Abu Bakar Muhammad bin Zakaria ar-Razi (Persia) atau dikenali sebagai Rhazes di dunia barat merupakan salah seorang pakar sains Iran yang hidup antara tahun 864 – 930. Ia lahir di Rayy, Teheran pada tahun 251 H./865 dan wafat pada tahun 313 H/925.
Ar-Razi sejak muda telah mempelajari filsafat, kimia, matematika dan kesastraan. Dalam bidang kedokteran, ia berguru kepada Hunayn bin Ishaq di Baghdad. Sekembalinya ke Teheran, ia dipercaya untuk memimpin sebuah rumah sakit di Rayy. Selanjutnya ia juga memimpin Rumah Sakit Muqtadari di Baghdad. Ar-Razi juga diketahui sebagai ilmuwan serbabisa dan dianggap sebagai salah satu ilmuwan terbesar dalam Islam.

Kontribusi
Bidang Kedokteran= Cacar dan campak
Sebagai seorang dokter utama di rumah sakit di Baghdad, ar-Razi merupakan orang pertama yang membuat penjelasan seputar penyakit cacar:
“Cacar terjadi ketika darah ‘mendidih’ dan terinfeksi, dimana kemudian hal ini akan mengakibatkan keluarnya uap. Kemudian darah muda (yang kelihatan seperti ekstrak basah di kulit) berubah menjadi darah yang makin banyak dan warnanya seperti anggur yang matang. Pada tahap ini, cacar diperlihatkan dalam bentuk gelembung pada wine. Penyakit ini dapat terjadi tidak hanya pada masa kanak-kanak, tapi juga masa dewasa. Cara terbaik untuk menghindari penyakit ini adalah mencegah kontak dengan penyakit ini, karena kemungkinan wabah cacar bisa menjadi epidemi.”
Diagnosa ini kemudian dipuji oleh Ensiklopedia Britanika (1911) yang menulis: “Pernyataan pertama yang paling akurat dan tepercaya tentang adanya wabah ditemukan pada karya dokter Persia pada abad ke-9 yaitu Rhazes, dimana dia menjelaskan gejalanya secara jelas, patologi penyakit yang dijelaskan dengan perumpamaan fermentasi anggur dan cara mencegah wabah tersebut.”
Buku ar-Razi yaitu Al-Judari wal-Hasbah (Cacar dan Campak) adalah buku pertama yang membahas tentang cacar dan campak sebagai dua wabah yang berbeda. Buku ini kemudian diterjemahkan belasan kali ke dalam Latin dan bahasa Eropa lainnya. Cara penjelasan yang tidak dogmatis dan kepatuhan pada prinsip Hippokrates dalam pengamatan klinis memperlihatkan cara berpikir ar-Razi dalam buku ini.
Berikut ini adalah penjelasan lanjutan ar-Razi: “Kemunculan cacar ditandai oleh demam yang berkelanjutan, rasa sakit pada punggung, gatal pada hidung dan mimpi yang buruk ketika tidur. Penyakit menjadi semakin parah ketika semua gejala tersebut bergabung dan gatal terasa di semua bagian tubuh. Bintik-bintik di muka mulai bermunculan dan terjadi perubahan warna merah pada muka dan kantung mata. Salah satu gejala lainnya adalah perasaan berat pada seluruh tubuh dan sakit pada tenggorokan.”

Alergi dan demam
Razi diketahui sebagai seorang ilmuwan yang menemukan penyakit “alergi asma”, dan ilmuwan pertama yang menulis tentang alergi dan imunologi. Pada salah satu tulisannya, dia menjelaskan timbulnya penyakit rhintis setelah mencium bunga mawar pada musim panas. Razi juga merupakan ilmuwan pertama yang menjelaskan demam sebagai mekanisme tubuh untuk melindungi diri.
Farmasi
Pada bidang farmasi, ar-Razi juga berkontribusi membuat peralatan seperti tabung, spatula dan mortar. Ar-razi juga mengembangkan obat-obatan yang berasal dari merkuri.
Etika kedokteran
Ar-Razi juga mengemukakan pendapatnya dalam bidang etika kedokteran. Salah satunya adalah ketika dia mengritik dokter jalanan palsu dan tukang obat yang berkeliling di kota dan desa untuk menjual ramuan. Pada saat yang sama dia juga menyatakan bahwa dokter tidak mungkin mengetahui jawaban atas segala penyakit dan tidak mungkin bisa menyembuhkan semua penyakit, yang secara manusiawi sangatlah tidak mungkin. Tapi untuk meningkatkan mutu seorang dokter, ar-Razi menyarankan para dokter untuk tetap belajar dan terus mencari informasi baru. Dia juga membuat perbedaan antara penyakit yang bisa disembuhkan dan yang tidak bisa disembuhkan. Ar-Razi kemudian menyatakan bahwa seorang dokter tidak bisa disalahkan karena tidak bisa menyembuhkan penyakit kanker dan kusta yang sangat berat. Sebagai tambahan, ar-Razi menyatakan bahwa dia merasa kasihan pada dokter yang bekerja di kerajaan, karena biasanya anggota kerajaan suka tidak mematuhi perintah sang dokter
IBNU SINALATAR BELAKANGNama sebenar beliau ialah Abu Ali Hussien bin Abdullah b. Hassan b. Ali b. Sina (Avicenna,gelaran yang diberikan oleh barat ). Beliau berasal dari parsi dan telah dilahirkan pada981M di Afshara berhampiran Bukhara (Asia Tengah), seterusnya beliau mendapatpendidikan awal di sana seawal usia 5 tahun. Ketika itu, beliau menerima pendidikansastera dan Al-Quran. Sewaktu usianya 10 tahun, beliau telah berjaya menghafal Al-Qurandan menguasai ilmu-ilmu agama seperti tafsir, fiqh, perbandingan agama (ushuluddin),tasawuf dan sebagainya. Beliau mula belajar mengenai falsafah dengan membaca pelbagaitulisan seperti tulisan Greek, Muslim dan buku-buku lain mengenai subjek ini sertamempelajari logik dan subjek lain daripada Abu Abdallah Natili iaitu sahabat karib bapanyadan merupakan seorang ahli falsafah terkenal pada waktu itu. Ibn Sina merupakan seorang yang bertuah kerana mempunyai seorang ayah yangamat mementingkan pendidikan agama dan juga keduniaan walaupun beliau dilahirkandalam keluarga yang sederhana kerana bapa beliau merupakan seorang pemungut cukai.Ibnu Sina merupakan seorang yang rajin membaca buku. Beliau telah membaca bukuMetafizik Aristotle sebanyak 40 kali hanya semata-mata untuk mencari penyelesaian kepadapermasalahan yang dihadapi. Ketokohannya memang terserlah semenjak kecil lagi. Inikerana sewaktu berusia 17 tahun, beliau telah berjaya menyembuhkan penyakit Putera RajaBukhara, Nooh Ibn Mansoor selepas semua pakar perubatan yang terkenal gagal dalamusaha tersebut. Raja Mansoor amat terhutang budi dan telah menawarkan hadiah yanglumayan kepadanya. Namun begitu, beliau menolak dan hanya meminta kebenaran untukmenggunakan perpustakaan Di Raja sahaja. Kemudian, beliau telah dilantik menjadi „Doktor Di Raja‟. Semenjak itu beliau telah menjadi terkenal kerana kehebatan dankepakaran dalam bidang perubatan tiada tolok bandingnya sehingga beliau diberikangelaran al-Syeikh al-Rais (Mahaguru Pertama). Sewaktu berumur 20 tahun iaitu selepas kematian ayahnya, beliau telahmengembara ke Juran dan bertemu dengan Abu Raihan Al-Biruni. Pada usia 21 tahun,semasa beliau di Kawarazm, beliau telah mencipta karyanya yang pertama iaitu “Al-Majmu”yang mangandungi berbagai ilmu pengetahuan yang lengkap. Kemudian beliau berhijrahpula ke Hamadan. Di Hamadan, beliau mengarang kitab al-Qanun fit Tibb untuk mengubatiRaja Hamdan iaitu Shams al-Daulah. Dari Hamadan beliau menuju pula ke Ispahan (Iran) di
