BAB 5

METODOLOGI KAJIAN

5.1 Pengenalan

Oxford Compact English Dictionary mendefinisikan kajian sebagai “the systematic investigation into and study of materials, and sources, in order to establish facts and reach new conclusions” (ODEC, 1996). Graziano dan Raulin (1996) mendifinisikan kajian dengan lebih ringkas sebagai suatu pencarian yang sistematik terhadap maklumat serta suatu proses penyelidikan. Brew (2001) telah menyenaraikan beberapa definisi yang dirasakan bertepatan dengan maksud kajian itu sendiri, iaitu:

▪ Kajian merupakan pencarian sesuatu dan menyebarkannya kepada umum ▪ Kajian melengkapi cara penghasilan, pengujian dan pengesahan ilmu ▪ Kajian merupakan suatu proses sistematik kajian, kepentingan umumnya yang mana menyumbang kepada himpunan ilmu yang membentuk serta memandu bidang akademik dan/atau praktis ▪ Kajian adalah mengenai ilmu lanjutan dan pemahaman

Graziano dan Raulin (1996) telah mengkategorikan beberapa fasa bagi kajian sesuatu penyelidikan ke dalam jadual yang mana konsep fasa bagi kajian membekalkan model konseptual satu dimensi. Merujuk kepada Jadual 5.1, kajian bermula dengan idea, dan alirannya melalui fasa yang berturut-turut bertindih di dalam proses penyelidikan. Setiap fasa mengandungi sifatnya tersendiri, tugasan yang berbeza disempurnakan pada setiap penyediaan fasa seterusnya.

Jadual 5.1 : Fasa kajian penyelidikan (Sumber : Graziano dan Raulin, 1996)

Fasa janaan idea Mengenalpasti kecenderungan topik kajian
Fasa pendefinisian masalah Memperhalusi idea yang tidak jelas dan umum yang dijana pada langkah sebelumnya kepada soalan-soalan yang teliti untuk dikaji
Fasa rekabentuk prosedur Memutuskan setiap prosedur spesifik yang akan digunakan di dalam pengumpulan dan analisis statistikal data
Fasa pemerhatian Kumpul data pemerhatian daripada subjek kajian
Fasa analisis data Analisa data yang dikumpul menggunakan prosedur statistikal yang sesuai
Fasa interpretasi Bandingkan keputusan yang yang didapati dengan yang diramal melalui asas teori (adakah keputusan menyokong teori?)
Fasa komunikasi Sediakan laporan bertulis atau oral terhadap kajian yang dijalankan

Metodogi kajian merupakan suatu proses, suatu set perkakasan bagi melaksanakan suatu penyelidikan dan perolehan maklumat, serta juga suatu seni bagi melaksanakan suatu karya sains (Adams dan Schvaneveldt, 1985). Secara umumya, Fielding dan Schreier (2001) telah mengklasifikasikan bahawa terdapat tiga jenis metodologi kajian iaitu:

i) Kajian kuantitatif • Merupakan suatu pertanyaan terhadap masalah yang telah dikenalpasti yang mana berdasarkan kepada pengujian suatu teori yang digubah oleh pembolehubah, diukur melalui perwakilan nombor, dan dianalisa menggunakan teknik statistikal (Neuman, 2000). • Kaedah kajian kuantitatif yang biasa ialah kajian eksperimental dan kajian tinjauan (Fellows dan Liu, 1997). ii) Kajian kualitatif • Menurut Holloway (1997), kajian kualitatif merupakan suatu bentuk pertanyaan sosial yang memfokuskan kepada cara interpretasi manusia dan logikal terhadap pengalaman mereka serta persekitaran di mana mereka tinggal. • Kajian kualitatif termasuklah kajian tindakan, kajian kes dan juga kajian etnografi (Creswell, 1994). iii) Kaedah hybrid • Kaedah kajian integrasi antara kaedah kajian kuantitatif dan keadah kajian kualitatif.

5.2 Metodologi Projek

Metodologi boleh ditakrifkan sebagai suatu jujukan aktiviti yang sistematik bagi menyelesaikan sesuatu masalah dengan membangunkan satu aplikasi pengaturcaraan. Sebuah metodologi akan menggunakan satu set teknik yang digunakan untuk melaksanakan aktiviti-aktiviti yang spesifik. Terdapat beberapa jenis metodologi pembangunan yang boleh digunakan dalam membangunkan sesebuah aplikasi sistem. Setiap pendekatan yang dipilih haruslah bersesuaian dengan projek yang akan dibangunkan.

5.2.1 Pengenalan

Metodologi yang dipilih untuk melaksanakan projek ini ialah metodologi prototaip. Proses prototaip terdiri daripada proses melaksanakan sistem percubaan dengan cepat dan murah untuk dinilai oleh pengguna akhir. Prototaip merupakan versi awal bagi sesuatu aplikasi sistem dan akan menjadi sumber awal bagi sesuatu sistem. Pendekatan ini melibatkan proses memperincikan hasil awalan secara iteratif iaitu satu proses yang mengulang langkah-langkah dalam pembangunan sesebuah aturcara beberapa kali sehingga ia memenuhi keperluan pengguna. Pendekatan ini makin popular dan diiktiraf sebagai satu kaedah pembangunan sistem yang efektif.

5.2.2 Pendekatan Metodologi

Terdapat dua jenis pendekatan metodologi prototaip iaitu Prototaip Evolusi dan Prototaip Keperluan / Siap Buang. Di dalam tesis ini, hanya akan ditekankan terhadap aplikasi Prototaip Evolusi sahaja.

5.2.2.1 Prototaip Evolusi

Prototaip Evolusi merupakan metodologi pembangunan aplikasi sistem yang boleh direalisasikan dengan lengkap. Ia menggunakan teknik dan alat bantu yang sama seperti prototaip keperluan, kecuali ia tidak akan dibuang, malah ia akan menjadi aplikasi sistem yang sebenar. Objektif pendekatan ini ialah untuk menghasilkan satu sistem yang berfungsi kepada pengguna akhir. Bermula dengan keperluan pengguna yang difahami dengan jelas, prototaip dibina dan dinilai sehingga spesifikasinya dipenuhi sebelum diimplementasikan sebagai aplikasi akhir. Fasa-fasa yang terlibat ialah ditunjukkan seperti di dalam Rajah 5.1 di bawah.

(i) Kenalpasti keperluan utama ▪ Dalam menghasilkan projek ini keperluan utama yang diperlukan adalah suatu Intelligent Decision Support System (DSS) bagi pemilihan kontraktor binaan. Ia dibangunkan dengan menggunakan beberapa perisian seperti Visual Basic 6.0, Expert Choice dan sebagainya.
(ii) Bangunkan prototaip ▪ Sistem yang terdapat di dalam DSS.
(iii) Kajisemula prototaip bersama pengguna ▪ Selepas prototaip dibangunkan, kajian semula adalah perlu bagi memastikan DSS yang akan dihasilkan memenuhi kehendak pengguna.

Rajah 5.1 : Carta alir prototaip evolusi
(iv) Baiki dan ubahsuai keperluan ▪ Jika sistem yang dihasilkan tidak memenuhi kriteria yang diperlukan, perhatian yang sewajarnya perlu bagi tindakan untuk mengubahsuai prototaip yang telah dihasilkan sebelum ini. Sebarang kesalahan akan diperbetulkan dan dibuat pemantauan dari masa ke semasa. (v) Bina sistem yang terakhir ▪ Jika semua pihak telah berpuashati dengan prototaip yang dicadangkan, maka DSS dihasilkan akan disebarkankan dan sedia digunakan oleh klien.

5.2.3 Justifikasi Pemilihan Metodologi

Pemilihan metodologi dibuat selepas menganalisa kelebihan dan kelemahannya untuk digunakan sebagai metodologi bagi projek ini. Metodologi prototaip evolusi dipilih bagi membangunkan projek ini kerana memenuhi keadaan-keadaan berikut:

i) Menyokong pembangunan Decision Support System yang memerlukan spesifikasi yang terperinci. Oleh itu, ia amat bersesuaian dengan pembangunan suatu sistem bijak (intelligent system). Penilaian pengguna ke atas prototaip dari masa ke semasa akan menjelaskan aspek-aspek yang perlu diberi perhatian agar sistem yang akan dibangunkan mampu memenuhi spesifikasi yang dikehendaki. ii) Meningkatkan penglibatan dan komitmen pengguna serta dapat memperbaiki kualiti sistem yang dikehendaki kerana pengguna dapat memberikan maklumbalas yang cepat apabila berinteraksi dengan pembangun sistem itu sendiri. iii) Dapat menjimatkan kos pembangunan kerana pengguna terlibat dalam versi prototaip yang dibina, maka sistem yang terhasil dapat memenuhi keperluan pengguna dan ralat dalam sesebuah sistem dapat dikesan pada peringkat awal kerana pengguna lebih arif apa yang mereka perlukan. iv) Sistem yang dihasilkan jarang mengalami risiko kegagalan dan tidak memerlukan pengemaskinian yang banyak kerana sebarang kesalahan dapat dikesan dengan cepat kerana pengguna memahami apa yang diperlukan dalam sistem tersebut.

5.3 Perancangan Projek

Sebelum perlaksanaan sesebuah projek, satu perancangan gerak kerja harus dibuat bagi memastikan pembangunan projek dapat dilaksanakan dengan lancar. Tanpa perancangan yang teliti, pelbagai masalah akan timbul seperti melebihi tempoh masa yang ditetapkan, melebihi kos atau tidak memenuhi kehendak pengguna. Dari itu, sebelum memulakan sesuatu projek, apa yang perlu adalah kajian tentang kesesuaian metodologi yang dipilih, perkakasan serta perisian yang terlibat. Bagi mencapai objektif dalam kajian yang telahpun dikenalpasti, terdapat beberapa metodologi kajian yang telah digunakan.

√ Membuat kajian literatur dalam bidang subjek yang terlibat bagi menyokong aspek teori. √ Mendapatkan maklumat tambahan daripada JKR Negeri Johor dan MBJB mengenai proses / fasa pembinaan yang terlibat terutamanya proses penenderan yang dipraktiskan.. √ Membuat beberapa siri temubual dengan pegawai dari JKR Negeri Johor, MBJB dan dari firma yang terlibat dalam industri pembinaan bagi mendapatkan gambaran realiti keadaan semasa dalam industri pembinaan dan juga mendapatkan pendapat mereka serta pengalaman dalam subjek yang terlibat. √ Mencari maklumat secara online untuk mendapatkan maklumat dan bahan sama ada secara email atau explorasi Internet.

Perancangan dalam melaksanakan sesuatu projek adalah amat penting bagi memastikan projek yang ingin dibangunkan dapat disiapkan dalam jangka masa yang telah ditetapkan. Bagi membangunkan dan melancarkan pembangunan aplikasi DSS secara terancang, perancangan projek dibahagikan kepada beberapa fasa utama yang telah dikenalpasti dalam menjayakan kajian. Rajah 5.2 di bawah menunjukkan fasa-fasa yang terlibat di dalam keseluruhan pembangunan kajian.

[pic]

Rajah 5.2 : Aliran fasa yang terlibat dalam pembangunan kajian

Dalam fasa yang pertama iaitu Knowledge Acquisition Phase, satu kajian literatur berkenaan faktor penilaian tender dijalankan melalui bacaan-bacaan daripada jurnal, majalah, buku ilmiah, rujukan tesis yang lepas dan daripada maklumat internet. Daripada beberapa faktor yang diperolehi daripada bahan bacaan tersebut (rujuk Rajah 5.2 sebagai F1, F2, F3 dan F4 yang dirujuk sebagai sub-faktor), satu gabungan faktor yang dikenali sebagai faktor utama penilaian tender akan disimulasikan yang merangkumi semua aspek-aspek penting tentang tajuk yang berkaitan yang disimbolkan dengan F.

Dalam pada masa yang sama, pilot study akan dilakukan bagi memastikan bahawa faktor-faktor yang telah diperhalusi itu akan merangkumi semua faktor-faktor penilaian tender yang sepatutnya. Kesimpulan daripada hasil yang diperolehi kemudiannya dirujuk kepada pakar yang terdiri daripada panel penilai tender dari JKR serta penguasa tempatan supaya faktor yang dikemukakan itu boleh digunapakai dan relevan dalam praktis semasa di Malaysia. Segala pandangan dan komen pakar tersebut akan diambil kira untuk menghasilkan suatu keputusan yang baru yang telah diubahsuai dikenali sebagai F’.

Faktor ubahsuai yang muktamad akan digunapakai dalam merangka dan menghasilkan satu senarai soalselidik. Soalselidik ini juga akan dirujuk kepada pakar bagi memastikan soalan-soalan yang dibentuk bertepatan dengan faktor-faktor yang disenaraikan. Sekiranya perlu diperbaiki, senarai soalselidik itu akan disemak dan dibentuk semula bagi tujuan penyemakan yang seterusnya. Proses ini dilakukan beberapa kali sehingga suatu senarai soalselidik yang muktamad dan telus diperolehi.

Langkah seterusnya, kajian soalselidik ini dihantar kepada responden yang telah dikenalpasti untuk mendapatkan maklumbalas tentang soalan yang diajukan yang melibatkan enam penguasa tempatan utama di Johor iaitu Majlis Bandaraya Johor Bahru, Majlis Perbandaran Muar, Majlis Perbandaran Batu Pahat, Majlis Perbandaran Kluang, Majlis Perbandaran Johor Bahru Tengah dan Majlis Perbandaran Kulai. Proses ini akan mengambil masa yang agak panjang bagi memastikan semua responden telah memberikan jawapan yang dikehendaki dan lengkap bagi tujuan analisis keputusan. Setelah semua hasil jawapan dikumpul, penyemakan dan menganalisa keputusan dilakukan. Dalam proses ini, pelbagai cara boleh diaplikasikan dan kebiasaannya analisa statistik dilakukan bagi memperolehi jawapan yang lebih bersistematik. Sekiranya keputusan yang diperolehi tidak bertepatan dengan objektif kajian, proses penyemakan semula akan dilakukan iaitu dengan merujuk semula kepada pakar di penguasa tempatan untuk memperbaiki dan mengubahsuai faktor penilaian tender atau senarai soalselidik tersebut supaya keputusan yang lebih baik dan jitu akan diperolehi.

Dalam proses menganalisa keputusan, semua parameter hasil daripada kajian soalselidik yang telah dilakukan akan dikenalpasti serta disusun mengikut senarai keutamaan dan mengikut faktor major yang telah dikenalpasti yang berkaitan. Proses ini memerlukan penelitian yang tinggi untuk menghasilkan satu sistem prototaip yang baik. Senarai yang disusun itu akan disemak dan diubah semula bagi menghasilkan satu keputusan yang muktamad bagi meneruskan fasa permodelan.

