Zhvendosja e Pushtetit Ekonomik Botëror nga Perëndimi në Lindje

-Pleurat REXHEPI-

Hyrje:

Zhvendosja e pushtetit ekonomik nga Perëndimi në Lindje
Ndryshimet e ekonomisë globale pas krizës financiare kanë ndikuar në zhvendosjen e pushtetit ekonomik, politik dhe ushtarak, nga vendet perëndimore të quajtura “TRIAD” (Shtetet e Bashkuara, Bashkimi Evropian dhe Japonia), drejt ekonomive të reja lindore të quajtura “BRIK” (Brazil, Rusi, Indi dhe Kinë). Është e vështirë të thuhet nëse kjo zhvendosje pushteti mund të vlerësohet si diçka pozitive apo negative, pasi është ende herët për të dhënë një gjykim të plotë. Por ajo që vihet re, është se, rritja ekonomike e vendeve në zhvillim (BRIK), po forcon çdo ditë e më shumë pozitat e tyre konkurruese në tregun global, ndërsa vendet perëndimore të TRIAD-it po ballafaqohen me një maturim të vazhdueshëm. Kjo mund të konsiderohet e dobishme për botën si një e tërë, por duhet të kemi parasysh se, rritjet e shpejta mund të krijojnë disbalanca të mëdha ekonomike, si pasojë e rritjes së kërkesës për energji, kryesisht naftë-gaz, nga vendet e lindjes (BRIK), pra do të jetë një kërcënim serioz për vendet perëndimore, pasi do të ngrejë edhe më shumë kostot e energjisë, si dhe do të ashpërsojë “luftën” e tregjeve financiare për zotërimin e monedhave dhe burimeve natyrore. Si rezultat, parashikohen tensione të vazhdueshme në politikën ndërkombëtare për sigurimin e energjisë me kosto të ulët, si dhe një luftë e vazhdueshme në vlerësimin e monedhave për nxitjen e eksportit vendas. E thënë me pak fjalë, ai që do të sigurojë burimet me kosto më të ulët, dhe ai që do të zotërojë formulën e koncentratit të tretësit të ujit, pra kontrollin e tregut financiar, ku njëherë e hollon dhe njëherë e forcon monedhën sipas nevojës që kërkon, do të përcaktojë fuqinë e ekonomisë botërore.

1

Zotërimi i burimeve të energjisë me kosto të ulët për të dominuar ekonominë botërore është një fenomen i lashtë sa vetë njerëzimi. Pra, për të pasur një ide më të qartë se kush do të jetë lideri i ri botëror ekonomiko – politiko - ushtarak dhe kulturor në vitet 2050 - 2090, duhen analizuar një sërë pyetjesh: § deri në çfarë shkalle do të vazhdojnë tensionet ndërkombëtare për zotërimin e burimeve natyrore? § deri në çfarë shkalle do të armatosen vendet e BRIK-ut për të rikthyer prestigjin e tyre politiko-ekonomik rajonal? § deri në çfarë shkalle do ta përdorin ushtrinë e tyre për ndërhyrje ndërkombëtare për të ruajtur pozitat e tyre ekonomike? § § deri në çfarë shkalle do të mbizotërojë ekspansioni kulturor? deri në çfarë shkalle do të përdoren inovacionet e reja teknologjike me energji të rinovueshme? Pra, siç shihet, të gjitha këto pyetje janë përcaktuese për të bëre një parashikim më të saktë mbi të ardhmen e ekonomisë botërore në 50 vitet e ardhshme. Megjithatë, për të pasur një ide më të mirë se çfarë pasojash do të sjellë zhvendosja e pushtetit global, së pari, duhet analizuar rritja e ekonomive lindore (BRIK) dhe pasojat e saj në vendet perëndimore (TRIAD-it). Sipas shifrave të fundit të Goldman Sachs (2010), PBB-ja totale për grupin e G7 (TRIAD+Kanada) ishte $27 trilion në vitin 2000, dhe parashikohet që të jetë vetëm $37 trilion në vitin 2020. Ndërsa vendet BRIK parashikohet që të pësojnë një rritje marramendëse nga $4 trilion në vitin 2000 në $27 trilion në vitin 2020 (shih tabelën 1). Tabela 1: Rritja ekonomike e vendeve BRIK dhe të G7 në trilion dollarë Vitet 2000 2010 2020
Burimi: (Goldman Sachs, 2010)

