemcy- definiując prawo administracyjne zwracają uwagę na kryteria organizacyjne; jakimi aktami się zajmuje, w jakim wymiarze itp. * Francja- położenie nacisku na kryteria funkcjonalne; administracja jako służba publiczna, * Anglia- definicja Alberta V. Dicey’a: Prawo administracyjne może istnieć tylko na kontynencie, zwłaszcza we Francji, jako dowód uprzywilejowania administracji poprzez wyłączenie jej spod jurysdykcji sądów powszechnych.
Obecnie w Wielkiej Brytanii za prawo administracyjne uznaje się przepisy, co do których nie można stosować zasad prawa tworzonych przez sądy powszechne.

Cechy prawa administracyjnego: * fakt, iż jest to prawo publiczne, co oznacza, iż przedmiotem jego regulacji jest państwo jako podmiot władzy oraz uzasadnienie i określenie kompetencji państwa, * ma charakter bezwzględnie obowiązujący, * jest prawem obywatelskim, ponieważ określa status obywatela w państwie, * posiada w sobie element władztwa, upoważniając do władztwa określone podmioty, * ustala treść zachowań adresatów jego norm, które konstruowane są bezpośrednio, lub pośrednio, czyli poprzez konkretyzację za pomocą dodatkowych specjalnych czynności prawnych, * jego stosowanie i kontrola przestrzegania mają charakter niesporny, a więc wydanie aktu konkretyzującego nie jest efektem rozstrzygnięcia sporu między jakimikolwiek podmiotami, ale jest władczym narzuceniem woli podmiotu administrującego adresatowi danego aktu.
3. KAMERALISTYKA, POLICYSTYKA I PRAWO ADMINISTRACYJNE W POLSCE a) Prężny rozwój samorządu jako przyczyna niezaszczepienia w Polsce kameralistyki i policystyki, b) Upadek państwa i zbyt późne kształtowanie się polskiej myśli kameralistycznej i policystycznej, c) Kameralistyka i policystyka polska w dobie rozbiorów.
Ad a) * Jan Ostroróg * Andrzej Frycz-Modrzewski * Stanisław Konarski * Stanisław Leszczyński * Stanisław Staszic * Hugo Kołłątaj
Ad b) * Remigiusz Ładowski * Józef Wybicki * Ferdynad Nax
II. ROZDZIAŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO OD NAUKI ADMINISTRACJI * Administracja na stałe wrosła w strukturę społeczeństwa, * Tworzona przez społeczeństwo stała się zjawiskiem społecznym, * Dlatego zaczęła zajmować się nią nauka.
W NAUCE ADMINISTRACJI MOŻNA DOSZUKAĆ SIĘ ELEMENTÓW: * Politologii, * Socjologii, * Ekonomii, * Teorii organizacji.
DEFINICJA JANA ZIMMERMANNA: * Nauka administracji- stanowi dziedzinę niezwiązaną bezpośrednio z naukami prawnymi. Jest to nauka społeczna o charakterze badawczym, empirycznym, której przedmiotem jest administracja publiczna jako zjawisko społeczne. * NAUKA ADMINISTRACJI NA ŚWIECIE:
NIEMCY I AUSTRIA: * Jest pojmowana przez pryzmat przepisów i regulacji prawnych. * Lorentz von Stein * Ignatz Jastrow * Fritz Stier-Somlo * Rudolf Gneist
FRANCJA:
* Korzystanie ze zdobyczy nauk społecznych. * Henri Fayol * Ecole National Administration
WIELKA BRYTANIA I USA * Odejście od teoretycznych modeli na rzecz empiryzmu i pragmatyzmu. * Przeniesienie wzorców wypracowanych w przedsiębiorstwach na grunt administracji publicznej, * Nauka amerykańska nie rozwijała się od doktryn i teoretycznych modeli, ale w odpowiedzi na konkretne problemy administracji.
POLSKA
Skromny dorobek nauki administracji, w teorii najbliższy modelowi niemieckiemu. * Zabory: * Fryderyk Skarbek * Antoni Okolski * Józef Bogdan Oczapowski * Franciszek Kasperek * II RP: * Feliks Ochimowski * Jerzy Stefan Langrod * Władysław Leopold Jaworski * Tadeusz Bigo * PRL: * Franciszek Longchamps de Berier * Jerzy Starościak

III. OCHRONA OBYWATELI I KONTROLA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
XIX w. narodziny konstrukcji państwa prawnego: * Fundamentalne zasady państwa zostają zapisane w konstytucjach, * Konstytucje obowiązują bezwzględnie wszystkich, także władców, * Akty prawa mają swoją obowiązującą powszechnie hierarchię, * Akty prawne wydaje parlament, nie monarcha, * Normy prawa administracyjnego obowiązują dwustronnie; obywatela, ale i organ…
JEST TO MILOWY KROK, Z KTÓREGO WYRASTA SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE !!!
SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE: a) Robert von Mohl , Nauka policji zgodnie z zasadami państwa prawnego, 1832-1834
Wykład zasad sądownictwa administracyjnego, w momencie powstania był pewnego rodzaju typem idealnym, ale już w II poł. XIX w. stał się obowiązującym w większości krajów modelem.
b) 1875 w Austrii powstaje Trybunał Administracyjny * Ma prawo uchylania orzeczeń i zarządzeń władz administracyjnych, * Pierwszy raz w historii powołano sąd, który miał za zadanie kontrolę aktów administracyjnych !!! c) Funkcje sądownictwa administracyjnego * Chroni prawa jednostki, * Zapewnia prawo do sądu, * Kontroluje działalność organów administracji. d) Modele ukształtowania uprawnień sądownictwa administracyjnego: * Klauzula enumeracyjna, np. Czechy, * Klauzula generalna, np. Polska e) Liczba instancji sądownictwa administracyjnego: * Tryb jednoinstancyjny, model zasadniczo historyczny; TA w Austrii,
NTA w Polsce, * Tryb dwuinstancyjny, np. obecnie w Polsce, * Tryb trójinstancyjny, np. Niemcy i Francja, * Niemcy: 1. Poziom niższych jednostek podziału terytorialnego 2. Poziom landów 3. Federalny Sąd Administracyjny * Francja: 1. Międzydepartamentalne trybunały administracyjne 2. Sądy apelacyjne 3. Rada Stanu f) Modele kontroli administracyjnej: * Przez sądy powszechne (model angielski): * Założenie, że sądy powszechne bardziej niż specjalne będą bronić swobód obywatelskich. (prawo administracyjne nie wyłoniło się tu bezpośrednio z prawa powszechnego i systemu precedensów. * W XX w. w Wielkiej Brytanii powstały trybunały administracyjne, nie są to jednak sądy administracyjne, ale władze w obrębie administracji państwowej, a od ich orzeczeń można się odwoływać do sądów powszechnych. * Rumunia- w sądach powszechnych są wydziały administracyjne. * Łotwa/Węgry- sądy powszechne orzekają w sprawach administracyjnych tak jak w cywilnych, czy karnych. * Przez wyspecjalizowane sądy administracyjne (model kontynentalny): * Francja- w czasie Wielkiej Rewolucji wyjęto sprawy administracyjne spod jurysdykcji sądów powszechnych, jest to najstarszy i najbardziej specyficzny model, dlatego trudno o jego transpozycję do innych systemów. * Niemcy: * Opiera się o ustawy * Kontroluje akty administracyjne * Kontroluje wyłącznie pod względem legalności * Nie orzeka się w sprawach cywilnych * Nie ma kompetencji merytorycznych * Można się skarżyć dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków zaskarżenia * Przez sądy administracyjne i powszechne (model mieszany): * Bułgaria- pierwszą instancją jest sąd powszechny, drugą Naczelny Sąd Administracyjny, * Polska- na podstawie szczególnych przepisów, w rzadkich przypadkach orzekają sądy powszechne, ale co do zasady orzekają w pierwszej instancji wojewódzkie sądy administracyjne, w drugiej instancji Naczelny Sąd Administracyjny.
g) Sądownictwo administracyjne w Polsce: * Problem z ujednoliceniem struktury po zaborach * Budowa sądownictwa administracyjnego w II RP * Likwidacja sądownictwa administracyjnego i jego restytucja w PRL * Dwuinstancyjne sądownictwo III RP

ADMINISTRACJA PUBLICZNA A POLITYKA I. WŁADZA BIUROKRATÓW/ WŁADZA POLITYKÓW
RZĄDZENIE = KONTROLA + STEROWANIE
… TYLKO CZY RZECZYWIŚCIE MOŻNA MÓWIĆ
O SAMODZIELNYM RZĄDENIU W KRAJACH, SPOŁECZEŃSTWACH I SYSTEMACH GOSPODARCZYCH OBECNEJ DOBY I O GRUPIE ZDOLNEJ DO ICH KONTROLI ??