Sekiranya keputusan daripada soal-selidik itu memuaskan, barulah fasa kedua iaitu Modelling Phase dilaksanakan. Dalam fasa memodelkan keputusan, proses yang terlibat melibatkan Prototyping yang mana dua proses penilaian akan dilaksanakan di dalam fasa ini yang melibatkan penilaian secara formatif serta summative. Peringkat formative dijalankan secara berterusan semasa proses pembangunana prototaip dilakukan. Segala kemajuan akan sentiasa dirujuk kepada pakar, di dalam konteks ini adalah panel penilai tender bagi mempertingkatkan, menyemak, mengemaskini dan menilai pembangunan prototaip semasa. Peringkat penilaian summative pula melibatkan penilaian sistem prototaip selepas proses pembangunan. Beberapa pakar dari pihak JKR serta penguasa tempatan akan dijemput untuk memberi pandangan mereka tentang hasil prototaip. Komen serta cadangan akan diambil perhatian dan beberapa ubahsuai akan dilakukan bagi mempertingkatkan lagi sistem prototaip sehinggalah prototaip yang dihasilkan memenuhi kriteria dan memberi kepuasan kepada pihak penguasa tempatan.

5.4 Perolehan Maklumat (KA)

Pengekstrakan maklumat yang betul pada masa yang sesuai adalah penting dalam sebarang projek kajian. Tambahan pula, penyelidik secara umumnya mencari teknik perolehan maklumat secara inovatif bagi meyakinkan usaha kajian dengan desakan kesuntukan masa serta kekurangan sumber.

Ramai penyelidik berhempas-pulas dengan masalah pemilihan kaedah yang sesuai bagi menjawab soalan kajian yang mereka cuba kaji. Walaupun selepas menentukan topik bagi kajian dan mengenalpasti kaedah kajian, memformulasi rangkakerja perolehan maklumat yang sesuai sangat penting dalam sebarang projek kajian terutamanya yang mempunyai hubungan dengan topik pengurusan, seperti pengurusan pembinaan. Perolehan maklumat diperlukan bukan sahaja untuk mengekstrak dan menggabungkan maklumat daripada sumber-sumber explicit yang didokumenkan, tetapi juga untuk mengeluarkan dan menghalusi ilmu daripada pakar yang berpengalaman. Seperti juga di dalam bidang lain, penyelidik di dalam lapangan pengurusan pembinaan juga berdepan dengan cabaran mempertimbangkan maklumat pengenalpastian, pembetulan dan penyulingan maklumat yang relevan daripada pelbagai penerbitan yang berkembang cepat, ilmuan serta sumber-sumber lain, seperti internet.

Kebanyakan aktiviti penyelidikan dalam pengurusan pembinaan membataskan kepada sempadan domestik, negara dan budaya disebabkan oleh peningkatan yang signifikan bersama perisai teknologi serta peningkatan trend globalisasi. Loosemore (1999) membangkitkan secara relatif aktiviti penyelidikan yang rendah tahapnya di dalam pengurusan pembinaan merentasi sempadan negara. Menurut Palaneeswaran (2003) alasan untuk ini boleh didasarkan daripada pelbagai faktor yang menyumbang, seperti:

√ Kekurangan ilmu dalam menggunakan landasan perolehan ilmu yang moden √ Keengganan untuk berubah/belajar, terutamanya di dalam konteks sumber kurang relevan dalam senario tempatan √ Desakan sumber (kos, masa dan kemudahan lain) √ Kekurangan model yang relevan bagi perolehan maklumat berstruktur √ Kekurangan ilmu berkenaan sumber maklumat

Fasa KA yang sempurna melibatkan mengekstrak, menstruktur dan mengorganisasi maklumat daripada satu atau lebih sumber. Maklumat daripada pakar perlu diekstrak dan diwakilkan dalam satu bentuk yang boleh ditinjau yang menghasilkan model konseptual. Oleh kerana pakar tidak secara explicit sedar konsep yang diutarakan, fasa ini boleh melibatkan perbincangan dan perundingan yang mengambil masa yang sangat panjang.

Menurut Welbank (1983), kaedah yang paling biasa dalam mencari fakta dalam sebarang kajian adalah melalui pemantauan dan pensampelan daripada rekod sedia ada, temubual atau perbincangan berkumpulan, serta soalselidik. Semua kaedah ini terdapat dalam fasa perolehan maklumat, walaupun, sebagaimana kita boleh lihat, perlunya lebih daripada satu kaedah di dalam satu-satu kajian. T erdapat banyak kaedah bagi KA. Maklumat boleh diperoleh secara langsung daripada pakar, melalui persoalan ringkas dalam suatu cara yang explicit, ia mungkin juga diperolehi secara tidak langsung daripada pemerhatian atau melalui sumber-sumber kepakaran yang lain seperti manual latihan, atau boleh juga diperolehi melalui gabungan teknik-teknik yang berkenaan dan bersesuaian. G. C. Helmstadler (1970) telah melabelkan kaedah biasa bagi perolehan ilmu sebagai:

▪ Tenasiti – kesanggupan untuk menerima idea sebagai ilmu yang sahih kerana idea berkenaan telahpun diterima sekian lama atau selalu diulang yang mana terdapatnya aura bagi kebenaran yang tidak dapat dipersoal. ▪ Intuisi – tanpa sebarang usaha intelectual atau penglibatan proses yang melibatkan pancaindera tetapi disebabkan persepsi atau naluri individu. ▪ Autoriti – penerimaan sesuatu idea sebagai ilmu sahih disebabkan sumber yang dihormati dan dipercayai seperti penulisan keagamaan dan sebagainya yang didakwa sebagai sahih. ▪ Rationalism – cara pemikiran yang mana ilmu dibangunkan melalui proses kewarasan sahaja, maklumat dinyatakan secara berhati-hati dan diikuti oleh peraturan logikal bagi menyampaikan kesimpulan yang boleh diterima. ▪ Empiricism – cara peningkatan ilmu melalui pemerhatian terhadap kejadian yang sebenar iaitu diketahui melalui pengalaman yang dialami melalui pancaindera. ▪ Sains – penggabungan elemen rationalism dan empiricism, mengadaptasi logik rasional dan memeriksa setiap langkah melalui pemerhatian empirikal.

Analisis sistem adalah aktiviti yang lebih mudah berbanding KA. Di dalam analisis sistem, jenis maklumat yang diperlukan adalah jelas. Seseorang pakar di dalam sesuatu bidang tidak hanya seorang yang tahu banyak fakta dan prosedur. Melalui bertahun-tahun pengalaman yang diperolehi tidak keterlaluan jika dikatakan keputusan yang bijak dan tepat dapat dilakukan walau dalam apa situasi apapun. Sesetengah ilmu yang diperolehi daripada pengalaman terdahulu, tidak dapat dicari di dalam buku ataupun di dalam set peraturan prosedur sekalipun. Biasanya, orang yang berpengalaman membuat justifikasi berdasarkan intuisi atau naluri, di mana untuk membuat sesuatu keputusan atau justifikasi tidak memerlukan pernyataan secara explicit.

KA akan melibatkan banyak masa diluangkan untuk perbincangan dan berhujah. Kuputusan perlulah direkod, dan kesimpulan atau model yang dibangunkan perlulah dipersetujui oleh pakar. Ini memerlukan penggunaan yang efektif dalam percakapan serta perkataan yang ditulis, perwakilan yang diagramatik dan interpretasi gerak bahasa. Komunikasi yang lemah akan menyebabkan perolehan maklumat yang kurang berkesan dan tidak meyakinkan.

Penyelidik yang membuat KA perlu melalui proses pembelajaran secara berterusan. Apabila membuat sesuatu tugas, penyelidik perlu bersedia untuk mempelajari suatu domain ilmu yang baru, dan cukup memahami terminologi serta prinsip bagi melicinkan proses perbincangan dengan pakar yang diperakukan. Penyelidik perlu sentiasa mengikuti perkembangan terbaru yang memerlukannya menguasai ilmu di dalam sesuatu subjek seperti logik formal, teori kebarangkalian dan psikologi, dan berkebolehan menghargai kerelevanan pemkembangan di dalam subjek-subjek berkenaan. Penyelidik juga perlu berfikiran terbuka dan mampu mengelesaikan masalah dalam situasi dan cara yang berbeza.

Apa yang diperlukan di dalam KA merupakan suatu huraian yang lengkap dan tepat daripada pakar yang menyampaikan maklumat, dan dengan cara bagaimana maklumat berkenaan diuruskan, di dalam ruangan kepakaran yang spesifik yang dikaji. Butir-butir yang sebenar apa yang terlibat sangat bergantung kepada domain maklumat, jadi tiada huraian yang tetap dan muktamat dapat diberi. Pada suatu peringkat yang simplistik maklumat berkenaan boleh dianggap sebagai fakta atau peraturan, tetapi di dalam praktis ia adalah terlalu simplistik walhal ilmu adalah lebih kompleks, melibatkan andaian dan cabaran kepada kepercayaan. Ia merupakan cara bagaimana pakar menguruskan, mengawal dan memanipulasi ilmu serta yang penting juga adalah bagaimana pakar mengurus dengan ketidaklengkapan dan ketidaktentuan.

Di dalam perolehan maklumat, penyelidik perlu mempunyai kepercayaan terhadap faedah kajian yang dijalankan serta nilai keputusan yang diperolehi. Penyelidik mempelajari tentang apa yang mungki serta apa yang bernilai di dalam KA. Bagi seseorang pakar mengekalkan semangat dan kesanggupan bekerjasama, beliau perlu melihat bahawa usahanya adalah produktif dan menguntungkan semua pihak. Ini bermaksud bahawa pada peringkat awal lagi beliau perlu juga mengutarakan pendapat mengenai tentatif keputusan atau model. Walaupun beliau tidak bersetuju dengan model yang dicadangkan, pendapat dan kritikan membina beliau perlu diambilkira, dan ini merupakan kaedah yang baik di dalam memperolehi fakta, peraturan ataupun penerangan lanjut. Walaupun pakar mungkin akan terlupa serta tertinggal maklumat-maklumat penting semasa sesi soaljawab, beliau akan berasa jauh lebih mudah untuk mengkritik atau menilai suatu formulasi yang diutarakan kepada beliau secara bebas. Cleal dan Heaton (1988) telah mengenalpasti 4 pengelasan bagi KA iaitu:

□ Analisis teks – KA tanpa menggunakan bantuan pakar tetapi melalui penggunaan buku-buku teks dan manual sahaja. □ Analisis temubual – menghendaki penyelidik mempelajari protokol verbal / lisan, respon soalselidik dan sebagainya dengan mendapatkan maklumat secara langsung daripada pakar. □ Analisis kelakuan – memerlukan penyelidik untuk membuat kajian pemerhatian seperti menjalankan penggambaran filem ke atas pakar. Secara umumnya, adalah tidak mencukupi jika hanya membuat pemerhatian terhadap kelakuan atau prestasi pakar tetapi juga memerlukan perbicaraan lisan dan penerangan bagi sesuatu keputusan. □ Induksi mesin – melalui penggantian KA dengan tugas yang kurang rumit dengan mengumpulkan sejarah kes. Bagaimanapun, terdapat had bagi teknik ini. Kaedah ini tidak akan dibincangkan dengan lanjut disebabkan ketidaksesuaian dengan praktis pengurusan pembinaan.

Analisis teks

Melalui kaedah ini, penyelidik perlu mengasimilasi maklumat melalui cara yang rumit. Sekiranya analisis teks merupakan sumber utama maklumat, penyelidik perlu menyelesaikan masalah dan dilema tanpa sebarang rujukan kepada pakar luaran. Walaubagaimanapun, hasilnya mungkin tidak meyakinkan dan tidak menyokong faktor praktikal. Ini memungkinkan penyelidik menemui kesukaran untuk membuat penilaian dan mungkin tidak menyedari kebanyakan masalah domain yang timbul. Tambahan lagi, secara umumnya kaedah ini memerlukan penyelidik untuk menjadi pakar di dalam suatu domain yang mana pakar yang sebenar lebih mengetahui mengenainya.

Masalah bagi penggunaan analisis teks melalui penggabungan dengan teknik lain adalah penyelidik mungkin akan mula memperoleh sesetengah ciri-ciri pakar tanpa mempunyai pemahaman yang sesuai tentang kepakarannya. Hasil yang positif ialah apabila penyelidik dan pakar berupaya menggunakan bahasa yang sama dan saling memahami di dalam menghuraikan masalah.

Menurut Cleal dan Heaton (1988), sekiranya analisis teks digunakan semasa fasa permulaan KA sebagai jalan ke arah ‘mendidik’ penyelidik, penyelidik kemudiannya akan berupaya berbual dengan pakar di dalam bahasa yang seiring tetapi mungkin penyelidik akan memikirkan maksud sesuatu benda tetapi pakar pula menggunakannya di dalam cara yang berlainan. Kesukaran simantik kerap berlaku semasa proses KA dan hanya boleh ditangani dengan menuntut pakar untuk menerangkan segala keraguandan diikuti dengan proses rekabentuk iteratif yang mana memerlukan pakar untuk memberi komen terhadap setiap peraturan, prosedur, praktis konvensional, prestasi sistem dan sebagainya.

Analisis Temubual

Analisis temubual adalam teknik explicit KA. Ia memerlukan penyelidik untuk berinteraksi dengan pakar. Teknik explicit bergantung kepada domain pakar yang memberitahu penyelidik tentang ilmu yang dikehendaki melalui cara yang komprehensif dan boleh difahami. Bertanyakan pakar mengenai kepakaran mereka mempunyai beberapa kelebihan, antaranya ia mudah diinterpretasi. Menyediakan soalselidik yang telah direkabentuk dengan baik, ia lebih mudah untuk dianalisa dan menterjemahkan maklumat berkenaan. Walaubagaimanapun, terdapat juga kelemahan berkaitan analisis temubual, antaranya, penyelidik perlu tahu soalan bagaimana yang perlu ditanya. Ini akan menjadi rumit sekiranya penyelidik mempunyai ilmu yang sedikit di dalam kepakaran yang perlu dikaji. Kemudian, sekiranya soalselidik adalah terlalu terhad atau terbatas terhadap jawapan yang dibenarkan, penyelidik mungkin akan terlepas maklumat yang mana sangat penting atau tertinggal beberapa parameter yang mana dipraktiskan oleh pakar di dalam kepakarannya. Penyelidik perlu menentukan tentang maklumat bagaimana diperlukan dan juda memutuskan bagaimana maklumat berkenaan akan dianalisa sebelum membuat soalselidik. Soalselidik berkenaan perlulah jelas dan tidak berat sebelah.