G7 (TRIAD + Kanada) 27 33 37

BRIK 4 11 27

Tregje të tjera të zhvilluara 6 8 9

2

Me rritjen e shpejtë të vendeve BRIK dhe me rritjen e aftësive konkurruese në tregtinë ndërkombëtare, shumë supershtete të mesme, si Britania e Madhe, Franca, Italia, Spanja, mund të përballen me kohë të vështira duke humbur nga konkurrenca e aktorëve të rinj. Ndërsa, për superfuqitë botërore si SHBA apo Kina, parashikohet që të ketë një ndryshim të theksuar në lidershipin ekonomik në vitin 2050. Nëse analizohet me kujdes pariteti i fuqisë blerëse dhe BPP-së së projektuar, shohim se Kina do të ketë një rritje të theksuar nga 11 347 $ miliardë në vitin 2011 në 53 856 $ miliardë në vitin 2050. Në të njëjtën kohë, SHBA-ja do të ketë një rritje modeste nga 15 094$ miliardë në vitin 2011, në 37 998$ në vitin 2050, (shih tabelën 2). Viti
2011 2030
PBB e projektuar në termat e PPP në 2011 mld($)

2050
PBB e projektuar në termat e PPP (2011 mld.($))

PPP (pariteti i fuqisë blerëse 2011)

Shteti: Faza 1

PBB ne PPP (US mld.($)

Shteti: Faza 2

Shteti: Faza 3

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

US Kinë Indi Japoni Gjermani Rusi Brazil Francë Angli Itali

15094 11347 4531 4381 3221 3031 2305 2303 2287 1979

Kinë US Indi Japoni Rusi Brazil Gjermani Meksikë Angli Francë

30634 23376 13716 5842 5308 4685 4118 3662 3499 3427

Kinë US Indi Brazil Japoni Rusi Meksikë Indonezi Gjermani Francë

53856 37998 34704 8825 8065 8013 7409 6346 5822 5714

Burimi: PWC Economics (2013)

3

Kundërpërgjigja dhe përfitimet e Perëndimit (Faza 1)
Si rezultat i situatave të reja, arti i politikëbërësve perëndimorë konsiston në kthimin e kërcënimeve reale në oportunitete ekonomike me mundësi përfitimin nga rritja ekonomike e lindjes. Pra, aty ku ka kërcënim ka dhe mundësi, dhe aftësia ekonomike e çdo vendi është të analizojë mirë situatën e tij dhe të shfrytëzojë çdo mundësi të ofruar nga dinamika e tregjeve ndërkombëtare. Duke qenë se vendet BRIK pritet që të vazhdojnë rritjen e tyre ekonomike në 30 vitet e ardhshme, ekonomitë si: Kina, India, Brazili dhe Rusia parashikohet të jenë në gjashtëshen e parë në renditjen botërore, ndërkohë që shtetet si Anglia apo Italia, nuk do të jenë në dhjetëshen e parë. Rritja e mësipërme, pritet të shoqërohet me rritje të klasës së mesme të konsumatorëve si dhe me rritje në buxhetin e shpenzimeve të mëdha publike (PWC, 2008). Për këtë arsye, ky grup i ri shoqëror, i cili besohet të jetë i përbërë nga rreth 500 milionë konsumatorë vetëm në Kinë deri në vitin 2050, do të rrisë kërkesën e tyre për standarde të larta të mallrave dhe shërbimeve nga vendet perëndimore (Banka Botërore, 2010). Por lind pyetja: Çfarë ka ndodhur me super shtetet e mesme? Që nga viti 2002 eksportet e Mbretërisë së Bashkuar në Indi janë rritur me 14 për qind në vit, ndërsa eksportet në Kinë janë rritur me 19 për qind (Berr, 2009, f6). Për shembull, në vitin 2008 rrjeti i supermarketeve Marks&Spencer njoftoi një sipërmarrje të përbashkët me investitorë vendas për të hapur 50 dyqane në Indi, gjatë pesë viteve të ardhshme, ndërsa Tesco është zgjeruar me shpejtësi marramendëse në Kinë, duke investuar rreth 2 milardë pound. (Beer, 2009). Përfitimet e dyta të perëndimorëve, do të vinë nga kompanitë farmaceutike, të tilla si Glaxo&Smith, ku do të shohin një rritje të produkteve të tyre, jo vetëm në Kinë, por edhe në vendet e tjera BRIK (PWC, 2008). Zgjerimi i kompanive të TRIAD-it drejt këtyre vendeve, do të krijojë lidhje të vlefshme biznesi, të cilat mund të shfrytëzohen për eksportin e produkteve të reja, dhe janë jashtëzakonisht të vlefshme për bizneset vendase. Një tjetër avantazh pozitiv është se, kompanitë perëndimore të TRIAD-it mund të nënkontraktojnë prodhimin e tyre dhe aktivitetet e shërbimit në vendet e lindjes të BRIK-ut, për të përfituar nga kostot e ulëta të prodhimit. Kjo, do të mundësojë kompanitë për t'u bërë më 4

