ARALIN I
BATAYANG KAALAMAN SA PAG-AARAL NG PANITIKAN

Panitikan * Isang mabisang ekspreyon ng isang lipunan. * Isa ito sa mga pangunahing institusyon ng pagsasalin ng kultura sa mga henerasyon na bumubuo ng bawat lipuna
Apperception Theory- ang mga ideyang lumilitaw sa ganitong uri ng pag-iisp ay hindi galing sa pandama o pakiramdam kundi mula sa pagmumuni-muni o paglilimi ng isang tao sa kanyang isipan.
Dalawang antas ng “Apperception Theory”: 1. Percept- ipinapakita ang mga huwaran na nasa anyo ng akdang pasulat. 2. Concept-pinagyayaman ang kahulugan at ang nilalaman ng wikang ginagamit.
KATUTURAN NG PANITIKAN:
*Ayon sa Bagong Pangkolehiyong Diksyunaryo ni Webster-ang panitkan ay ang kabuuan o kalipunan ng mga pinagyamang sinulat o nilimbag sa iasng tanging wika ng mga tao; ang mga naisatitik na pagpapahayag na may kaugnayan sa iba’t-ibang paksa; o anumang bungang-isip na naisatitik.
*Ayon kay Bro. Azarias sa kanyang Pilosopiya ng Literatura-ito ay ang pagpapahayag ng mga damdamin tungkol sa ibat’t ibang bagay sa daigdig, sa pamumuhay,sa pamahalaan, sa lipunan at kaugnayan ng kaluluwa sa Dakilang Limikha.
*Ayon naman kina Paz Nicasio at Federico Sebastian- ang panitikan ay kabuuan ng mga karansan ng isang bansa, mga kaugalian, paniniwala, pamahiin,kaisipan at pangnarap ng isang lahi na ipinahahyag sa mga piling salita; sa isang maganda at makasining na paraan, nakasulat man o hindi.
Mga layunin sa Pag-aaral ng Panitikan 1. Maipakilala sa mga mag-aaral ang iba’t ianbang uri ng panitikan mula sa panahon bago dumating ang mga Kastila gangggang sa kasalukuyan. 2. Mapalalim ang pangunawa tungkol sa mga paraan ng pagbibigay-buhay sa mga saloobin, pagnanasa at paniniwalng Pilipino sa pamamagitan ng panitikan bilang produkto ng lipunan at kasaysayan 3. Makakatulong sa paglikha ng kritikal ng mga latunin ng panitikan-maging salamin ng buhay, simasangayon o bumalikwas sa namamayaning kalagayan. 4. Makabuo ng kamalayan na tumitingin sa panitikan bilang mayamang bukal ng mga saloobin at paniniwala tungkol sa makatuwirang ugnayan ng tao sa sarili, tao sa kapwa, tao sa kanyang pamayanan at tao sa kanyang lumikha.
Layuning pinalabas at dapat ipatupad ng Commission on Higher Educatio (CHED) sa pag-aaral ng Panitikan: 1. Mabuksan ang mata ng mga mag-aaral sa kayamanan ng ating panitikan. 2. Makilala ang iba’t ibang anyong pampanitikan 3. Makasu;at ng isang term paper(na hindi kukulangin sa 10 pahina) na sumusuri sa sinulat ng isang manunulat na ipinanganak sa kani-kanilang pinagmilan na rehiyon o kaya naman kung saan matatagpuan ang kolehiyo o pamantasang pinapasukan.
Mga Pambansang Alagad ng Sining ng Panitikan * Ang mga nailagay na sa Carlos Palanca Memorial Awards for Literature Hall of Fame. * Ang mga nanalo na ng Ramon Magsaysay Award sa larangan ng panitikan. * Ang mga babaeng manunulat na nasa mga antolohiya.
Dalawang Anyo ng Akdang Pampanitikan: 1. Patula- masining o karaniwang pagsasama-sama ng mga salita upang makabuo ng mga taludtod na maaring may sukat at tugma.