JAKIE WARUNKI POWINNA SPEŁNIAĆ PARTIA POLITYCZNA PRZEJMUJĄC WŁADZĘ ?? (Typologia Rose’a oraz Castelsa i Wildemann’a) 1. Wskazać na podstawowe cele zarządzania sprawami publicznymi, 2. Wskazać na racjonalne sposoby realizacji celów, 3. Uruchomić mechanizmy współzawodnictwa o zasoby, 4. Objąć większość ważnych stanowisk w podstawowych instytucjach systemu politycznego, 5. Obsadzić stanowiska osobami mającymi kwalifikacje zarządzania dużymi organizacjami administracji publicznej, 6. Położyć nacisk na realizację zapowiedzianego programu.
Ad 1. Cele zarządzania sprawami publicznymi
Cecha uznawana za mankament rządu, bo: * z jednej strony powszechnie uważa się, że biurokracja nie bardzo wie co robić z uprawnieniami w jakie została wyposażona, * z drugiej tak naprawdę to ona ma własne koncepcje zarządzania sprawami publicznymi.
(nie są one wyrażone w takim języku jak programy polityczne, ale dotyczą określonego wycinka spraw publicznych, którymi zarządza dany urząd)
Programy te to KULTURY ORGANIZACYJNE, czyli rodzaj pewnych ideologii biurokratycznych.
Dzielimy je na: a) miękkie- założenia tkwiące w programie realizowanym przez organizację. Najczęściej organizm biurokratyczny zachowuje się inaczej niż chcą tego przełożeni, ponieważ urzędników wiążą pewne interesy z utrzymaniem dotychczasowego porządku. b) twarde- urzędnicy stają się lepszymi ekspertami niż ich zwierzchnicy i starają się wyznaczyć nowe priorytety w zarządzaniu publicznym.
Kiedy urzędnicy modyfikują swoje przekonania o zarządzaniu sprawami publicznymi ? * Gdy organizacje publiczne są wbudowane w sieć stowarzyszeń zawodowych wyznaczających standardy dobrych praktyk, * Gdy następuje dyfuzja nowych wzorów zarządzania sektorem publicznym, * Gdy wprowadzany jest system szkoleń prowadzący do wzorca państwa zarządzanego przez specjalistów.
W państwach i urzędach zarządzanych przez specjalistów: * Bieg spraw publicznych podporządkowany jest charakterystycznej wiedzy gromadzonej przez administrację publiczną, * Wysoko wykwalifikowani specjaliści ulokowani w administracji publicznej są źródłem nowych koncepcji i form zarządzania sprawami publicznymi, * Nieefektywne przywództwo polityczne sprzyja większemu wpływowi administracji na bieg spraw publicznych, * Wpływ administracji na przebieg spraw publicznych jest większy w organizacjach, w których znajdują się urzędnicy o dużym stażu pracy,
Ważne są postawy urzędników administracji publicznej w kształtowaniu zasad rządzących sektorem publicznym.
Ad 2. Sposoby realizacji celów
Politycy sprawnie wytyczają cele sektorowi publicznemu, zaś biurokraci wypracowują sposoby i procedury działania * Realizowalność danego programu usług publicznych może być określona przez ustalenie czy jego funkcjonowanie mieści się w ramach procesu wyznaczającego formy działania administracji, * Często gdy biurokraci i politycy nie widzą dobrych pomysłów na realizowanie programów i usług i tak nie chcą szukać alternatywnych programów na ich realizację, * Funkcjonowanie administracji publicznej wyznaczają obecnie dwie sprzeczne tendencje: * Nacisk na nowatorskie rozwiązywanie problemów, * Nacisk na sztywne trzymanie się procedur.
Administracji brakuje realnych zasobów, którymi zarządzają politycy. Dlatego urzędy współzawodniczą o środki
Jak ? * Konflikt między organizacjami publicznymi jest stały i powszechny, a jego istotą jest maksymalizacja budżetu, * Konflikt wewnątrz administracji publicznej nie zdarza się często i jest ograniczony, a poszczególne organizacje na ogół współpracują ze sobą, by rozsądnie podzielić dostępne zasoby
Dlatego…
Konflikt między organizacjami publicznymi może doprowadzić do wzrostu innowacyjności i ograniczenia dążenia urzędów do autonomii, więc współzawodnictwo między organizacjami ma wielkie znaczenie w dzieleniu zasobów,
Co powoduje, że konkurencja o zasoby budżetowe staje się kluczem przetrwania organizacji publicznej ? * Znaczna liczba organizacji publicznych, których działalność jest koordynowana przez proces kształtowania budżetu publicznego, * Przysługujące urzędom uprawnienia do samodzielnego określenia własnych oczekiwań.
Jak współzawodnictwo między organizacjami publicznymi wpływa na rozrost sektora administracji publicznej ? * Sektor administracji publicznej rozrasta się, * Osłabia się integracja sektora administracji publicznej, bo każdy służy innej klienteli.
Ad 4. Kontrola ważnych stanowisk
Administracja ma wpływ na bieg spraw publicznych gdy: a) jej pracownicy zajmują stanowiska pozwalające na podejmowanie istotnych decyzji b) jest ich wystarczająco wielu, by podejmowane przez nich decyzje wpływały na rozwiązywanie problemów życia zbiorowego
W praktyce pierwszy z tych warunków zachodzi częściej niż drugi, ponieważ powszechnie uważa się, że decyzje powinni podejmować politycy, a biurokraci mają je jedynie wykonywać.
Ten tradycyjny punkt widzenia nie zawsze jest zgodny z rzeczywistością ponieważ: a) urzędnicy kontrolują informacje i umiejętności jakie są konieczne, by sprawnie zarządzać sprawami publicznymi * ale politycy starają się przełamać ich monopol na wiedzę tworząc kontradministracyjne źródła wiedzy b) społeczeństwo przywiązuje wagę do wykonywania decyzji wyznaczających kierunek rozwoju spraw publicznych c) niższy personel administracyjny ma większą wiedzę o realiach życia zbiorowego * Personel administracji publicznej może pozwolić sobie na kwestionowanie opinii politycznych zwierzchników, poza jedną kwestią-zasadą przetrwania własnej organizacji !