3. mana beliau telah menyempurnakan penulisannya dalam pelbagai bidang.Kemasyhurannya melangkaui wilayah dan negara Islam. Bukunya Al Qanun fil Tabib telahditerbitkan di Rom pada tahun 1593 sebelum diterjemahkan ke dalam bahasa Inggerisdengan judul Precepts of Medicine. Dalam jangka masa tidak sampai 100 tahun, buku itutelah dicetak ke dalam 15 buah bahasa. Pada abad ke-17, buku tersebut telah dijadikansebagai bahan rujukan asas diuniversiti-universiti Itali dan Perancis. Malahan sehingga abadke-19, bukunya masih diulang cetak dan digunakan oleh para pelajar perubatan. Ibnu Sina juga telah menghasilkan sebuah buku yang diberi judul Remedies for TheHeart yang mengandungi sajak-sajak perubatan. Dalam buku itu, beliau telah menceritakandan menghuraikan 760 jenis penyakit bersama dengan cara untuk mengubatinya. Hasiltulisan Ibnu Sina sebenarnya tidak terbatas kepada ilmu perubatan sahaja. Tetapi turutmerangkumi bidang dan ilmu lain seperti metafizik, muzik, astronomi, philologi (ilmubahasa), syair, prosa, dan agama. Penguasaannya dalam pelbagai bidang ilmu itu telahmenjadikannya seorang tokoh sarjana yang serba boleh. Beliau tidak sekadarmenguasainya tetapi berjaya mencapai tahap zenith iaitu puncak kecemerlangan tertinggidalam bidang yang diceburinya.Di samping menjadi zenith dalam bidang perubatan, IbnuSina juga menduduki keputusan yang tinggi dalam bidang ilmu logik sehingga digelar guruketiga. Dalam bidang penulisan, Ibnu Sina telah menghasilkan ratusan karya termasukkumpulan risalah yang mengandungi hasil sastera kreatif. Perkara yang lebih menakjubkan pada Ibnu Sina ialah beliau juga merupakanseorang ahli falsafah yang terkenal. Beliau pernah menulis sebuah buku berjudul al-Najahyang membicarakan persoalan falsafah. Pemikiran falsafah Ibnu Sina banyak dipengaruhioleh aliran falsafah al-Farabi yang telah menghidupkan pemikiran Aristotle. Oleh sebab itu,pandangan perubatan Ibnu Sina turut dipengaruhi oleh asas dan teori perubatan Yunanikhususnya Hippocrates. Perubatan Yunani berasaskan teori empat unsur yang dinamakanhumours iaitu darah, lendir (phlegm), hempedu kuning (yellow bile), dan hempedu hitam(black bile). Menurut teori ini, kesihatan seseorang mempunyai hubungan dengan campurankeempat-empat unsur tersebut. Keempat-empat unsur itu harus berada pada kadar yangseimbang dan apabila keseimbangan ini diganggu maka seseorang akan mendapatpenyakit. Setiap individu dikatakan mempunyai formula keseimbangan yang berlainan.Meskipun teori itu didapati tidak tepat tetapi telah meletakkan satu landasan kukuh kepadadunia perubatan untuk mengenal pasti punca penyakit yang menjangkiti manusia. Ibnu Sinatelah menapis teori-teori kosmogoni Yunani ini dan mengislamkannya. Pengaruh pemikiranYunani bukan sahaja dapat dilihat dalam pandangan Ibnu Sina mengenai kesihatan danperubatan, tetapi juga bidang falsafah. Ibnu Sina berpendapat bahawa matematik bolehdigunakan untuk mengenal Tuhan. Pandangan seumpama itu pernah dikemukakan oleh ahlifalsafah Yunani seperti Pythagoras untuk menghuraikan mengenai sesuatu kejadian. BagiPythagoras, sesuatu barangan mempunyai angka-angka dan angka itu berkuasa di alam ini.Berdasarkan pandangan itu, maka Imam al-Ghazali telah menyifatkan fahaman Ibnu Sinasebagai sesat dan lebih merosakkan daripada kepercayaan Yahudi dan Nasrani. Sebenarnya, Ibnu Sina tidak pernah menolak kekuasaan Tuhan. Dalam buku An-Najah, Ibnu Sina telah menyatakan bahawa pencipta yang dinamakan sebagai Wajib al-Wujud (Pencipta) ialah satu. Dia tidak berbentuk dan tidak boleh dibahagikan dengan apa-apa cara sekalipun. Menurut Ibnu Sina, segala yang wujud (mumkin al-wujud) terbitdaripada Pencipta yang tidak ada permulaan. Tetapi tidaklah wajib segala yang wujud itudatang daripada Pencipta sebab Dia berkehendak bukan mengikut kehendak. Walaubagaimanapun, tidak menjadi halangan bagi Pencipta untuk melimpahkan atau menerbitkansegala yang wujud sebab kesempurnaan dan ketinggian-Nya. Pemikiran falsafah dankonsep ketuhanannya telah ditulis oleh Ibnu Sina dalam bab Himah Ilahiyyah dalam fasalTentang adanya susunan akal dan nufus langit dan jirim atasan. Pemikiran Ibnu Sina ini
4. telah rnencetuskan kontroversi dan telah disifatkan sebagai satu percubaan untukmembahaskan zat Allah. Al-Ghazali telah menulis sebuah buku yang berjudul Tahafat al-Falasifah (Tidak Ada Kesinambungan Dalam Pemikiran Ahli Falsafah) untuk membahaskanpemikiran Ibnu Sina dan al-Farabi. Walau apa pun pandangan yang dikemukakan, sumbangan Ibnu Sina dalamperkembangan falsafah Islam tidak mungkin dapat dinafikan. Bahkan beliau boleh dianggapsebagai orang yang bertanggungjawab menyusun ilmu falsafah dan sains dalam Islam.Sesungguhnya, Ibnu Sina tidak sahaja unggul dalam bidang perubatan tetapi kehebatandalam bidang falsafah mengatasi gurunya sendiri iaitu al-Farabi. Beliau merancang untukmeneruskan pengembaraannya, namun terpaksa kembali semula ke Hamadan keranafaktor kesihatan yang dihadapinya yang mana akhirnya beliau meniggal dunia di Hamdan,dalam usia 58 tahun pada bulan Ramadhan 428 H/1037 M dan beliau telah dimakamkan disana. Dalam rangka memperingati 1000 tahun hari kelahirannya (Fair Millenium) di Tehranpada tahun 1955 M ia telah dinobatkan sebagai “Father of Doctor” untuk selamanya-selamanya dan di sana (Tehran) telah dibangunkan sebuah monemun sejarah untuk itu.Selain itu, sebagai mengenang jasa yang telah disumbangkan oleh beliau dalam ilmuperubatan, potret beliau telah digantungkan didinding Fakulti Perubatan Universiti Paris.Makam beliau di Hamdan telah di kelilingi oleh makam-makam doktor islam yang lain. Hal inimenyebabkan ahli-ahli ilmu yang terkemudian merasa megah kalau dimakamkan di tanahperkuburan di mana “zeninth” itu dimakamkan.PENDIDIKANPendidikan amat penting sehingga mencari ilmu merupakan perkara yang wajib untuk setiapumat Isalm. Sejak kecil lagi Ibnu Sina telah mendapat pendidikan sehingga beliau amatmencintai ilmu. Beliau mendapat pendidikan awal di sana seawal usia 5 tahun. Ketika itu, beliaumenerima pendidikan sastera dan Al-Quran. Sewaktu usianya 10 tahun, beliau telah berjayamenghafal Al-Quran dan menguasai ilmu-ilmu agama seperti tafsir, fiqh, perbandinganagama (ushuluddin), tasawuf dan sebagainya. Beliau mula belajar mengenai falsafahdengan membaca pelbagai tulisan seperti tulisan Greek, Muslim dan buku-buku lainmengenai subjek ini serta mempelajari logik dan subjek lain daripada Abu Abdallah Natiliiaitu sahabat karib bapanya dan merupakan seorang ahli falsafah terkenal pada waktu itu.Beliau turut mempelajari ilmu-ilmu asas agama seperti fiqah, Tasawuf, tauhid daripadakeluarganya. Beliau telah menjadi doktor ketika berumur 17 tahun setelah mendapat galakandaripada Ibnu Yahya. Hal ini disebabkan beliau telah berjaya menyembuhkan Putera RajaBukhara, Nooh Ibn Mansoor selepas semua pakar perubatan yang terkenal gagal dalamusaha tersebut. Beliau juga mempelajari berbagai-bagai ilmu kemahiran seperti Matematik,Fizik, Sains dan Astronomi. Beliau mampu menghasilkan „mutiara‟ dalam bidang perubataniaitu al-Qanun Fit- Tibb ketika berusia 18 tahun.SUMBANGANBidang KedoktoranIbnu Sina pernah di beri gelaran sebagai Medicorum Principal atau Raja Diraja Doktor olehkaum Latin Skolastik. Antara gelaran lain yang pernah diberikan kepadanya adalah sebagaiRaja Ubat. Malahan dalam dunia Islam, beliau dianggap sebagai Zenith, puncak tertinggi