Masih terdapat beberapa masalah penyelidik perlu titikberatkan. Pendekatan pertama untuk mengelakkan masalah berkenaan adalah dengan lebih bertanyakan soalan yang terbuka dan tidak terhad. Soalselidik yang secara primernya adalah soalan terbuka akan menghasilkan lebih banyak data, di dalam cara yang kurang berstruktur tetapi munasabah. Bagaimanapun, secara idealnya soalan sedemikian akan menghasilkan data yang mana tidak mustahil untuk diinterpretasikan.

Teknik asas bagi kaedah analisis temubual adalah untuk mendefinisikan daerah kecenderungan (bagi kes KA, aspek ilmu pakar dititikberatkan). Setelah daerah kecenderungan digariskan secukupnya, ia perlu didefinisikan dalam terma yang mengandungi domain. Secara tipikalnya, elemen yang dipilih bagi mewakili domain perlu mengambilkira semua aspek di mana pakar fikir ianya adalah penting. Penentuan elemen berkenaan memerlukan penyelidik untuk menemubual pakar, mengkaji tugasan dan mempersetujui aspek-aspek pentingnya. Setelah domain telah dihuraikan secukupnya dalam terma elemennya, pakar diperlukan untuk meletakkan elemen berkenaan kepada pandangan dan persepsi beliau sendiri.

Analisis Kelakuan

Selain daripada menjalankan analisis temubual, penyelidik juga boleh membuat analisis melalui pemerhatian. Teknik pemerhatian dan pemantauan boleh dijalankan dalam pelbagai bentuk. Ini melibatkan memecahkan kelakuan pakar secara mekanistik dan mengkaji setiap praktis yang dilakukan. Analisis juga boleh dilakukan dengan lebih holistik, umpamanya merakamkan kelakuan pakar di dalam video dan kemudian menentukan kepakaran beliau daripada pemerhatian.

Kelebihan teknik sebegini adalah penyelidik tidak akan terlepas atau tertinggal sebarang perkara penting yang perlu diketahui dan dikaji. Ia dapat menangkap perlaksanaan tugas oleh pakar dan boleh dilihat bahagian demi bahagian, atau dengan pergerakan yang perlahan ataupun cara-cara lain mengikut kelapangan masa penyelidik. Teknik ini tidak memerlukan pakar untuk mengulang tugas yang sama berulang kali. Penyelidik boleh meneliti daerah yang berasingan dan membandingkan apa yang pakar katakan dengan apa yang telah dilakukannya. Dengan ini, jumlah masa pakar yang digunakan untuk menjalankan penyelidikan adalah pada tahap yang minimum.

Pemerhatian terhadap pakar memberi data yang berkualiti yang mana tidak akan didapati dengan cara lain. Ia membekalkan sekurang-kurangnya satu contoh bagaimana pakar mempraktikkan ilmunya bagi melaksanakan sesuatu tugas.

5.4.1 Tinjauan Soalselidik

Kekukuhan fakta teoritikal serta keyakinan di dalam penyelidikan serta potensinya adalah sangat penting kepada bukan sahaja golongan professional di dalam sesuatu bidang malahan juga masyarakat umum yang kebiasaannya merujuk berdasarkan keputusan major terhadap bukti dan bukan menerima apa sahaja yang dinyatakan tanpa ada sebarang cabaran terhadap polisi, fakta dan praktis konvensional yang kukuh serta relevan. Keyakinan tersebut tidak akan berkembang malahan tidak akan kekal sekiranya hasil penyelidikan dari masa ke semasa didapati berdepan dengan kesalahan yang serius. Individu yang tidak terlatih ataupun cuai sama ada di dalam bidang akademik mahupun sektor sosial atau perniagaan, boleh menghasilkan keputusan yang mengelirukan. William A. Belson (1981) telah menyenaraikan antara kesalahan ketara yang biasa dilakukan oleh penyelidik di dalam membuat tinjauan, iaitu:

√ Menggunakan sampel yang sangat kecil bagi mewakili sampel yang umum yang mempunyai skop yang besar √ Menggunakan hanya respon oleh sukarelawan bagi mewakili hasil keputusan secara umum dan bukan golongan ilmuan mahupun profesional √ Penggunaan keputusan daripada tinjauan secara pos yang mana peratusan mengembalikan soalselidik yang lengkap adalah sangat rendah √ Menggunakan perwakilan sebagai populasi secara umum terhadap bukti perbincangan berkumpulan √ Bertanya soalan yang mana belum diuji bahawa ia mudah difahami sebagaimana dimaksudkan √ Bertanya maklumat yang sensitif dan terlalu bergantung kepada ingatan memori melalui soalan yang tidak matang yang direkabentuk secara lewa √ Menggunakan penemuduga yang tidak terlatih serta penyeliaan yang tidak dilakukan dengan baik √ Interpretasi terhadap keputusan numerikal sama ada tidak matang atau terlampau kompleks

Penyelidik yang berpengalaman dan bijak yang memahami kedua-dua kaedah metodologi serta saintifik tidak akan terperangkap di dalam kesalahan yang major dan tidak memungkinkan mengheret pembuat keputusan terperangkap bersamanya. Mengenalpasti kesalahan yang mungkin merupakan pendekatan yang realistik bagi mengenalpasti jenis soalan yang mengelirukan serta tidak matang yang biasa berlaku dan sebagai pertimbangan terhadap kelaziman pembohongan di sebalik kekeliruan (William A. Belson, 1981).

Masalah yang perlu dititikberatkan oleh penyelidik semasa melakukan sesi temubual ialah berkaitan dengan persepsi pakar mengenai nilai kajian yang dijalankan. Sekiranya pakar merasakan terancam dan tidak bersedia untuk terdedah dengan sistem kajian, kegagalan kajian mungkin akan berlaku. Salah satu kunci kejayaan ialah adanya kerjasama sepenuhnya bagi kedua-dua pihak pengurusan dan pakar yang terlibat. Mungkin sesetengah pakar akan melihat bahawa kajian sistem adalah bagi menggantikan khidmatnya sebagai seorang pakar, lebih daripada mengurangkan bebanan kerja dan memberi ruang kepada mereka untuk menyelesaikan masalah yang lebih kompleks, mecabar dan penting. Secara umumnya, kajian sistem yang dijalankan disalahfaham oleh sesetengah profesional kerana sistem yang diwujudkan adalah bagi membekalkan panduan lebih daripada kepakaran. Adalah penting bagi pakar untuk mengenalpasti perkara sebegini dan melihat sistem sebagai suatu bantuan daripada ancaman kepada mereka.

Kajian in menggunakan kaedah tinjauan soalselidik sebagai salah satu kaedah mendapatkan maklumat bagi mendapatkan maklumat daripada mereka yang berpengalaman bagi memenuhi salah satu objektif yang diutarakan iaitu mengenalpasti prosedur di dalam pemilihan kontraktor pembinaan bagi projek-projek kerajaan. Salah satu ciri soalselidik ini ialah soalan-soalan umum bagi temubual tidak berstruktur dilaksanakan terlebih dahulu dikenali sebagai pilot study sebelum peringkat temubual seterusnya iaitu temubual semi-struktur serta temubual berstruktur dijalankan ke atas responden. Keputusan daripada soalselidik adalah bersandarkan kepada gabungan pengalaman dan kebijaksanaan sepenuhnya dan dipertimbangkan sangat penting dan berharga di dalam mempengaruhi hasil kajian.
5.4.2 Masalah Berkaitan Dengan KA

KA terdedah dengan beberapa masalah major yang boleh memberi kesan terhadap fasa penyelidikan. Secara umunya masalah berkenaan boleh diinterpretasi melalui bagaimana maklumat yang dikehendaki dapat diperolehi daripada pakar serta bagaimana maklumat berkenaan kemudiannya distruktur kepada suatu bentuk asas maklumat yang sesuai dan relevan.

Kebiasaannya, penyelidik dimerlukan untuk berbincang dan menemubual beberapa pakar bagi sesuatu praktis yang hampir sama. Ini akan menimbulkan beberapa masalah. Biasanya, pakar akan mengemukakan praktis atau data yang agak bertentangan antara satu sama lain. Ini akan menyebabkan penyelidik menghadapi resolusi konflik yang serius yang mana perlu diambil bagi mewakili apa yang dikajinya. Kadangkala, maklumat yang berkonflik adalah hasil daripada maklumat yang kabur. Ini perlu diselesaikan melalui mengutarakan kembali masalah yang timbul dan menentukan alasan mengapa terjadinya konflik atau kekaburan.

Masalah lain melalui KA adalah persepsi pakar mengenai nilai kajian yang akan dijalankan. Sekiranya pakar merasa terancam atau didedahkan dengan perkara baru yang belum lagi dirasakan sesuai dipraktiskan, kemungkinan penyelidikan berjaya adalah rendah. Salah satu kunci kejayaan bagi KA adalah kerjasama penuh oleh kedua-dua pengurusan dan pakar yang terlibat.

Antara lain masalah major yang dihadapi semasa KA adalah menterjemahkan perolehan maklumat kepada prosedur, peraturan dan praktis yang sesuai yang mana boleh disesuaikan dan diinput ke dalam kajian yang dilakukan.

Salah satu cara bagi menyelesaikan masalah yang berkaitan dengan KA adalah dengan mengadaptasi suatu pendekatan berstruktur. Cleal dan Heaton (1988) melaporkan bahawa syarikat-syarikat seperti Scicon dan pusat sistem berasaskan maklumat menekankan keperluan untuk membangunkan suatu spesifikasi formal. Ini melibatkan pemantauan ke atas struktur tugas yang terlibat, kelas aktiviti fungsian dan keperluan pengguna. Salah satu kelebihan yang didakwa daripada pendekatan ini ialah ia membenarkan penyelidik untuk berurusan dengan pengkalan ilmu yang lebih luas dan besar. Apa yang menjadi masalah bagi pendekatan ini adalah tiada cara yang mudah bagi menentukan struktur ini.

Penyelesaian lain ialah dengan menyekat domain di bawah pertimbangan. Sebagai contoh, pertimbangkan diagnosis kegagalan daripada menggunakan permodelan. Kaedah ini akan mengurangkan banyak masalah berkaitan KA tetapi ia membataskan aplikasi.

5.5 Decision Support System (DSS)

Decision Support System (DSS) merupakan sistem berasaskan komputer yang menyediakan sokongan interaktif kepada pengguna semasa proses membuat keputusan. Teknologi DSS adalah sangat relevan dengan setiap bidang industri moden kini, daripada pandangan untuk mendapatkan keputusan yang lebih konsisten dan meyakinkan. Selari dengan kemajuan teknologi, jumlah maklumat dan ilmu yang perlu diuruskan oleh jurutera semakin meningkat. Ini membuatkan pencarian terhadap teknologi komputer yang lebih maju untuk mencapai kebolehfungsian yang lebih tinggi, fleksibeliti dan perlaksanaan yang lebih berkesan terhadap intelligent system itu sendiri. Ilmu kejuruteraan adalah dipertimbangkan sebagai calon teknologi primer untuk membina generasi baru intelligent system.

Idea bagi Intelligent Decision Support System (IDSS) semakin luas diperdebatkan di serata tempat. Kita dapat memerhati banyak persidangan dan bengkel melaporkan beberapa usaha penyelidikan dalam subjek berkenaan. Para penyelidik adalah terdiri daripada pelbagai komuniti dalam lapangan yang pelbagai seperti sains komputer, kejuruteraan mekanikal, kejuruteraan elektronik, kejuruteraan awam, sains senibina dan sebagainya tetapi masih kita tidak dapat melihat halatuju konsepnya, atau sekurang-kurangnya tiada konsep penerimaan konsep intelligent system secara meluas.

DSS lebih cenderung kepada sistem perisian yang besar. Ini bermaksud pelaburan yang besar dan pembangunan jangkamasa yang panjang. Demikian, sistem yang cekap dan berkesan perlu dilengkapi dengan fleksibeliti sebagai persediaan pembangunan teknologi masa depan dan penyesuaian umum terhadap permasalahan yang mungkin akan timbul kelak pada masa hadapan.

Fenomena kegilaan teknologi maklumat telah mempengaruhi kebanyakan penyelidik membangunkan IDSS. Penyelidik dalam pelbagai bidang telah mencuba beberapa pendekatan bagi membangunkan model yang sesuai bagi menghuraikan dan memformalkan masalah membuat keputusan yang kritikal. Mereka juga cuba memetakan model berkenaan dalam program komputer dan kurang atau lebih telah mengalihkan program mereka kepada keperluan dan kualiti otak manusia.

Kebanyakan sistem berasaskan komputer dilihat mempunyai peranan secara pra-dominan dengan menyediakan keputusan yang dilihat logikal dan bersistem. Demikian, ia dioperasikan sedemikian sebagai sama ada untuk mengesahkan keputusan yang dikemukakan (bertindak dalam fasa analisis) atau untuk menghasilkan maklumat untuk produksi (bertindak dalam fasa yang teratur).

Pembangunan teknik decision making berasaskan komputer masih, sehingga sekarang, di atas suatu dasar yang sedikit demi sedikit diikuti dengan keperluan spesifik kumpulan yang membangunkan. Proses ini, merencanakan penyelesaian bagi keperluan yang khusus, harus dikenalpasti sebagai halatuju pembangunan semulajadi dalam semua situasi kejuruteraan. Matlamat dalam aktiviti kejuruteraan bukanlah sekadar mengikuti secara sistematik melalui proses decision making dengan mengubah setiap fasa pada satu-satu masa ke dalam prosedur berasaskan komputer. Pembangunan dimulakan dalam daerah yang mempunyai keperluan yang tinggi atau yang mempunyai justifikasi yang lebih mudah. Teknik keratan-keratan faktor penilaian ke atas keputusan telah dibangunkan, tiada dasar yang umum, tetapi semua kewujudannya adalah di bawah satu objektif dan matlamat yang khusus.