Tatlong Kayarian ng Tula 1. Ang pinagkaugalian na may sukat at tugma 2. Ang blangko berso may sukat ngunit walang tugma 3. Malayang taludturan na walang sukat at tugma
Apat na uri ng Tula a. Liriko o tula ng damdamin-ngasasaad ng marubrob na karansan , guni-guni o damdamin ng may akda. Karaniwan sa uri nito ang oda- isang tulang liriko na nagpaparangal o pumupuri sa isang dakilang gawain ng isang tao, dalit-tulang pagpaparangal sa Maykapal, soneto- isang tulang na may pamalagiang kaanyuan, bunubuo ng labing apat na taludtod at nagsasaad ng mga aral sa buhay, elehiya-nagpaparangal sa alaala ng namatay, awit -ito ay tulang inaawit na nagpapahayag ng damdamin kaugalian, karanasan, pananampalataya at iba pa b. Pasalaysay- mga tulang may kwento at mga tauhang gumagalaw. Karaniwang pinapaksa rito ang mga kagitingan ng mga bayani sa pakikidigma tula ng; epiko-ito ay inaawit o binibigkas ukol sa kabayanihan ng pangunahing tauhan na ikinapapalooban ng mga paniniwaal, kaugalian, huwaran, at sukatan sa buhay na hindi kapani-paniwala sapagkat may kababalaghan, awit-ito ay may sukat na 12 pantig sa isang taludtod,
Korido- ay may 8 na pantig sa bawat taludtod. c. Tulang padulaan- mga dulang nasusulat nang patula tulad ng senakulo-dulang nagsasalaysay ng buhay ng buahy at kamatayan n gating mahal na Poong hesukristo at masasabing parang pasyon na itinatanghal sa entablado, tibag- ay ang pagsasadula ng krus sa pinagpakuan kay Kristo nina Reyna Elena at Prinsipe Constantino sarsuela-isang komedya o melodramang,ay kasamang awit at tugtog, may tatlong yugto at nahihinggil sa mga damdamin ng tao pag-ibig, kapootan, paghihiganti, kasakiman, kalupitan o hinggil sa mga suliraning panlipunan o pampanitikan. d. Tulang Patnigan-Tagisan ng talino sa paraang patula tulad ng karagatan-iang larong may paligsahan sa tula batay sa alamat tungkol sa singsing ng iasng salagang nahulog sa gitna ng dagat at sinuman ang biantang makkuha ng singsing ay pakakasalan ng dalagang may-ari nito., duplo-paligsahan sa pagtula sa pamamgitan ng pagbibigay ng pagmamatuwid tungkol sa isang paksa, balagtasan-isang uri ng tulang patnigan na isinasagawa sa pamamagitan ng talinong dalawang mambabalagtas ukol sa isang paksa na lalong kilala sa tawag na pagtatalong patula. 2. Tuluyan- maluwag na pagsasama-sama ng mga salita ss katutubong takbo ng pangungusap. Nabibilang dito ang; * Anekdota-maikling kwento ng mga tunay na pangyayari o karanasan sa buhay ng tao na nagbibigay - aral. * Maikling kwento-isang suliranin na may tiyak at may isang tauhan. * Alamat-pinagmulan ng mga pangyayari, pook,halaman,hayop,pangalan at iba pang mga bagay-bagay. * Mito-tungkol sa mga diyos o diyosan mga mahihiwagan nilikha at pinagmulan ng santinakpan, ng tao * Nobela-naglalahad ng maraming pangyayaring kinasasangkutan ng isa o higit pang pangunahing tauhan at ibang katulong * Talambuhay-nagsasaad ng mga tula sa buhay ng tao * Pangulong tudling-nagsasaad ng kuro-kuro ng isang manunulat hinggil sa isang mahalgang paksa * Sanaysay-ipinapahayag sa isang paraang tahsa ngunit masining o pagbibigay opinion hango sa personal niyang karanasan kundi man ayon sa iniisip niyang katotohanan. * Balita-anumang ulat na napapanahon na ating napapanuod sa tv, nababasa sa dyaro at naririnig sa radio sa loob at labas ng bansa * Talumpati-isang buod ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa pamamagitan ng pagsasalita sa entablado para sa mga pangkat na mga tao. * Dula-naglalahad ng isa o higit pang pangyayari na kinasasngkutan ng isa o dalawang pangunahing tauhan at iba pang katulung na tauhan at itinatanghal sa dulaan ao tanghalan

Mga Elementong Lumilikha ng mga Akdang Pampanitikan: * Kapaligiran * Karanasan * Salik na Panlipuna at Pampulitika * Salik na Panrelihiyon * Edukasyon
Dalawang uri ng kahalagan ng panitikan sa daigdig: 1. Nagpaliwanag sa kahalaghan ng kalinangan at kabihasnan ng lahing pinangaggalingan ng akda. 2. Ang mga bansa daigdig ay nakatatagpo- tagpo sa damdamin, kaisipan at gayon din, nagkaunawaan bukod pa sa nagkahiraman ng ugali at pamamaraa ng pamumuhay.
