I. Kahulugan ng Talumpati
Ang talumpati ay isang buod ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa pamamagitan ng pagsasalita sa entablado para sa mga pangkat na mga tao. Layunin nitong humikayat, tumugon, mangatwiran, magbigay ng kaalaman o impormasyon at maglahad ng isang paniniwala. Isang uri ito ng komunikasyong pampubliko na nagpapaliwanag sa isang paksa na binibigkas sa harap ng mga tagapakinig.
Dito makikita ang katatasan at kahusayan ng tagapagsalita sa paghihikayat upang paniwalaan ang kanyang pangangatwiran sa paksang tinatalakay. II. Mga Bahagi ng Talumpati
Nahahati sa tatlong bahagi ang talumpati: 1. Pambungad - inilalahad ang layunin ng talumpati, kaagapay na ang istratehiya upang kunin ang atensyon ng madla. 2. Katawan - nakasaad dito ang paksang tatalakayin ng mananalumpati. 3. Katapusan - ang pagwawakas ang pinakasukdol ng buod ng isang talumpati. Dito nakalahad ang pinakamalakas na katibayan, paniniwala at katuwiran upang makahikayat ng pagkilos sa mga tao ayon sa layunin ng talumpati. III. A. Mga Uri ng Talumpati
Talumpati na Nagpapaliwanag * pagbibigay kaalaman ang hangganan ng talumpating ito. Nag-uulat, naglalarawan, tumatalakay para maintindihan ng tagapakinig ang paksa. Gumagamit ng biswal na kagamitan, ng paghahambing upang higit na maunawaan.may katibayan na katotohanan na pagpapaliwanag nang mabuti sa paksa. * limitado ang mahahalagang puntos na dapat talakayin, sapat lang na matandaan ng kaisipan ng mga tagapakinig.