Ad 5. Kwalifikacje a) Politycy rzadko posiadają umiejętności menadżerskie, dużo częściej mają je urzędnicy wyższego szczebla b) Wiele negatywnych opinii o administracji wynika stąd, że jest ona źle zarządzana
Kłopoty zarządzania administracją: * Jest publiczna- występuje więc większa dbałość o przepisy i normy prawa * Nie można precyzyjnie określić rezultatów jej działania c) Miarą sukcesu organizacji publicznej jest dynamika przyrostu zasobów, którymi ona zarządza d) Konieczna jest harmonijna współpraca sektora publicznego i prywatnego (pomysły reform mogą być oddolne, a administracja może być łącznikiem między sektorami)
Ad 6. Nacisk na realizację zapowiedzianego programu
KŁOPOTY Z WYKONYWANIEM DECYZJI: a) gdy urzędnicy oddalają się od centrów władzy organizacyjnej b) gdy polityka realizowana jest w systemie zdecentralizowanym c) gdy wyznawana przez urzędników idea organizacji publicznej kłóci się z wizją ich przełożonych
II. WALKA O WPŁYWY MIĘDZY POLITYKAMI A ADMINISTRACJĄ PUBLICZNĄ (ZASOBY)
ZASOBY BIUROKRATÓW: a) informacja i techniczna biegłość b) sprawność podejmowania decyzji c) zaplecze polityczne administracji publicznej
d) apolityczność
ZASOBY INSTYTUCJI POLITYCZNYCH: a) prawomocność b) kontrola nad zasobami publicznymi c) autonomia pozwalająca na swobodne działanie
II. WALKA O WPŁYWY MIĘDZY POLITYKAMI A ADMINISTRACJĄ PUBLICZNĄ( INTRYGI)
INTRYGI BIUROKRATÓW: a) planowanie b) kształtowanie budżetu c) rola doradców
INTRYGI POLITYKÓW: a) polityczna kontrola budżetów b) zróżnicowanie organizacyjne c) zespoły analityków i doradców d) menadżeryzm e) służebna rola administracji publicznej f) kontrola podwładnych g) partie polityczne h) reżimy militarne
ADMINISTRACJA PUBLICZNA A GRUPY NACISKU
GRY POLITYCZNE PROWADZONE PRZEZ URZĘDNIKÓW: | Wewnętrzne | Zewnętrzne | Formalne | Relacje łączące politycznego zwierzchnika z podległym mu personelem administracji publicznej | Starania o fundusze dla administracji lub demonstrowanie jej lojalności | Nieformalne | Negocjacje z grupami interesu | Starania o poparcie opinii publicznej |
W każdym systemie administracji istnieją grupy nacisku oraz określone podejścia do nich: a) W krajach o dużym zaufaniu do administracji konflikty i naciski na nią są mało istotnym elementem systemu politycznego (np. Skandynawia, Holandia). Podobnie jest z włączeniem administracji do społecznie istotnych przedsięwzięć (tam gdzie jest obdarzana zaufaniem jest włączana chętniej). b) W krajach o mniejszym zaufaniu do administracji naciski na nią są ważnym elementem systemu politycznego (np. Francja, Polska)
Wzory relacji łączących administrację publiczną z grupami interesu: Wzór | Zakres | Siła wpływu | Styl | Konsekwencje | Legalny charakter wzajemnych powiązań | Rozległy | Duża | Przetarg | Redystrybucja/samoregulacja | Klientelizm | Wyspecjalizowany | Umiarkowana | Symbioza | Samoregulacja/dystrybucja | Parantelizm | Wyspecjalizowany | Umiarkowana | Zobowiązania rodzinne lub klanowe | Regulacja/Dystrybucja | Nielegalny charakter wzajemnych powiązań | Zmienny | Żadna/duża | Konfrontacja | Żadne/redystrybucja |

1. LEGALNE POWIĄZANIA ADMINISTRACJI
Z GRUPAMI NACISKU:
Oczywisty składnik życia politycznego oraz legalna i oficjalnie akceptowana forma uczestnictwa w procesach kształtowania ważnych decyzji publicznych.
a) KORPORATYZM- działalność ograniczająca liczbę dobrze wyodrębnionych, niekonkurujących ze sobą hierarchicznie uporządkowanych i funkcjonalnie wyspecjalizowanych grup, w których członkostwo jest obowiązkowe.
Czyli…
Liczba grup interesu dopuszczonych do udziału w kształtowaniu biegu spraw publicznych jest ograniczona, a ich reprezentanci są włączani w struktury administracji publicznej.
KORPORATYZM DZIELIMY NA: * SPOŁECZNY- prywatne grupy interesu mają większy wpływ na bieg spraw publicznych, * PAŃSTWOWY- państwo i jego instytucje mają większy wpływ na bieg spraw publicznych, * LIBERALNY/PLURALIZM KORPORATYSTYCZNY- słabiej sformalizowana odmiana korporatyzmu wypracowana w kompromisach i przetargach, a nie przez regulacje prawne, * MEZOKORPORATYZM/ NEGOCJACYJNY SYSTEM GOSPODARCZY
CECHY MEZOKORPORATYZMU: * Dotyczy przede wszystkim sposobów podejmowania decyzji w sferze gospodarki, np. Konzertire Action w Niemczech, demokracja Harspunda w Szwecji, * Liczba partnerów, a więc też informacji i sugestii jest ograniczona.
INNE LEGALNE POWIĄZANIA ADMINISTRACJI
Z GRUPAMI NACISKU: * Obligatoryjne konsultacje- mechanizm legalnego uwikłania grup interesu w proces kształtowania biegu spraw publicznych. * Administracja musi wszystkie swoje decyzje konsultować z grupami nacisku
(w Szwecji i Norwegii jest to tzw. remiss petition, mogą to być również różne komitety doradcze) * Udział grup interesu w realizacji zadań administracji publicznej- posługiwanie się przez administrację publiczną współpracą z grupami interesu podczas rozwiązywania problemów życia zbiorowego. * Grupy interesu ryzykują w ten sposób część swojej autonomii. * Instytucjonalne grupy nacisku- ważne społecznie, czy politycznie instytucje usiłujące wpływać na bieg spraw publicznych, np. kościoły, wojsko, w państwach unitarnych także samorządy lokalne . * Mają legalny dostęp do procesów podejmowania decyzji w sprawach publicznych, podczas gdy grupy interesu muszą o to zabiegać, * Cele instytucjonalnych grup nacisku są nakierowanie na osiąganie bardzo konkretnych efektów, które określane są dość elastycznie, * Przedstawiciele tych grup kreują się na ekspertów w danych dziedzinach i wnoszą do procesów negocjacyjnych informacje i opinie, * Gdy zabiegi grup interesów stają się mniej bezpośrednie i jawne formuła negocjacji z administracją publiczną jest przez nich zastępowana próbą dotarcia do gremiów decyzyjnych (udaje się to tylko niewielu grupom, które są potem reprezentowane w negocjacjach).
Dlaczego instytucjonalne grupy nacisku mogą zdziałać więcej niż inne: * Funkcjonują legalnie, * Często kontaktują się z organizacjami publicznymi, * Mają quasi oficjalny status, * Nie muszą wykorzystywać swoich zasobów organizacyjnych na uzyskanie dostępu do procesów decyzyjnych.
b) KLIENTELIZM- taki model relacji, w którym administracja publiczna uznaje określone grupy nacisku za naturalnych reprezentantów interesów skoncentrowanych w określonych dziedzinach życia zbiorowego i niekwestionowanych współuczestników zarządzania sprawami publicznymi w tych sektorach.
Cechy klientelizmu: * Zawężanie opinii w procesach podejmowania ważnych decyzji do tych, których oczekiwania są zbieżne z podstawowymi założeniami polityki prowadzonej przez administrację publiczną, * Wzmacnianie wybranych grup interesu, przy niskim poziomie ich partycypacji w tworzeniu decyzji, * Brak podstaw prawomocności reprezentacji interesów grupowych, co prowadzi do obniżenia poziomu publicznej aprobaty dla grup nacisku oraz wrażliwości administracji na zgłaszane przez nią postulaty. * Grupy interesu faworyzowane przez administrację zapominają o interesie publicznym i koncentrują się na uzyskaniu maksymalnych korzyści, * Niejawność mechanizmów zarządzania, * Źle służy realizacji postulatu szerokiej partycypacji w kształtowaniu decyzji w sprawach publicznych
Cechy parantelizmu: * Charakterystyczny dla społeczeństw preindustrialnych, * Pośredni charakter związków między administracją publiczną, a grupami interesu * Grupy interesu muszą mieć bardzo dobry kontakt z partią rządzącą, a nie z administracją publiczną
PUNKTEM WYJŚCIA PARANTELIZMU JEST ZDOMINOWANIE ZARZĄDZANIA SPRAWAMI PUBLICZNYMI PRZEZ JEDNĄ PARTIĘ !!
ZWIĄZKI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Z PARTIAMI POLITYCZNYMI: * Określanie przez partie polityczne, które zdobyły uznanie wyborców, politycznych i prawnych podstaw funkcjonowania administracji, * Kontrolowanie przez przedstawicieli partii organów władzy wykonawczej, * Kontrolowanie przez partie mechanizmów wyłaniania szefów administracji, * Kontrolowanie przez partie mechanizmów wyłaniania pracowników administracji (szczególnie doradców), * Wpływanie przez partie polityczne na administrację, media i organizacje pozarządowe, * Kontrolowanie przez partie organów kontroli i ochrony prawa.