Jika teknik yang sedia ada (atau program sedia ada) dikategorikan di bawah satu objektif dan matlamat yang khusus, peranannya di dalam lingkungan proses membuat keputusan yang meliputi setiap aspek menjadi jelas. Ia juga membantu untuk menjelaskan bidang penilaian di mana telahpun berjaya dikomputerkan dan bidang yang berkenaan yang telah diabaikan. Teknik pengumpulan dalam IDSS membenarkan pengguna yang berpotensi untuk memilih atau mengumpulkan maklumat yang relevan, daripada yang disenaraikan yang mana akan memberi kesesuaian kepada keperluannya kelak melalui keputusan yang dihasilkan.

Kepentingan IDSS kepada dunia pengkomputeran khususnya dalam bidang kejuruteraan awam, seni bina dan sebagainya tidak dapat disangkal lagi. IDSS dapat meningkatkan produktiviti dan kualiti dalam setiap keputusan yang dihasilkan. Berikut merupakan beberapa kepentingan IDSS yang dirasakan bertepatan dengan objektif pembangunannya.

√ Memendekkan masa penghasilan sesuatu keputusan √ Mengurangkan kesalahan membuat keputusan √ Menjadikan pengurusan terhadap keputusan tenaga kerja lebih efektif √ Membantu inisiatif R&D yang lebih bermakna disebabkan integrasi dengan amalan produksi semasa √ Membawa kepada perubahan / pindaan yang lebih mudah bagi pengguna √ Menyediakan lebih potensi penggunaan komputer dalam kehidupan seharian √ Membantu memastikan keputusan yang sesuai, lebih telus, meyakinkan dan relevan daripada teknik manual yang dipraktiskan sekarang yang kurang meyakinkan √ Membantu dalam melengkapi input yang lebih kepada pengguna kepada keputusan yang dibuat √ Mengurangkan tenaga kerja pengurusan dan kejuruteraan √ Menyediakan analisis fungsi yang lebih baik bagi mengurangkan pengajian prototaip √ Menyediakan keputusan yang dapat digunakan dengan lebih meyakinkan lagi

5.5.1 Konsep DSS

Menurut Abdullah (2003), konsep DSS adalah berdasarkan andaian mengenai peranan komputer di dalam menyokong membuat keputusan:

▪ DSS memerlukan sokongan manusia yang mana ianya tidak boleh diselesaikan oleh komputer sahaja. Ia mesti menyokong pembuat keputusan tetapi bukan menggantikan justifikasinya. ▪ Kelebihan utama DSS ialah kepada masalah semi-struktur dan tidak berstruktur, di mana analisis boleh disistemkan pada komputer tetapi justifikasi pembuat keputusan diperlukan untuk mengawal prosesnya. ▪ Penyelesaian masalah yang efektif merupakan interaktif dan memerlukan komunikasi di antara pengguna dan sistem sendiri.

5.6 Analytic Hierarchy Process (AHP)

AHP merupakan satu rangkakerja logik dan penyelesaian masalah yang dicapai melalui persepsi mengorganisasi, perasaan, pengadilan dan memori ke dalam suatu daya hierarki yang mempengaruhi hasil keputusan (Saaty, 1994). Ia diperkenalkan oleh Saaty dalam tahun 1970an. Melalui teknik ini, penyelesaian masalah yang kompleks boleh dihuraikan kepada beberapa sub-bahagian. Dengan cara ini, ia menyediakan pendekatan berstruktur bagi memahami masalah serta ia juga membantu penyertaan pakar memfokuskan kepada setiap kriteria pada satu-satu masa (Saaty, 1980). Sifat tersendiri AHP secara umunya adalah struktur berhierarki yang sistematik, perbandingan secara bijak serta penilaian kepada ketidakkonsistenan. Perisian terkini bagi AHP, ‘Expert Choice 2000 Professional’ termasuk suatu alternatif mode ideal memsistesis yang mana membenarkan jumlah alternatif ditambah lebih daripada satu. Ini membolehkan pengiraan keutamaan terhadap alternatif sedia ada apabila memperkenalkan alternatif yang baru. Expert Choice (EC) merupakan perisian untuk menstruktur hierarki dan memsintesis justifikasi dengan cepat dan mudah serta menyingkirkan pengiraan yang merumitkan. Beberapa sifat perisian EC adalah:

□ Ia menawarkan paparan mesra pengguna yang membuatkan pembinaan model keputusan mudah dan jelas; □ Ia menawarkan suatu pandangan model yang mengandungi sama ada suatu pandangan pokok atau pandangan berkelompok terhadap hierarki keputusan; □ Ia tidak memerlukan justifikasi numerikal daripada pembuat keputusan tetapi lebih kepada perbandingan kesepadanan yang dilaksanakan secara numerikal, lisan atau grafik. Ini adalah kerana EC menukarkan justifikasi subjektif kepada skala satu hingga sembilan yang dijelaskan oleh teori AHP, dan kemudian kepada vektor keutamaan yang berguna; □ Ia dilakukan dengan peneliatian justifikasi yang dibuat oleh pembuat keputusan, dan mengukur secara konsisten justifikasi berkenaan; Ia membenarkan pemeriksaan semula dan pengulangkajian justifikasi bagi setiap peringkat hierarki, dan menunjukkan di mana ketidakkonsistenan wujud dan bagaimana untuk mengurangkannya bagi mempertingkatkan kualiti keputusan; □ Ia menyediakan aplikasi secara matematik yang komplikated dan proses dibuktikan bagi pengutamaan dan membuat keputusan. Dengan mengurangkan keputusan yang kompleks kepada suatu siri perbandingan kesepadanan, kemudian memsintesis keputusan, EC bukan sahaja membantu pembuat keputusan mendapatkan keputusan terbaik malah juga menyediakan suatu keputusan yang jelas rasional.

Dalam struktur berhierarki, matlamat utama ditempatkan pada struktur yang paling atas hierarki. Faktor penentuan dikategorikan secara sesuai kepada beberapa kumpulan dan sub-kumpulan. Setiap kumpulan, sub-kumpulan atau faktor penentuan dirujuk sebagai elemen daya di dalam struktur berhierarki. Kumpulan atau sub-kumpulan mewakili konsep yang lebih umum akan sentiasa berada di aras yang lebih tinggi daripada yang mewakili kurang konsep umum. Elemen yang paling spesifik (faktor penentuan) perlu disusun pada aras yang paling rendah (Chua, 2000).

Setiap elemen daya akan dibandingkan secara berpasangan dengan elemen daya yang lain dalam set yang sama mengikut sumbangan kepada aras yang atas. Tidak seperti kaedah tradisional yang diadaptasi oleh kebanyakan penyelidikan yang mana memerlukan penyelidik untuk menimbang elemen keseluruhan pada satu-satu masa. Melalui teknik AHP, hanya satu pasangan elemen difokuskan pasa satu-satu masa, dan bilangan elemen dalam satu set dihadkan kepada beberapa elemen sahaja. Dengan cara ini, ketidakkonsistenan dalam pengadilan dikurangkan kepada had yang lebih besar. Pengalaman dan kecenderungan merupakan merupakan penyatuan terbaik bagi prosedur ini sebagai penilaian intuitif kepada kepentingan seperti yang ditentukan (Chua, 2000).

5.6.1 Prinsip AHP

Terdapat empat prinsip yang digunakan dalam AHP bagi penyelesaian masalah, yang mana termasuklah penghuraian, prosedur pengutamaan, sintesis keputusan dan pengukuran ketidakkonsistenan di dalam justifikasi membuat keputusan (Abdullah, 2003).

5.6.1.1 Penghuraian

Prinsip pertama di dalam AHP ialah menghurai suatu masalah kepada suatu hierarki. Suatu hierarki merupakan struktur yang mewakili suatu masalah kompleks ke dalam beberapa peringkat (Saaty, 1994). Peringkat pertama merupakan matlamat yang perlu dicapai, diikuti dengan kriteria, subkriteria, dan seterusnya sehinggalah kepada peringkat terakhir di mana alternatif diletakkan. Peringkat di dalam sebarang hierarki bergantung kepada jumlah maklumat yang diperlukan oleh penganalisa untuk menilai sistem dan juga kompleksiti satu-satu masalah itu (Abdullah, 2003). Rajah 5.3 memberi gambaran kepada hierarki mudah, yang mana mengandungi tiga peringkat iaitu matlamat, kriteria dan altenatif-alternatif.

[pic]
Rajah 5.3 : Struktur hierarki (Sumber : Abdullah, 2003)
5.6.1.2 Prosedur Pengutamaan

Prinsip kedua di dalam AHP ialah penghasilan keutamaan di antara elemen pada setiap peringkat hierarki. Penganalisa keputusan membuat justifikasi di dalam persekitaran perbandingan mengikut kecenderungan relatif, kepentingan atau kemungkinan setiap set elemen dengan peringkat hierarki yang lebih tinggi (Abdullah, 2003).

Teori thrustworthy decision support haruslah mempunyai keunikan tersendiri di dalam perwakilan sesuatu justifikasi, skala diterbitkan daripada justifikasi ini, dan kemudian skala disintesis daripada skala berkenaan (Saaty, 1980). Di dalam perbandingan AHP, suatu skala sembilan mata digunakan bagi menilai kecenderungan bagi setiap pasangan item. AHP mencadangkan skala sembilan mata adalah disebabkan had psikologikal item 7±2 dalam perbandingan serentak adalah berguna di dalam praktis dan mempunyai elemen kepersisan. Justifikasi kualitatif juga diwakili oleh lima atribut iaitu equal, weak, strong, very strong dan absolute (Abdullah, 2003). Skala yang dicadangkan dan perwakilan numerikalnya ditunjukkan di dalam Jadual 5.2.

Jadual 5.2 : Perbandingan skala kesepadanan AHP (Sumber : Saaty, 1994)

|Intensiti Kepentingan |Definisi |Huraian |
|1 |Equal importance |Dua aktiviti menyumbang sama rata kepada |
| | |objektif |
|3 |Weak importance of one over another |Pengalaman dan justifikasi dengan kurang |
| | |jelas memihak kepada aktiviti satu lagi |
|5 |Essential or strong importance |Pengalaman dan justifikasi dengan jelas |
| | |memihak kepada aktiviti satu lagi |
|7 |Demonstrated importance |Suatu aktiviti dengan jelas berpihak dan |
| | |dominannya dibuktikan dalam praktis |
|9 |Absolute importance |Bukti memihak kepada satu aktiviti |
| | |merupakan kemungkinan yang paling tinggi |
| | |dalam susunan pengesahan |
|2,4,6,8 |Nilai antara dua justifikasi berdekatan |Apabila kompromi diperlukan |
|Timbal balik |Sekiranya aktiviti i mempunyai nilai lebih daripada sifar|Suatu andaian munasabah |
|nilai lebih daripada |ditetapkan ke atasnya dan dibandingkan dengan aktiviti j,| |
|sifar |aktiviti j mempunyai nilai timbal balik apabila | |
| |dibandingkan dengan i | |

Bagi perbandingan secara kesepadanan, bentuk matriks biasa digunakan. Menurut Saaty (1994), bentuk matriks adalah mudah dan menawarkan suatu rangkakerja bagi pengujian kekonsistenan, mendapatkan data perbandingan yang diperlukan dan menyediakan analisis sensitiviti bagi keseluruhan keutamaan apabila justifikasi diubah. Secara umumnya, sekiranya terdapat pelbagai elemen (katakan sebagai n elemen) yang perlu dibandingkan bagi matriks yang diberi, suatu jumlah n(n-1) .⁄ 2 justifikasi diperlukan (Abdullah, 2003).

Menurut Abdullah (2003), sekiranya seseorang perlu membandingkan suatu set n objek mengikut pertimbangan relatifnya. Objek berkenaan dipertimbangkan oleh A1, A2, ..., An yang mana diwakili oleh bentuk matriks A n x n yang mempunyai elemen aij. Sekiranya pertimbangan relatif elemen matriks A diwakili sebagai aij = wi .⁄ wj, matriks di bawah boleh mewakili perbandingan kesepadanan: [pic]
[pic]

Perbandingan kesepadanan harus dilakukan bagi setiap peringkat di dalam hierarki berpandukan peringkat yang lebih tinggi. Prosesnya boleh dilaksanakan daripada peringkat atas hierarki ke bawah hierarki yang mana penganalisa perlu menilai kepentingan kriteria dan kecenderungannya terhadap alternatif sedia ada.. Sebaliknya, perbandingan boleh juga dilakukan daripada bawah ke atas hierarki dengan menilai kecenderungan alternatif berdasarkan setiap kriterion sebelum menilai kepentingan kriteria (Abdullah, 2003).

5.6.1.3 Sintesis Keputusan

Sintesis merupakan suatu proses mempertimbang dan menggabungkan keutamaan melalui hierarki yang telah dibina yang membawa kepada keputusan keseluruhan. Sintesis perlu dilaksanakan bagi semua matriks yang dibangunkan dalam peringkat perbandingan kesepadanan untuk memperolehi pertimbangan relatif keseluruhan berdasarkan juga kepada elemen-elemen utama. Proses pengiraan diringkaskan dengan langkah-langkah berikut (Abdullah, 2003):

1. Bagi medapatkan matriks yang dinormalkan, nilai bagi setiap lajur perlu ditambah dan setiap kemasukan bagi setiap lajur perlu dibahagikan dengan jumlah lajur berkenaan. Langkah ini akan memberi perbandingan berguna di antara elemen di dalam hierarki. 2. Bagi mendapatkan vektor keutamaan bagi semua elemen matriks yang didasarkan kepada elemen utama, barisnya perlu dipuratakan, nilai bagi setiap baris matriks yang dinormalkan perlu ditambah dan dibahagikan baris dengan jumlah kemasukan bagi setiapnya. 3. Pertimbangan relatif terhadap pelbagai peringkat model perlu disatukan bagi mendapatkan suatu vektor pertimbangan komposit yang mana bertindak sebagai kadar (rating) keputusan alternatif di dalam mencapai objektif masalah yang paling umum. Pengulangan terhadap penyatuan ini menghasilkan pertimbangan elemen relatif pada peringkat yang paling rendah pada hierarki berdasarkan kepada objektif yang paling umum pada peringkat pertama. Menurut Zahedi (1986), pertimbangan relatif komposit vektor elemen pada peringkat Ki dengan berdasarkan kepada peringkat pertama boleh dikira daripada:

[pic]

C(I,K) = vektor pertimbangan komposit elemen pada peringkat Ki berdasaskan elemen pada peringkat 1;
Bi = ni-1 berdasarkan matriks ni dengan baris mengandungi eigen vektor anggapan; ni = bilangan elemen pada peringkat i.