Talumpati na Nanghihikayat * Layuning makaimpluwensya sa pag-iisip at kilos ng nakikinig, at para makumbinse ang nakikinig. May katibayan tulad ng nagpapliwanag.Dapat na buhay ang pamamaraang humihimok sa nakikinig. Karaniwang kontrobersyal ang paksa at alam na nagsasalita na may posisyon ang nakikinig.( pari sa isyu ng pagtatanggal ng death penalty)
Uri ng talumpating Nanghihikayat magkintal (impress) Ang posisyon ng tagapagsalita ay ayon sa posisyon ng nakikinig. Pinatitibay niya ang posisyon , konbiksyon o paniniwala. (pari sa katoliko sa isyu ng pagtatanggal ng death penalty )
Magpapaniwala (convince) May posisyon ang tagapagsalita na gusto niyang panigan ng nakikinig. Layunin niyang baguhin ang paniniwala o konbiksyon ng publiko, naghahain siya ng isang alternatibong proposisyon, gumagamit siya ng mga patibay. (pari sa muslim sa isyu ng pagtatanggal ng death penalty
Magpakilos (actuate) layunin ay makamit ang kagyat na reaksyon, ang tagumpay ay kung epektibong mapapakilos ang nakikinig. (pari at samahang pro –life)
Talumpati ng Pagpapakilala * ang focus ay a. tungkol sa panauhin dito nakasalalay ang pagtanggap sa kanya, ipakita ang awtoridad ng ispiker sa paksa b. tungkol sa paksa inihahanda ang tagapakinig sa kahalagahan ng paksa
Talumpati sa Pagkakaloob ng Gantimpala * Ang empasis ay ang kahalagahan ng gawaing siyang nagbigay daan sa okasyon. * Binabanggit din ang entidad na nagkaloob ng gantimpala.Maihahanay din ang pagkakaloob ng karangalan sa isang indibidwal dahil sa isang gawaing matagumpay na nagampanan
Talumpati ng Pagsalubong * Uri ng talumpati na ginagawa sa mga okasyong tulad ng pagtanggap sa pinagpipiganang panauhin,dinadakilang nagtapos sa paaralan,pagbati sa isang delegasyon. Nagpapaliwanag sa kabuluhan ng okasyon, pagpapakita ng layunin ng organisasyon, pagpaparangal sa taong sinasalubong
Talumpati ng Pamamaalam
Kapag aalis na sa isang lugar o magtatapos na sa ginampanang tungkulin. Anu- ano ang mga kasiya-siyang karanasan?Ano ang damdamin sa sandaling yon? Pasasalamat kung tatanggap ng ala-ala o gantimpala IV. Mga Anyo ng Talumpati * Impromptu – ito ay biglaang talumpati na binibigkas pamamaraan na maaaring gamiting gabay sa pagbigkas ng biglaang talumpati. Ibinibigay rito ang paksa sa oras na mismo ng pagsasalita. * Extempore – ayon kay James M. Copeland(1964), ang unang kahirapan sa pagsasagawa ng pagbigkas ng extempore sa isang kompetisyon ay ang kawalan ng kahandaan sa pagbigkas. Ang paghahanda sa ganitong tipo o uri ng pagtatalumpati ay limitado sa oras sa pagitan ng pagkuha ng paksa at mismong paligsahan. Ang ikalawang konsiderasyon ay ang pagtatakda ng oras sa pagtatalumpati. Sa ibang paligsahan, ang mananalumpati ay tinatanggal kung lalampas o kaya ay kulangin sa oras. Samakatwid, ang pagpili ng materyal at ang pag-aayos ng panimula, katawan at ang konklusyon ay apektado sa itinakdang oras. Ang ikatlong kosiderasyon ay ang pag-uulit ng paksa. Ibig ng lupon ng inampalan na makarinig sa mga tungkol sa magkakaparehong paksa. Iminungkahi ni Copeland na mas maganda kung orihinal at maayos ang organisasyon ng pagtalakay sa paksa. * Isinaulong talumpati – sa bahaging ito ang tagapagsalita ay gumagawa muna ng kanyang talumpati. Samakatwid, may paghahanda na sa ganitong tipo ng pagtatalumpati at kailangang memoryado o saulado ang pyesa bago bigkasin ang talumpati. * Pagbasa ng papel sa panayam o kumperensya- makikita sa bahaging ito ang kasanayan sa pagsulat ng papel na babasahin sa kumperensya. Ang pag-oorganisa ng mga ideya at ang pagsulat ng panimula, katawan at wakas/kongklusyon ay dapat na magkakaugnay at may kaisahan. V. Paraan ng Pagtatalupati
Narito ang ilang kasangkapan na maaaring magamit para maging mabisa ang pagpapahayag ng talumpati.

1. Tinig
- Nakakatulong ang tinig sa pag-unawa sa nilalaman ng talumpati. Kailangang ibagay ang tinig sa nilalaman ng pananalita. Isinasaalang-alang sa bahaging ito ang tulin o bilis ng pananalita, pagbibigay-diin sa mahahalagang salita o mensahe na kailangang maunawaan ng tagapakinig, tono ng pananalita, pagtaas at pagbaba ng tinig, at paglakas at paghina ng tinig. Ang magandang tinig ay madaling makaakit sa madla. Iwasan ang matining na tinig o kaya ay garalgal na tinig na parang sirang plaka.

2. Tindig
- Tumindig nang maayos at iwasan ang tindig militar na parang naninigas ang katawan. Sikaping maging magaan ang katawan at nakarelaks. Mahalaga na magmukhang kapita-pitagan para makuha agad ang atensyon ng mga tagapakinig. Ang ganitonng uri ng anyo ay nakapagpapahiwatig na handang-handa ang tagapagsalita.

3. Galaw
- Ang galaw ay tumutukoy sa anumang pagkilos na ginagawa ng tao na may kaugnayan sa pagsasalita o pagpapahayag ng kaisipan o anumang damdamin sa madla o mga tagapakinig. Nasasaklaw ng galaw ang mata, ekspresyon ng mukha, tindig, galaw ng ulo at katawan. Lahat ng ito ay nakatutulong sa paghahatid ng mensahe.

