Ang pagkaintindi ko sa “paglalakbay” ng “Ang Pagsakay nina Juan Masolong at Flor Contemplacion sa MRT: Ang Diskurso ng Paglalakbay sa Panahon ng Kolonyalismo at Globalisasyon”, ay ang pagbalik o pagpunta sa sentro o sa kita. Lahat na lang ay dahil sa kita. Doon sa naratibo ni Juan Masolong, nakita ko na ang paglalakbay ng mga Pilipino ay hindi dahil sa sarili nilang kagustuhan. Ito ay dahil sa mga Kastila o mas nakatataas sakanila at dahil kailangan nila. Sabi sa naratibo, “Sumakatawid, bagaman aktibo nang naglalakbay ang taumbayan na tila nagpapakita ng kanilang kalayaan, ang kanilang paglalakbay at katunayan ay limitado sa mga landas patungo sa mga sentro ng kapangyarihan sa Maynila at sa bawat pamayanan.” Na sa sentro ang buhay ng tao at doon sila lahat papunta. Sinasabi dito na ang simbahan ay ang sentro ng bayan at doon nagaganap ang mga pangyayari sa bayan. Sa simbahan daw ang nagpapalaganap ng mga okasyon at makikita ito sa, “Wari’y bawat pagkakataon ay ginagawang selebrasyon upang magkaroon ng dahilang magpunta ang mga tao sa simbahan.” at “Pagkahaba-haba man ng prusisyon, sa simbahan din ang tuloy.” Lahat ng tao ay babalik ng babalik sa sentro. Katulad ng naratibo ni Juan Masolong, makikita rin sa pangalawang naratibo na ang mga manggagawa na pumupunta sa iba’t ibang bansa ay naglalakbay para sa kita. Kahit tawag sa mga OFW at mga ibang klaseng manggagawa, ang mga kahirapan na nararanasan nila ay napapakinabang lang nga mga makapangyarihan. Sinabi na ang paglalakbay ng mga Filipino ay naging sistematiko at malawakan na. Hindi na lang ang mga Pilipino ang may benepisyo, kung hindi ang bansa na pupuntahan na rin. Kaya’t pabalik-balik at paikot-ikot lamang ang paglalakbay ng mga Pilipino sa kita ng mga makapangyarihan. Ang mga MRT ay ginagamit bilang instrumento ng pagpalaganap at pagkalat ng mga advertisments. Dahil sa paglalakbay ng mga Pilipino, nakikita nila ang mga iba’t-ibang advertisments at paraan ng mga malalaking industriya para palakihin ang kanilang kita. Maraming gumagamit ng MRT sa Pilipinas, kaya masasabi rin na pabalik-balik ang mga Pilipino sa kita. Ikinumpira rin dito ang mall at simbahan. Sinabi na ang mall na ngayon ang sentro ng kita, kung saan lahat dumadalo. Dito umiikot ang mga buhay ng Pilipino.

Sa “Ang Pag-uwi ng Alibughang Anak ng Lupa” ang “paglalakbay” ay ang pagbalik sa sariling pinanggalingan. Doon sa sanaysay, naglalakbay ang persona patungo sa Cabanatuan, kung saan siya lumaki. Malapit siya dati sa lupa, pero naputol ang koneksyon niya rito. Napansin niya na nag-iba na ang Cabanatuan dahil sa modernisasyon at komersiyalismo. Sa hilig ng mga Pilipino sa kita at sa mga komersiyalisadong at modernong bagay, natatakpan na natin ang mga bagay na dapat binibigyang importansya. Sabi sa sanaysay, “…walang mapapala sa pagbubungkal ng lupa kundi pagnipis ng aming bituka habang kumakapal sa kalyo ang aming mga palad at talampakan. Kaya tuloy sa amin, mabibilang sa kamay (kung mayroon man) ang mga anak ng magsasakang nangangarap na ipagpatuloy ang buhay sa bukid.” Kinakalimutan na ng mga Pilipino kung saan sila nanggaling. Mas binibigyang importansya ng mga Pilipino ang pagiging moderno. Hindi napapansin ng mga Pilipino na konti-konting nawawala na ang ating ugnayan sa ating roots o pinanggalingan. Kailangan na natin bumalik kung saan tayo nanggaling, kailangan natin bumalik at maglakbay patungo sa “lupa”.