12 Akdang Pampanitikan ng iba’t ibang bansa 1. Banal na Kasulatan(Bibliya) mula sa Palestina na nagging batayan ng Sangka-kristiyanuhan. Nahahati sa dalawang bahagi: ang Lumang Tipan at Ang Bagong Tipan 2. Koran( Bibliya ng mga Mohamedan) mula sa Arabia at nagtataglay ngmga kaisipan at kautusan siyangsinusunod hanggang sa nagyon ng mga Mohamedan. 3. Iliad at Odyssey ni Homer- mula ito sa Gresya tumtalakay sa mg pakikipagsapalaran ng Gresko. Ang ILIAD ay tungkol sa istorya ng pagsakop sa Lungsod ng Troy, Ang ODYSSEY ay hingil sa pagbabalik ni Odysseus mula sa Trojan War. 4. Mahabharata-mula sa Inadia. Tinuturing na pinakamahabang tula sa daigdig (220,000 taludtod at linya). Tumatalakay ito sa pakikipagsapalaran ng mga pinunong Indo- Aryan. 5. Divine Comedy ni Dante Aleghiere- mula sa Italya. Isang paglalakbay sa langit, sa impiyern at purgatory na ang tao ay huhusgahan sa pamamagitan ng pamumuhay niya sa lupa. 6. El Cid Campeador-mula sa Espanya. Nagpakilala sa katangiang panlahi ng Kastila, kanilang alamat at kasyasayang pambansa noong unang panahon. 7. The Songs Of Roland- Mula sa Pransiya. Mga kuwentong Roncesvalles at ang lalong klalang Doce Pares ng Pransia. Ngatatglay ng kasaysayan ng gintongn panahon ng kakristiyanuhan ng Pransia. 8. Five Classics at Four Books-mula sa Tsinan a kinatitikan ng magandang kaisiapn at pilosopiya ni Conficius. Naging batayan ang mga aklat na ito ng pananampalataya, kalingangn at kasaysayan ng mga Instik na nakapekto sa atin. 9. Book of the Dead ng ehipto na kinapaplooban ng mga kulto ni Osiris at ng mitolohiya at teolohiyang Ehipto. 10. A Thousand and One Night ng Arabia at Persia na nagtataglay ng mga kaugaliag pampamahalaan, pangkabuhayan, pangkalinangan at panrelihiyon ng mga taga-Silangan. 11. Canterbury Tales ni Chaucer ng Inglatera na naglalaman ng mga pananampalataya at pag-uugali ng mga Ingles noong unang panahon. 12. Uncle Tom’s Cabin ni Harriet Beecher Stowe ng Amerika.Binibigyan diin ditto ang karumal-dumal na kalagayan ng mga itim sa kamay ng mga puti na siyang batayan sa pagsimula ng demokrasya. Ito ri ang nagging inspirasyon ni Dr. Jose Rizal upang maisulat at mabuo ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo
Mga akdang Pampanitikan sa ating bansa na inspirayon ng mga manunulat sg iba’t ibang panahon:

Florante at Laura- ni Fransisco Balagtas
Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni Dr, Jose Rizal
Banaag at Sikat ni Lope K. Santos
Maganda Pa ang Daigdig ni Lazaro Francisco
Kahapon, Nagyon at Bukas ni Aurelio Tolentino
Isang Dipang Langit, Mga Ibong Mandaragit at Luha ng Buwaya ni Amado V. Hernandez

Ang mga Kasangkapang Pampanitikan na Nagbibigay- Anyo sa Akda
Estetika- nanggaling sa salitang Griyego “aesthesis” na ngangahulugang “pakiramdam” o “ dating ng anumang persepsyon sa mga sentido (panlabas at panloob) ng tao * Sangay ng pilosopiya na ngbubuo ng simulain at pamantayan ng kagandahansa sining at kalikasan
Dalawang Uri ng Sentido ng Tao: 1. Sentidong panlabas(external senses) Tulad ng Paningin. Pandinig, pang-amoy, panlasa at pansalat. 2. Sentidong Panloob (internal senses) tulad ng imahinasyon o guni-guni, memorya,pang-unawa at huwisyo o pagpapasya.