KULTURA POLITYCZNA I KULTURA ADMINISTRACYJNA
I. KULTURA POLITYCZNA
Specyficzne orientacje członków danego społeczeństwa wobec polityki pojmowanej jako szczególna forma zbiorowego działania.
…określa dobre i złe cechy państwa oraz jego styl działania.
(trudno poddać ją precyzyjnemu pomiarowi, ale nie da się odrzucić jej kontekstu)
II. KULTURA ADMINISTRACYJNA
… określa dobre i złe cechy administracji oraz jej styl działania.
Na kulturę administracyjną zasadniczy wpływ ma: 1. Kultura społeczeństwa, 2. Kultura polityczna ad. 1
W KULTURZE DANEGO SPOŁECZEŃSTWA ZAWARTE SĄ PODSTAWOWE PRZESŁANKI OCENY STRUKTUR BIUROKRATYCZNYCH:
TYPOLOGIA SPOŁECZEŃSTW REINCHARDTA BENDIXA: * Społeczeństwa biurokratyczne- zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym dominującą formę organizacji stanowi biurokracja, np. Niemcy. * Społeczeństwa przedsiębiorcze- dynamika gospodarcza jest wyznaczona przez cechy osobiste liderów gospodarki (pomimo istnienia rozbudowanej administracji, jej aparat, podobnie jak w biznesie, odwołuje się do negocjacji służących kompromisowi, nie zaś hierarchiczności), np. Wielka Brytania.
… uzupełniając typologię Bendixa: * Społeczeństwa rozwijające się- przejmują one od biurokracji rozwiniętych jedynie zewnętrzne formy, np. struktury organizacyjne, ale wewnętrzne normy i systemy powiązań pozostają tradycyjne. * Społeczeństwa otwarte- obok organizacji biurokratycznych i przedsiębiorczych ważną rolę odgrywają też organizacje budowane na zasadzie partycypacyjnej, czyli czerpiące energię z aktywnego zaangażowania członków: * Najczęściej występują w formie dobrowolnych stowarzyszeń, * Kiedy pojawiają się w organizacjach publicznych lub gospodarczych ich powstanie motywowane jest chęcią zaspokojenia potrzeby uczestnictwa w podejmowaniu decyzji.
Kultury biurokratyczne a) racjonalistyczne/dedukcyjne: * kładą nacisk na dedukcyjne uzasadnianie decyzji, * indywidualne przypadki grupowane są w klasy zjawisk, * manifestują się w kodyfikacjach prawnych, * dominują w krajach rozwiniętych, zwłaszcza w Europie kontynentalnej. b) pragmatyczne/empiryczne: * reguły powstają przez łączenie indywidualnych przypadków w klasy o charakterystycznych cechach, * nie sprzyjają rozwojowi instytucji biurokratycznych, * charakteryzują się myśleniem zindywidualizowanym * dominują w Skandynawii i Wielkiej Brytanii
Ad 2.
WYMIARY KULTURY POLITYCZNEJ: a) Hierarchia i równość * Jak osiąga się pozycje w strukturze społecznej ? * Społeczeństwa demokratyczne- nastawienie na osiąganie; położenie człowieka w strukturze społecznej określają jego zdolności, a awans uzależniony jest od pracy i talentu. * Społeczeństwa tradycyjne- nastawienie na przypisanie; położenie człowieka w strukturze społecznej jest warunkowane przez to do jakiej należy klasy społecznej. * W jakim stopniu szanse jednostki na przywództwo w systemie politycznym są warunkowane przez członkostwo w grupach społecznych ? * Społeczeństwa demokratyczne- niski; jest uzależniony od zdolności. * Społeczeństwa tradycyjne- wysoki; rolę jednostki wyznaczają cechy jej statusu.
b) Wolność i przymus * Klienci administracji publicznej coraz rzadziej godzą się na rolę biernych petentów i dążą do zwiększenia swojej pozycji i statusu. * Prowadzi to społeczeństwo do chęci poszerzenia przezeń zakresu wolności.
c) Lojalność i zaangażowanie * Więzi rodzinne, grupowe, etniczne, religijne itp. mogą osłabić zaangażowanie ludzi w system polityczny, co może prowadzić do kryzysu. * W kryzysie ważną rolę w państwie przejmuje administracja, która zyskuje zaufanie społeczne, * Rodzi się silne przekonanie o apolityczności biurokratów, a jego siła w sytuacji kryzysu daje administracji nadmierną pozycję w systemie politycznym.
d) Zaufanie i nieufność
Teza: rosnące znaczenie administracji publicznej w nowoczesnych społeczeństwach to nie kwestia zbiegu okoliczności, ale konsekwencja wzorów kultury politycznej. * Wskaźniki wzajemnego zaufania: * gotowość społeczeństwa do uczestnictwa w działalności organizacji pozarządowych i stowarzyszeń. * uczestnictwo ludzi w związkach zawodowych i innych organizacjach mających wpływ na system polityczny- wskaźnik ten odczytujemy jako miarę gotowości pracowników do uczestniczenia w życiu związkowym oraz miarę poziomu społecznych umiejętności organizowania się. * Zaufanie do władzy: * zaufanie do polityków w dużej mierze jest funkcją przekonania, że podczas podejmowania decyzji ważnych dla życia publicznego są oni skłonni uwzględnić punkt widzenia obywateli, * cecha ta wpływa na zakres władzy jaką dysponuje administracja publiczna. * ZAUFANIE I ADMINISTRACJA PUBLICZNA Zaufanie do administracji | Wzajemne zaufanie obywateli | Zaufanie do systemu politycznego | DUŻE | DUŻE | DUŻE | MAŁE | MAŁE | DUŻE | DUŻE | DUŻE | MAŁE | MAŁE | MAŁE | MAŁE |

KONSEKWENCJE SYTUACJI SPOŁECZNEJ DLA POŁOŻENIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ: * Brakuje zaufania do administracji publicznej * Działalność organizacji pozarządowych zmniejsza obciążenia administracji publicznej
… dlatego władza biurokratów nie ulegnie powiększeniu !
e) Kultura i zarządzanie w administracji publicznej * Kultura i władza * Klasyczne biurokratyczne techniki zarządzania głoszą, że zachowanie ludzi kontroluje bezosobowa, racjonalna i prawomocna władza. * Taka władza jest skuteczna jedynie o ile otrzyma wsparcie hierarchicznie zorganizowanego, biurokratycznego społeczeństwa .
… w kulturach nastawionych na indywidualizm i równość model ten nie przyjął się !
Typologia władzy Maxa Webera: * Tradycyjna * Charyzmatyczna * Racjonalno-legalna
…ale w obecnych czasach ma miejsce odwrócenie od idei hierarchiczności: * Rządy zwiększają udział pracowników w procesie podejmowania decyzji, * Grupy społeczne chcą decydować szerzej o swojej przyszłości, * Wzrasta znaczenie nowych technologii i specjalistycznej wiedzy. * Kultura i motywacje, czyli co zachęca ludzi do podjęcia pracy w danej organizacji i do wywiązywania się z obowiązków w niej ?
4 PODSTAWOWE TECHNIKI MOTYWOWANIA PRACOWNIKÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ: * przymus, * ideologia, * nagrody finansowe, * zaangażowanie pracowników w procesy podejmowania decyzji.
KADRY W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
I. KWALIFIKACJE VS PATRONAŻ
1. Jak dobiera się pracowników ? * Na podstawie osiągnięć i merytorycznych kwalifikacji (Weber)
… ale czasami cechy przypisane, jak np. pochodzenie społeczne i autoidentyfikacja kandydata mogą lepiej służyć celom organizacji.
2. Po co przyjmuje się kryterium kompetencji ? * By wyeliminować zjawisko patronażu politycznego
… ale kandydaci wybierani na podstawie swoich powiązań politycznych angażują się w programy wspierane przez ich ugrupowania (to daje im przewagę nad biurokratami).