5. dalam ilmu kedoktoran. Ibnu Sina menjadi Doktor Di Raja iaitu doktor kepada Sultan Nuh binMansur di Bukhara pada tahun 378 H (997 M) iaitu ketika beliau berusia 18 tahun. Padawaktu itu penyakit sultan dalam keadaan parah dan tidak ada doktor lain yang berjayamengubati baginda. Namun begitu, Ibnu Sina telah berjaya mengubati penyakit sultantersebut. Selain itu Ibn Sina juga merupakan seorang doktor perubatan pertama yangmencatatkan bahawa penyakit paru-paru adalah (pulmonary tuberculosis) adalah suatupenyakit yang boleh berjangkit (contagious). Di samping itu beliau turut menceritakandengan tepat tanda-tanda penyakit kencing manis (diabetes) dan masalah yang timbuldarinya. Beliau amat berminat dalam bidang yang berkaitan dengan kesan akal ke atasjasad serta telah banyak menulis mengenai gangguan psikologi. Ibnu Sina telah memperkembangkan ilmu psikologi dalam perubatan dan membuatbeberapa perjumpaan dalam ilmu yang dikenali hari ini sebagai ilmu perubatanpsikosomatics (psychosomatic medicine). Beliau memperkembangkan ilmu diagnosismelalui denyutan jantung (pulse diagnosis) untuk mengenal pasti dalam masa beberapadetik sahaja ketidakseimbangan humor yang berkenaan. Diagnosis melalui denyutanjantung ini masih dipratikkan oleh para hakim (doktor-doktor muslim) di Pakistan,Afghanistan dan Parsi yang menggunakan ilmu perubatan Yunani. Seorang doktor tabii dariAmerika (1981) melaporkan bahawa para hakim di Afghanistan, China, India dan Parsisanggat berkebolehan dalam denyutan jantung di tempat yang dirasai tetapi mutunya yangpelbagai.Teori-Teori Anatomi Dan FisiologiTeori-teori anatomi dan fisiologi dalam buku-buku beliau adalah mengambarkan analogimanusia terhadap negara dan mikrokosmos (dunia kecil) terhadap alam semester sebagaimakrokosmos (dunia besar). Misalnya digambarkan bahawa syurga kayangan adalah bulat dan bumi adalahpersegi dan dengan demikian kepala itu bulat dan kaki itu empat persegi. Terdapat empatmusim dan 12 bulan dalam setahun, dengan itu manusia memiliki empat tangkai dan lengan(anggota badan) mempunyai 12 tulang sendi. Sementara itu Canon of Medicine yangmemuatkan pernyataan tegas bahawa darah mengalir secara terus-menerus dalam suatulingkaran dan tidak pernah berhenti. Namun ini belum dapat dianggap sebagai suatupenemuan tentang srikulasi darah, kerana bangsa cina tidak membezakan antara urat-uratdarah halus (Veins) dengan pembuluh nadi (Arteri). Analogi tersebut hanyalah analogi yangdigambarkan antara gerakan darah dan siklus alam semesta, pergantian musim dangerakan-gerakan tubuh tanpa peragaan secara empirikal pada keadaan yang sebenarnya.Perintis Pengenalan Penyakit SarafAl- Qanun Fit-Tibb merupakan buku perubatan yang amat terkenal yang dikarang oleh IbnuSina yang telah menjadi perintis kepada penyakit saraf. Pada abad ke 12 M Gerard Cremona yang berpindah ke Toledo, Sepanyol telahmenterjemahkan buku Ibnu Sina (Al-Qanun Fit-Tibb) ke bahasa Latin. Buku ini menjadi bukurujukan utama di universiti-universiti Eropah hingga 1500 M. Buku beliau telah dicetaksebanyak 16 kali dan 15 edisi dalam bahasa Latin dan sebuah edisi dalam bahasa Yahudi(Hebrew). Disamping itu buku tersebut turut diterjemahkan ke dalam bahasa Inggeris,Perancis, Sepanyol dan Itali. Pada abad ke 16 M, buku ini dicetak sebanyak 21 kali.Al-Qanun Fit-Tibb juga digunakan sebagai buku teks kedoktoran di kebanyakkan universiti diPerancis.
6. Misalnya di Sekolah Tinggi Kedoktoran Montpellier dan Louvin telahmenggunakannya sebagai bahan rujukan pada abad ke 17 M. Sementara itu Prof. Phillip K.Hitpi telah menganggap buku tersebut sebagai Ensiklopedia Kedoktoran.Penulis- penulis Barat telah menganggap Ibnu Sina sebagai Bapa Kedoktoran kerana IbnuSina telah menyatupadukan teori perubatan Yunani Hippocrates dan Galen danpengalaman dari ahli-ahli perubatan dari India dan Parsi serta pengalaman beliau sendiri.Al- Qanun Fit-Tibb telah membincangkan serta mengenengahkan mengenai penyakit saraf.Buku tersebut juga telah mengajar mengenai cara-cara pembedahan dimana telahmenekankan keperluan pembersihan luka. Malahan di dalam buku-buku tersebut jugadinyatakan keterangan dengan lebih jelas di samping hiasan gambar-gambar dan sketsa-sketsa yang sekaligus menunjukkan pengetahuan anatomi Ibnu Sina yang luas.Bidang GeografiIbnu Sina bukan sahaja mahir dalam bidang perubatan malahan dalam bidang geografijuga. Oleh yang demikian, beliau mampu menerangkan pelbagai hal yang berkaitan dengangeografi. Ibnu Sina mampu menerangkan bagaimana sungai-sungai berhubungan dan asal-usul sungai yang datang dari gunung-ganang dan lembah-lembah. Malahan beliau mampumengemukakan suatu hipotesis (teori) pada waktu itu yang mana gagal dilakukan oleh ahliYunani dan Romani sejak dari Heredotus, Aristoteles sehinggalah Protolemaious. MenurutIbnu Sina gunung-ganang asalnya memanglah tinggi, apabila ia dilalui oleh sungai-sungaimenyebabkan ia berganti rupa kerana sungai-sungai yang meruntuhkan tebing-tebingnya.Akibat daripada proses seperti ini, maka terjadilah lembah-lembah.Bidang Geologi, Kimia Dan KosmologiGeologi merupakan kajian sains tentang asal usul, sejarah, struktur, dan komposisi bumimanakala kosmologi ialah salah satu bidang falsafah yg mengkaji asal usul, proses, danstruktur alam semesta. Sumbangan Ibnu Sina dalam bidang geologi , kimia serta kosmologi memang tidakdapat disangsikan lagi. Menurut A.M.A shushtery, karangan Ibnu Sina mengenai ilmupertambangan (mineral) menjadi sumber geologi di Eropah. Dalam bidang kimia, ia jugameninggalkan penemuan-penemuan yang bermanafaat . Menurut Reuben Levy, Ibnu Sinatelah menerangkan bahawa benda-benda logam sebenarnya berbeza antara satu samalain. Setiap logam terdiri dari berbagai jenis. Penerangan tersebut telahmemperkembangkan ilmu kimia yang telah dirintis sebelumnya oleh Jabbir Ibnu Hayyan,Bapa Kimia Muslim.AL-BIRUNILATAR BELAKANGAl-Biruni merupakan salah seorang ahli falsafah yang serba boleh. Nama asal beliau ialahAbu al-Raihan Muhammad ibn Ahmad al-Biruni. Beliau dilahirkan pada tahun 362 H (973 M)di Birun, ibu negara Khawarizm atau lebih dikenali sebagai Turkistan. Gurunya yang terawalialah Abu Nasr Mansur ibn Alt ibn Iraqin, putera raja Parsi dan merupakan seorang pakarilmu matematik dan alam.