5.6.1.4 Pengukuran Ketidakkonsistenan dalam Justifikasi Membuat Keputusan

AHP menyediakan suatu pengukuran bagi menguji darjah ketidakkonsistenan yang dikenali sebagai Indeks Kekonsistenan (CI) bagi justifikasi membuat keputusan. Ia membantu pembuat keputusan untuk mengenalpasti kesalahan yang mungkin dalam menyatakan justifikasi, begitu juga ketidakkonsistenan sebenar di dalam proses justifikasi. Menurut Saaty (1983), CI boleh didapati dengan mengira setiap matriks seperti berikut:

[pic] di mana: n = saiz matriks λmax = nilai eigen maksimum

Perbezaan (λmax – n) boleh digunakan bagi mengukur ketidakkonsistenan. Kekonsistenan yang sempurna (λmax – n) merupakan nilai sifar. Tetapi kebiasaannya (λmax ≥ n), di mana n merupakan dimensi matriks perbandingan kesepadanan. Lebih hampir nilai CI kepada sifar, lebih baik keseluruhan kekonsistenan matriks terhadap justifikasi perbandingan elemen yang terlibat. Bagi mendapatkan λmax, pertama perlu dikira jumlah matriks dipertimbangkan dengan mendarabkan setiap pertimbangan dengan matriks perbandingan kesepadanan dengan setiap vektor keutamaan. Kemudian λmax, boleh didapati dengan membahagikan semua elemen jumlah matriks dipertimbangkan derdasarkan elemen vektor keutamaan, dan kemudian perlu dikira purata nilai-nilai berkenaan (Abdullah, 2003).

Kekonsistenan boleh disahkan dengan menggunakan Nisbah Kekonsistenan (CR) atau juga dikenali sebagai Nisbah Ketidakkonsistenan (IR). IR merupakan suatu pengukuran ketidakkonsistenan dalam justifikasi, di mana:

CR atau IR[pic]

Indeks Rawak (RI) merupakan suatu simulasi kepada suatu nombor yang besar yang secara rawaknya menghasilkan perbandingan kesepadanan bagi saiz matriks yang berbeza yang dilaksanakan oleh Saaty, berdasarkan kepada pengiraan purata indeks kekonsistenan (CI). Kepentingan nilai RI ialah nisbah CI bagi suatu set justifikasi tertentu kepada RI mempunyai saiz matriks yang sama. Nilai paiwai RI diberikan di dalam Jadual 5.3.

Jadual 5.3 : Indeks rawak (Sumber : Saaty, 1994)

Saiz Matriks |1 |2 |3 |4 |5 |6 |7 |8 |9 |10 |11 |12 |13 |14 |15 | |Indeks Rawak |0 |0 |0.58 |0.9 |1.12 |1.24 |1.32 |1.41 |1.45 |1.49 |1.51 |1.54 |1.56 |1.57 |1.58 | |

Pembuat keputusan tidak perlu menjangkakan kekonsistenan yang sempurna tetapi peratusan ketidakkonsistenan yang dipertimbangkan sebagai boleh diterima atau boleh ditoleransi dalam pernyataan kecenderungan peribadi adalah memadai (Dyer, 1990). Nisbah Ketidakkonsistenan (IR) antara 0 dan 0.10 atau di dalam lingkungan 10% terhadap suatu output daripada justifikasi rawak adalah boleh diterima (Saaty, 1994). IR yang lebih tinggi (lebih besar daripada 10%) pada sebarang peringkat atau dalam sintesis akhir dipertimbangkan sebagai justifikasi adalah tidak konsisten. Walaupun ia tidak menjejaskan keseluruhan model, tetapi adalah dicadangkan bahawa pengkajian semula dilakukan dan cuba mencari punca yang mungkin terhdap ketidakkonsistenan (Saaty, 1983).

5.7 Konsep Pangkalan Data

Konsep pangkalan data mula digunakan dalam pertengahan 1960-an. Pangkalan data merupakan himpunan data-data yang berkaitan yang dikongsi bersama oleh berbagai kategori pengguna bagi memenuhi kehendak dan keperluan maklumat sesebuah organisasi.

Jika dibandingkan dengan sistem pengurusan maklumat secara tradisional, penggunaan pangkalan data membawa lebih banyak kebaikan. Penggunaan pangkalan data akan membolehkan pengawalan data lebih mudah dilakukan kerana disimpan di suatu lokasi yang sama. Maka data akan lebih mudah untuk dikemaskini atau diselaraskan. Perkongsian data antara individu atau jabatan menjadi lebih baik kerana data-data tersebut dipunyai oleh organisasi dan bukan individu atau jabatan tertentu. Sistem keselamatan yang lebih baik seperti penggunaan kata laluan juga boleh diwujudkan di dalam pangkalan data.

Penggunaan pangkalan data memudahkan penyimpanan maklumat dan menjadikannya amat sesuai untuk digunakan di dalam menggantikan sistem tradisional industri pembinaan. Di dalam industi pembinaan, penggunaan pangkalan data dapat memastikan semua pihak yang terlibat dalam projek pembinaan memperoleh setiap maklumat yang berkaitan dengan projek tersebut dengan cepat dan efektif.

Proses berasaskan komputer sangat diperlukan kerana ia akan mempengaruhi aktiviti industri yang tidak menentu. Rekabentuk sesuatu sistem digambarkan bukan hanya mengenai penghasilan suatu pangkalan data yang kompleks atau semata-mata sebagai penggunaan perisian yang rumit tetapi juga simbol kepada kecanggihan teknologi dan yang pentingnya lebih kepada mencari jawapan kepada soalan-soalan kejuruteraan yang komplikated. Sistem yang ideal seharusnya menjadi salah satu sistem pelaksanaan jabatan-jabatan kerajaan yang tetap di mana pengeluaran outputnya mewakili setiap proses bagi skop kerja berkaitan dan memenuhi permintaan arahan input bagi maklumat kejuruteraan, kewangan, sumber manusia ataupun sebagainya yang mewakili bidang-bidang yang relevan di dalam jabatan masing-masing.

Bagi industri pembinaan sendiri, sistem maklumat projek pembinaan yang efektif amat penting bagi memastikan kelicinan perjalanan setiap fasa projek yang terlibat. Maklumat yang tidak tepat boleh mendatangkan masalah yang amat serius dalam industri pembinaan. Oleh kerana itulah, inteprasi terhadap maklumat pembinaan yang terlibat perlu dilakukan dengan teliti dan bersistem. Bidang permasalahan yang bakal dihadapi dalam pembinaan perlulah diambil serius. Maklumat yang diterima pula perlualah direkod dalam keadaan yang paling mudah untuk disemak dan dikemaskini. Oleh kerana itulah sistem pengurusan maklumat kejuruteraan yang sistematik amat diperlukan dalam menjamin kelancaran sesuatu projek pembinaan.

Sebagai contoh, masalah di dalam praktis konvensional JKR seperti pengurusan terhadap dokumen tender banyak melibatkan dokumen-dokumen penting yang agak leceh untuk diuruskan terutamanya jika adanya perubahan dalam satu-satu dokumen tender seperti yang dikehendaki oleh JKR. Di antara perubahan yang selalu terlibat ialah perubahan dari segi lukisan spesifikasi dan senarai kuantiti. Oleh itu, penglibatan komunikasi di antara pihak yang terlibat secara langsung perlulah dilakukan dengan berkesan agar tidak berlaku masalah kelak. Maka di sinilah dilihat kerelevanan sistem informasi pembinaan yang efektif amat penting dalam suatu projek pembinaan. Aliran data dan maklumat perlulah licin dan sahih dalam melalui setiap fasa pembinaan.

Sebelum wujudnya konsep pangkalan data, data biasanya disimpan di dalam fail-fail yang berbeza yang disimpan di dalam cakera. Di dalam kaedah tradisional, masa sebenarnya banyak dihabiskan dengan mencari dokumen dan data yang dikehendaki kerana data untuk sesuatu projek itu adalah terlalu banyak. Contoh data yang sering diperlukan adalah seperti lukisan, spesifikasi, minit mesyuarat, laporan harian, laporan kos, senarai tempahan barang dan sebagainya. Antara masalah di dalam pengurusan maklumat secara tradisional ini adalah:

❖ Pengulangan data mungkin akan berlaku menyebabkan data yang sama akan muncul di tempat yang berbeza. ❖ Data sukar untuk dikemaskini kerana untuk mengemaskini sesuatu data itu maka setiap fail yang mengandungi data tersebut perlu dikemaskini. ❖ Data mungkin tidak konsisten disebabkan oleh kerja kemaskini yang tidak sempurna. ❖ Agak sukar untuk membuat salinan untuk data-data tersebut kerana terlalu banyak fail yang perlu disimpan.

5.8 Pembangunan Sistem

Pembangunan sistem bagi projek ini melibatkan proses menyediakan prototaip bagi idea DSS yang diketengahkan. Secara ringkasnya, fasa pembangunan sistem melibatkan beberapa perisian penting bagi membangunkan suatu sistem yang berkesan, ideal dan boleh dipercayai . Perisian-perisian utama ynag digunakan adalah melibatkan perisian Microsoft Access 2003, Visual basic 6.0 serta juga Expert Chioce 2000. Sebelum perlaksanaan sesebuah projek, satu perancangan gerak kerja sistem harus dibuat bagi memastikan pembangunan projek dapat dilaksanakan dengan lancar. Dari itu, sebelum memulakan sesuatu projek, apa yang perlu adalah justifikasi tentang kesesuaian metodologi yang dipilih, langkah-langkah yang diambil dan perkakasan serta perisian yang terlibat agar ia menyokong pembangunan sistem pemilihan kontraktor pembinaan yang memerlukan spesifikasi yang terperinci. Rajah 5.4 di sebelah menunjukkan fasa-fasa yang terlibat di dalam pembangunan projek.

Bagi melancarkan pembangunan aplikasi sistem ini, tiga fasa utama telah dikenalpasti dalam menjayakan sistem. Rajah 5.4 menunjukkan beberapa langkah dalam pembangunan aturcara sistem yang telah diambil. Tiga fasa utama yang terlibat dalam pembangunan sistem ini adalah:

(i) Fasa pertama • Melibatkan langkah kajian terhadap sistem konvensional penilaian tender yang dipraktiskan di JKR serta penguasa tempatan, penyediaan pangkalan data serta memprogram bagi mewujudkan hubungan dalam pangkalan data.

Rajah 5.4 : Fasa pembangunan sistem

ii) Fasa kedua • Melibatkan peringkat pengenalpastian sistem yang bakal dibangunkan, penyediaan aturcara dengan menggunakan perisian Visual Basic 6.0 serta pembangunan fungsi aturcara yang sesuai. (iii) Fasa ketiga • Melibatkan langkah kajian terhadap sistem konvensional penilaian tender yang dipraktiskan di JKR serta penguasa tempatan dengan mendapatkan faktor-faktor yang akan dinilai menggunakan perisian Expert Choice melalui pembangunan model membuat keputusan.
6.8.1 Pembangunan Pangkalan Data

Fasa pertama merupakan fasa pembangunan yang kritikal kerana ia memerlukan pemahaman asas terhadap sistem konvensional di JKR sendiri dan digambarkan melalui hubungan dalam pangkalan data yang memerlukan pengetahuan mengenai pangkalan data menggunakan perisian seperti Microsoft Access. Kajian terhadap praktis konvensional JKR perlu dilakukan dan diilustrasi melalui carta alir yang jelas dan mudah difahami dan direalisasi melalui sistem melalui gambaran dalam bentuk subjektif di dalam hubungan pangkalan data.

Dalam fasa ini, langkah pertama yang diambil ialah dengan membuat kajian terhadap sistem konvensional yang dipraktiskan di JKR serta penguasa tempatan. Hubungan di antara proses yang terlibat seperti proses penilaian tender dibangunkan melalui carta alir dalam bentuk grafik. Pemahaman terhadap sistem JKR mahupun penguasa tempatan sekarang dikuatkan lagi dengan pembinaan carta alir bagi memberi gambaran yang lebih jelas dari segi grafik. Semakan terhadap carta alir yang dibangunkan dibuat melalui sesi perjumpaan dengan pegawai yang berpengalaman dalam menilai tender dari JKR Johor, MBJB dan MPJBT. Sekiranya yang carta alir dihasilkan selari dengan praktis semasa, perancangan pembangunan sistem dibangunkan melalui pengubahsuaian sistem sekarang dengan sistem yang akan dibangunkan tetapi masih mengekalkan prosedur yang berteraskan peraturan yang telah ditetapkan oleh kerajaan. Mana-mana langkah yang akan diambilalih oleh sistem akan secara automatik digantikan dengan sistem pengurusan pangkalan data yang baru.

5.8.1.1 Unsur Dalam Pangkalan Data

Sejak penggunaan komputer mula diperkenalkan, data-data disimpan di dalam fail sistem. Di dalam kaedah penstoran data ini, seringkali masalah yang melibatkan pengulangan data, keselamatan, penyenggaraan dan sebagainya sering kedengaran. Masalah-masalah sebeginilah yang mendorong kepada kemunculan sebuah teknologi baru di dalam penstoran data iaitu pangkalan data. Pangkalan data merupakan himpunan data-data yang berkaitan yang dikongsi bersama oleh berbagai-bagai kategori pengguna bagi memenuhi kehendak dan keperluan maklumat sesebuah organisasi.

Konsep pangkalan data mula digunakan dalam pertengahan 1960-an. Sejak dari itu, pangkalan data telah berevolusi berulang kali bagi memenuhi keperluan pengguna. Pangkalan data telah digunakan secara meluas di dalam setiap sudut kehidupan manusia pada hari ini secara sedar atau tidak. Ia boleh didapati di kebanyakan organisasi sama ada kecil atau besar.

Pangkalan data yang dibina akan diuruskan oleh Pentadbir Pangkalan Data (Database Adminisrator) yang mana kerja merekabentuk, membina dan memenuhi kehendak pengguna pangkalan data adalah di bawah tanggungjawabnya. Pangkalan data akan dikawal oleh perisian yang dikenali sebagai Database Management System (DBMS).

Penggunaan pangkalan data akan membolehkan pengawalan data lebih mudah dilakukan kerana disimpan di suatu lokasi yang sama. Ini akan menjadikan data menjadi lebih mudah untuk dikemaskini atau diselaraskan. Perkongsian data di antara individu atau organisasi menjadi lebih baik kerana data-data tersebut dipunyai oleh organisasi dan bukan individu atau jabatan tertentu. Sistem keselamatan yang lebih baik seperti penggunaan kata laluan juga boleh diwujudkan di dalam pangkalan data.

