Hy Lạp, Tây Ban Nha gồng mình trước sức ép nợ công

Chính phủ Hy Lạp và ba nhà tài trợ quốc tế là Liên minh châu Âu (EU), Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế vừa đạt được thỏa thuận về khoản cắt giảm thêm 11,6 tỷ euro trong ngân sách của Athens trong hai năm tới.
Dự kiến, kế hoạch tiết kiệm cụ thể sẽ được thông báo vào cuối tuần.
Khoản tiền kể trên tương đương với 5,5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Hy Lạp và đây là điều kiện then chốt để Hy Lạp tiếp tục nhận được viện trợ tài chính từ các tổ chức quốc tế.
Athens và các nhà tài trợ đạt được đồng thuận vào ngày 26/7, khi Chủ tịch Ủy ban châu Âu, José Manuel Barroso hội kiến Thủ tướng Hy Lạp Antonis Samaras. Câu hỏi đặt ra là với một tỷ lệ tăng trưởng âm trong năm quý liên tiếp, chính phủ nước này sẽ làm thế nào để thực hiện yêu cầu trên.
Theo các nhà quan sát, có thể Hy Lạp sẽ một lần nữa cắt giảm lương hưu và các khoản trợ cấp xã hội. Sau nhiều kế hoạch khắc khổ, liên tục được áp dụng từ năm 2010 đến nay, tiền lương và tiền hưu trí của người dân Hy Lạp bị giảm 30%. Báo chí Hy Lạp tiết lộ, chính quyền sẽ giảm từ 5 đến 10% lương hưu đối với những thành phần có thu nhập trên 1.000 euro/tháng.
Trong khi đó, nỗi lo ngại về tình hình kinh tế châu Âu cũng tiếp tục là chủ đề chính trên các trang báo Pháp ra ngày 26/7. Nếu như hầu hết các báo đều có ít nhất một bài liên quan đến thông báo của Chính phủ Pháp trong việc cứu vớt ngành công nghiệp xe hơi của nước này, thì nhật báo Liberation lấy trường hợp Tây Ban Nha làm đối tượng chính để viết với tiêu đề cô đọng “Thua lỗ."
Mặc cho EU liên tục đưa ra các kế hoạch cứu vớt, nhưng kinh tế Tây Ban Nha vẫn đang ngày càng lún sâu vào khủng hoảng. Nghiêm trọng hơn, khi bị buộc phải vay nợ với lãi suất không thể chịu nổi, Madrid đang tính chuyện quay sang cầu cứu Brussels để được hỗ trợ tài chính. Điều này có nguy cơ kéo theo Italy rồi tiếp đó là cả khu vực đồng euro sẽ bị cuốn sâu vào vòng xoáy khủng hoảng tài chính.
Các chỉ số kinh tế của Tây Ban Nha đã khiến lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm của nước này lên tới 7,6% trong phiên giao dịch ngày 22/7, mức cao kỷ lục từ khi hình thành khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone). Điều này có nghĩa là các thị trường tài chính quốc tế đang ngày càng lưỡng lự không muốn cho Tây Ban Nha vay tiền để trang trải nợ nần.
Viễn cảnh Madrid bị cấm cửa đi vay như Athens hay Lisbon không còn là xa nữa. Đến khi đó, Eurozone buộc phải rút "hầu bao" chung ra để hỗ trợ thành viên này. Trong khi đó, các nước châu Âu thì không còn có đủ khả năng để trợ giúp nhau. Hệ quả là liên minh tiền tệ này tiếp tục bị cuốn vào cái vòng luẩn quẩn nợ nần.
Theo tờ Libération, vấn đề chính của Tây Ban Nha là hệ thống ngân hàng không còn khả năng huy động vốn do bong bóng bất động sản bị vỡ. Thêm vào đó, tình hình kinh tế ảm đạm làm cho ngân sách nhà nước bị thâm hụt. Mặc dù chính phủ phải cắt giảm chi tiêu để cân đối ngân sách nhưng các thị trường tài chính đánh giá nợ công của nước này sẽ không kiểm soát được. Trong hoàn cảnh như vậy, việc các nhà đầu tư rút khỏi Tây Ban Nha là điều không thể tránh khỏi.