3. Od którego miejsca zaczyna się w administracji rekrutowanie pracowników ?
4. Jak daleko w dół hierarchii urzędniczej liczą się polityczne, a nie merytoryczne kwalifikacje ?
Im bardziej rozdzielone są struktury podejmowania decyzji na poziomie rządu, tym bardziej prawdopodobne, że poszczególni ministrowie w trosce o realizację rządowego programu będą polegać na politycznych nominatach.
II. BIUROKRACJA REPREZENTATYWNA
W jakiej mierze administracja publiczna odzwierciedla i powinna odzwierciedlać cechy społeczeństwa ?
Argument za biurokracją reprezentatywną: * Urzędnicy trzymają stronę warstw, z których się wywodzą.
Argument przeciw biurokracji reprezentatywnej: * Wśród jej pracowników nadreprezentowana jest warstwa średnia i ten układ ulega petryfikacji.
III. PORÓWNANIE PŁAC KORZYŚCI I DODATKOWYCH WARUNKÓW PRACY W SEKTORZE PUBLICZNYM I PRYWATNYM * W sektorze publicznym praca jest stabilniejsza i atrakcyjniejsza w czasach kryzysu, * W sektorze publicznym nie ma żadnych dobrych sposobów określenia ceny jego produktów.
IV. METODY REKRUTACJI PERSONELU 1. Wykształcenie i szkolenia zawodowe: * wymaganie wyższego wykształcenia, * wymaganie wyspecjalizowanego wykształcenia.
Wielka Brytania- klasyczne, ogólne wykształcenie, (1854 raport Northcote’a-Trevelyana),
Europa kontynentalna- wykształcenie prawnicze,
Stany Zjednoczone- wykształcenie wyspecjalizowane- w zależności od tematyki, którą zajmuje się dany urząd.
Francja- specjalistyczne wykształcenie z zakresu administracji: * 77 szkół, * Ecole National d’Administration- wyższe stanowiska w administracji, * Ecole Polytechnique- stanowiska inżynieryjne i techniczne, * Instytuts Regionoux d’ Administration- niższe stanowiska w administracji.
Polska…
2. Nabór pracowników * scentralizowany: * Urząd posiadający wakat powiadamia biuro personalne, * Ogłaszany i przeprowadzany jest konkurs, * Dokumenty najlepszych kandydatów wysyłane są do urzędu, który zgłosił zapotrzebowanie, * Urząd dokonuje wyboru. * zdecentralizowany: * Urząd ogłasza nabór w oparciu o kryteria merytoryczne, * Ostateczny wybór w oparciu o kryteria subiektywne (np. rozmowa kwalifikacyjna).
3. Specyfika pracy w administracji pub licznej:
CO SIĘ DZIEJE GDY ISTNIEJE MOŻLIWOŚĆ PRZECHODZENIA DO PRACY MIĘDZY SEKTOREM PUBLICZNYM A PRYWATNYM ? * uznaje się to za wskaźnik zdrowej zgodności w relacjach między światem polityki, a światem społecznym, * może to być także uznane za próby „kolonizacji” społeczeństwa przez biurokratów, lub biurokracji przez społeczne grupy nacisku. np. - pantuflage
- konwersje zawodowe
DLACZEGO NALEŻY ODDZIELIĆ KARIERĘ W SEKTORZE PRYWATNYM I PUBLICZNYM ? * urzędnicy powinni respektować szczególne wartości, * społeczna chęć zapobieżenia powstania nieelastycznych struktur administracji. np. Wielka Brytania- pracownicy służby cywilnej mają niewielkie doświadczenia spoza administracji.
Szwecja- otwarcie na menadżerów spoza sektora publicznego.
Szwajcaria- na szczeblu lokalnym doświadczenie pozaadministracyjne pracowników jest małe, na szczeblu centralnym duże.
Francja- fachowa rekrutacja do struktur administracji, ale kierownictwo z zaciągów politycznych.
Stany Zjednoczone- nieustanny przepływ personelu między sektorami, czyli „administracja obca, lub „system drzwi obrotowych”.
Polska…
4. Bodźce:
MOTYWACJE:
* bodźce materialne * bodźce związane z autonomią pracownika * bodźce odwołujące się do więzi społecznej zatrudnionych w organizacji
DEMOTYWATORY:
* mniejsze płace niż w sektorze prywatnym * brak włączenia urzędników w działanie urzędów * krytyczne opinie polityków i społeczeństwa o urzędnikach * 5. Wynagrodzenie w sektorze publicznym: * SPOSOBY USTALANIA WYNAGRODZEŃ * Holandia- negocjacje co dwa lata- punktem odniesienia są płace w sektorze prywatnym. * Stany Zjednoczone- na podstawie płac w sektorze prywatnym, choć decydujący głos ma administracja centralna. * Australia- indeksacja raz w roku wg wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych. * Dania- przetarg zbiorowy jako część negocjacji płacowych ze związkami zawodowymi. * Niemcy- przetarg zbiorowy (niższa administracja), decyzja parlamentu (wyższa administracja). * Polska…
6. Społeczne wzorce rekrutacji personelu:
a) Informacje o społecznym pochodzeniu urzędników administracji publicznej * urzędnicy to część warstwy średniej i najczęściej z tej warstwy się wywodzą, choć w USA ok 25% wywodzi się z rodzin robotniczych. * u podstaw wzorców rekrutacji personelu tkwią nierówności w dostępie do systemu edukacyjnego. * każda organizacja ma naturalną skłonność do reprodukowania samej siebie.
b) Wykształcenie * większość urzędników posiada wykształcenie wyższe, bo jest ono konieczne do pracy w administracji. * często pracownicy administracji publicznej są lepiej wykształceni niż pracownicy sektora prywatnego. * wyżsi urzędnicy na ogół uzyskują dyplomy na najbardziej renomowanych urzędach w swoich krajach. * poziom specjalizacji i rodzaje wykształcenia cenione bardziej niż inne
c) Reprezentatywność administracji * reprezentacja określonych grup na poziomie szeregowym i kierowniczym.
d) Równość płci
Demokracja charakteryzuje się dość dwuznaczną postawą wobec merytokratycznych kryteriów kwalifikacyjnych. Z jednej strony taki system oznacza, a przynajmniej powinien oznaczać, że najlepsi- niezależnie od warstwy społecznej, do której należą-
-zastąpią rządzących notabli. Z drugiej jednak strony demokracja obawia się, że kwalifikacje i dyplomy uniwersyteckie stworzą uprzywilejowaną kastę i dlatego sprzeciwia się temu systemowi.
Max Weber
KOSZTY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I. PODSTAWOWE PROBLEMY KSZTAŁTOWANIA BUDŻETU
W SEKTORZE PUBLICZNYM 1. Podział budżetu- mechanizmy makroalokacji * Struktura budżetu * Wysokość budżetu * Poziom decyzyjności w kształtowaniu budżetu * Zachowania urzędów i obywateli
2. Podział budżetu- mechanizmy mikroalokacji
Występują tutaj największe spory o alokację środków, zaś najważniejszym czynnikiem wpływającym na racjonalność alokacji środków budżetowych jest segmentarna struktura procesu kształtowania budżetu.
Kto opracowuje budżet: * Stany Zjednoczone- podkomisje Komisji Budżetu i Finansów * Kanada- priorytetowe komisje parlamentu * Szwecja- rady działające w ramach ministerstwa finansów
3. Rywalizacja w administracji publicznej
4. Znaczenie zasobów
II INKREMENTALIZM PROCESÓW KSZTAŁTOWANIA BUDŻETU 1. Inkrementalizm ma wymiar: * opisowy- uogólnia empirycznie obserwowalne wzory zmian w budżetach i procesach podejmowania decyzji s sprawach publicznych * normatywny- rozpowszechnia zasadę stabilności i przewidywalności alokacji pieniędzy budżetowych (zdaniem inkrementalistów najlepsze decyzje alokacyjne to takie, gdzie dokonuje się stosunkowo niewielkich zmian, obserwuje się ich konsekwencje i uwzględnia się je w toku podejmowania kolejnych decyzji w sprawach publicznych) Zaleta inkrementalizmu: unikanie radykalnych zmian często prowadzących do kosztownych błędów.
