SANAYSAY
• Ang Sanaysay ang pinakagamitin sa halos lahat ng larangan ng mga mamamayan pampulitika, pang-ekukasyon, at iba pa.
• Ang sanaysay ang laging ginagamit sa pagsagot sa isang bahagi ng pagsusulit, sa pagsulat ng liham, pag-uulat at pananaliksik, sa paglalahad ng mga kautusan,palibot-liham, alituntunin.

Kahulugan ng Sanaysay
• Sa diksyunaryo o Isang komposisyong pampanitikan sa isang natatanging paksa na higit na maikli at pormal kaysa alinmang akda

Michael De Montaigne (9/15/1592- 2/28/1933)
• lumikha ng sanaysay
• pagtatangka o pagsubok sa bagong larangan ng panitikan ang mga kaisipan ay maaaring makipagsapalaran sa kanino mang mga kaibigan o kakilala
• kung ang liriko ay sa panulaan, ang prosa ay para sa sanaysay

Alejandro Abadilla (March 10, 1906-August 26, 1969)
• kilalang makata at mananansay
• Ang sanaysay ay kuha sa kahulugan ng pagsasalaysay ng isang sanay o nakasulat na karanasan ng isang sanay ng pagsasalaysay
• idinugtong pa niya na walang iniwan sa isang tulang liriko sa larangan ng panunugma o pagtula at madalas ay sentido komon at nasa awtor

Genoveva Edroza-Matute –(January 3, 1915- March 21, 2009)
• Premyadong manunulat at mananasaysay
• Ang sanaysay sa makitid na pagpapakahulugan ay pagtataya sa isang paksa sa paraang tuluyan at sa malayang paraang maglalantad ng kaisipan, kuro-kuro o palagay, at ng kasiyahan ng manunulat upang umaliw, magbigay ng kaalaman, o magturo.
• idinugtong pa niya na ang sanaysay ay isa na sa mga anyong higit na nakapagpapaisip
• Nagpapalawak at nagpapalalim ng pag-unawa, bumubuo at nagpapatibay sa isipa’t damdaming makabayan.

PINAGMULAN NG SANAYSAY
• 1580 o Nagsimula ang tinatawag na sanaysay dahil sa katipunan ng mga palagay at damdamin ni Michael de Montaigne isang Prances na pinamagatang Essais. o Sa mga nakabasa ng Essais ipinalagay nila na ang Essais ay kinapalooban ng pagtatangka, mga pagsubok at pagsisikap ng mga may-akda
• 1597 o Nagsimulang magsulat ng mga sanaysay si Francis Bacon na naglalaman ng mga saloobin at kaisipang punong-puno ng buhay. Ito ang dahilan upang kilalanin siya bilang ama ng sanaysay na nasusulat sa Ingles.
• 1700 o Kakaunti lamang ang mga naisulat na sanaysay ngunit maraming naghahangad. Ngunit maraming naghahangad na sundan ang yapak ni Bacon. Ilan sa mga ito ay sina:
 Sir Thomas Izaac Walton- sumulat ng aklat na pinamagatang The Compleat Angler. Naging paksa niya ang tungkol sa pamimingwit at pakikipagkaibigan.
 Sir Thomas Browne- ang paksa niya ay tungkol sa mga katutubong kaugalian. Ito’y masusi niyang inilarawan sa Religio Medici at Urn Burial.
 John Dryden- ang kanyang opinyon tungkol sa panitikan at sining ay knalugdang basahin ng mga nagpapahalaga sa dalawang disiplinang nabanggit. Itinuring na pinakamahusay na sanaysay ni Dryden ang an Essay of a Dramatics Poetry
• 1800 o sumigla ang pagsulat sa sanaysay sina Richard Steele, Joseph Addison, Samuel Johnson, Oliver Smith, at iba pa
• 1900 o Patuloy na namulaklak ang paglaganap ng sanaysay. o Bukod sa panitikan at sining naging malaganap ang paksang panlipunan at panrelihiyon o Nanaluktok sa panahong ito ang pangalang John Ruskin, Thomas Henry, Huxley, Matthew Henry, at iba pa.