konkurruese në aspektin e çmimeve për klientët e tyre ndërkombëtarë, pasi do të përfitojnë më tepër nga ekonomia e shkallës, si dhe do të bëhen më produktive në planin afat-gjatë. Në përgjithësi, mund të themi se ekonomitë perëndimore kanë fituar më shumë të ardhura në dy mënyra. Së pari, klientët e brendshëm do të paguajnë më pak të ardhura për mallrat e tyre meqenëse çmimet kanë tendencë të bien, si rezultat i konkurrencës ndërkombëtare nga vendet BRIK. Së dyti, ajo ka "shtyrë" kompanitë lokale të bëhen më konkuruese dhe të gjejnë mënyra të reja inovative për t'u bërë më efikase dhe produktive. Sipas Beer (2009) dhe Bankës Botërore (2010) parashikohet, që deri në vitin 2030 pjesa e fuqisë punëtore e kualifikuar në Kinë do të jetë e barabartë me 8.3%, ndërsa në Indi mendohet se do të jetë 6.2%, një përqindje relativisht e ulët krahasuar me vendet perëndimore. Sipas raporteve, pengesat kryesore për vendet lindore janë: problemet gjuhësore, edukimi jo efikas i sistemit arsimor si dhe barrierat kulturore. Kjo përkthehet në mundësi të jashtëzakonshme për universitetet perëndimore, të cilat kanë reputacion ndërkombëtar, për të eksploruar mundësitë e zhvillimit në këto vende ose për të rekrutuar shkencëtarë dhe talente intelektuale. Në vitin 2006, Universiteti i Nottingham hapi zyrtarisht një kampus universitar në Ningbo të Kinës, dhe shumë shpejt mund të krijojë një trampolinë për thithjen e talenteve shkencore nga universitet e tjera. Prandaj, është e qartë se vendet perëndimore të TRIAD-it kanë një avantazh të rëndësishëm në një numër sektorësh, të cilët kërkojnë aftësi të larta intelektuale, veçanërisht: në tregun e sigurimeve, financës, arsimit, bioteknologjisë, teknologjisë ushtarake, dhe farmaceutikës. Ndërkohë që vendet e BRIK-ut janë ende në zhvillim, vendet e TRIAD-it duhet të angazhohen edhe më shumë për të reduktuar barrierat e të bërit biznes si dhe për të zgjeruar vazhdimisht aktivitetet e tyre.