Wada inkrementalizmu: podstawowe w inkrementalizmie mało istotne decyzje mogą prowadzić do kumulowania się negatywnych konsekwencji.
2. Krytyka inkrementalizmu * warstwa opisowa- zbyt duża tendencja do uogólniania, które nie zawsze jest dobre przy konstruowaniu budżetu * warstwa normatywna- nie pozwala odpowiedzieć na pytanie jakie okoliczności sprzyjają zmianie przyrostu środków na poszczególne instytucje publiczne * nie sprzyja nowym koncepcjom wykorzystania pieniędzy publicznych * decyzje inkrementalne nie zawsze są odwracalne
3. Źródła inkrementalizmu * ma zakorzenienie w strukturalnych cechach kształtowania budżetu * ma zakorzenienie w technicznych okolicznościach kształtowania budżetu
Inkrementalizm bywa pomocny w konstruowaniu budżetu ponieważ jest przewidywalny.
III ALTERNATYWY WOBEC INKREMENTALIZMU 1. Metoda programowania budżetowego- Planning Programming Budgeting Systems (PPBS) * zakłada, że wszystkie programy usług publicznych realizowane przez administrację są ze sobą powiązane, a ich cele mogą być realizowane na różne sposoby * precyzyjnie określa cele sektora publicznego i wskazuje najlepsze sposoby ich osiągania * zależy od danych wyjściowych * prowadzi do centralizacji bo wymaga precyzyjnej identyfikacji celów * dotyczy krajów najlepiej rozwiniętych, które mogą pozwolić sobie na wyczerpującą analizę danych i przyjąć założenie stabilności dochodów i wydatków
2. Metoda zerowej podstawy- Zero Base Budgeting (ZBB) * każda organizacja publiczna ma od podstaw przedstawiać swoje propozycje budżetowe na kolejny rok * poszczególne urzędy przygotowują warianty budżetu (budżet przetrwania, budżet gorszy od ostatniego, budżet optymistyczny)
3. Zarządzanie przez cele- Managment by Objectives (MBO) * nie jest ściśle metodą kształtowania budżetu * powstał w sektorze prywatnym * Efektywność metody zależy w dużej mierze od poprawności metod oceny funkcjonowania administracji publicznej
4. Lustracja wydatków publicznych
Metoda powstała w Wielkiej Brytanii w latach 70-tych XX wieku. Wdrażał ją specjalny komitet doradczy Public Expeditive Survey Comittee (PESC) w oparciu o pięć podstawowych funkcji: * planowanie * strukturalizacja budżetu publicznego stosownie do poleceń rządu * nadzorowanie realizacji budżetu * celowość wydatków * księgowa kontrola wydatków publicznych
5. Budżet kwotowy * nie konkretyzuje wydatków przekazując urzędom tylko ogólne kwoty * ma na celu zapewnienie menadżerom organizacji publicznych swobody podejmowania decyzji
IV REAKCJE NA KRYZYS FINANSÓW PUBLICZNYCH 1. Limity finansowe * określają bezwzględną granicę wydatków w cenach bieżących * uruchamiają tendencję do oszczędzania * powodują powstanie nieoficjalnych rezerw * są nieelastycznym instrumentem polityki budżetowej
2. Kopertowa strukturalizacja budżetu * pieniądze dzielone są na poszczególne działy sektora publicznego * dochodzi do negocjacji między ministerstwami i ewentualnej redystrybucji środków * negocjacje są monitorowane przez rząd i zatwierdzane przez parlament
3. Margines budżetu strukturalnego * służy sprawowaniu kontroli nad wielkością wydatków publicznych * pomaga oszacować średnie i długookresowe tendencje gospodarcze...
…rozwiązanie to jest podobne do tzw. „budżetu pełnego zatrudnienia” * dochody i wydatki sektora publicznego są szacowane przy założeniu pełnego zatrudnienia * gdy gospodarka nie tworzy odpowiedniej liczby miejsc pracy, zmniejszają się dochody i zwiększają wydatki na programy pomocowe * powstaje „deficyt pełnego zatrudnienia”, którego sfinansowanie ma służyć pobudzeniu wzrostu gospodarczego i finalnie doprowadzić do pełnego zatrudnienia
STRUKTURALNE PODEJŚCIE DO BUDŻETU OZNACZA: * położenie nacisku na stanowienie reguł podejmowania decyzji * przy ustaleniu maksymalnego poziomu wydatków publicznych prowadzi do ograniczenia negocjacji w procesie budżetowym * budżet tworzony jest od dołu * wymusza zaufanie do zespołów ekspertów budżetowych, co prowadzi do zwiększenia roli technokratów w sektorze publicznym
4. Wydajność * w ścisłym znaczeniu nie ma zastosowania w sektorze publicznym
Przykłady:
* cięcie wydatków, czyli tzw. „metoda skrawania” * Finantial Managment Initiative (FMI)- odgórny nacisk na gromadzenie informacji o kosztach sektora publicznego i porównywanie z sektorem prywatnym
5. Zewnętrzna ewaluacja * Sprowadzanie menadżerów z sektora prywatnego, by podnieść wydajność sektora publicznego
V. OGÓLNE PROBLEMY KSZTAŁTOWANIA BUDŻETU 1. Wewnętrzna kontrola budżetu 2. Zarządzanie zasobami kapitałowymi
Czy zasoby kapitałowe kraju są lepiej wykorzystane przez sektor prywatny czy publiczny ? * alokacyjne decyzje kapitałowe- podejmowane najczęściej, by zatrzeć istotę danych procesów, * pewne sytuacje alokacji mogą odbywać się bez udziału publicznych pieniędzy, np. gdy rząd gwarantuje pożyczki inwestycyjne w bankach prywatnych.
3. Koordynacja polityki podatkowej i wydatków publicznych
Czy dochody budżetowe wyznaczają poziom wydatków, czy wydatki każą zastanawiać się nad powiększeniem dochodów ? * rzadsze systemach parlamentarno-gabinetowych, gdzie rząd wspólnie z parlamentem kontrolują budżet * rozdzielenie decyzji podatkowych i tych o wielkości wydatków publicznych prowadzą do zakłócenia równowagi budżetowej
4. Fundusze pozabudżetowe * wydzielone fundusze dochodów i wydatków poza budżetem i zarządzanie nimi niezależnie od alokacji budżetowych
POWODY POSŁUGIWANIA SIĘ FUNDUSZAMI POZABUDŻETOWYMI * pozwalają na zaspokajanie oczekiwań obywateli bez obciążania budżetu widocznymi kosztami usług publicznych * użyteczne może być chronienie pewnych źródeł dochodów publicznych przed naciskami polityków, którzy szukają sposobów zrównoważenia wygenerowanych przez nich wydatków
KONTROLA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
PUBLICZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ BIUROKRATÓW PRZEBIEGA
WG JEDNEJ ZE SZKÓŁ: * Indywidualne poczucie odpowiedzialności = kompetencja + wartości moralne, * Indywidualne poczucie odpowiedzialności to za mało: potrzebne są również sankcje karne wobec urzędników naruszających przepisy i nagród dla lepiej stosujących je.
PROCEDURY KONTROLOWANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ: 1. Metody kontroli wewnątrzorganizacyjnej a) Zainteresowanie opinii publicznej- im bardziej opinia publiczna przygląda się funkcjonowaniu administracji, tym większy ciężar odpowiedzialności odczuwają jej pracownicy, * Skuteczność tego mechanizmu zależy częściowo od samej administracji- tzn. od tego, czy jest w stanie korygować to, co opinia publiczna uzna za wadliwe, * Jeśli organizacja ma opinię zdolnej do samodzielnego rozwiązywania problemów, to staje się bardziej odporna na prawne i polityczne naciski, * Łatwy dostęp do informacji publicznej powoduje, że zainteresowanie nią maleje- tzw. „dylemat pracy w akwarium”,
b) Dyscyplina wewnętrzna 2. Rynki i inne zewnętrzne mechanizmy kontroli * przejmowanie przez sektor publiczny zachowań sektora prywatnego, * wprowadzanie elementów konkurencji między instytucjami administracji publicznej, * automatyzm działania rynkowych mechanizmów kontroli,
3. Grupy interesu i nacisk opinii publicznej * Związki zawodowe, * Konsumenci, * Grupy okazjonalne,
ZARZĄDZANIE WIEDZĄ W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
1. Wstęp
Zarządzanie wiedzą- zachowanie, w którym generowanie i kapitalizowanie wiedzy jest podstawową kategorią doskonalenia organizacji i systemów organizacyjnych.