7. Minat dan kecenderungannya untuk mempelajari serta meluaskan dimensi ilmupengetahuan telah mendorong Al-Biruni merantau sehingga ke negara India. Tetapi semasabeliau berada di India, Al-Biruni telah ditawan oleh Sultan Mahmood al-Ghaznawi keranabeliau telah mengikuti gerakan ketenteraan. Tembok penjara tidak menjadi penghalangkepada Al-Biruni untuk terus menuntut dan menghasilkan karya-karya yang besar dalampelbagai bidang. Semasa berada dalam tawanan itu, Al-Biruni juga menggunakan seluruhruang dan peluang yang ada untuk menjalinkan hubungan antara para ilmuwan sekolahtinggi Baghdad dan para sarjana Islam India yang tinggal di dalam istana Mahmud alGhaznawi. Setelah menyedari keilmuannya beliau telah dibebaskan dan ditugaskan diistana sebagai salah seorang ulama. Kesempatan itu digunakan sepenuhnya oleh Al-Biruniuntuk mempelajari bahasa Sanskrit dan bahasa lain di India. Di sana beliau mengambilkesempatan untuk mengenali agama Hindu dan falsafah India. Hasilnya beliau telah menulisbeberapa buah buku yang mempunyai hubungan dengan masyarakat India dan hidup dalamkebudayaan Hindu. Dalam satu tulisannya, beliau menyatakan bahawa ajaran Hindu berasaskan konseppenjelmaan yang mempunyai persamaan dengan syahadah Tauhid dalam Islam dan trinitidalam agama Kristian. Beliau juga telah menulis sebuah buku yang berjudul Kitab Tahdid alNih-ayat al Amakin Litashih al Masafat al Masakin. Di samping itu, beliau turut mendirikansebuah pusat kajian astronomi mengenai sistem solar yang telah membantu perkembanganpengajian ilmu falak pada tahun-tahun yang mendatang. Kajiannya dalam bidang sains,matematik, dan geometrik telah menyelesaikan banyak masalah yang tidak dapatdiselesaikan sebelum ini. Sumbangannya kepada ilmu dan peradaban India amat besar.Sumbangannya yang paling penting ialah dalam penciptaan kaedah penggunaan angka-angka India dan kajiannya mencari ukuran bumi menggunakan kiraan matematik. Beliaujuga telah berjaya menghasilkan satu daftar yang mengandungi peta dan kedudukan ibu-ibunegara di dunia. Penguasaannya terhadap pelbagai ilmu pengetahuan dan bidang telah menyebabkanbeliau digelar sebagai Ustaz fil Ulum atau guru segala ilmu. Penulisannya tentang sejarahIslam telah diterjemahkan ke dalam bahasa Inggeris dengan judul Chronology of AncientNation. Banyak lagi buku tulisan Al-Biruni diterbitkan di Eropah dan tersimpan denganbaiknya di Museum Escorial, Sepanyol. Dalam sepanjang hidupnya, Al-Biruni telahmenghasilkan lebih 150 buah buku termasuk satu senarai kajian yang mengandungi 138tajuk. Antara buku itu ialah Al-Jamahir fi al-Jawahir yakni mengenai batu-batu permata; Al-Athar al-Baqiah berkaitan kesan-kesan lama tinggalan sejarah dan Al-Saidalah fi al-Tibb,tentang ubat-ubatan. Karya ini dikatakan karyanya yang terakhir sebelum meninggal duniapada 1048M. Al-Biruni bukan sahaja dapat menguasai bahasa Sanskrit dengan baik tetapijuga bahasa-bahasa Ibrani dan Syria. Beliau yang memiliki ilmu pengetahuan yang luastentang falsafah Yunani menjadikannya seorang sarjana agung yang pernah dilahirkan olehdunia Islam. Al-Biruni berjaya membuktikan bahawa gandingan falsafah dan ilmupengetahuan telah membolehkan agama terus hidup subur dan berkembang sertamembantu menyelesaikan permasalahan yang dihadapi oleh umat. Pemikiran falsafahnya tidak semata-mata bersandarkan kepada imaginasi danpermainan logik tetapi berdasarkan kepada kajian yang dilakukannya secara empirikal.Kepakarannya dalam ilmu Islam tidak boleh dipertikaikan kerana dalam umur yang masihmuda lagi beliau telah menghasilkan sebuah karya besar yang berjudul Kitabul Asar albaqiya Anil Quran al Khaliya. Sebelum ke India, Al-Biruni sering menjalinkan hubungandengan Ibnu Sina. Keadaan ini menjadi bukti pengiktirafan ilmuwan Islam lain terhadapketokohan dan kesarjanaannya. Sekali gus menjadikan beliau seorang ahli falsafah Islamyang serba boleh dengan sumbangan yang telah memberikan manfaat yang besar kepadamanusia seluruhnya. Dalam masa yang sama, Al-Biruni juga membuktikan bahawagolongan ahli falsafah bukan merupakan golongan yang sesat dan hidup di awang-awangan. Sebaliknya mereka merupakan golongan ilmuwan yang perlu diberi pengiktirafan.