Ang layon ng Estetika a. Persepsyon ng mga sentidong panlabas b. Konsepto bunga ng mga sentidong panloob
Siyam(9) na kasangkapan ng pampanitikan 1. Nilalaman - ay tumutukoy sa tauhan, tagpuan, suliranin, aksyon, at tema. 2. Denotasyon- ay karaniawan at likas o “literal” na kahulugan ng salita o pangungusap; ito ay kahulugan na medaling mahanap sa Diksyunaryo 3. Konotasyon- ang tawag sa mga implikasyong tinataglay ng mga salita o pananalita. Ang impilasyong ito ay maaring dulot ng pahiwatig na pananw o sallobin na taglay ng salita Hal. “basura” 4. Diksyon- ang tawag sa paggamit ng mga salita na ipinalalagay na bunga ng maingat at makabuluhang pagpili ng mga salitang ginagamit ng manlilkha upang makamit niya nag pinakamabisang paraan ng pagpapatalstas ng kanyang nais ipahatid 5. Mga kasangkapang Pangretorika ay tumutukoy sa mga pamamaraang ginagamit ng akda upang maging epektibo ang pangungusap at komposisyon at ang mga sangkap niton. Ito ay may kinalaman sa kaayusan ng mga salita o pagkakasunod-sunod ng mga elemento ng mga pangungusap.Dito pumapasok ang mga uri ng pangungusap ng tainatawag sa ingles na loose,balanced,at periodic sentences. 6. Mga Kasangkapang pansukat- ginagamit ng akda lalo na ang tula, upang bigyang angkop at kaaya-ayang daloy ang indayog ng mga salita at pangungusaplkapag ito ay binibigkas.Pagbibilang sa pantig sa Filipino at limbic, trochee, anapest atbp sa Ingles.
Ang literatura o oraturang Filipino (lalo na ang Panulaan)ay Transisyunal naperforming art ay batay sa musika ang sukat at indayog. Sa balagtasan dinig na dinig ang maindayog na sukat ng mga berso kapag ito ay binibigkas nang wasto. 7. Mga kasangkapang Metaporikal-ang mga ginamit na tayutay na ngapapayaman sa kabuluhan at kahulugan ng akda. Kabilang ang mga simili, metapora, ironeya, alusyon, aliterasyon, asonansya, onomatopeya, anaphora,alegorya,analohiya, conceit,personipikasyon, apostropi, metonimi, sinekdoki, depersonisasyon,hiperbola. 8. Tono- mahalaga ang wastong pag=intindi sa tono kapag binibigkas ang literature sapagkat punto at ekspresyon ng tinig ang nagdadala ng tono. 9. Istruktura-pangkahalatang kaayusan at pagkakahanay ng mga bahagi ng isang akda.Ito ay tiantawag ni Aristotle na “simula,gitna at wakas”
Sa dulang Klasiko ito ay lumalabas sa anyong eksposisyon, kumplikasyon,at resolusyon.
Mayroon din istruturang de kahon – pormulang ginagamit lalo na sa akdang pasalaysay. Hal.Kuwentong romantiko: pag-ibig, paghihiwalay, pakikipagsapalran, at reunion. Hal. Nag kwento ni Romeo and Juliet(Shakespear)ng Evangekine, ng Ninay (ni Pedro Paterno), ng Tristan and Iseult,ng Noli Me Tangere
-Madalas ana nagiiwan ng memorableng salita ang akda sa wakas nito.

Simili -ginagamit sa paghahambing ng dalawang magkaibang bagay, tao, pangyayari at iba pa. Gumagamit ng mga salitang tulad ng, gaya ng, para ng, kawangis, atbp.hal. Ang mga mata mo ay tulad ng mga bituin
, metapora, katulad ng pagtutulad ngunit hindi ito gumagamit ng mga salita gaya ng sa pagtutulad.hal. ang aking mahal ay isang magandang rosas ironeya, -pananalita na nagpapahiwatig ng paglibak pagkutyo,o pagtudyo.hal. Ang saya ng pamilya nila, bawat isa ay umaalis alusyon, aliterasyon, asonansya, onomatopeya, anapora, alegorya ,analohiya,
Conceit
,personipikasyon, pagsasalin ng katangian ng tao sa mga bagay, may buhay man o wala hal. Tik-tak na orasan ay naghahabulan apostropi, isang panawagan o pakiusap sa isang bagay na tila ito ay isang tao.hal. Gubat na aming kailangan, di ka namin pababayaan metonomiya, mahabang pangungusap na isang salita lamang ang katumbas .hal. Nagngalit ang bagang ng ama nang sumuway sa kanyang utos ang nag-iisa niyang anak sinekdoki, maaari dito banggitin ang bahagi bilang pagtukoy sa kabuuan at maaaring isang tao ang kumakatawan sa isang grupo.hal. Sampung kamay ang nagtulong-tulong sa nasabing gawain depersonisasyon ,hiperbola-lubhang nagpapalabis sa kalagayan ng tao, hayop, bagay at halaman.hal Namuti ang kaniyang buhok kakahintay sayo.