Microsoft Access merupakan satu perisian yang menggunakan fungsi RDBMS (Relational Database Management System) yang berasaskan Windows dan seperti perisian lain ia juga mengandungi jadual, queries, borang, laporan dan modul iaitu kod-kod pengaturcaraan. Pangkalan data dapat dibina dengan membuat rangkaian antara jadual-jadual yang dikehendaki terlebih dahulu. Melalui pangkalan data yang dibina dalam perisian Microsoft Access ini, data-data dapat disimpan dengan lebih tersusun dan sistematik. Data-data juga dapat dikemaskinikan dengan mudah seperti memasukkan data baru, memadam data sedia ada serta mengemaskini data seperti yang dikehendaki. Dengan menetapkan parameter-parameter tertentu, ia akan memaparkan data-data yang dikehendaki sahaja.

Pembangunan pangkalan data merupakan fasa yang kritikal kerana data yang akan disimpan perlu dipastikan berjalan dengan lancar, efektif, lengkap dan sempurna. Pangkalan data yang dibangunkan di dalam tesis ini secara umumnya menggunakan perisian Microsoft Access dan simpanan data adalah dalam bentuk .mdb.

Perkara penting yang terkandung di dalam antaramuka perisian ini ialah objek data dimana terletak segala pilihan aktiviti yang yang hendak dilakukan. Aktiviti yang dimaksudkan adalah memasukkan data, mengolah atau menyaring data, serta membangunkan pengaturcaraan. Data objek tersebut adalah:

i. Jadual (tables) ii. Queries iii. Borang (forms) iv. Laporan (reports) v. Makro (macros) vi. Modul (modules)

Jadual

Segala data yang telah dikumpulkan di bahagian ini disimpan dan disenaraikan di bawah medan-medan yang diberi nama terlebih dahulu. Data-data yang hendak dimasukkan sama ada angka atau teks. Dengan menggunakan hubungan antara jadual, ia boleh dihubungkan bergantung kepada keperluan pengguna.

Queries

Query adalah kemudahan yang disediakan untuk mengendalikan data yang disimpan di dalam jadual. Dengan menggunakannya, hanya data-data yang dikehendaki sahaja yang dipaparkan. Query juga boleh dianggap sebagai penapis yang mana ia berupaya memaparkan data-data mengikut keperluan pengguna.

Borang

Dengan menggunakan borang, data-data yang dikehendaki akan dipapar. Rekabentuk borang yang menarik dan efektif banyak mempengaruhi penggunaan sistem. Selain dapat memaparkan data dari satu jadual sahaja pada setiap borang, ia juga dapat memaparkan data-data dari berlainan jadual dalam satu forms dengan menggunakan fungsi query.

Laporan

Jika borang digunakan untuk memaparkan data yang telah ditentukan, laporan pula digunakan bagi mencetak maklumat yang diperlukan. Dengan ini, segala maklumat yang diperlukan dalam sistem dapat dicetak bagi kemudahan kerja-kerja lain.

Makro

Segala arahan seperti membuka borang, query dan modul boleh dilaksanakan dengan lebih mudah sekiranya menggunakan fungsi makro terutama bagi aktiviti yang melibatkan pengulangan.

Modul

Modul adalah kemudahan yang disediakan untuk membuat pengaturcaraan sekiranya diperlukan. Jika makro mempunyai keupayaan terhad dan modul biasanya digunakan untuk keperluan penggunaan yang lebih kompleks yang melibatkan kod-kod pengaturcaraan.

5.8.1.2 Penstrukturan Pangkalan Data

Penstrukturan pangkalan data bagi pembangunan sistem ini dibuat berdasarkan carta alir yang diperolehi hasil kajian literatur bagi penilaian tender konvensional yang dijalankan oleh JKR dan penguasa tempatan. Beberapa langkah diambil dalam menstruktur pangkalan data, antaranya:

i) Menentukan keperluan kepada penggunaan data-data yang terdapat pada carta alir. ii) Menentukan bilangan jadual yang perlu dibina berdasarkan bilangan faktor utama serta sub-faktor pada carta alir. iii) Menentukan saiz dan bilangan medan pada setiap jadual yang akan dibina berdasarkan sifat setiap jadual yang akan dibangunkan. iv) Menentukan kekunci primer pada setiap jadual yang dibina. v) Menentukan hubungan setiap jadual yang dibina. vi) Memasukkan data-data sebenar ke dalam setiap medan di dalam setiap jadual yang dibina.

Secara mudahnya, pada peringkat awal, data perlu dikumpul dan diolah kepada beberapa kumpulan yang berbeza. Data dikumpulkan mengikut subjek ke dalam beberapa jadual yang berasingan. Setiap maklumat yang berkaitan akan disimpan dalam satu jadual sahaja. Contohnya, bagi pembangunan sistem ini, bagi menjalankan sistem dengan lebih sistematik dan berkesan, pangkalan data seperti maklumat kontraktor, maklumat tender, analisa kecukupan serta kesempurnaan dokumen dan sebagainya perlu dibangunkan. Kemudian, data yang berkaitan akan dimasukkan ke dalam jadual-jadual yang terlibat. Jadual-jadual yang dibina kemudiannya akan dikaitkan antara satu sama lain melalui konsep hubungan.

Bagi merekabentuk pangkalan data, suatu medan atau parameter bagi data diperlukan. Dalam fasa ini, nama, saiz dan jenis data untuk setiap medan harus ditentukan dalam pandangan rekabentuk (design view) untuk rekabentuk jadual dan ia perlu memenuhi syarat yang telah ditetapkan.

Salah satu prosedur yang penting dalam menentukan medan data adalah menentukan kekunci primer (primer key) bagi setiap jadual yang dibina. Ia berfungsi sebagai pengesan data dan digunakan apabila perlu menggabungkan maklumat lebih dari satu jadual. Nilai kekunci primer adalah unik serta berbeza antara satu sama lain.

5.8.1.3 Rekabentuk Pangkalan Data

Rekabentuk sistem maklumat biasanya berdasarkan sama ada pendekatan pemanduan-data (data-driven) atau pemanduan-berfungsi (function-driven). Dalam pendekatan pemanduan-data penekanan ialah untuk mencari apakah data yang perlu disimpan dan dimanupulasi ke dalam sistem. Pendekatan pemanduan-berfungsi meletakkan penekanan pada aplikasi di mana sistem perlu disokong. Pembangunan sistem akan memfokuskan kepada pendekatan pemanduan-data.

Rekabentuk pangkalan data boleh dibahagikan kepada empat peringkat iaitu analisis keperluan, rekabentuk berkonsep, rekabentuk logikal dan rekabentuk fizikal. Peringkat analisis keperluan akan menghasilkan suatu huraian berdasarkan pengoperasian pangkalan data. Peringkat ini dilaksanakan bagi memastikan pangkalan data yang dibangunkan mengandungi data yang sesuai dengan fungsi dan aplikasi di mana pangkalan data yang akan diguna. Pendekatan perlu direalisasi dengan pembangunan lebih banyak teknik permodelan intuitif dan perkakasan yang menyokong penggunaannya. Bagi menentukan keperluan pangkalan data dan bagaimana ia akan digunakan, perlu mengetahui maklumat apa yang diperlukan daripada pangkalan data. Dengan itu, kita akan dapat menentukan subjek bagaimana yang diperlukan untuk menyimpan fakta (jadual) dan fakta bagaimana yang perlu untuk disimpan mengenai setiap subjek (medan). Untuk itu, pembangun perlu berfikiran seolah-olah beliau yang akan menggunakan pangkalan data tersebut.

Penghasilan gambaran daripada peringkat rekabentuk berkonsep ialah pangkalan data yang menggunakan model data berkonsep yang hanya memfokuskan kepada hubungan logikal di antara data yang terlibat. Ia berperanan mencari konsep asas daripada gambaran pengoperasian yang telah dihasilkan dalam analisis keperluan. Di dalam peringkat ini digunakan carta alir sebagai rujukan yang bertindak sebagai data model berkonsep yang mempunyai entiti dan hubungan (relationships). Ia membenarkan pembangun sistem untuk memahami kandungan pangkalan data dengan lebih baik dan juga membantu dalam pencarian perwakilan yang sesuai dalam siri fasa rekabentuk.

Keputusan daripada rekabentuk logikal merupakan suatu huraian penstrukturan yang digunakan bagi penyimpanan pangkalan data. Penggunaan model data dalam rekabentuk logikal boleh dikatakan berasaskan kepada konsep ekstradisi struktur fizikal pangkalan data dengan menggunakan model hubungan di mana data disimpan di dalam bentuk jadual. Pencarian jadual yang betul dalam penyimpanan data sangat penting memandangkan aplikasi queries akan diformulasi dan dilaksanakan berdasarkan jadual yang dibina. Kita tidak boleh bergantung sepenuhnya terhadap trasformasi mekanikal daripada carta alir kerana ia tidak semestinya menghasilkan struktur yang optimal. Perekabentuk perlu menentukan setiap jenis data, berapa banyak bait penyimpanan diperlukan dan apakah nilai yang dibenarkan.

Rekabentuk fizikal akan menghasilkan struktur fail yang diperlukan untuk penyimpanan struktur pangkalan data yang diwujudkan semasa peringkat rekabentuk logikal. Rekabentuk fizikal yang sesuai memerlukan maklumat bukan sahaja queries yang tipikal malahan juga frekuensi perlaksanaan jangkaan. Struktur fail yang baik adalah dengan percubaan untuk mengoptimis persembahan secara keseluruhan sistem supaya queries perlaksanaan dapat diuruskan dengan pantas. Sebelum data bebas disediakan oleh model data yang lebih tinggi, perubahan struktur fail tidak seharusnya memberi kesan kepada pembetulan aplikasi program yang dilakukan.

Bagi memulakan pembinaan pangkalan data, kita perlu terlebih dahulu membuka aplikasi perisian Microsoft Access 2003 melalui arahan di dalam persekitaran program Windows dengan paparan seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 5.5 di bawah.

[pic]

Rajah 5.5 : Persekitaran Windows Microsoft Access 2003

Apabila pembangun mengambil keputusan untuk membangunkan pangkalan data yang baru, fail pangkalan data perlu terlebih dahulu dinamakan dan disimpan walaupun belum memulakan fungsi pangkalan data. Fail yang disimpan adalah dalam bentuk .mdb. Kemudian paparan seperti Rajah 5.6 di sebelah akan kelihatan yang bermaksud perisian ini sudah boleh mula dibangunkan.

[pic]

Rajah 5.6 : Paparan menu utama Microsoft Access

Di dalam menu utama pembangunan pangkalan data ini, terdapat beberapa aplikasi objek pangkalan data yang mempunyai fungsi tersendiri yang berada di tetingkap pangkalan data sebelah kiri yang mempunyai objek jadual, queries, borang, laporan, halaman, makro atau modul. Tambahan kepada senarai item, tetingkap pangkalan data juga mengandungi shortcut objek baru, arahan bagi membina jadual, borang, laporan dan sebagainya, seperti arahan membangunkan jadual dalam pandangan rekabentuk.

5.8.1.4 Mewujudkan Data Bagi Jadual

Keberkesanan serta kecekapan suatu pangkalan data bergantung kepada pembahagian serta pengagihan data di antara jadual yang membentuk suatu pangkalan data. Maklumat di dalam sesuatu jadual perlu dihadkan kepada suatu subjek tunggal. Ini membenarlan pengekalan data tentang setiap subjek secara bebas kepada yang lainnya. Jadual juga tidak patut menyalin maklumat di antara rekod-rekodnya. Berasaskan hanya satu salinan item bagi setiap data, proses pengemaskinian hanya dilakukan pada satu tempat sahaja.

Setiap medan perlu dihubungkan secara langsung kepada subjek dan tidak termasuk sebarang maklumat yang boleh diperolehi daripada medan yang lain. Maklumat haruslah dipecahkan kepada bahagian yang kecil dan berasaskan logikal. Penamaan medan juga perlu dilakukan dengan betul agar memudahkan untuk menempatkan rekod yang spesifik dan menyusun dengan nilai medan individu. Penggabungan medan boleh dilakukan kemudian bagi tujuan pencarian apa yang diperlukan.

Di dalam pangkalan data yang telah dibangunkan ini, data-data bagi projek telah disimpan di dalam jadal-jadual. Bagi merekabentuk jadual-jadual ini, setiap sifat bagi sebuah jadual ini perlu diketahui terlebih dahulu. Sifat ini telah pun dikenalpasti semasa merekabentuk carta alir dalam bentuk grafikal sebelum ini. Salah satu prosedur yang penting semasa rekabentuk jadual adalah untuk menentukan kekunci primer (Primary Key) bagi setiap jadual. Kunci primer ini berfungsi untuk mengesan data kerana nilai kunci primer adalah unik antara satu sama lain.

Pembangunan sistem pemilihan kontraktor binaan ini melibatkan beberapa jadual penting bagi melengkapkan suatu sistem penilaian tender bagi kontraktor iaitu

i) Maklumat tender ii) Maklumat kontraktor iii) Analisa kecukupan dokumen iv) Analisa kesempurnaan dokumen v) Pendaftaran PKK / CIDB vi) Analisa harga tawaran terendah & munasabah vii) Analisa reputasi kontraktor

[pic]

Rajah 5.7 : Senarai jadual yang diwujudkan di dalam sistem

Kekunci primer bagi setiap jadual ini adalah sama ada gabungan antara nombor rujukan tender dan rujukan pentender atau pun salah satu darinya. Setiap tender adalah unik di antara satu sama lain berdasarkan nombor rujukan tender yang ditetapkan. Demikian juga keadaannya bagi rujukan pentender di mana setiap kontraktor mempunyai pengenalan tersendiri yang unik di antara satu sama lain.

5.8.1.5 Membentuk Perhubungan Antara Jadual

Perhubungan di antara jadual perlu dibentuk bagi memastikan data-data di dalam jadual yang telah direkabentuk itu akan berkongsi data yang sama. Ini adalah bagi mengelakkan berlakunya masalah-masalah seperti pengulangan data, data tidak konsisten dan sebagainya. Perhubungan di antara jadual ini juga penting di dalam merekabentuk query kelak.

Rajah 5.8 menunjukkan hubungan di antara jadual bagi keseluruhan pangkalan data yang dibangunkan. Daripada rajah tersebut juga jelas menunjukkan jenis hubungan di antara jadual-jadual yang telah direkabentuk. Hubungan yang terdapat di dalam pangkalan data ini adalah daripada dua jenis iaitu “one to many” dan “many to one”.