Kërcënimi i Perëndimit nga vendet BRIK (Brazil, Rusi, Indi dhe Kinë)
Megjithatë, rritja e vrullshme ekonomike e vendeve BRIK ka krijuar rrezik të konsiderueshëm për bizneset dhe vendet e punës në perëndim. Shumë vende punë janë 5

zhvendosur nga Perëndimi drejt Lindjes, si Kinë apo Indi, të cilat kanë rritur nivelin e papunësisë në fabrikat përpunuese të SHBA-së apo EU-së (Banka Botërore, 2010). Situata pritet të përshkallëzohet edhe më tepër, pasi shumë vende si Kina dhe India po rrisin stafin e kualifikuar në plan afatgjatë, duke investuar në bursa të ndryshme studimi në perëndim dhe duke reformuar sistemet e tyre arsimore. Kjo do të vështirësojë avantazhin konkurrues të Perëndimit, nëpërmjet fuqisë punërore të kualifikuar, si dhe do të kërcënojë shërbimet me vlerë të shtuar, të tilla si ato të sektorit bankar apo atij të sigurimeve. (Ionescu, 2010; Foulis, 2010; Dixon, 2010). Tre bankat më të mëdha të Kinës, ICBC, CCB dhe Bank of China, renditen në grupin e 10 bankave më të mëdha në tregun botëror. Ndërsa bankat braziliane si, Itau Unibanc, Bradesco dhe Banco do Brasil, renditen në grupin e 30 bankave më të mëdha në tregun financiar (shih tabelën 3, Foulis, 2010). Tabela 3: Bankat kryesore globale sipas aseteve dhe kapitalit Banka Ind. & Com. Bank of China (ICBC) China Construction Bank (CCB) HSBC Bank of China (BC) Citigroup Santander Itau Unibanco Sperbank Bradesco Unicredit Banco do Brasil VTB Bank Kap. i Tregut Miliard $ 226 187 176 145 126 98 84 58 54 50 42 27 Renditja 1 2 5 7 8 9 11 20 24 29 34 48 Shteti Kinë Kinë Angli Kinë SHBA Spanjë Brazil Rusi Brazil Itali Brazil Rusi

6

Burimi: Bloomberg (Foulis 2010)

Shfaqja e vendeve BRIK si një importues i madh i fuqisë punëtore të sofistikuar, do të bëjë të mundur prodhimin e qendrave të informatikës teknologjike dhe shumë shpejt do të konkurrojë me bizneset perëndimore, me të mirat teknologjike dhe shërbimet e sofistikuara, pasi këto rrisin vazhdimisht fondet e Kërkim Zhvillimit. (Narendra , 2010) Gjatë tre dekadave të fundit në tregun global, shpenzimet e brendshme bruto në Kërkim dhe Zhvillim, (GERD) i njohur si intensiteti kërkimor, kanë pësuar një rritje të vazhdueshme në terma real me 3.2% (Rand 2011). Por, si pasojë e krizës globale, GERD-i ka pësuar një rënie të theksuar në vende si SHBA, e cila në vitin 2008 shpenzoi vetëm 1.3%. Shumica e vendeve evropiane ka rritur shpenzimet në komponentët e Kërkim Zhvillimit ku, si qëllim primar është rritja e GERD-it në 3% të GDP-së, sipas Strategjisë së Lisbonës, por parashikohet një vështirësi në arritjen e objektivit me përjashtim të Gjermanisë (Rand 2011). Kina ka rritur ndjeshëm eksportet e saja në sektorë të sofistikuar, si elektronika dhe eksportet, të cilët kanë të ngjarë të rriten në drejtim të Britanisë së Madhe nga viti 2050 (Beer, 2009). Ndërsa vendet BRIK vazhdojnë të rrisin nivelet e aftësive të punonjësve dhe të zbatojnë dijet e reja, parashikohet që pas disa dekadash, vendet si Kina apo Inida të lëvizin nga teknologjitë e tyre të ulëta drejt prodhimit të teknologjive të avancuara ushtarake, bioteknologjive dhe farmaceutike, ku do t’iu shërbejnë jo vetëm tregjeve vendase por edhe tregjeve nderkombëtare.