8. Peranan dan kedudukan mereka amat besar dalam pembinaan tamadun Islam sertaperadaban manusia. Akhirnya beliau telah meninggal dunia pada usia 75 tahun pada 437H(1048M). Sesungguhnya kemunculan Al-Biruni sebagai tokoh ilmuwan tersohor telahmengangkat martabat ahli falsafah daripada terus diberikan pelbagai stigma dan label yangberbentuk negatif serta merubah peranan yang sepatutnya dimainkan oleh ahli falsafah itusendiri.PENDIDIKANAl-Biruni sangat dikenali kerana kajiannya yang terdapat pelbagai bidang. Ilmu perlulahdicari kerana Allah dan berusahalah untuk mempelajarinya. Bukan mudah untuk menjadiseorang insan seperti beliau namun, perkara ini adalah tidak mustahil. Beliau mendapat pendidikan awal di ibu negara Khawarizm atau lebih dikenalisebagai Turkistan. Gurunya yang terawal ialah Abu Nasr Mansur ibn Alt ibn Iraqin, puteraraja Parsi dan merupakan seorang pakar ilmu matematik dan alam. Keluarga Abu Nasrbegitu mengambil berat tentang al-Biruni. Al-Biruni merupakan sarjana agung pada akhirabad ke-4H (1OM) dan pakar dalam bidang astronomi, sejarah dan bahasa. Setelah itu beliau telah mengembara ke India untuk mencari ilmu. Oleh sebabminatnya terhadap ilmu, telah membuatkan beliau berani merantau ke Negara lain.Kesempatan itu digunakan sepenuhnya oleh Al-Biruni untuk mempelajari bahasa Sanskritdan bahasa lain di sana. Dengan itu, beliau dapat menguasai dua buah tamadun besarpada ketika itu iaitu tamadun Arab dan tamadun Yunani. Sebagai seorang yang dahagakanilmu, beliau tidak suka membuang masa. Sepanjang hayatnya ditumpukan kepada bidangpenyelidikan dan penulisan. Penguasaannya terhadap pelbagai ilmu pengetahuan danbidang telah menyebabkan beliau digelar sebagai Ustaz fil Ulum atau guru segala ilmu. Beliau mempunyai hubungan erat dengan para intelek Islam dan Kristian. Seorangdaripadanya ialah Abu Sahl Masihi (ahli flzik Kristian). Beliau juga berhubung rapat denganpara saudagar Kristian Syria, tujuannya adalah untuk mempelajari nama-nama orangYunani serta sebutan dan ejaan istilah perubatan yang betul.SUMBANGANBidang AstronomiMinat dan aktiviti al-Binuni merangkumi skop yang luas. Ini termasuklah teori-teori abstraktentang falsafah hinggalah kepada sains praktis matematik, geografi, fizik dan astronomi.Bidang pengajiannya yang utama ialah astronomi. Ini adalah berdasarkan pengakuannyasendiri iaitu:“Oleh kerana bidang saya adalah bidang astronomi dan sejak saya wujud di dunia ini lagisaya terkenal dengan ilmu itu dan saya tidak berniat untuk keIuar dari disipIin ilmu itu, makasaya mahu berkhidmat kepada perbendaharaan baginda (Mas‟ud) yang dikenali sebagainikmat, dengan menulis kanun (undang-undang) Sina‟at al-Tanjim (Seni Astronomi)” Beliau memberi contoh tentang kegunaan harian pengetahuan matematik danastronomi. Contoh inimenunjukkan pengaruh matahari dan bulan ketika menentukan musimdan pasang surut air laut. Ilmu pengetahuan tentang binatang-binatang dan kedudukannya
9. sangat penting bagi menentukan arah pengembaraan dan perjalanan. Ia juga sangatberguna ketika menentukan arah kiblat, waktu solat dan kedudukan garis lintang atau bujursesuatu bandar. Maka beliau telah menunjukkan bahawa astnonomi sangat berguna dansesuai menurut Islam. Beliau telah mencipta pelbagai teori terutama dalam bidangastronomi. Al-Biruni telah mencipta teori alam semesta yang mana beliau menganggap bahawaalam semesta terletak di luar permukaan sfera yang terhad. Pada masa yang sama beliautidak bersetuju dengan konsep graviti alam semesta sebagai kuasa sebenar yang terlibatseperti yang dilihat daripada pengalaman. Beliau mendakwa bahawa, apabila sesuatubahagian anggota jisim tegar bergerak secara garis Iurus dan satu bahagian ke satubahagian yang lain, sebaliknya jasad itu mengelilingi jasad lain dalam gerakan bulatan yangrnenggambarkan gerakan mengelillngi satu titik tetap seperti pusat bumi ketika jasad lain itutegar. Walau bagaimanapun, kawasan persekitaran matahari menyebabkan planet bergerakdalam bentuk elips. Walaupun Qanun al-Mas‟udi tidak membincangkan asal-usul alam Semesta tetapi al-Biruni membincangkannya secara terpeninci dalam bukunya al-Tahdid. Beliau menolakpandangan yang menyatakan dunia ini kekal. Beliau mengumpul pelbagai arus pertukaranbumi di zamannya dan melengkapkan karya Abdul al-Malik al-Tayyib al-Busti yangmempunyai muka surat. Al-Biruni dan cendikawan sezamannya sering memikirkan tentangkontroversi geosentrik dan heliosentrik. Beliau mengatakan bahawa sebarang teori barutidak dapat diterima tanpa bukti sains yang kukuh dalam teori geosentrik. Selagi sesuatuteori alternatif yang sebenar belum ditemui maka wajarlah seseorang itu mempercayai danmenerima teori dan penerangan yang terdahulu. Al-Biruni menulis mengenai pergerakanmatahari dalam sebuah buku berjudul Kitab al-Tatbiq fi Tahqiq Harakat al-Syam yangberkaitan dengan teori ini. Beliau telah menulis satu risalah kecil yang menerangkan tentang siang dan malamyang juga dapat membuktikan panjang siang dalam setahun di kutub. Beliau telah menciptasejenis alat untuk mengukur masa dan waktu di siang hari serta menulis buku mengenainyaiaitu Ta‟bir al-Mizan wa Taqbir al-Azman. Bukunya yang bertajuk Tanqih al-Tawarikhmembincangkan tentang tarikh. Manakala buku Tasawwur Amr al-Fajr wa al Shafiq fi Jihatal-Gharb wa al-Sharq pula membincangkan tentang terbitnya fajar. Qanun al-Mas‟udiadalah antara bukunya yang terakhir yang membincangkan tentang siang dan malam, bulandan tahun, bulan serta matahari, juga penerangan terperinci mengenai perbezaan takwin,maklumat tambahan mengenai kalendar orang India, mengubah takwin Sakkala kepadatakwin Hijrah. Al-Biruni turut membuat kajian tentang Matahari dan perkara-perkara yang berkaitanseperti sifat fizikal matahari.Al-Biruni cekap dalam pengajian ilmu fizik dan kadangkalamemberikan sumbangan asli.Misalnya, beliau membuat kajian mengenai sifat fizikal waktuMatahari. Menurutnya Matahari ialah jasad yang panas bagi letusan solar yang bolehdiperhatikan apabila gerhana penuh, sama seperti nyalaan yang muncul di sekeliling jasadyang membakar.Gerakan tahunan juga merupakan kajiannya.AI-Biruni mempercayai teorigeosentrik dan menganggap Matahani bergerak mengelilingi Bumi. Beliau berfikir bahawagerakan matahari yang perlahan dan cepat menggambarkan sesuatu orbit.Selain itu,Panjang tahun solar (tropika) yang mana semasa mengkaji panjang tahun solar, al-Birunimemerhati perubahan dan perbezaan pendapat mengenai zaman lepas. Beliau melaporkanada empat rumusan yang berbeza iaitu 365.2426, 265.2421, 365.398 dan 365.248 hari. Al-Biruni membuat pengiraan bahawa terdapat 365 hari, 5 jam dan 46 minit. Kalendar Jalalijuga mendapat 365 hari, 5 jam, 49 minit. Kiraan al-Biruni ini tidak jauh perbezaan nyadengan kiraan moden iaitu 365 hari, 5 jam, 48 minit dan 47 saat.