4. Kumpas ng mga kamay * Ginagamit ang kumpas ng mga kamay sa pagbibigay-diin sa sinasabi. Halimbawa, karaniwang itinataas ang hintuturo o braso kung ipinapahayag ang mahalagang opinion o puntos ng talumati o pananalita. Ginagamit din ang mga kumpas ng kamay para biigyan ng pagtutumbas ang ideya. Halimbawa, kung binabanggit ang dalawang magkaibang katwiran ay maaaring itaas ang kanan at kaliwang kamay sa kumpas sa pagpapatuloy ng diwa, imbis na “umm ,saka, bale” ang lumalabas sa tuwing may kailangang alalahanin sa pananalita, ginagamit ang galaw ng kamay bilang di-verbal na komunikasyon. Kailangang tumpak, tiyak, tiyak at maayos ang kumpas ng mga kamay. Ginagamit lamang ito bilang pantulong sa pananalita. Hindi dapat makaagaw ng pansin ang sobrang pagkumpas ng kamay habang nagsasalita.

Sa Kabataan ni:

Onofre Pagsanghan

Isa sa mga salitang napag-aralan

natin sa wikang Pilipino ay ang salitang nabansot. Kapag ang isang bagay raw ay dapat pang lumaki ngunit ito'y tumigil na sa paglaki, ang bagay na ito raw ay nabansot. MArami raw uri ng pagkabansot, ngunit ang pinakamalungkot na uri raw ay ang pagkabansot ng isipan, ng puso, at ng diwa. Ang panahon ng kabataan ay panahon ng pagkalaki, ngunit ang ating paglaki ay kailangan paglaki at pag- unlad ng ating buong katauhan, hindi lamang ng ating sukat at timbang.
Kung ga-poste man ang ating taas at ga-pison man ang ating bigat, ngunit kung ang pag-iisip naman nati'y ga-kulisap lamang, kay pangit na kabansutan. Kung tumangkad man tayong tangkad-kawayan, at bumulog man tayong bilog-tapayan, ngunit kung tayo nam'y tulad ni "Bondying" na di mapagkatitiwalaan-anong laking kakulangan.
Kung magkakatawan tayong katawang "Tarzan" at mapatalas ang ating isipang sintalas ng kay Rizal, ngunit kung ang ating kalooban nama'y itim na duwende ng kasamaan-anong kapinsalaan para sa kinabukasan.
Kinabukasan. Kabataan, tayo raw ang pag-asa ng Inang Bayan. Tayo raw ang maghahatid sa kanya sa langit ng kasaganaan at karangalan, o hihila sa kanya sa putik ng kahirapan at kahihiyan.
Ang panahon ng pagkilos ay ngayon, hindi bukas, hindi sa isang taon. Araw-araw ay tumutuwid tayong palangit o bumabaluktot tayong paputik. Tamang tama ang sabi ng ating mga ninunong kung ano raw ang kinamihasnan ay siyang pagkakatanda.
Huwag nating akalaing makapagpapabaya tayo ng ating pag-aaral ngayon at sa araw ng bukas ay bigla tayong magiging mga dalubhasang magpapaunlad sa bayan. Huwag nating akalaing makapandaraya ngayon sa ating mga pagsusulit, makakupit sa ating mga magulang at sa mahiwagang araw ng bukas makakaya nating balikatin ang mabibigat na suliranin ng ating bansa.
Huwag nating akalaing makapaglulublob tayo ngayon ng kalaswaan at kahalayan, at sa mahiwagang araw ng bukas bigla tayong magiging ulirang mga magulang.
Kabataan, ang tunay na pag-ibig sa bayan, ang tunay na nasyonalismo, ay wala sa tamis ng pangarap, wala rin sa pagpag ng dila.
Ang tunay na pag-ibig ay nasa pawis at gawa.