Kundërpërgjigjja dhe përfitimet e Perëndimit (Faza 2)
Në situata të tilla, prodhuesit e vendeve si SHBA, EU apo Japoni, duhet të luftojnë për mbrojtjen e produkteve të tyre nëpërmjet patentave dhe markave në tregun global, si dhe të ofrojnë produkte apo shërbime me vlerë të shtuar në mënyrë që vendet si Kina apo India të mos i kopjojnë, për shkak të patentave të regjistruara apo njohurive të munguara shkencore. Me pak fjalë, e vetmja mënyrë për të mbajtur supremacinë intelektuale në sektorët e teknologjisë të lartë, është investimi në njohuri, dije dhe shkencë si dhe mbrojtja ligjore 7

ndërkombëtare. Gjithashtu, vendet si SHBA, EU dhe Japoni, të cilat janë përdoruesit më të mëdhenj të energjisë dhe mallrave të konsumit, parashikohet që të preken negativisht, pasi çmimet për lëndët e para do të rriten, si pasojë e rritjes së kërkesës globale nga Kina, India, dhe Brazili. Duke iu referuar raportit të PWC (2008), çmimet e mallrave do të rriten edhe më tej në momentin kur kërkesa do të tejkalojë ofertën. Në të njëjtën kohë, ofruesit e energjisë si Rusia do të përfitojnë nga kjo situatë, ndërsa vendet e perëndimit do t’i kundërpërgjigjen, duke siguruar energji të lirë nga Kazakistani, nëpërmjet TAP apo NABUCCO dhe duke ruajtur supremacinë ndërkombëtare me anë të shpenzimeve të larta ushtarake dhe lobingut diplomatik, në mënyrë që të ruajnë pozitat gjeostrategjike (shih tabelën 4).

NR 1

Shteti US

Shpenzimet në miliard $ 682 166 90.7 60.8 59.3 58.9 56.7 46.1 45.8 34 33.1 31.7 26.2 22.5 18.2

Shpenzimet në % e PBB 4.4 2 4.4 2.5 1 2.3 8.5 2.5 1.4 1.7 1.5 2.7 1.7 1.3 2.3

Shpenzimet në % Botërore 39 9.5 5.2 3.5 3.4 3.4 3.2 2.6 2.6 1.9 1.9 1.8 1.5 1.3 1
8

2 Kinë 3 Rusi 4 Angli 5 Japoni 6 Francë 7 Arabi Saudite 8 Indi 9 Gjermani 10 Itali 11 Brazil 12 Kore e Jugut 13 Australi 14 Kanada 15 Turqi

Sfida më e madhe në shpenzimet ushtarake është sesi do të financohen kostot e larta të upgradimit të teknologjisë ushtarake pa krijuar konflikte ushtarake; çfarë do të ndodhë me teknologjinë e vjetër dhe mbetjet bërthamore. Pra, për të ruajtur supremacinë ushtarake, duhet që gjithnjë të shpenzosh shuma të mëdha parash në ushtri, teknologji të avancuar dhe lobing diplomatik, për të ruajtur pozitat gjeostrategjike, politike dhe ekonomike. Por nderkohë opinioni publik është tepër i ndjeshëm mbi luftërat ndërkombëtare dhe në mënyrë indirekte shtetet do të ballafaqohen me rezistencë qytetare.

Kundërpërgjigjja dhe përfitimet e Perëndimit (Faza 3)
Megjithëse vendet si Kina, India, Rusia apo Brazili, do të kthehen në vende të rëndësishme në aspektin e madhësisë ekonomike, të ardhurat për frymë do të jenë të ulëta krahasuar me standarted e vendeve të zhvilluara (Banka Botërore 2010; Wilson, Kelston dhe Ahmed, 2010). Sipas raportit të fundit nga Banka Botërore (2010) dhe Departamentit për Ndërmarrjet e Biznesit dhe Reformën Rregullatore (2009), në vitin 2050 mesatarja e të ardhurave për frymë në Kinë është parashikuar të jetë vetëm pak më e lartë se niveli aktual (i vitit 2010) në Britaninë e Madhe, ndërsa në Indi më pak se gjysma e nivelit të Britanisë. Pasurimi i vendeve lindore (BRIK) do të sjellë një rënie në avantazhin e tyre ne termat e prodhimit me kosto te ulët, si pasojë e forcimit të monedhës vendase dhe rritjes së kostove të punës. Por, nëse pushteti politik në Kinë e konsideron sistemin njëpartiak si e vetmja rrugë e qëndrueshmërisë sociale dhe demografike, atëherë do të kemi një rritje modeste të kostove të punës si dhe një forcim të vazhdueshëm të kompanive kineze. Parashikimi i PWC, Bankës Botërore dhe institucioneve të tjera, është subjekt i pasigurive të mëdha që mund të ndodhin në arenën politike dhe ushtarake. Suksesi i tyre afatgjatë do të varet kryesisht nga fakti nëse vendet BRIK mund të ruajnë dhe të zhvillojnë ndikimin e tyre politik dhe ekonomik brenda kornizave demokratike institucionale. Në përgjithësi, ekonomitë perëndimore të TRIAD-it kanë nevojë për një kuptim më të thellë të rolit të tyre drejt evolucionit të ri global. Kompanitë perëndimore duhet të shohin sesi 9