[pic]

Rajah 5.8 : Membina hubungan di antara jadual yang dibangunkan

Merujuk kepada Rajah 5.8 di atas, kelihatan jadual fungsi yang dinamakan Junction. Jadual ini bertujuan bagi menghubungkan secara logik hubungan “one-to-many” serta “many-to-one” bagi jadual maklumat tender dan maklumat kontraktor. Sesuatu tender memungkinkan penyertaan banyak kontraktor yang berlainan. Demikian juga sesebuah firma kontraktor mungkin menyertai banyak tender yang berbeza.

5.8.2 Antaramuka sistem

Di dalam fasa kedua, data terpenting yang diperlukan adalah ekstrak data dari carta alir yang dibangunkan hasil kajian literutur dan data yang dibangunkan di dalam pangkalan data yang telahpun dihubungkan secara logik di antara jadual-jadual serta pemahaman asas tentang bagaimana sistem yang akan dibangunkan akan dimanipulasi ke dalam bentuk yang lebih interaktif dan berkesan. Secara amnya, di dalam fasa ini apa yang diperlukan ialah perolehan data daripada carta alir, perhubungan antaramuka dengan pangkalan data dari Microsoft Access dan huraian terhadap maklumat tambahan yang diperlukan di dalam sistem.

Data faktor-faktor penilaian tender yang diperolehi daripada JKR serta penguasa tempatan dihasilkan semula mengikut kesesuaian apa yang dikehendaki oleh sistem tetapi tidak lari daripada prosedur dan garis panduan yang ditetapkan. Penghasilan antaramuka dimanipulasi ke dalam bentuk sistem maklumat penilaian dengan menggunakan perisian Visual Basic 6.0.

Sehingga kini, terdapat banyak bahasa pengaturcaraan yang telah diperkenalkan. Bahasa ini boleh dikategorikan kepada beberapa jenis seperti cara ia dilaksanakan, masalah yang diselesaikan dan persekitaran pembangunannya. Visual Basic merupakan salah satu bahasa pengaturcaraan yang selalu digunakan secara meluas. Visual merujuk kepada perwakilan suatu entiti / objek dalam bentuk grafik. Perwakilan grafik ini sebenarnya merupakan komponen antaramuka yang telah direkabentuk oleh pembangun bahasa visual menggunakan teknik pengaturcaraan berorientasikan objek. Dalam bahasa pengaturcaraan visual, pengaturcaraannya hanya akan menggunakan entiti-entiti yang telah siap diwakilkan untuk tujuan pengaturcaraan (Ab Aziz, Idrus dan Ibrahim, 2002). Perwakilan grafik menyebabkan aturcara lebih mudah untuk dibangunkan. Ia juga menyebabkan aturcara nampak lebih menarik pada pandangan pengguna. Dalam pengaturcaraan visual, pengaturcara diberikan satu persekitaran khas semasa membangunkan aturcara. Persekitaran tersebut mempunyai tempat pengaturcara memilih entiti-entiti grafik yang telah disediakan oleh pembangun bahasa.

VB adalah bahasa yang menggunakan mekanisme “penterjemah” apabila dilarikan. Namun apabila ia perlu dipakejkan sebagai satu sistem, pengkompil akan melaksanakan tugasnya terhadap aturcara VB. Aturcara VB ditulis dalam persekitaran Windows yang dinamakan Integrated Development Environment (IDE). Persekitaran IDE amat penting bagi pengurusan masa dalam perlaksanaan aplikasi yang menggunakan Windows. Kelebihan utama VB adalah pengaturcara boleh menyediakan antaramuka grafik (GUI) dan mengawal perlaksanaan aturcara dengan mudah menggunakan kemudahan aturcara objek yang telah divisualkan (Ab Aziz, Idrus dan Ibrahim, 2002).

6.8.2.1 Unsur Dalam Pengaturcaraan VB

Fungsi-fungsi yang dibangunkan bagi pengaturcaraan VB merupakan fungsi untuk mengarahkan sesuatu objek untuk melaksanakan tindakan. Ia berasaskan satu aturcara atau peristiwa yang berlaku. Perbezaan yang paling ketara dalam penggunaan fungsi ini berbanding fungsi pengaturcaraan yang lain adalah ia tidak akan dilaksanakan secara automatik melalui panggilan fungsi. Sebaliknya, ia akan dilaksanakan apabila pengguna melakukan acara tersebut (Ab Aziz, Idrus dan Ibrahim, 2002). Oleh kerana itu, pengaturcara VB perlu merekabentuk antaramuka aplikasi dengan menyertakan fungsi-fungsi berdasarkan kepada acara yang berlaku.

Dalam VB, objek-objek ini telah disediakan dalam VB sendiri di mana pengaturcara hanya perlu memilih dan menggunakan objek-objek tersebut. Objek-objek ini diletakkan di atas satu objek yang dinamakan sebarai borang (form). Setiap objek di dalam VB dikawal melalui aturcara. Setiap objek mempunyai ciri asas seperti nama, saiz, warna dan paparan. Selain daripada itu, satu objek adalah berkait rapat dengan tindakan yang boleh diambil oleh pengguna aturcara yang dikenali sebagai “aturcara”. Tugas pengaturcara VB pada peringkat awal adalah mengenalpasti acara-acara yang berlaku terhadap objek-objek yang disediakan. Dengan memahami acara, pengaturcara boleh menulis kod aturcara mengikut kesesuaian masalah.

Melalui pemahaman menggunakan objek dalam VB, maka sistem dibangunkan menggunakan VB adalah terdiri daripada objek-objek yang akan melaksanakan tugas tertentu mengikut acara yang sesuai dengan sifat yang ada padanya. Kawalan terhadap sifat objek ini merupakan kod aturcara yang ditulis oleh pengaturcara. Sebagai contoh, apabila mengelik sekali di atas butang kawalan bernama btnKeluar, aturcara ditamatkan (Ab Aziz, Idrus dan Ibrahim, 2002).

5.8.2.2 Paradigma Pembangunan Aturcara

Pembangunan aturcara menggunakan bahasa Visual Basic 6.0 dimulakan dengan penyediaan antaramuka. Berdasarkan kepada antaramuka, pengaturcara akan mengenalpasti acara-acara yang terlibat terhadap objek-objek yang digunakan di atas antaramuka tersebut. Setelah pengaturcara telah mengenalpasti acara yang perlu dilakukan maka carta alir yang sesuai dibangunkan untuk menguji aliran data yang masuk melalui objek yang telah disediakan di atas antaramuka tersebut.

Rajah 5.9 : Fasa pembangunan aturcara Visual Basic (Sumber : Ab Aziz, Idrus dan Ibrahim, 2002).

Merujuk kepada Rajah di atas, didapati bahawa salah satu fasa dalam pembangunan aturcara VB adalah merupakan fasa menamakan objek. Fasa ini amat penting memandangkan aturcara VB akan melibatkan banyak objek dari jenis yang sama. Bagi membezakan objek-objek tersebut, nama yang unik diberikan kerana pemberian nama objek akan bermula dengan huruf yang mewakili jenis objek. Sebagai contoh, bagi objek kotak teks (TextBox) huruf txt digunakan yang diikuti dengan nama yang sesuai.

5.8.2.3 Pembangunan Aturcara

Suatu aturcara yang ditulis dalam VB dikenali sebagai pemanduan-acara (event-driven). Suatu acara merupakan kejadian yang berlaku yang mana komputer boleh mengesannya. Acara yang tipikal termasuklah dengan klik pada bebutang tetikus, menaip karektor pada papan kekunci serta memadam atau menukar sesuatu nilai. Apabila sesuatu acara berlaku, aturcara berkenaan akan melaksanakan kenyataan pemprograman yang digabung dengan acara berkenaan yang dikenali sebagai prosedur acara. Apabila prosedur acara berkenaan selesai perlaksanaannya, kawalan berbalik kepada aplikasi bagi menunggu acara yang berikutnya untuk berlaku, melainkan prosedur acara ditamatkan aplikasi. Program pemanduan-acara memberi pengguna lebih banyak kawalan terhadap tindakan aplikasi (Ahmad, Anang, Omar dan Alel, 2004). Rajah di bawah menunjukkan paparan pertama apabila pengaturcara mengklik bagi tujuan membuka perisian Visual Basic 6.0.

[pic]

Rajah 5.10 : Paparan pertama setelah membuka perisian Visual Basic 6.0

Bagi membangunkan aplikasi baru VB6, aplikasi yang biasa digunakan ialah Standard EXE. Projek Standard EXE mempunyai komponen asas seperti:

i. Bar Tajuk (Title Bar) ii. Bar Menu (Menu Bar) iii. Borang (Form) iv. ToolBox v. ToolBar

Semua objek dalam ToolBox dikawal oleh pengaturcara dengan mengklik di atasnya. Pengaturcara hanya perlu bawa tetikus ke atas mana-mana objek yang dikehendaki, klik dan lepas. Tetikus dibawa ke atas borang tanpa klik dan klik sekali lagi di lokasi yang dikehendaki di atas borang. Heret tanpa lepas sehingga bersesuaian dengan saiz yang dikehendaki. Objek tersebut akan berada di atas borang yang sedang aktif.

Properties penting dalam pengaturcaraan VB6 iaitu bagi mengenalpasti objek-objek di dalam projek serta juga membuat kawalan terhadap objek-objek yang digunakan. Sesuatu projek yang dibangunkan dengan VB6 boleh terdiri daripada pelbagai borang di dalam satu projek dan dalam satu borang boleh mempunyai pelbagai objek. Oleh kerana banyak objek yang boleh digunakan dalam pengaturcaraan VB6, maka properties digunakan untuk menganalpasti objek-objek tersebut.

[pic]

Rajah 5.11 : Paparan borang kosong Visual Basic 6.0

Satu keistimewaan pengaturcaraan visual terutamanya VB6 ini adalah pembinaan antaramuka yang menarik melalui paparan grafik. Paparan grafik ini dapat dibina melalui pemilihan objek-objek yang dipaparkan pada borang. Menurut Ab Aziz, Idrus dan Ibrahim (2002), terdapat tiga langkah utama yang diringkaskan dalam pembangunan antaramuka VB6 iaitu:

1. Rekabentuk skrin atau tetingkap bagi paparan. Ini dapat dilakukan dengan memilih objek-objek yang dikehendaki dan susunatur objek-objek tersebut pada tetingkap. 2. Kemaskini setiap ciri-ciri objek yang telah dipilih terutama dengan memberi nama setiap objek dan menukar paparannya melalui caption untuk borang atau butang kawalan. 3. Tuliskan aturcara bagi melakukan operasi terhadap antaramuka yang dibina dengan mengenalpasti “acara” atau “event” yang akan digunakan untuk melakukan operasi seperti acara klik butang arahan bagi memaparkan sesuatu nilai.

[pic]

Rajah 5.12 : Contoh kod acara bagi borang kata laluan

Project Explorer mengandungi tiga butang yang dipanggil sebagai View Code, View Object dan Toggle Folders. Apabila diklik pada butang View Object, pengaturcara akan memasuki mod rekabentuk. Dalam mod tersebut, borang yang sedang dibangunkan akan dipaparkan. View Code akan menukar mod rekabentuk kepada mod pengaturcaraan. Toggle Folders pula berfungsi untuk memaparkan senarai borang atau modul yang terdapat dalam projek.

[pic]

Rajah 5.13 : Pembangunan objek-objek dalam borang

Rajah menunjukkan objek borang yang sedang aktif. Suatu objek yang sedang aktif adalah objek yang sedang digunakan. Pada masa ini, pengaturcara boleh menukarkan ciri objek tersebut dalam kotak properties kerana ciri yang ditunjukkan di dalam kotak properties merupakan ciri bagi suatu objek yang sedang aktif.

Apabila terdapat pembolehubah yang digunakan dalam pengaturcaraan VB6, dan pembolehubah tersebut tidak diisytiharkan, VB6 tidak akan memberikan ralat. Apa yang boleh dilakukan oleh VB6 adalah, pembolehubah tersebut diberikan kebolehan untuk menerima pelbagai jenis data seperti integer, apungan, string dan aksara. Jenis pembolehubah tersebut dinamakan sebagai Variant. Data jenis Variant adalah jenis data istimewa yang boleh mengandungi pelbagai jenis maklumat bergantung kepada operasi yang dilakukan terhadap data tersebut (Ab Aziz, Idrus dan Ibrahim, 2002). Sebagai contoh, Variant akan memegang data sama ada numerik atau string. Variant menjadi numerik apabila pengaturcara menjalankan operasi aritmetik asalkan data tersebut adalah nombor dan bukan huruf.

Namun bagi pengaturcaraan yang baik, pembolehubah perlu diuruskan oleh pengaturcara. Oleh kerana itu, VB6 menyediakan arahan Option Explicit untuk diletakkan di bahagian yang paling atas kod aturcara dalam kod VB6. Arahan ini adalah untuk memastikan semua pembolehubah yang hendak digunakan, diisytiharkan terlebih dahulu (Ab Aziz, Idrus dan Ibrahim, 2002). Jenis-jenis data yang boleh dipegang oleh pembolehubah dalam VB6 adalah:

i) Empty ii) Null iii) Boolean iv) Byte v) Integer vi) Currency vii) Long viii) Single ix) Double x) Date (Time) xi) String xii) Object xiii) Error

Aturcara VB6 mempunyai beberapa bahagian iaitu bahagian luar borang, bahagian dalam borang serta bahagian dalam fungsi. Bahagian-bahagian ini wujud kerana satu projek boleh mengandungi banyak borang dan dalam satu borang boleh mempunyai banyak fungsi. Bagi membolehkan satu pembolehubah yang sama digunakan dalam semua borang-borang yang ada. Pengisytiharan pembolehubah yang dinamakan sebagai pembolehuabh global atau sejagat ini boleh dilakukan dalam modul.

Modul yang digunakan dalam VB6 tidak mempunyai kemudahan untuk membangunkan antaramuka dengan objek-objek seperti kemudahan yang ada pada borang. Pengaturcara hanya boleh menulis aturcara sahaja di dalam modul. Selain daripada mengisytiharkan pembolehubah sejagat untuk kegunaan semua borang dan fungsi dalam projek, pengaturcara juga boleh membangunkan fungsi-fungsi dan tatacara sendiri untuk dipanggil dari mana-mana borang atau fungsi dalam projek tersebut.

Pembolehubah yang diisytiharkan di bahagian yang paling atas dalam paparan kod borang adalah pembolehubah tempatan bagi kegunaan fungsi-fungsi dalam sesuatu borang. Sementara itu, pembolehubah yang diisytiharkan dalam fungsi pula adalah pembolehubah tempatan bagi fungsi tersebut sahaja (Ab Aziz, Idrus dan Ibrahim, 2002).