Sa Kabataan ni:

Onofre Pagsanghan

Isa sa mga salitang napag-aralan

natin sa wikang Pilipino ay ang salitang nabansot. Kapag ang isang bagay raw ay dapat pang lumaki ngunit ito'y tumigil na sa paglaki, ang bagay na ito raw ay nabansot. MArami raw uri ng pagkabansot, ngunit ang pinakamalungkot na uri raw ay ang pagkabansot ng isipan, ng puso, at ng diwa. Ang panahon ng kabataan ay panahon ng pagkalaki, ngunit ang ating paglaki ay kailangan paglaki at pag- unlad ng ating buong katauhan, hindi lamang ng ating sukat at timbang.
Kung ga-poste man ang ating taas at ga-pison man ang ating bigat, ngunit kung ang pag-iisip naman nati'y ga-kulisap lamang, kay pangit na kabansutan. Kung tumangkad man tayong tangkad-kawayan, at bumulog man tayong bilog-tapayan, ngunit kung tayo nam'y tulad ni "Bondying" na di mapagkatitiwalaan-anong laking kakulangan.
Kung magkakatawan tayong katawang "Tarzan" at mapatalas ang ating isipang sintalas ng kay Rizal, ngunit kung ang ating kalooban nama'y itim na duwende ng kasamaan-anong kapinsalaan para sa kinabukasan.
Kinabukasan. Kabataan, tayo raw ang pag-asa ng Inang Bayan. Tayo raw ang maghahatid sa kanya sa langit ng kasaganaan at karangalan, o hihila sa kanya sa putik ng kahirapan at kahihiyan.
Ang panahon ng pagkilos ay ngayon, hindi bukas, hindi sa isang taon. Araw-araw ay tumutuwid tayong palangit o bumabaluktot tayong paputik. Tamang tama ang sabi ng ating mga ninunong kung ano raw ang kinamihasnan ay siyang pagkakatanda.
Huwag nating akalaing makapagpapabaya tayo ng ating pag-aaral ngayon at sa araw ng bukas ay bigla tayong magiging mga dalubhasang magpapaunlad sa bayan. Huwag nating akalaing makapandaraya ngayon sa ating mga pagsusulit, makakupit sa ating mga magulang at sa mahiwagang araw ng bukas makakaya nating balikatin ang mabibigat na suliranin ng ating bansa.
Huwag nating akalaing makapaglulublob tayo ngayon ng kalaswaan at kahalayan, at sa mahiwagang araw ng bukas bigla tayong magiging ulirang mga magulang.
Kabataan, ang tunay na pag-ibig sa bayan, ang tunay na nasyonalismo, ay wala sa tamis ng pangarap, wala rin sa pagpag ng dila.
Ang tunay na pag-ibig ay nasa pawis at gawa.

Ang sanaysay ay isang piraso ng sulatin na kadalasang naglalaman ng punto de vista (pananaw) ng may katha. Ang mga sanaysay ay maaaring magkaroon ng mga element ng pagpuna, opinyon, impormasyon, obserbasyon, kuru-kuro, pang-araw-araw na pangyayari, ala-ala ng nakaraan at pagmumuni-muni ng isang tao.

Kahulugan ng Sanaysay

Ipinakakahulugan na ang sanaysay ay isang komposisyon na prosa na may iisang diwa at pananaw. Ito rin ay nangangahulugan ng isang sistematikong paraan upang maipaliwanag ang isang bagay o pangyayari. Sa anu’t anuman, ang depenisyon ng sanaysay ay nagangahulugan lamang na isang paraan upang maipahayag ang damdamin ng isang tao sa kanyang mga mambabasa. Ito ay isang uri ng pakikipagkomunikasyon sa pamamagitan ng lathalain na may layuning maihatid ang nais na maipabatid sa kapwa tao.