10. Ketika menulis Qanun, beliau mengira titik yang tertinggi di antara Matahari denganBumi bergerak satu darjah dalam masa 1/3 tahun. Perkiraan yang telah dibuat oleh al-Biruniini hampir sama dengan angka moden iaitu 52.2 senti. Tambahan pula, beliau turut mengkajimengenai fajar dan senja. Beliau membincangkan alasan-alasan bagi tempoh fajar dansenja. Al-Biruni mendapati senja (pagi dan petang) terjadi apabila Matahari berada 18 dibawah ufuk. Penyelidik moden mengesahkan penemuan al-Biruni ini. Beliau menulis bukual-Lam‟at mengenai perkara ini.Bidang MatematikBeliau amat mahir dalam bidang matemtik sehingga mampu mencipta rumus trigonometri.Beliau sempat menguasai arimetrik orang India semasa menetap di India. Al-Biruni menulis Kitab Maqalid „Ilm al-Hai‟ah fi Basit al-Kurah. Buku itu dihasilkansebagai satu karya yang setanding dengan buku astronomi berjudul al-Tafhim keranapenguasaan bahasa dan subjeknya yang baik dan mudah difahami. Ketika ahli sains iniberusia 60 tahun, beberapa karya beliau dilengkapkan lagi. Satu daripadanya diberi tajukJami‟ al-Tarq al-Sa‟irah fi Ma‟rafah Awtar al-Da‟irah yang membincangkan mengenaikaedah-kaedah dalam penemuan ukur lilit bulatan. Al-Biruni patut diberi penghargaankerana beliau menganggap trigonometri sebagai bidang yang terpisah dengan astronomimengembang kannya dengan cara yang sistematik. Beliau tidak membataskan dirinyasetakat huraian yang ringkas tetapi membandingkannya dengan bahan dan keterangan lainyang berkaitan, menilai, mengkritik dan memberi pengolahan yang lebih baik. Karangan Qanun al-Mas‟udi yang berkaitan dengan trigonometri mengandungi 10bab. Bab pertama menerangkan cara-cara mendapatkan sisi-sisi daripada pelbagai gambarrajah seperti segi tiga sisi dan segi empat sama hingga segi sepuluh jejari sesuatu bulatan.Bab seterusnya membincangkan cara untuk mendapatkan pelbagai garis rentak lentuk.Teori ini beliau gunakan ketika menentukan sinus bagi sudut-sudut yang berganda. Beliauturut membincangkan tentang jejari bulatan sebagai satu ke satuan mnenggantikan 60darjah. Ini akan memendekkan lagi kerja-kerja pengiraan. Beliau berjaya mendahului ahlimatematik yang lain dengan membuktikan rumus sinus dalam satah segi tiga iaitu: sinA = sinB = sinC a b c Banyak lagi rumus-rumus yang dikemukakan dan diperkenalkan oleh beliau.Beliaulah orang pertama yang berjaya membuktikan rumusan sinus bagi satah segi tiga.Beliau cekap menggunakan rumus dan penentu dalaman dan yang pertama memberikancontoh mengenai kalkulus dan teorem umum. Di samping trigonometri sfera, al-Biruni turut menguasai aritmetrik orang India. Beliautelah menulis beberapa buah buku berhubung dengan subjek itu. Antaranya ialah Rashikatal-Hind iaitu zodiak di India, kaedah aritmetik yang berbeza dalam Brahma Siddhant,kaedah-kaedah orang India (Rusum al-Hind) dalam pengajaran aritmetrik dam mansubat al-Darab yang menerangkan tentang kaedah mendarab yang berbeza.Bidang SainsAl-biruni amat berkebolehan dalam bidang sains terutamanya fizik. Kajian beliau lebihtertumpu dalam bidang fizik. Oleh itu,beliau amat disanjungi kerana mahir dalam pelbagaibidang. Al-Biruni mempercayai bahawa cahaya lebih laju daripada bunyi. Menurut beliausinaran membawa haba dari Matahari dan ia dapat menembusi air dan udara. Beliau jugamendapati senja bermula atau berakhir apabila Matahari berada di bawah kaki langit.
11. Penemuan al-Biruni ini sama dengan penemuan moden. Beliau turut memberikansumbangan yang besar dalam bidang graviti. Beliau menolak pandangan Aristotle yangmenganggap langit tidak mempunyai kuasa graviti. Beliau menolak idea bahawa tempat asalbagi air ialah di atas bumi kerana tidak ada tempat asal bagi sesuatu objek. Menurutnya jikaair mengalir ia akan sampai ke pusatnya. Selain itu, beliau dapat menyukat dengan betul ketumpatan bahan-bahan. Al-Birunimenggunakan suatu alat yang berfungsi sebagai dosimeter untuk menyukat ketumpatan.Beliau dapat menyukat air yang begitu tepat sehinggakan hasil pencubaannya itu selarasdengan nilai moden. Beliau turut memberikan sumbangan yang tulen dalam bidanghidrostatik. Beliau menerangkan fenomena tentang banjir, mata air dan pninsip-prinsip yangberkaitan. Al-Biruni menggunakan emas, raksa, zamrud dan kuartza untuk menentukanketumpatan. Dalam bidang mekanik behiau telah mengukur ketumpatan relatif beberapalogam dan bahan bukan logam dengan kejituan yang tinggi. Sebagai contoh, beliau telahmengira ketumpatan besi iaitu 7.82 manakala penemuan moden pula sebanyak 7.79 yangnilai tersebut hampir-hampir sama dengan penemuan moden. Tambahan pula, beliau turut memberikan sumbangan yang banyak dalam bidangmekanik. Beliau mahir dalam bidang pengetahuan tentang peralatan. Beliau telah menciptadua alat yang istimewa. Satu daripadanya ialah pengimbang hidrostatik. Melalui alat inibeliau dapat mencari ketumpatan 18 bahan. Satu lagi alat ialah sejenis balai cerap yangbaru, ia dinamakan al-Ustawani yang beliau gunakan untuk mengukur bintang-bintang,ketinggian menara dan bukit, dan kedalaman telaga atau sungai.Minatnya dalam matematikmenyebabkan al-Biruni mempelajari tentang berat dan ukuran. Ini kenana ia berkait rapatdengan bidang kajian astronomi dan fizik. Ketumpatan sebenar 18 bahan yang diukur olehbeliau menunjukkan kepakarannya dalam menyediakan berat dan ukuran yang paling tepat.Bidang Geografi, Geodesi dan StratografiWalaupun al-Biruni lebih melibatkan dirinya dalam bidang astronomi namun beliau mahirdalam pelbagai ilmu. Al-Biruni dapat menguasai geometri, aritmetik dan menggunakanalgebra dengan mahir. Beliau juga berminat dalam bidang fizik namun tidak meminati bidangmuzik. Al-Biruni telah memberikan sumbangan yang sangat berharga dalam bidanggeografi. Antaranya beliau telah membezakan antara kuala dan teluk. Beliau menganggapsemua kelompok Eurasia dan Afrika sebagai satu benua yang didapati terletak di Barat danTimur. Ahli geografi agung ini tahu tentang banjaran gunung di India yang dikenali sebagaiHimalaya. Dalam bukunya India, beliau membincangkan peranan kawasan pergunungandalam menghasikan hujan lebat dan melindungi sebahagian daerah Kashmir. Pengetahuanal-Biruni tentang Asia sangat luas. Beliau memberitahu dengan terpeninci tentang negeriTurki, yang berkaitan dengan Sungai Augarer dan kawasan Tasik Baikal. Namunsumbangan utama beliau ialah tentang India. Beliau memberikan maklumat tentangkawasan barat laut India. Al-Biruni telah mengarang beberapa karya geografi, antaranya Tahdid Nihayat al-Amakin(Penentuan Batas Daerah). Beliau telah menghasilkan kaedah baru untuk mengukurlatitud (darjah lintang) dan longitud (darjah bujur) dan membuat pengukuran sendiri untukmenetapkan lilitan bumi dan ketinggiannya serta sifat-sifat geografi bandar-bandar. Beliautelah membuat ukuran bagi mengira lilitan bumi dan mendapat anggaran sebanyak 25,000batu. Oleh sebab al-Biruni, kita mendapat tahu bahawa pada abad ke-11, saudagar-saudagar Muslim telah sampai di pulau-pulau Lautan India berhampiran dengan PulauJawa.