bizneset e tyre do të mund të plotësojnë aktivitetet dhe jo si të konkurrojnë me aktivitetet e kompanive lindore të BRIK-ut. Kompanitë evropiane duhet të fokusohen në vendet e TRIAD-it, duke krijuar sinergji për të konkurruar në arenën e re globale.

10

Konkluzion:
Vendet perëndimore janë të vetëdijshme se 943 milionë banorë (popullsia totale e SHBA, EU, Japoni) nuk mund të dominojnë 3 milardë banorë (BRIK), pasi jetojnë në një botë gobale, ku barrierat e modeleve ekonomike, dijes, dhe njohurive teknologjike drejt risive nuk njohin kufi. Megjithatë, perëndimi do të jetë fanari ndriçues ku me gjuhën, kulturën dhe masmedian, do të vazhdojnë të dominojnë influencën e mendimit botëror. Globi nuk udhëhiqet thjesht me ekonomi dhe ushtri, por udhëhiqet me shkencë, inovacion, gjuhë, kulturë. Të gjitha këto, kërkojnë shekuj për t’u realizuar plotësisht, por ajo që dihet, është se globi do të jetë policentrik, dhe shteti që do dominojë botën do të jetë ai që do të investojë në edukim, inovacion, sipërmarrje, ekonomi, ushtri, masmedia dhe kulturë. Kapitalizmi tregon se tregjet sigurojnë shkëmbimin duke u bazuar tek aftësia për të zotëruar burimet dhe tregjet. Pyetja do të ishte: Cila është aftësia për të siguruar pronësinë mbi burimet dhe tregjet? Një nga mënyrat e mundshme është dominanca politike, ushtarake, ekonomike dhe kulturore. Pse Kina, India, Rusia dhe Brazili do të jenë dominancë globale në shekullin e ri? Edhe pse vendet si Kina, Rusia apo India kanë rritur pozitat e tyre ekonomike? Do t’iu duhet shumë kohë dhe investime për t’u afruar me supremacinë ushtarake të SHBA-së? Do të jetë tepër e vështirë që të arrijnë nivelin e tyre, në fushën e dominimit kulturor e gjuhësor si vendet Anglo-Saksone? Ekspansioni i trendit kulturor, si gjuha, edukimi, muzika, hollivudi, letërsia, arti, feja dhe filozofia, është tepër i rendësishëm për dominimin “mendor” të shoqërisë botërore. Si e tillë, kjo nuk kërkon vetëm shpenzime materiale, por inspirim dhe vlera humane, ku shtete të ndryshme ndjekin me dëshirë modelet e qeverisjes shoqërore.