Khi nợ công của Tây Ban Nha đã lên tới gần 800 tỷ euro, tức là cao hơn cả ba nước đang được khối này trợ giúp, nếu đổ hết tiền vào cứu Tây Ban Nha thì Quỹ bình ổn tài chính châu Âu (FESF) sẽ cạn kiệt. Tóm lại, giải pháp cho khủng hoảng Tây Ban Nha về mặt chính sách cũng như tài chính có vẻ vẫn còn quá xa vời và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) còn đang đắn đo chưa biết sẽ can thiệp tới đâu.
Tuy nhiên, ngày 27/7, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) Mario Draghi tuyên bố rằng ECB sẵn sàng làm mọi việc nhằm bảo vệ Eurozone vì sự tồn tại của đồng euro là "không thể thay đổi được," đồng thời khẳng định thể chế tài chính lớn nhất châu Âu này sẽ giữ cho nợ công của các quốc gia Eurozone nằm trong vòng kiểm soát khi vấn đề này cản trở việc ấn định lãi suất thích hợp.
Động thái mới của ông Draghi ngay lập tức đã tác động đến thị trường tiền tệ, với lãi suất vay mượn của các quốc gia đang đứng trước nguy cơ vỡ nợ như Tây Ban Nha sụt xuống dưới 7% và Italy xuống chỉ còn hơn 6%./.

Tâm bão nợ công đã lan đến Tây Ban Nha?

Gánh nặng nợ công tăng mạnh nhất trong vòng 2 thập kỷ qua tại Tây Ban Nha đã làm dấy lên những lo ngại về khả năng chống đỡ của nước này trước cuộc khủng hoảng nợ công đang ngày một trầm trọng tại Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone). Nhiều chuyên gia phân tích đã nhấn mạnh rằng, Tây Ban Nha chính là nguy cơ chính trong tương lai gần của châu Âu và nhiều khả năng nước này sẽ trở thành “nạn nhân” mới nhất phải cầu viện đến sự giúp đỡ từ bên ngoài.
Nợ nần và thất nghiệp
Theo báo cáo được đăng tải trên trang web của Ngân hàng Trung ương Tây Ban Nha, tổng nợ trên GDP của nước này năm 2011 đã lên đến 68,5%, cao hơn mức dự báo 67,3% được đưa ra trước đó của Chính phủ. Chỉ tính riêng quý III/2011, tỷ lệ nợ công của Tây Ban Nha đã lên đến 66%, cao hơn so với mức 61,2% của cùng kỳ năm 2010.

Đánh giá về tình hình Tây Ban Nha, tờ “Người hướng dẫn khoa học Cơ đốc giáo” của Mỹ đã khẳng định rằng, nước này đang trở thành một “Hy Lạp thứ 2” khi cuộc khủng hoảng đang ngày một leo thang. Cũng theo báo này, lợi suất trái phiếu dài hạn của Tây Ban Nha đã lên đến 6,1% - mức cao nhất kể từ tháng 12/2011 đến nay - trong khi chi phí vay mượn ngắn hạn của nước này tăng gấp đôi so với một tháng trước đó. Nếu chi phí vay mượn của Tây Ban Nha tiếp tục tăng sẽ không trả được nợ - một tình huống đã từng buộc Ai len, Bồ Đào Nha và Hy Lạp phải tìm kiếm các khoản cứu trợ từ bên ngoài.
Theo các chuyên gia phân tích kinh tế, mặc dù cùng rơi vào vòng xoáy khủng hoảng tài chính nhưng các vấn đề mà Tây Ban Nha gặp phải hoàn toàn khác so với Hy Lạp – nước đang “sống” nhờ nguồn tiền trợ giúp từ bên ngoài. Nếu như Hy Lạp ngập trong núi nợ do chi tiêu quá mức thì Tây Ban Nha lại lao đao vì bong bóng bất động sản và tỷ lệ thất nghiệp lên đến gần 25%, đặc biệt là đối với lực lượng lao động trẻ. Theo tính toán, cứ 2 thanh niên Tây Ban Nha thì có 1 người bị thất nghiệp.