PROCES TEN ZAKŁADA: * gromadzenie danych i informacji, * selekcję danych i ich przetwarzanie w wiedzę zakorzenioną w kulturze organizacji,
ABY EFEKTYWNIE ZARZĄDZAĆ WIEDZĄ KONIECZNE JEST * stworzenie systemu zarządzania wiedzą-czyli procesów strukturalizacji i integracji, * stworzenie infrastruktury zarządzania wiedzą-czyli wzmocnienie kapitałów stanowiących podstawę systemów opartych na wiedzy * kapitał ludzki- informacja, wiedza, kreatywność, zdolność ich efektywnego wykorzystania, przywództwo polityczne. * kapitał kulturowy/organizacyjny- organizacje otwarte, uczące się, refleksyjne, elastyczne, zadaniowo zorientowane, premiujące współpracę, dzielące się wiedzą. * kapitał technologiczny- nowoczesne instrumenty realizacji powinności państwa (nowoczesne systemy analizy, programowania, zarządzania, świadczenia usług, e-administracja). …efektem ich wszystkich jest DOBRE RZĄDZENIE
2. Podejścia definicyjne
Definicja OECD- szeroki zbiór praktyk organizacyjnych, które powiązane z generowaniem , pozyskiwaniem, upowszechnianiem know-how i promowaniem dzielenia się wiedzą w organizacji i jej zewnętrznym środowisku, obejmującymi: * rozwiązania organizacyjne, * rozwój zasobów ludzkich, * transfer kompetencji, * promowanie zarządzania i bodźców zachęcających do dzielenia się wiedzą.
Definicja procesowa- zarządzanie wiedzą składa się z sześciu kluczowych procesów: * lokalizowania * pozyskiwania * rozwijania * dzielenia się i rozpowszechniania * wykorzystywania * zachowywania
3. Infrastruktura zarządzania wiedzą * ugruntowana wśród politycznych zwierzchników administracji publicznej świadomość znaczenia wiedzy dla dobrego rządzenia, * ewolucyjna zmiana kultury organizacyjnej, * doskonalenie kompetencji zawodowych urzędników, * doskonalenie metod zarządzania opartych o intensywne wykorzystanie wiedzy, * nasycenie administracji publicznej nowoczesnymi technologiami informatycznymi i komunikacyjnymi, * stosowanie elastycznych i zadaniowych form organizacyjnych wyprowadzonych z koncepcji organizacji uczącej się.
INFRASTRUKTURA SYSTEMU ZARZĄDZANIA WIEDZĄ TO: * instytucjonalna architektura o charakterze sieciowym, * w której poruszają się aktorzy, * funkcjonują bodźce służące otwarciu systemów i aktorów na pełniejsze wykorzystanie wiedzy, * otwartość systemu, * krytyczna refleksja nad podejmowanymi działaniami.
4. Korzyści wynikające z zarządzania wiedzą
Wewnętrzne:
* poprawa jakości działania instytucji publicznych, * wzmocnienie etosu służby publicznej, * zmiany kultury organizacyjnej instytucji publicznych
Zewnętrzne:
* wzmacnianie zdolności państwa do sterowania procesami rozwojowymi i wzrost jego zdolności do wpływania na kształt decyzji, * tworzenie przestrzeni dla przedsięwzięć społecznych i gospodarczych obywateli i ich związków, * redukowanie kosztów transakcyjnych przedsięwzięć gospodarczych i społecznych, * tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności gospodarki, * wzrost spójności społeczno-gospodarczej i przestrzennej państwa, * tworzenie i realizacja trafnie adresowanych programów publicznych, * poprawa jakości usług publicznych, * wzrost zaufania do instytucji publicznych, * współrządzenie uczestniczące oparte o zasady partnerstwa, autonomii i subsydiarności.
5. Percepcja zagadnienia zarzadzania wiedzą w instytucjach publicznych * zarządzanie wiedzą ma priorytetowe znaczenie dla poprawy jakości rządzenia, * dzięki zarządzaniu wiedzą wzrasta efektywność i skuteczność działania instytucji publicznych, np. wzrost środków na szkolenia i informatyzację, * poprawia jakość funkcjonowania organizacji, * obniża koszty jej funkcjonowania, * wzmaga przejrzystość działań, * poprawia jakość świadczonych usług.
6. Zarządzanie wiedzą w kontekście zmian zachodzących w otoczeniu państwa i jego administracji.
W systemie państwowym od administracji oczekuje się… * lojalności wobec polityków i politycznej poprawności, * efektywności w rozwiązywaniu problemów społecznych i odpowiedzialności względem politycznych przełożonych, * kierowania się proceduralną logiką i niepopadania w nadmierny formalizm, * wykorzystywania specjalistycznej wiedzy bez popadania w technokrację, * kierowania się ekonomiczną efektywnością, zasadami rynkowymi i oczekiwania wdrażania programów społecznych, * uwzględniania społecznych preferencji i niepoddawania się presji grup interesu. * Wiedza w administracji publicznej
Wiedza strategiczna- zasób konieczny do refleksyjnego tworzenia metareguł, programowanie zasad i instrumentów sterowania polityką rozwoju państwa,
Wiedza taktyczna- zasób znajdujący zastosowanie w tworzeniu polityk i programów publicznych służących realizacji celów polityki rozwoju państwa,
Wiedza operacyjna- zasób umożliwiający efektywną, skuteczną realizację polityk publicznych oraz świadczenie klasycznych usług publicznych.
8. Dlaczego administracja nie chce stosować systemu zarządzania wiedzą ? * niezrozumienie koncepcji zarządzania wiedzą i jej pożytków, * Racjonalność proceduralna,
CO ZROBIĆ BY TO ZMIENIĆ ? * przekonać polityków, że sprawna, profesjonalna administracja jest kluczowa dla dobrego rządzenia, * włączyć w proces reform wszystkich kluczowych aktorów, głównie urzędników, * rzetelna analiza wartościowania stanowisk pracy, * motywacyjny system konkurencyjnego wynagradzania, * system szkoleń, * poprawa potencjału analitycznego administracji,
ADMINISTRACJA MUSI TAKŻE… * mieć świadomość własnych ograniczeń, * wiedzieć jakiego typu wiedza jest jej potrzebna, * wiedzieć gdzie szukać wiedzy, * ocenić jakość dostarczanej wiedzy, * posiadać zdolność do praktycznego wykorzystania przekazanej wiedzy,
NALEŻY WYSTRZEGAĆ SIĘ… * mechanicznego rozszerzania zakresu wykorzystania systemów eksperckich przez administrację publiczną, * efektu kolażu, czyli sytuacji, w której zestawienie specjalistycznych ekspertyz generuje skomplikowany, utrudniający działania komunikat, * nieumiejętnego wykorzystania intelektualistów, Katalog działań na rzecz budowania systemu zarządzania wiedzą w administracji publicznej:
ZASOBY LUDZKIE: * Zrozumienie przez politycznych zwierzchników administracji publicznej i wysokich urzędników konieczności oparcia działań organizacji publicznych na wiedzy, * Kreowanie kultury organizacyjnej zachęcającej do wymiany danych, informacji i wiedzy, * Wprowadzenie formalnych mechanizmów premiowania i awansowania urzędników aktywnie uczestniczących w procesach wymiany informacji i wiedzy,
PROCES
* identyfikacja, * pozyskiwanie wiedzy, * selekcja, * gromadzenie, * dzielenie się wiedzą, * stosowanie, * tworzenie,
ZASOBY TECHNOLOGICZNE * określenie odpowiedniego oprogramowania dla zarządzania wiedzą w organizacji, * tworzenie odpowiedniej infrastruktury technologicznej, * tworzenie wewnątrzorganizacyjnych kanałów przepływu wiedzy, * tworzenie portali wiedzy, * przechowywanie zasobów wiedzy w postaci elektronicznej, * zapewnienie szybkiego dostępu do wiedzy poprzez wykorzystanie technologii.