11

Çfarë do të ndodhë me Botën e Re?
Kjo analizë thekson se, rritja e Botës “Lindore” duhet të shihet si një mundësi bashkëpunimi me botën “Perëndimore”, ku Bota e Re policentrike duhet të zgjedhë: F Problemin e ekonomisë botërore – duke e bazuar në punë dhe dije shkencore ose do të vazhdojë të keqtrajtojë burimet natyrore në mënyrë primitive. F Problemin e armatimit të tepërt ushtarak - duke bashkëpunuar dhe zgjidhur problemet me anë të dialogut diplomatik ose do të vazhdojnë të luftojnë me anë të indoktrinimit masiv në mënyrë agresive. F Problemin e përdorimit të naftës dhe gazit – duke u bazuar në energji të rinovueshme pa ndotje dhe shkatërrim të burimeve natyrore ose do të vazhdojë me luftëra të përgjakshme politike, duke shkatërruar paqen globale. F Problemin e mbipopullimit të globit – duke edukuar njerëzimin se qëllimi në jetë nuk është të bësh fëmijë, por t’i rrisësh ata me përkushtim dhe harmoni me njëri-tjetrin, ose do t’i shohim si teprica teknologjike, ku stresi dhe kaosi për punësim do të shqetësojë çdo qeveri botërore. F Problemin e varfërisë ekstreme të Afrikës – duke edukuar dhe promovuar paqen dhe vlerat demokratike si rend real shoqëror, ose do të vazhdojmë të kemi një kontinent tribal në dhunë dhe kaos të vazhdueshëm. F Problemin global shëndetësor – duke edukuar mjekësinë, se trupi i njeriut është më tepër se një qënie fizike, i cili duhet të shmangë stresin, radioaktivitetin dhe ushqimet gjenetikisht të shformuara, ose do të vazhdojë të jetë si një krijesë primitive ku jeton si në kohët e hershme, vetëm me disa kondita më të mira fizike dhe teknologjike, por realisht me rritje të tumoreve dhe problemeve psiqike në rang global. F Problemin shkencor të eksplorimit dhe ligjeve të universit – duke mësuar dhe ndarë me njëri tjetrin dijet dhe kostot e larta teknologjike për mbijetesën e racës njerëzore, ose do të vazhdojmë ta shohim universin si një çështje të “fanta-shkencës” apo interpretimeve të tribuve Maja. F Problemin e indoktrinimit mendor – duke inspiruar njerëzimin se humanizmi dhe mbështetja për njëri tjetrin janë vlerat reale të njerëzimit dhe jo paraja dhe dominimi agresiv, ose rrezikojmë të vazhdojmë drejt vetëshkatërimit mendor, ku stresi dhe psikoza e ekzistencializmit tribal do të pushtojë mëndjet e njerëzimit. 12

Të gjitha problemet, që janë krijuar nga njerëzimi, mund të zgjidhen nga vetë njerëzimi. Liderët e rinj botërorë nuk mund të ndryshojnë drejtimin e rrjedhës të ekonomisë në mënyrë të pavarur, por bashkarisht ata mund të mësojnë sesi duhet të veprojnë në kohë të vështira, në mënyrë që të arrinë në destinacionin e duhur, duke zgjidhur problemet e shekullit të ri. Unë besoj se, ndërgjegjësimi i problemeve ekonomike në institucionet e dijes, si akademia dhe ndërgjegjësimi individual, mund të orientojë liderët botërorë drejt vlerave humane, paqes, harmonisë, diplomacisë dhe zhvillimit në mënyrë të qëndrueshme, duke respektuar ligjet e natyrës. Unë refuzoj të pranoj pikëpamjen se, “njerëzimi është i destinuar drejt egos personale për para dhe dominimit ekonomik dhe politik, ku problemet e shteteve të ndryshme do të vazhdojnë edhe në shekullin e ri”. Evoluimi mendor i njerëzimit ka bërë të mundur që gjithmonë të gjejë përgjigje në momentet më të vështira, dhe si e tillë ndërgjegja globale duhet të ri-dimensionohet duke sensibilizuar të gjithë opinionin publik se nuk ka më probleme shtetërore por ka probleme njerëzore (globale), dhe problemeve njerëzore i duhet dhënë një zgjidhje njerëzore, si në fushën e ekonomisë ashtu dhe në shumë fusha të tjera.