Tình trạng bong bóng bất động sản đang khiến Chính phủ Tây Ban Nha đau đầu hơn hết. Thị trường này được coi là khởi nguồn cho cuộc khủng hoảng tài chính tại Tây Ban Nha. Qủa bóng bất động sản vỡ đã khiến các khoản nợ tư nhân của Tây Ban Nha tăng lên 214% GDP (trong khi Hy Lạp chỉ là 70%) – mức cao nhất trong số 5 nền kinh tế lớn nhất Eurozone. Theo IMF, chỉ trong vòng 5 năm (2002 - 2007), giá nhà của Tây Ban Nha đã tăng hơn 50%, cao gấp đôi giá nhà của Mỹ và hiện đang bị giảm mạnh, đẩy hàng loạt nhà đầu tư vào tình trạng không trả được nợ ngân hàng. Cũng theo IMF, toàn bộ các khoản vay thế chấp của các ngân hàng Tây Ban Nha là 2,4 nghìn tỷ euro (tương đương 230% GDP). Đây là gánh nặng rất lớn ở bất cứ thời điểm nào, đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế nước này đã suy thoái lần 2 kể từ năm 2009.
Thị trường bất động sản èo uột cũng khiến các công trình xây dựng mới gần như đóng băng và số lượng giao dịch giảm trên 25%, buộc phải cầu viện đến sự giúp đỡ của các ngân hàng. Như một phản ứng dây chuyền, thị trường bất động sản sụp đổ kéo theo không ít hệ lụy cho hệ thống ngân hàng. Để cứu thị trường bất động sản và cũng là cứu chính mình, nhiều ngân hàng Tây Ban Nha đã phải cho các nhà đầu tư bất động sản vay những khoản thế chấp dài hạn lên đến 40 và thậm chí là 50 năm.
Chính phủ Tây Ban Nha cũng đang hối thúc các ngân hàng tăng cường năng lực tài chính bằng việc sáp nhập đồng thời yêu cầu các ngân hàng dành thêm 50 tỷ euro (trên 65 tỷ USD) cho việc dự phòng nhằm giải quyết số nợ xấu bất động sản ước tính lên đến 175 tỷ euro (230 tỷ USD) vào cuối năm 2012. Bên cạnh đó, chính phủ sẽ cung cấp cho các ngân hàng các khoản vay từ quỹ cứu trợ. Song, nhiều chuyên gia lo ngại, nếu thị trường bất động sản gây thiệt hại quá lớn cho hệ thống ngân hàng thì Chính phủ cũng chẳng đủ lực để cứu. Theo ông William Buiter, nhà kinh tế trưởng của Tập đoàn tài chính Citigroup, Tây Ban Nha không đủ nguồn lực để tái cơ cấu vốn một cách đầy đủ cho hệ thống ngân hàng của mình. Ngoài việc ảnh hưởng đến hệ thống ngân hàng, cuộc khủng hoảng trên thị trường bất động sản còn ảnh hưởng đến thị trường lao động khiến Tây Ban Nha trở thành nước có tỷ lệ thất nghiệp cao nhất châu Âu và có nguy cơ tăng lên mức kỷ lục vào cuối năm nay. Việc các công trình xây dựng mới không được thực hiện đã khiến một lực lượng lớn lao động không tìm được công ăn việc làm. Theo Bộ Lao động Tây Ban Nha, số người thất nghiệp tại nước này chỉ tính riêng trong tháng 3 đã lên đến 4,75 triệu, mức cao nhất kể từ năm 1996 đến nay. Vấn đề thất nghiệp của Tây Ban Nha còn đáng lo ngại vì chủ yếu tập trung vào giới trẻ. Những số liệu thống kê mới nhất cho thấy, gần một nửa trong số người Tây Ban Nha dưới 25 tuổi hiện đang không có việc làm.
Tỷ lệ thất nghiệp cao kéo theo việc tiêu dùng bị cắt giảm và tiết kiệm để tái đầu tư cũng giảm khiến kinh tế không thể tăng trưởng. Những khó khăn chồng chất đối với nền kinh tế đã khiến Tây Ban Nha trở thành “ứng cử viên” tiềm năng phải nhờ cậy đến các gói cứu trợ quốc tế.
Nguy cơ vỡ nợ
Cuối tháng 3/2012, Tập đoàn tài chính Citigroup đã đưa ra cảnh báo về khả năng vỡ nợ của Tây Ban Nha. Theo Citigroup, nguy cơ tái cơ cấu nợ của Tây Ban Nha hiện nay cao hơn nhiều so với khi khủng hoảng bắt đầu vì Chính phủ, hộ gia đình, doanh nghiệp phi tài chính và các ngân hàng tại nước này đều vay nợ quá nhiều.