Sa huling sanaysay, makikita na ang “paglalakbay” ay pagka-ikot ng mundo ng mga Pilipino (o maller) sa kita o mall. Makikita sa sanaysay na ang paggalugod at pag-ikot ng maller sa espasyo ng modernisasyon at kosmopolitanismo. Dito makikita na ang “ligaw” ang maller. Hindi pinapakita ng mall ang mga nangyayari sa likod ng mga produktong binibenta nila. Pinapakita lang nila ang gusto nilang ipakita. Hindi nila pinapakita kung paano ginagawa ang mga produkto, sino gumagawa nito, at paano tinatrato ang mga emplayado. Ang mall ay isang paraan para maitago ang realidad sa maller. Naliligaw ang mga tao sa mga produkto o pinapakita ng mall. May mga standards din ang isang mall. Sa sanaysay, makikita kung gaano mapili ang mga industriya para sa kanilang mga emplayado. At dahil sa standards nito, maganda ang tingin ng mga Pilipino dito. Naitatago ang totoong mukha ng mall o kita.

Para sa iyo, paano sinasalamin ng metapora ng “paglalakbay” ang kasalukuyang karanasan ng mga Pilipino? Ang “paglalakbay” noong panahon ng kolonyalismo ay ang kapangyarihan ng simbahan. Ang simbahan ay naging sentro ng lahat para sa mga Pilipino. Ngayon naman, ang sentro parin ay ang may kapangyarihan. Ang sentro ngayon ay ang kita. Umiikot ang mga buhay ng mga Pilipino dito, kaya’y minsan hindi nila nakikita ang paglalakbay, kung hindi ang destinasyon (kita o pera) lang. Nabubulag ang mga tao sa pera, ito lang ang importante para sa kanila. Bulag-bulagan ang hilig ng mga Pilipino. Hinahayaan ng mga Pilipino abusuhin sila ng pera. Hindi natin nakikita na nag-iiba na pala ang pagkatao natin dahil dito. Hindi natin napapansin ang kahirapan na nararanasan ng mga ibang Pilipino dahil sa pera. Ang iba ay gutom sa pera, at iba naman ay gutom lang. Alam naman natin kung paano na-sugarcoat ng media at gobyerno ang mga bagay na ito, pero hindi parin natin pinapansin.

Anong panibagong kahulugan ng “paglalakbay” ang ibinigay ng mga sanaysay na ito sa iyo?

Para sa akin, ang panibagong kahulugan ng “paglalakbay” ay komersyalismo at pagiging moderno. Ito ang gusto ng lahat. “Pagkahaba-haba man ng prusisyon, sa mall din ang tuloy.”. Sinasabi nito sakin na kahit anong gawin ng mga tao, doon parin babalik sa uso at may kita o pera. Kahit ano pa man ang lakbay, patungo parin ito sa pera. Ang paglalakbay ngayon ay batay na sa kung ano ang gusto ng mga ibang tao. Parang nawawalan na tayo ng sarili nating identidad. Ginagawang basihan ang mga hindi talaga natin kailangan, pero “mahalaga” upang makamit ang mga standards o gusto ng lipunan. Sunod-sunuran na lang tayo sa pera. Mayroong mga tao gagawin ang lahat para lang makakuha sila ng pera. Sabi ko nga na hindi na nakikita ng mga Pilipino ang lakbay, kung hindi ang destinasyon na lang. Kaya sa tingin ko, ang “paglalakbay” nga ang mga ginagawa ng mga Pilipino para makamit ang kaninang gusto, para makakuha ng pera at kita.