ADMINISTRACJA WYBRANYCH PAŃSTW
I. WIELKA BRYTANIA
EWOLUCJA BRYTYJSKIEJ SŁUŻBY CYWILNEJ: * XVIII w.- system patronażu i kupowania synekur, * 1854- raport Northcote’a-Trevelyana- postulat profesjonalizacji służby cywilnej, * 1870- ostateczne ukształtowanie korpusu służby cywilnej (wszyscy urzędnicy, poza urzędnikami MSW i MSZ, tworzą jedną instytucję), * 1968- raport Komisji Fultona tworzy podwaliny współczesnej brytyjskiej służby cywilnej (składającej się z 3 grup urzędników), * 1988- powstanie agencji wykonawczych czuwających nad poprawnością zarządzania administracyjnego i podniesieniem świadczonych przez administrację usług publicznych.
Raport Fultona tworzy następujące grupy urzędników: * podlegających bezpośrednio odpowiednim resortom, * niepodlegających żadnemu ministerstwu (warunki ich zatrudnienia określa Ministerstwo Skarbu)- jest to tzw. Grupa Administracji. * specjalistów danych dziedzin (prawników, naukowców itd.)
- Najwyżsi urzędnicy pochodzą z Grupy Administracji (Stały Sekretarz, Zastępca Sekretarza, Podsekretarz, Asystent Sekretarza, Dyrektor Generalny, Dyrektor).
SAMORZĄD W WIELKIEJ BRYTANII * odpowiada za mieszkalnictwo, usługi socjalne, policję i szkolnictwo, * przewodniczących samorządu wybierają rady lokalne w wyborach pośrednich, * w większości kraju podział jest dwuszczeblowy: * Hrabstwa- planowanie strategiczne, szkolnictwo, policja, straż pożarna, świadczenia społeczne, * Dystrykty- ochrona środowiska, zdrowie, mieszkalnictwo, planowanie i gospodarka odpadami
II. FRANCJA
ADMINISTRACJA RZĄDOWA:
W regionach i departamentach kluczową rolę odgrywa prefekt- urząd istnieje od 1800 r., * jest przedstawicielem rządu i państwa w terenie, * kieruje działalnością funkcjonariuszy państwowych, * stoi na straży legalności działań władz samorządowych, * realizuje politykę państwa w regionie, * dba o zgodność działań administracji samorządowej z kierunkami polityki państwa.
ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA: * 1982- Ustawa o prawach i wolnościach gmin, departamentów i regionów wprowadza obecny podział administracyjny we Francji (36,5 tys. gmin, 100 departamentów, 26 regionów), * 1983- stworzenie instytucji urzędnika służby cywilnej, * 1984- stworzenie instytucji urzędnika służby samorządowej, * 1986- pełne usamorządowienie regionów,
ZAŁOŻENIA REFORMY: * rady regionalne wybierane w wyborach powszechnych i wyposażone w kompetencje do tworzenia prawa lokalnego, * władza wykonawcza w regionach i departamentach w rękach przewodniczących rad, * osłabienie nadzoru administracyjnego i zastąpienie go kontrolą sądową, * utworzenie regionalnych izb obrachunkowych, * wybór rady gminy w wyborach powszechnych, * wybór burmistrza przez radę, * kontrola państwowa jedynie pod względem legalności, * władzę wykonawczą w regionie ma przewodniczący rady regionalnej, a w departamencie przewodniczący rady departamentalnej, * władzę uchwałodawczą w regionie ma rada regionalna, a w departamencie rada departamentalna,
ZADANIA GMINY: * świadczenie podstawowych usług publicznych, * gospodarka gruntami
ZADANIA DEPARTAMENTU: * infrastruktura techniczna terenów wiejskich, * świadczenie pomocy społecznej,
ZADANIA REGIONU: * planowanie rozwoju społeczno-gospodarczego, * zarządzanie przestrzenne,
III. NIEMCY
KATEGORIE URZĘDNIKÓW NIEMIECKIEJ SŁUZBY CYWILNEJ: * Wyższa, * Średnia-wyższa, * Średnia, * Niższa.
SAMORZĄD:
* Ma dwa szczeble: lokalno-gminny i powiatowy, * Działa na zasadach subsydiarności, * Większe miasta mają status gminy i powiatu, * Struktura władz nie jest jednolita, * Wybór władz jest bezpośredni,
WŁADZE SAMORZĄDOWE ODPOWIADAJĄ ZA: * świadczenie usług lokalnych, * obiekty sportowe i kulturalne, * zaopatrzenie w gaz i wodę, * utrzymanie szpitali i przedszkoli, * zabezpieczenie transportu lokalnego.
IV. SZWECJA
SŁUŻBA CYWILNA: * zdecentralizowana i apolityczna (ok 80 instytucji), * na czele każdego urzędu dyrektor generalny mianowany przez rząd (zazwyczaj na 6-letnią kadencję), * część agencji ma status korporacji usług publicznych czyli służby cywilnej i przedsiębiorstwa państwowego w jednym.
ROLA OMBUDSMANA: * Parlament wybiera co najmniej jednego (obecnie czterech) w celu nadzoru nad wdrażaniem ustaw i rozporządzeń z zakresu administracji publicznej, * Urząd istnieje stale od 1809 r., choć po raz pierwszy powołano ombudsmana w 1766 r. * Może wszczynać postępowanie karne wobec urzędnika służby cywilnej, choć zwykle ogranicza się do publicznej krytyki. * Każdy obywatel może zwrócić się do niego z indywidualną skargą dotyczącą danej osoby, lub organu,
TERENOWA ADMINISTRACJA RZĄDOWA: * istnieje na poziomie regionów, * na jej czele stoi gubernator mianowany przez rząd na 6-letnią kadencję, * zadania; planowanie rozwoju regionalnego, koordynacja działań administracji krajowej, regionalnej i gminnej.
SAMORZĄD TERYTORIALNY: * działa pod nadzorem władz centralnych, * rada regionalna- wybierana jest w wyborach bezpośrednich, może nakładać podatki dochodowe, * samorząd regionalny: kieruje edukacją, szkolnictwem zawodowym, służbą zdrowia, * samorząd gminny: nakłada podatki, pobiera opłaty za świadczone publicznie usługi. V. STANY ZJEDNOCZONE
SAMORZĄD:
* bardzo rozbudowany system administracji samorządowej (ok. 86 tys. jednostek, w tym miasta, gminy, hrabstwa, dzielnice, dystrykty specjalne), * ramy prawne działalności samorządów określają władze stanowe.
TRZY PODSTAWOWE MODELE ZORGANIZOWANIA WŁADZ LOKALNYCH: 1. burmistrz-rada: * najstarsza i najczęściej stosowany model (do początku XX w. jedyny), * wybieralny burmistrz i wybieralna rada, która stanowi prawo lokalne, * burmistrz mianuje szefów wydziałów urzędu miasta. 2. komisja: * model charakterystyczny dla USA, * funkcje wykonawcze i uchwałodawcze ma komisja urzędników wybieranych w wyborach bezpośrednich, * każdy z komisarzy odpowiada za jeden, lub kilka wydziałów w urzędzie miasta, a jeden pełni funkcje burmistrza nie mając wyższych uprawnień od pozostałych komisarzy. 3. zarządca miasta * nowy model wynikający z rosnącej roli samorządu, * wybór menadżera wyposażonego w szerokie kompetencje, * rada wyznacza kierunki rozwoju, a menadżer je wykonuje. * Stany Zjednoczone były pierwszym krajem, który starał się wdrożyć ideę apolityczności urzędników !