Sa ating bansa, bahagi ng ating edukasyon ang magkaroon ng pagtuturo ukol sa paggawa ng mainam na sanaysay. Tinuturuan ang mga mag-aaral ng mabisang pakikipagtalastasan sa pamamagitan ng paggawa ng pormal at di-pormal na sanaysay.
Mga Uri ng Sanaysay

Sulating Pormal o Maanyo

Mga sanaysay na nagbibigay ng impormasyon ukol sa isang tao, bagay, lugar, hayop o pangyayari. Ito ay naglalaman ng mahahalagang kaisipan at nasa isang mabisang ayos ng pagkakasunud-sunod upang lubos na maunawaan ng bumabasa. Ang mga pormal na sanaysay at komposisyon sa Filipino ay nagtataglay ng pananaliksik at pinag-aralang mabuti ng sumulat. Ang mga salita’y umaakma sa piniling isyu at kadalasang may mga terminong ginagamit na kaugnay ng tungkol sa asignaturang ginawan ng pananaliksik.

Sulating Di-pormal o Impormal

Ang mga sanaysay na impormal o sulating di-pormal ay karaniwang nagtataglay ng opinyon, kuru-kuro at paglalarawan ng isang may akda. Ito ay maaaring nanggaling sa kanyang obserbasyon sa kanyang kapaligirang ginagalawan, mga isyung sangkot ang kanyang sarili o mga bagay na tungkol sa kanyang pagkatao. Karaniwan na ang mgasanaysay na di pormal ay naglalaman ng nasasaloob at kaisipan tungkol sa iba’t ibang bagay at mga pangyayari na nakikita at nararanasan ng may akda.

Uri ng Pangungusap ayon sa Kayarian/Pagkabuo

Posted on August 14, 2010 by lcmizzliz
May apat (4) na uri ng pangungusap ayon sa pagkabuo o kayarian.

1. Payak – isang diwa lang ang tinatalakay.

- maaaring may payak na simuno at panaguri.

Hal. Maraming biyayang bigay ang Panginoon sa mga tao.

2. Tambalan – may higit sa dalawang kaisipan.

- binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na nakapag-iisa.

- ginagamitan ng pangatnig na magkatimbang

Hal. Ang biyaya ay kusang-loob na ibinibigay at ito ay kaloob na walang bayad.

Ang mga pangatnig na magkatimbang ay at, pati, saka, o, ni , maging, ngunit.

3. Hugnayan – pangungusap na binubuo ng isang sugnay na makapag-iisa at sugnay na di makapag-iisa.

- ginagamitan ng pangatnig na di-magkatimbang ( kung, nang, bago, upang, kapag, dahil sa, sapagkat)

Hal. Mabuti ang mag-asawa sapagkat tumutulong sa mga kapitbahay na nangangailangan.

( ang may salungguhit ay sugnay na makapag-iisa; walang salungguhit ay sugnay na di makapag-iisa)

4. Langkapan – pangungusap na binubuo ng tambalan at hugnayang pangungusap. ( binubuo ng 2sugnay na nakapag-iisa at sugnay na di nakapag-iisa)

Hal. Mabuti ang mag-asawa at sila ay may busilak na puso dahil sinusunod nila ang utos ng Panginoon.

Sugnay
Ang sugnay o hugnay ay ang kalipunan ng mga salitang may simuno at panaguri na maaaring may buong diwa (makapag-iisa) o di-buong diwa (di makapag-iisa). Ito ay tinatawag na clause sa wikang Ingles. Kabilang sa mga uri ng sugnay ang mga sumusunod:

* punong sugnay * malayang sugnay * pantulong na sugnay

Uri ng Sugnay
Sugnay na Makapag-iisa
Ito ay may simuno at panaguri na may diwa.
Halimbawa:
* naglaba siya. * mabilis siyang tumakbo. * maliligo si Lynel. * Aalis kami. * magbibihis si Zandrea
Sugnay na Di-makapag-iisa
Ito ay walang simuno at panaguri at wala ding buong diwa.
Halimbawa:
* dahil siya ay mayabang * nang mawala ang kanyang mahal