12. IBNU HAYTHAMLATAR BELAKANGDalam kalangan cerdik pandai di Barat, Ibn Haytham dikenali dengan namaAlhazen Avennathan, dan Avenetan, tetapi lebih terkenal dengan panggilan sebagaiAlhazen. Ibnu Haytham dilahirkan di Basrah, Iraq pada tahun 354H bersamaan dengan965M. Beliau memulakan pendidikan awalnya di Basrah dan Baghdad (pusat ilmu padazaman Abbasiyah) sebelum dilantik menjadi pegawai pemerintah di bandar kelahirannya.Setelah beberapa lama berkhidmat dengan pihak pemerintah di sana, beliau mengambilkeputusan merantau ke Ahwaz dan Baghdad. Di perantauan beliau telah melanjutkanpengajian dan menumpukan perhatian pada bidang penulisan. Kecintaannya kepada ilmu telah membawanya berhijrah ke Mesir untukmenyambung pengajian di Universiti al-Azhar. Semasa di sana, beliau telah mengambilkesempatan melakukan beberapa kerja penyelidikan mengenai aliran dan saliran Sungai Nilserta menyalin buku-buku mengenai matematik dan falak setelah mendapat undangan daripemerintah Bani Fatimiyah di Mesir, iaitu Pemerintah Khalifah Al-Hakim bin Amirillah (386-411H/996-1021M). Maksud undangan Dinasti Fatimiyah itu adalah untuk memanfaatkankeluasan ilmu yang dimiliki oleh Ibnu Haitham. Beliau diharapkan mampu mengatur banjirSungai Nil yang kerap kali melanda negeri itu setiap tahun. Tujuan beliau menerima tawaranitu adalah untuk mendapatkan wang saraan dalam tempoh pengajiannya. Sebaliknya, beliautidak dapat mewujudkan rancangan takungan raksasa yang dibuatnya kerana kurangperalatan canggih yang ada pada masa itu. Beliau kemudian meninggalkan pekerjaan itudengan berpura-pura hilang ingatan untuk melindungi dirinya dari kemurkaan sultan tersebutsehingga pada tahun 1021M yang mana Sultan Al- Hakim bin Amirillah telah mangkat dandari tarikh itulah Ibnu Haitham kembali normal dan aktif dalam kegiatan ilmu. Setelah itu, beliau telah pergi ke Andalusia (Sepanyol), kiblat ilmu pengetahuanEropah pada masa itu. Di sana beliau mempelajari optik sehingga terkenal dalam bidangoptik. Tulisannya mengenai mata, telah menjadi salah satu rujukan yang penting dalambidang pengajian sains di Barat. Malahan kajiannya mengenai perubatan mata telahmenjadi asas kepada pengajian perubatan moden mengenai mata. Ibnu Haithammerupakan ilmuwan yang gemar melakukan penyelidikan. Penyelidikannya mengenaicahaya telah memberikan ilham kepada ahli sains barat seperti Boger, Bacon, dan Keplermencipta mikroskop serta teleskop. Beliau merupakan orang pertama yang menulis danmenemui pelbagai data penting mengenai cahaya. Beberapa buah buku mengenai cahayayang ditulisnya telah diterjemahkan ke dalam bahasa Inggeris, antaranya ialah Light dan OnTwilight Phenomena. Kajiannya banyak membahaskan mengenai senja dan lingkarancahaya di sekitar bulan dan matahari serta baying-bayang dan gerhana. Menurut IbnuHaytham, cahaya fajar bermula apabila matahari berada di garis 19 darjah di ufuk timur.Warna merah pada senja pula akan hilang apabila matahari berada di garis 19 darjah ufukbarat. Dalam kajiannya, beliau juga telah berjaya menghasilkan kedudukan cahaya sepertibias cahaya dan pembalikan cahaya. Ibnu Haytham juga turut melakukan percubaanterhadap kaca yang dibakar. Oleh itu, terhasillah teori lensa pembesar. Teori itu telahdigunakan oleh para saintis di Itali untuk menghasilkan kanta pembesar yang pertama didunia. Seterusnya, Ibnu Haytham telah menemui prinsip isi padu udara sebelum seorangsaintis yang bernama Trricella mengetahui perkara itu 500 tahun kemudian. Ibnu Haythamjuga telah menemui kewujudan tarikan graviti sebelum Issaac Newton mengetahuinya.Selain itu, teori Ibnu Haytham mengenai jiwa manusia sebagai satu rentetan perasaan yang
13. bersambung-sambung secara teratur telah memberikan ilham kepada saintis barat untukmenghasilkan wayang gambar. Teori beliau telah membawa kepada penemuan filem yangkemudiannya disambung-sambung dan dimainkan kepada para penonton sebagaimanayang dapat kita tontoni pada masa kini. Selain sains, Ibnu Haytham juga banyak menulis mengenai falsafah, logik, metafizik,dan persoalan yang berkaitan dengan keagamaan. Beliau turut menulis ulasan danringkasan terhadap karya-karya sarjana terdahulu. Penulisan falsafahnya banyak tertumpukepada aspek kebenaran dalam masalah yang menjadi pertikaian. Padanya pertikaian danpertelingkahan mengenai sesuatu perkara berpunca daripada pendekatan yang digunakandalam mengenalinya. Beliau juga berpendapat bahawa kebenaran hanyalah satu. Oleh itu,semua dakwaan kebenaran wajar diragui dalam menilai semua pandangan yang sedia ada.Jadi, pandangannya mengenai falsafah amat menarik untuk diikuti. Bagi Ibnu Haitham,falsafah tidak boleh dipisahkan daripada matematik, sains, dan ketuhanan. Ketiga-tigabidang dan cabang ilmu ini harus dikuasai dan untuk menguasainya seseorang itu perlumenggunakan waktu mudanya dengan sepenuhnya. Apabila umur semakin meningkat,kekuatan fizikal dan mental akan turut mengalami kemerosotan. Ibnu Haitham membuktikanpandangannya apabila beliau begitu ghairah mencari dan mendalami ilmu pengetahuanpada usia mudanya. Sehingga kini beliau berjaya menghasilkan banyak buku dan majalah. Sumbangan Ibnu Haytham kepada ilmu sains dan falsafah amat banyak. Oleh itu,Ibnu Haytham dikenali sebagai seorang yang miskin dari segi material tetapi kaya denganilmu pengetahuan. Beberapa pandangan dan pendapatnya masih relevan sehingga ke hariini. Walaubagaimanapun sebahagian karyanya lagi telah dicuri dan diceduk oleh ilmuwanBarat tanpa memberikan penghargaan yang sewajarnya kepada beliau. Sesungguhnyabarat patut berterima kasih kepada Ibnu Haitham dan para sarjana Islam kerana tanpamereka kemungkinan dunia Eropah masih diselubungi dengan kegelapan. Kajian IbnuHaitham telah menyediakan landasan kepada perkembangan ilmu sains dan pada masayang sama tulisannya mengenai falsafah telah membuktikan keaslian pemikiran sarjanaIslam dalam bidang ilmu tersebut yang tidak lagi dibelenggu oleh pemikiran falsafah Yunani.PENDIDIKANPendidikan awal di Malaysia telah bermula sejak di rumah lagi. Pendidikan ini diterapkanoleh ahli keluarga seperti bersopan-santun,adab-adab dan sebagainya. Begitu juga IbnuHaytham telah dididik sejak kecil lagi. Pendidikan awal beliau ialah di bandar Basrah dan Baghdad (pusat ilmu pada zamanAbbasiyah). Beliau turut menerima ilmu dari ahli keluarga. Setelah itu, beliau melanjutkanpengajian dan menumpukan perhatian dalam bidang penulisan di Ahwaz. KeintelektualanIbnu Haytham terbukti ketika beliau masih menjadi seorang pelajar kerana kecenderunganbeliau terhadap pelbagai bidang ilmu. Beliau tidak jemu menimba ilmu pengetahuan, baikagama mahupun umum seperti ilmu matematik, fizik, astronomi, perubatan, falsafah, mantikdan lain-lain lagi. Beliau telah mengabdikan diri di Universiti al-Azhar dalam bidang saintifik. Sebelumberhijrah ke Andalusia (Sepanyol), beliau mempelajari optik sehigga terkenal dalam bidangtersebut. Selama di Sepanyol, Ibnu Haitham melakukan beberapa penyelidikan danpercubaan ilmiah berhubung dengan bidang optik. Beliau kembali ke Kaherah (Mesir)sebagai ahli matematik sehingga ke akhir hayatnya.