Bagi melarikan aturcara, paparan boleh sama ada pada paparan kod ataupun paparan objek serta juga boleh menggunakan sama ada MenuBar ataupun ToolBar. Dengan menggunakan ToolBar adalah lebih mudah dan praktikal berbanding menggunakan MenuBar. Pengaturcara hanya perlu klik butang run. Butang pause dan stop tidak aktif pada masa aturcara belum dilarikan lagi. Apabila butang run diklik, didapati bahawa butang run pula tidak aktif sementara butang pause dan butang stop pula aktif. Bagi melihat apa yang telah dibangunkan, aturcara perlulah dilarikan.

5.8.3 Model Membuat Keputusan

Fasa ketiga banyak melibatkan pengetahuan mengenai penstrukturan faktor kritikal yang lebih subjektif bagi dimanupulasi ke dalam perisian membuat keputusan yang berkesan memberi keputusan yang meyakinkan dan sesuai dengan praktis konvensional. Model membuat keputusan dihasilkan melalui pengubahsuaian data dalam bentuk carta alir kepada data struktur ayng dihuraikan kepada faktor serta sub-faktor yang krotikal bagi penilaian berbentuk subjektif dari pandangan pakar. Teknologi persekitaran Windows membenarkan penggunaan perisian Expert Choice 2000 tanpa sebarang masalah yang serius.

Perisian Expert Choice (EC) merupakan suatu alat sokongan keputusan pelbagai-objektif berdasarkan kepada Analytic Hierarchy Process (AHP). AHP merupakan suatu kaedah yang berkesan dan komprehensif yang direkabentuk bagi memudahkan membuat keputusan dengan menggunakan data empirikal serta juga justifikasi subjektif oleh pembuat keputusan. AHP dapat membantu proses membuat keputusan dengan menyediakan pembuat keputusan dengan suatu struktur bagi mengorganisasi dan menilai kepentingan pelbagai objektif dan kecenderungan alternatif penyelesaian bagi satu-satu keputusan. Berikut merupakan langkah yang digunakan dalam AHP dan EC.

1. Menstruktur satu keputusan sebagai model hierarki. 2. Perbandingan berpadanan objektif dan sub-objektif bagi kepentingannya dalam suatu keputusan. 3. Perbandingan berpadanan alternatif bagi kecenderungannya terhadap objektif atau menilainya menggunakan salah satu yang berikut: □ Lengkung utiliti, fungsi perkadaran atau langkah atau masukkan keutamaan secara terus □ sintesis bagi menentukan alternatif terbaik □ Menjalankan analisis sensitiviti

EC mempunyai kaedah unik yang menggunakan berpadanan bagi memperolehi keutamaan dan nilai yang dapat lebih tepat daripada cara yang lain. EC mensintesis atau menggabungkan keutamaan yang diperolehi daripada setiap aspek masalah bagi memperolehi keutamaan keseluruhan alternatif. Dengan menjalankan analisis “what-if” dan sensitiviti, dapat ditentukan dengan mudah bagaimana suatu perubahan dalam sesuatu kepentingan suatu objektif akan memberi kesan alternatif pemilihannya.

Sekiranya keputusan bagi model keputusan adalah berbeza daripada intuisi, pengubahsuaian terhadap model dan/atau justifikasi boleh dilakukan sehingga keputusan pada model memenuhi intuisi pembuat keputusan. Kemudian keputusan model akan sama ada berubah bagi penyesuaian terhadap perasaan dalaman ataupun naluri akan berubah berdasarkan kepada permodelan yang dibangunkan. Terdapat beberapa ciri yang terdapat dalam EC yang penting iaitu:

i) Paparan mesra pengguna yang membuatkan pembangunan model keputusan lebih bersifat terus-terang dan mudah. ii) Fungsi arahan ModelView mengandungi persembahan hierarki keputusan (objektif, sub-objektif) sama ada dalam bentuk TreeView atau ClusterView, alternatif, pro dan kontra serta dokumentasi teks diperkaya pengguna akhir di dalam borang Dokumen Maklumat. iii) TreeView dengan perkembangan automatik dan pecahan rangkaian termasuklah: ❖ Nama / objektif kriteria yang panjang bagi membenarkan penerangan yang lebih jelas. ❖ Manipulasi fungsi klik dan lepaskan bagi objektif dan sub-objektif dalam TreeView atau ClusterView. ❖ Peringkat hierarki yang tiada terhad bagi membangunkan model keputusan yang lebih besar dan kompleks. iv) Dokumen Maklumat dengan mudah dapat diakses membenarkan import video, bunyi atau teks ataupun melarikan program lain. v) Melalui nota yang merupakan borang dokumentasi, di mana setiap peserta berkumpulan boleh memasukkan komen yang berkaitan dengan proses membuat keputusan. vi) Pendekatan grid data meningkatkan dan mengurangkan lengkung utiliti, fungsi langkah, perkadaran dan kemasukan langsung keutamaan. vii) Penukaran data berupaya menukar data mentah yang besar daripada pangkalan data sedia ada kepada maklumat berkeutamaan bagi kegunaan membuat keputusan. viii) Mencetak atau membuat laporan lebih mudah yang boleh mengeksport laporan ke Microsoft Word dan Excel.

Bagi memulakan penggunaan perisian EC, pengguna perlu klik pada perisian Expert Choice 2000. Kemudian tetingkap ModelView yang kosong akan kelihatan mengandungi tiga panel. Butang arahan New perlu diklik. Kemudian arahan supaya pembangun menamakan serta menyimpan fail yang akan dibangunkan akan kelihatan. Setelah fail disimpan, akan kelihatan paparan dengan tiga panel kosong yang iaitu:

i. Tetingkap TreeView – memaparkan senarai hierarki objektif dan sub-objektif. Setiap elemen di dalam TreeView juga dirujuk sebagai Nod. ii. Tetingkap alternatif – memaparkan alternatif yang aktif. Alternatif boleh dimasukkan ke dalam model daripada tetingkap ini ataupun daripada grid data. iii. Tetingkap dokumen maklumat – memaparkan maklumat mengenai objektif atau alternatif yang dikehendaki sama ada daripada tetingkap TreeView ataupun alternatif.

Bagi memulakan hierarki pada tetingkap TreeView, satu kotak dialog akan kelihatan apabila sahaja pembangun menyimpan fail. Kotak dialog berkenaan mengkehendaki pembangun memasukkan maklumat bagi keputusan yang dibuat.

[pic]

Rajah 5.14 : Kotak mesej bagi memasukkan matlamat membuat keputusan Pada masa ini, model belum lagi mempunyai sebarang elemen di bawah maklumat yang dimasukkan dan ini ditandakan dengan bulatan bulat bersebelahan huraian matlamat yang telah dimasukkan.

Di dalam praktis, perkataan objektif dan kriteria sering digunakan bersilihganti. Suatu objektif merupakan sesuatu yang ditarget atau dimatlamatkan manakala suatu kriteria pula merupakan prinsip atau piawaian yang sesuatu idea / objektif dijustifikasikan. Apabila berhadapan dengan model pilihan, penggunaan perkataan objektif adalah sesuai digunakan berbanding kriteria kerana menggambarkan dengan lebih baik tujuan sesuatu penilaian yang dibuat iaitu untuk memilih alternatif terbaik yang bersesuaian dengan objektif seseorang individu atau organisasi.

[pic]

Rajah 5.15 : Arahan Insert Child of Current Node bagi memasukkan objektif pertama

Bagi memasukkan objektif pertama, pembangun perlu klik kanan pada tetikus dan memilih arahan Insert Child of Current Node. Kemudian suatu nod akan kelihatan di bawah matlamat. Objektif-objektif seterusnya dimasukkan sehinggalah objektif yang perlu dimasukkan selesai dengan menggunakan arahan Insert Sibling of Current Node. Bagi memasukkan suatu sub-objektif, arahan Insert Child of Current Node diklik sehinggalah beberapa peringkat sub-objektif yang dikehendaki oleh pembangun.

[pic]

Rajah 5.16 : Arahan Insert Sibling of Current Node bagi memasukkan objektif seterusnya

Membina satu hierarki juga adalah merupakan suatu seni seperti juga sains. Suatu hierarki yang baik tidak seharusnya mempunyai lebih daripada sembilan elemen dalam satu-satu objektif kerana terdapat eksperimen yang menunjukkan bahawa adalah agak sukar bagi seseorang manusia apabila berhadapan dengan lebih sembilan faktor pada satu-satu masa dan ini akan menyebabkan keputusan yang didapati mempunyai kecenderungan terhadap ketidaktepatan. Elemen perlulah dirangkaikan pada peringkat yang betul agar elemen-elemen yang berkenaan mudah dibandingkan antara satu sama lain atau dengan kata lain tiada beza mengikut susunan magnitudnya. Elemen yang kurang berkepentingan dalam satu-satu magnitud dengan elemen yang mempunyai lebih kepentingan tidak seharusnya berada di dalam magnitud yang sama. Melalui pengurusan sesuatu hierarki yang betul akan memberikan keupayaan terhadap model kompleks yang dibangunkan berfungsi dan memberi keputusan yang tepat dan berkesan.
[pic]

Rajah 5.17 : Kotak mesej bagi memasukkan alternatif

Bagi memasukkan alternatif yang dikehendaki, klik pada arahan Add Alternative pada sebelah kanan tetingkap alternatif. Tetingkap alternatif ini akan menyenaraikan alternatif yang dimasukkan. Dengan memasukkan senarai alternatif yang berkenaan, penilaian terhadap model keputusan boleh dibuat walaupun tanpa mengisi dokumen maklumat di tetingkap sebelah kanan bawah.

5.9 Kesimpulan

Intipati sains dan teknologi adalah ia sistematik, cara pemikiran berdisiplin bertujuan untuk menambah ilmu pengetahuan mengenai alam, teknologi, sosial, sejarah dan pelbagai aspek kehidupan manusia yang melalui suatu proses kajian. Ia memerlukan permintaan yang amat dalam terhadap kecukupan maklumatnya dan terhadap proses yang terlibat bagi maklumat berkenaan. Bagaimanapun, ia bukan sahaja cara pemikiran tentang dunia nyata tetapi lebih daripada itu.

Maklumat bagi sesuatu projek yang terhasil adalah banyak dan kompleks semasa berjalannya pelbagai fasa dalam kitaran proses sesuatu projek pembinaan. Bagi tujuan berkongsi dan mengekalkan kesemua maklumat ini sepanjang hayat projek pembinaan merupakan tugas yang rumit dan kompleks. Walaubagaimanapun, kesemua aliran maklumat ini perlu diuruskan supaya dapat dicapai pada suatu masa yang diperlukan. Pengurusan maklumat projek pembinaan bukan sahaja bertujuan untuk menangani isu pengurusan tender projek sahaja malahan jika dibangunkan dengan lebih serius ia boleh membentuk suatu rangka kerja yang diperlukan yang mana membolehkan semua orang mengetahui tanggungjawab masing-masing.

Kepentingan terhadap IDSS, KA dan teknologi maklumat perlu menjadi garis panduan dan sempadan terhadap pembinaan sesuatu sistem yang benar-benar memberi kepuasan terhadap pengguna. Integrasi antara komponen-komponen kejuruteraan yang dimajukan perlu menjadi inisiatif kepada pembangun sistem untuk terus merekabentuk suatu sistem yang dapat memberi manfaat yang maksimum kepada pengguna. Untuk itu, perancangan yang sistematik dan teratur perlu bagi merekabentuk sesuatu sistem. Gambaran konsep sistem sebenar yang terlibat perlu diperincikan dengan teliti agar sistem tidak mengalami sebarang masalah kelak.

Sistem pangkalan data yang digunakan untuk menguruskan maklumat banyak. ianya seharusnya menyediakan satu platform penyimpanan data yang selamat dengan mengambilkira keadan sistem yang mungkin gagal atau pencerobohan. Sekiranya data dikongsi oleh pengguna yang berbeza, sistem seharusnya mampu mengolah hasil paparan yang stabil (Korth dan Silberschatz, 1986)

Bagi menguruskan maklumat yang penting dan bernilai bagi kebanyakan organisasi, pangkalan data merupakan sumber yang amat berharga. Dengan itu, perlu dipastikan pembangunan konsep dan teknik pengurusan data adalah efisien dan sistematik. Dalam membincangkan pangkalan data, perkara penting yang perlu difahami adalah Database Management System (DBMS). DBMS ini mempunyai data mempunyai hubungkait dan set aturcara untuk mencapai data tersebut. Objektif utama DBMS adalah untuk menyediakan satu platform yang sesuai dan efisien digunakan dalam proses pengurusan data.

Oleh kerana pembangunan sistem ini banyak melibatkan perisian yang agak komplikasi, maka pengetahuan asas mengenai perisian yang digunakan seperti Microsoft Access 2003, Visual Basic 6.0 serta Expert Choice 2000 perlu dikuasai terlebih dahulu supaya tidak akan timbul sebarang masalah kelak. Fasa rekabentuk pangkalan data perlu diberi perhatian lebih kerana kesilapan pada program pangkalan data akan memberi kesan terhadap keseluruhan pembangunan sistem. Oleh itu, carta alir rujukan perlu didasarkan kepada praktis sebenar JKR serta penguasa tempatan sekarang.

-----------------------
Kenalpasti keperluan utama

Bangunkan prototaip

Kaji semula prototaip bersama pengguna

tidakkk

Baiki dan ubahsuai keperluan

Prototaip diterima?

ya

Bina aplikasi sitem terakhir (sistem sebenar)

Matlamat

Kriteria

Kriteria

Kriteria

Kriteria

Kriteria

Alternatif

Alternatif

Alternatif

FASA 2

FASA 3

FASA 1

Sistem konvensional

Kenalpasti sistem bakal dibangunkan

Sistem konvensional

Penyediaan data yang terlibat

Penyediaan pangkalan data

Penyediaan antaramuka

Bangunkan model membuat keputusan (.ahp)

Memprogram bagi pembinaan hubungan pangkalan data (.mdb)

Bangunkan fungsi aturcara yang sesuai (.vbp)

Pembinaan hubungan :
Pangkalan data
+
Visual Basic 6.0

Pembinaan hubungan :
Visual Basic 6.0
+
Expert Choice

Paparan antaramuka Rangkakerja Pemilihan Kontraktor Binaan

Kenalpasti masalah

Sedia antaramuka

Namakan semua objek

Kenalpasti acara

Bangunkan aturcara dalam fungsi acara yang terlibat

Uji aturcara