Chính những điều này đã khiến cho chi phí vay mượn tại Ngân hàng Trung ương châu Âu của Tây Ban Nha bị tăng thêm 0,3%. Trong khi đó, Ủy ban châu Âu cũng lo ngại rằng các khoản nợ của quốc gia này sẽ tăng lên 80% vào cuối năm. Quỹ tiền tệ quốc tế cũng dự đoán tăng trưởng kinh tế của Tây Ban Nha sẽ giảm 1,7%.
Còn các Bộ trưởng Tài chính Eurozone thì nhất trí rằng mục tiêu thâm hụt ngân sách xuống 5,3% mà Tây Ban Nha đề ra trong năm nay là không thể thực hiện được vì trong năm 2011, mức thâm hụt ngân sách đã lên đến 8,5% GDP trong khi mục tiêu đề ra chỉ là 6%. Các Bộ trưởng Tài chính Eurozone đã đồng ý nới lỏng mục tiêu thâm hụt ngân sách của Tây Ban Nha trong năm 2012 ở mức 5,3% thay vì 4,4% đề ra trước đó.
Tình hình khó khăn của Tây Ban Nha đã làm các nhà đầu tư lo ngại khiến chi phí vay mượn của nước này liên tục bị đẩy lên cao trong khi các cuộc bán đấu giá trái phiếu thường mất giá và ế ẩm. Cụ thể, trong phiên đấu giá ngày 4/4, Bộ Tài chính nước này chỉ bán được lượng trái phiếu trị giá 2,59 tỷ euro trong khi mục tiêu đề ra là bán được từ 2,5 đến 3,5 tỷ eueo với thời gian đáo hạn vào các năm 2015, 2016 và 2020. Lợi suất trái phiếu của nước này cứ tăng dần từng ngày. Nếu như ngày 4/4/2012, lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm của Tây Ban Nha là 5,3% thì đến ngày 12/4/2012, con số này tăng lên 5,7% và đến ngày 16/4/2012 lên đến 6,1%, mức cao nhất kể từ đầu năm đến nay.
Các nhà quan sát đang lo ngại rằng, mức lãi suất trái phiếu chính phủ Tây Ban Nha bị đẩy lên quá cao đang phản chiếu hình ảnh của Hy Lạp trong vòng nguy hiểm hồi cuối năm ngoái. Nếu tình hình này không được chặn lại, Tây Ban Nha sẽ phải cầu viện đến sự giúp đỡ tài chính từ bên ngoài. Khi trường hợp này xảy ra, việc cứu trợ Tây Ban Nha sẽ khó khăn hơn nhiều vì quy mô của nền kinh tế này lớn gấp đôi so với 3 nền kinh tế Ai len, Hy Lạp và Bồ Đào Nha cộng lại.
Mark Zandi - Nhà kinh tế trưởng của Tập đoàn Moody's – đánh giá, Tây Ban Nha hiện đang ở thế thuận lợi hơn Hy Lạp nhờ có nền kinh tế cạnh tranh hơn và chuẩn bị bán 86 tỷ euro nợ trong năm nay. Tuy nhiên, nếu bị vỡ nợ, Tây Ban Nha sẽ khiến Eurozone tan vỡ vì nền kinh tế lớn thứ 4 trong khối sụp đổ sẽ làm mất lòng tin của giới đầu tư đối với Eurozone.
Đế trấn an các nhà đầu tư, Tây Ban Nha đã công bố hàng loạt các biện pháp như nỗ lực giảm thâm hụt ngân sách xuống 5,3% trong năm nay và 3% trong năm 2013 với hàng loạt các biện pháp “thắt lưng buộc bụng”. Theo đó, chi phí cho các vấn đề quan trọng như giáo dục, chăm sóc y tế công cộng, tạo việc làm, xây dựng hạ tầng, nghiên cứu quân sự … đều bị cắt giảm từ 21 đến 38%.
Hiện giới đầu tư tài chính quốc tế đang chờ đợi những ảnh hưởng tích cực từ những nỗ lực này của Tây Ban Nha. Song, không ít người bi quan cho rằng nền kinh tế này đang rơi vào vòng luẩn quẩn của sự sụp đổ kinh tế, tài chính và chính trị. Khi các biện pháp tài chính không hiệu quả, Tây Ban Nha sẽ phải tái cơ cấu nợ như Hy Lạp và đây sẽ là đòn mạnh giáng vào Eurozone trong bối cảnh khu vực này vẫn đang vật lộn đối phó với cơn bão nợ công./.