Sa Pransya
• Hindi masyadong lumaganap ang sanaysay sa Pransya ang sinilangang bansa ni Montaigne. Binigyan lang ito ng importansya noong ika-17 dantaon ang itinuturing na Gintong Panahon ng Panitikang Pranses
• ang mga sanaysay na isinulat Francois de Rocheloulldcauld tungkol sa mga sawikain ay mananaysay sa Prances. Isa sa mga naimpluwensiyahan ay si Voltaire.
• Noong ika-19 na dantaon sumikat ang mga pangalang Sainte Beauve, Jules Lemaitre, Ferdinand Brunetiere at Anatole France.

Sa Estados Unidos
• napatunayan ng mga sanaysay ni Washington Irving sa Sketch Book na nailahatla noong 1819 ay katulad ng mga sanaysay na naisulat ng mga manananaysay na Ingles. Nagkakaiba lamang sa istilo sapagkat higit na matimpi ang istilo ni Irving.
• Nakilala rin ang mga sanaysay nina Ralph Waldo Emerson, John Burroughs, atpb. At sino ang di makakikilala kay Edgar Allan Poe na hindi lamang mahusay na makata at manunulat isa ring institusyon sa larangan ng pagsulat ng sanaysay.
• kinilala ring mahusay na manunulat sa panahong ito sina Oliver Wendell Holmes at James Russell
• Lumaganap din sa panahong ito ang dalawang magasing naglathala ng mga sanaysay ng ilang piling manunulat, ang The Atlantic Monthly at ang Harper’s Magazine

Sa Pilipinas
• Ang kasaysayan ng sanaysay sa Tagalog bilang sangay ng panitikan ay nagsimula sa mga isinulat nina Rizal sa kanyang The Indolence of the Filipino People at the Philippines
• ang A Century Hence ni Marcelo H. del Pilar ang naging patnugot at tagapamahala ng La Solidaridad at itinuring na nanguna sa pangkat ng mga mapanghimagsik na manananaysay kabilang sina Graciano Lopez Jaena, Jose Burgos, at Apolinario Mabini.
• Sa mga Pilipinong mananaysay na sumulat ng sa Ingles ay nakilala sa tulong ng The College Folio at Literary Apprentice ng Unibersidad ng Pilipinas. Kilalang mananaysay sa panahong ito sina I.V. Mallare, Francisco B. Icasiano, Salvador P. Lopez, atpb.
• mga sanaysay sa Tagalog ay pinamulaklak ni na Pascual Poblete, Lope K. Santos, Julian Cruz Balmaceda, Inigo Ed Regalado, atpb. Ang lumaganap sa panahong iyon ang magasing Liwayway na naglathala ng maikling kwento at sanaysay.
• Bago magkadigma, ang mga sanaysay nina Pedro S. Dandan, Pablo Bautista ang kinagiliwan ng mga tao.
• Noong 1945 hanggang 1950 nanaluktok sina Teodoro A. Agoncillo, Liwayway Arceo, Brigido Batungbakal, Geneoveva Edroza, Alfredo Enriquez, Pablo Glorioso, Efipanio Matute, Clodualdo del Mundo, Macario Pineda, Alejandro G. Abadilla, Narciso G. Reyes, at Vito C. Santos
• Marami ring katipunan ng mga sanaysay ang nailimbag kabilang na dito ang Mga Piling Sanaysay ni Alejandro G. Abadilla, Buhat sa Aming Sulok ni Paraluman Aspillera at Ako’y Isang Tinig ni Genoveva Edroza .
• Sa mga aklat na pampaaralan mayroon na ring mangilan-ngilan na naglathala ng sanaysay tulad ng Diwang Ginto, Diwang Kayumanggi at Panitikan sa Mataas na Paaralan
• Sa mga magasin nalathala ang Panitikan ni Alejandro G. Abadilla at Free Press na naglalaman ng mga sanaysay ni B.S. Medina Jr. na pinamagatang “Lubos na Sumasainyo”
• si Direktor Ponciano ng Surian ng Wikang Pambansa ay may akla na napalimbag, ang Bato sa Katedral na katipunan ng kanyang ilang piling sanaysay na ang karamihan sa paksa ay tumatalakay sa mga araling pangwika.
• Naging masigla ang mga manunulat nang mapasama sa taunang patimpalak ng Carlos Memorial Awards for Literature ang pagsulat ng sanaysay ang pagsulat ng sanaysay. Ang ilan sa mga nagwagi ay yaong nahihingil sa panunuring pampanitikan ng iba’t ibang sangay ng pampanitikan. Kinilalang mahuhusay na mananaysay ng Palanca sina Pedro L. Ricarte, Virgilio Almario, Ruel Aguila, Rosario Torres, atpb.