14. SUMBANGANBidang FalsafahMenurut kamus dewan, falsafah merupakan pengetahuan dan penyelidikan tentang sebab-sebab (asas-asas, hukum dan lain-lain) kewujudan sesuatu ataupun tentang kebenaran danerti wujudnya sesuatu. Tidak hairanlah Ibnu Haytham telah memberi sumbangan dalambidang ini kerana beliau amat berminat dalam pengkajian. Ibnu Haytham telah disenaraikan diantara salah seorang ahli falsafah Aristo.Dikalangannya adalah sahabat beliau sendiri iaitu Ibnu Sina dan al-Biruni. Ibnu Haythammendahului Kant lebih tujuh abad lamanya. Teori yang dilebalkan dari Kant sebenarnyadatang daripada beliau iaitu untuk mencapai kebenaran hendaklah dengan mengetahuipendapat-pendapat yang berunsur kepada kenyataan yang dapat digambarkan dengan akalrasional.Bidang AstronomiAstronomi melibatkan ilmu tentang bintang-bintang, planet, bulan dan matahari. Bidang iniamat menarik kerana kajiannya mengenai angkasa lepas. Beliau melanjutkan pendapat ilmuwan Yunani tentang proses pengubahan langitabstrak menjadi benda-benda padat. Dalam karya astronominya, beliau melukis gerakanplanet-plenet, tidak hanya dalam terma eksentrik dan episiklus, tetapi juga dalam satu modelfizik. Pendapatnya banyak mempengaruhi dunia pemikiran Barat pada zaman JohannesKepler. Tiga abad kemudian karya ini ditukar dalam bentuk ikhtisar oleh astronomi muslimiaitu Nasiruddin at-Tusi.Bidang FizikDalam bidang fizik Ibnu Haytham telah mengkaji tentang gerakan yang membawa beliaumenemui prinsip inersia dan statik. Beliau telah mengasaskan dan menjadikan optic sebagaisatu sains baru. Pelbagai teori mengenai optik telah dicipta dan di antaranya ialah teori hukumpembiasan. Selama di Sepanyol, Ibnu Haytham melakukan beberapa penyelidikan danpercubaan ilmiah berhubung dengan bidang optik. Penemuannya yang terkenal ialah hukumpembiasan, iaitu hukum fizik yang menyatakan bahawa sudut pembiasan dalam pancarancahaya sama dengan sudut masuk. Menurut pengamatan Ibnu Haytham, beliauberpendapat bahawa cahaya merah di kaki langit di waktu pagi (fajar) bermula ketikamatahari berada di 19 darjah di bawah kaki langit. Sementara cahaya warna merah di kakilangit di waktu senja (syuruk) akan hilang apabila matahari berada 19 darjah di bawah kakilangit selepas jatuhnya matahari. Dalam fizik moden, hukum ini dikenali dengan namahukum pembiasan Snell yang bersempena nama ahli fizik Belanda, Willebrord van RoijenSnell. Selain itu, beliau telah mencipta teori penglihatan. Dengan menggunakan kaedahmatematik dan moden fizik yang baik beliau dapat membuat eksperimen yang teliti, IbnuHaytham telah meletakkan optik pada batu asas yang kukuh. Beliau telah menggabungkanteori dan eksperimen dalam penyelidikannya. Dalam penyelidikan, beliau telah mengkajigerakan cahaya, ciri-ciri bayang dan imej serta banyak lagi fenomena optik yang penting.Beliau telah menolak teori Ptolemy dan Euclid yang mengatakan bahawa manusia melihatbenda melalui pancaran cahaya yang keluar dari matanya. Tetapi menurut Ibnu Haitham,bukan mata yang memberikan cahaya tetapi benda yang dilihat itulah yang memantulkancahaya ke mata manusia.
15. Tambahan pula, beliau turut mencipta teori biasan cahaya. Kajian ini amat unikkerana beliau telah menggunakan segi empat hala tuju pada permukaan biasan beberapaabad sebelum Isaac Newton memperkenalkannya di dunia Barat. Beliau juga percayakepada prinsip masa tersingkat bagi rentasan cahaya (Prinsip Fermat). Banyak kajian beliau telah mendahului dan diikuti oleh Francis Bacon, Leonardo daVinci, dan Johannes Kepler. Ibnu Haytham telan menggunakan mesin larik untuk membuatcermin kanta cekung dan kanta cembung untuk penyelidikannya. Dengan ini beliau telahmengkaji tentang cermin sfera dan cermin parabolik. Beliau mengkaji aberasi sfera danmemehami bahawa dalam cermin parabola kesemua cahaya dapat tertumpu pada satu titik.Karya –karya Agung Ibnu HaythamIbnu Haytham merupakan ilmuwan yang produktif dan memiliki banyak karya penulisandalam pelbagai cabang ilmu. Beliau telah menulis tidak kurang daripada 200 judul buku,namun hanya sedikit yang terselamat. Di antaranya ialah Maqalah fi Istikhraj Samt al-Qiblah(penyusunan kota), Maqalah fihayat al-Alam(astronomi), Kitab fi al-Minasit(kamus optik), Fi al-Maraya al-Muhriqah bi al-Dawair(cermin yang membakar), Maqalah fi Daw al-Qamar(cahaya dan gerakan langit),Zawahir al-hasaq(gejala senja), Fi Kayfiyat al izlal, Fi al-Asar Allazi al-Qamar, Fi ad-Dawar,Fi al-Makan, fi al-Mulumar, Fi Misahat al-Mujassamah al- Mukafi, Fi Irtifa al-Quth, semua ituadalah tentang kajian ilmu fizik dan astronomi. Karya-karya tersebut adalah berhubungdengan ilmu fizik dan matematik, iaitu di antara ilmu yang sangat dikuasainya dan hampirkeseluruhannya telah diterjemahkan ke dalam bahasa-bahasa Eropah. Ibnu Haytham juga pernah menulis empat buah risalah tentang ilmu cahaya dan ilmuukur. Risalah-risalah tersebut telah diterjemahkan ke dalam bahasa Jerman dan telahtersebar dengan meluas di Eropah sejak tahun 1907M. Al-Munadzir adalah satu daripadakarya Ibnu Haytham yang teragung tentang bidang kajian optik dan buku tersebut pernahmenjadi rujukan kepada para ahli kaji optik selepasnya. Karya ini diterjemahkan oleh Witelopada tahun 1270M dan kemudiannya diterbitkan oleh F. Risner pada tahun 1572M dengannamaThesaurus Opticae.PENUTUPPencapaian pada hari ini adalah disebabkan penemuan terdahulu. Ibnu Sina, Al-Biruni danIbnu Haytham telah menjadi perintis dengan pelbagai penemuan. Sumbangan dalam bidang perubatan banyak daripada Ibnu Sina yang telah banyakmenjumpai penemuan baru dalam penyelidikan beliau. Al-Biruni pula banyakmenyumbangkan idea beliau dalam bidang fizik seperti penciptaan jam yang masihdigunakan sehingga ke hari ini. Manakala Ibnu Haytham telah mengkaji mengenai optiksehinggakan idea beliau telah disalin dan dicuri. Mereka telah banyak berjasa khususnya pada dunia hari ini. Tanpa merekapenciptaan baru tidak dapat dihasilkan. Mereka merupakan tokoh yang mahsyur dan amatdikenali ramai. Oleh itu, kita perlulah mengenang jasa mereka dan menjadikan merekasebagai idola yang memang patut dicontohi.