13

Referenca:

1 Amatori.F & Jones.G (2003), "Business History around the World, Cambridge University Pres, Cambridge. 1 BERR (2009) – Department for Business Enterprise and Regulatory Reform, “China and India: Opportunities and Challenges for the UK Busines”, Beer Economics Paper Nr.5m, Data Accessed on 27th of November 2010, http://www.berr.gov.uk/files/file50349.pdf 1 CIA (2010), “CIA World Fact Book, UK”, Data Accessed on 28th of November 2010, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uk.html 1 Chandler. A D, Amatori .F & Hikino .T (1997), Big Business and the Wealth of Nations, Cambridge University Press, Cambridge. 1 Dixon J (2010), “USA-China-Europe: Tomorrow's New Triad?”, Data Accessed, 4th of December 2010, http://www.atlantic-community.org/index/Open_Think_Tank_Article/USA-ChinaEurope%3A_Tomorrow's_New_Triad%3F,. 1 Goldman Sachs (2011), “The BRICs 10 Years on: hlfway through the great transformation”, Global Economics Paper Nr. 208 http://blogs.univ-poitiers.fr/o-bouba-olga/files/2012/11/Goldman-Sachs-Global-Economics-Paper-208.pdf 1 Foulis P (2010), “A special report on banking in emerging markets”, The Economist, Data Accessed 28th of November 2010, http://ëëë.economist.com/node/16078490 1 Ionescu R (2010), “Global Economy and the TRIAD”, Dunarea de Jos University, Romania, Data Accessed, 28th of November 2010 http://www.idec.gr/iier/new/3rd%20Panhellenic%20Conference/IONESCU-%20OPREA%20GLOBAL%20ECONOMY%20AND%20THE%20TRIAD.pdf 1 IMF (2010), “IMF Executive Board Concludes 2010 Article IV Consultation with the United Kingdom”, Data Accessed on 1st of December 2010, http:/www.imf.org/external/np/sec/pn/2010/pn10147.htm 1 Kumar, N. (2007) ‘Emerging TNCs: Trends, Patterns and Determinants of Outward FDI by Indian Enterprises’ Transnational Corporations, Vol. 16, No. 1 1 Hawksworth J (2010), “UK Economic Outlook November 2010 - video highlights”, http://www.pwc.co.uk/eng/publications/ukeo_video.html 1 Narendra Ch (2010), “ China challenging US, Europe, Japan in R&D”, Data Accessed on 5th of December 2010, http://www.mynews.in/News/china_challenging_us_europe_japan_in_randd_N109228.html 1 National Defense Research Institute (RAND) 2011” China and India 2025, http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monographs/2011/RAND_MG1009.pdf 1 O’Neill J (2006), “BRICs & The World Economy”, Lecture Notes, Oxford Brookes University, Oxford 1 Pop A (2006), “Globalisation, Regionalization and The EU-Japan-U.S, Triad”, Romanian Journal of European Affairs, Vol. 6, Nr 3 1 PWC - Price Waterhouse Coopers (2009), “Extract of the study: Global Stainless Steel Forecast 2020”, Data Accessed, 1st of December 2010 http://www.pwc.com/lu/en/operationalcompanies/docs/pëc_steel2020_111109_2.pdf 1 PWC - Price Waterhouse Coopers (2008), “Beyond the BRICs: Updated global growth projections to 2050, Data Accessed, 29th of November 2010, http://www.pwc.com/gx/en/world2050/pdf/world_2050_BRICs.pdf 14

1 Stockholm International Peace Research Institute (2012), http://www.sipri.org/databases 1 Wilson D, Kelston A and Ahmed S (2010), “Goldman Sachs: Is this the ‘BRICs Decade’? Global Economics, Commodities and Strategy Research”. Issue No: 10/03, May 1 World Bank (2010), “Global Economic Prospect: Crisis Finance and Growth”, Data Assessed on 28th of November 2010, http://siteresources.worldbank.org/INTGEP2010/Resources/GEP2010-Full-Report.pdf 1 PWC Economics (2013), “World in 2050: The BRICs and beyond: prospects, challenges and opportunities”, http://www.pwc.com/en_GX/gx/world-2050/assets/pwc-world-in-2050-report-january2013.pdf 1 Goldman Sachs (2010), “BRICs Monthly”, http://www.slideshare.net/swarajdhanjal/is-this-the-bricsdecade

15

k