Teknolohikal na Unibersidad ng Pilipinas
Daang Ayala at San Marcelino
Ermita, Manila

Proyekto sa Filipino 2
Panunuri at Kritisismo

Inihanda ni:
Patricia Bianca L. Ecat
BSA-1B

Ipinasa kay:
Georgie R. Ramisan
Propesor sa Filipino
Balangkas ng Pagsusuri
I. PANIMULA
A. Pamagat ng Akda Ang Tunay na Mukha ng Facebook (Maka-Kristyanong Gabay at Kaalaman sa Paggamit ng Social Networking Site)
• Facebook: User Friendly o Friendly User
• Cyber Crimes at mga Kapalmuks sa Facebook
• Friend Ingat ka sa Facebook

B. Sanggunian
Fr. Teodorico L. Trinidad II. Buod ng Akda/Paksa
• Facebook: User Friendly o Friendly User Maraming mabuting bunga ang Facebook sa ating henerasyon ngayon. Ito ang pinakaginagamit na social networking site dahil sa mabilis, maganda at malawak na applications at features. Maging matanda,bata o mga hayop man ay mayroon nang Facebook kaya hindi nakakagulat na mayroon na itong mahigit isang bilyong miyembro. Mainam itong kasangkapan para sa public service at nakakatulong sa pagpapalaganap ng mga advocacies. Dahil dito, tinatawag ang Facebook na ‘users friendly’. Bilang users friendly, ang Facebook ay nakakapagbigay ng aliw at ginhawa lalo na sa aspeto ng pakikipag ugnayan sa kapwa. Ngunit ang Facebook ay maari ring tawaging ‘friendly users’ dahil sa mga masamang naidudulot nito kung hindi ginagamit ng tama. May limang negatibong bagay ang natuklasan kung bakit friendly user ang Facebook. Una ay ang ‘dehumanization’. Ito ay isang pangyayari sa buhay ng tao, na kung saan ang tao ay hindi na itinuturing bilang tao bagkus ito ay para na lamang isang bagay. Ang tao ay nagiging ‘commodity’ o kagamitan na lang, na inaayos, binibilang, pinapaganda, ginagamit, at kapag hindi na kailangan ay maaring itapon at balewalain. Dahil dito unti-unting nababago ng Facebook ang pakikipag-ugnayan ng tao sa kapwa maging sa online man at tunay na buhay. Pangalwa ay ang ‘materialism’. Ito ang bunga ng dehumanization. Ito ay ang pagbibigay halaga sa ‘having’ kaysa sa ‘being’ ng tao, na tumutukoy sa matertal na bagay na pag-aari ng isang tao. Nakikilala ang isang Facebook user hindi sa kanyang pagkatao bagkus sa mga bagay na mayroon sya. Ang kasunod nito ay ang commercialism. Kung ang halaga ng tao ay nasusukat sa kung anong material na bagay ang mayroon siya, ito ay nagtutulak sa kanya na bumili ng iba’t ibang bagay. Ang simpleng buhay ng tao ay nagiging komplikado at magastos. Pangatlo ay ang ‘social maladjustment’. Ito ang posibleng mangyari sa isang user na may 4,999 kaibigan sa Facebook ngunit walang kaibigan sa tunay na buhay. Nawawalan ng ‘social skills’ na importante sa pakikipag ugnayan sa ating kapwa. Pang-apat ay ang ‘untimely relationship’. Ito ang madalas makikita sa mga kabataang maagang pumapasok sa pakikipagrelasyon. Dahil sa text, post ng messages at pictures sa Facebook, ang ‘puppy love’ ay nagiging ‘bulldog love’ na mapusok, mapangahas, at kung minsan ay malaswa. At ang huli ay ‘health problems’. Ayon kay Dr. Aric Sigman, sa pagbaba ng oras na ibinibigay sa personal na interaksyon sa kapwa ay nababawasan diin ang sigla ng metabolism at whiteblood cell sa katawan ng tao. Ito ay nangangahulugan ng paghina ng immune system ng katawan laban sa sakit. Hindi rin maitatanggi na sa sobrang paggamit ng Facebook ay nawawala ang apat hanggang limang oras natin kada araw at nawawalan din ng ehersyiso ang katawan na nag dudulot ng iba’t ibang karamdaman.

• Cyber Crimes at mga Kapalmuks sa Facebook Ang Facebook ay nagiging sanhi rin sa paglaganap ng krimen at civil offences. Ang mga ‘kapalmuks’ o makapal ang mukha sa Facebook ay mga taong ginagamit ito upang lokohin at pagsamantalahan ang kapwa. Ito ang huling pangkat ng mga negatibong bunga ng Facebook. Sa mga makakaibigan sa Facebook, hindi maiiwasan ang inggitan, parinigan, tsismisan at siraan ng pagkatao. Ito ay nagdudulot ng ‘identity theft’ o pagnanakaw ng pagkatao ng isang user upang makapanloko ng kapwa. Mayroon ding ‘poison letter’ na hangaring hiyain ang isang tao at nagagamit sa black propaganda laban sa taong may katungkulan. Ang ‘Cybercrime Prevention Act’ ay para masugpo ang krimen ng swindling, estafa, extorsion, cyber-bullying, libel, sex scandal, cybersex, human trafficking at iba pang krimen sa cyberspace. At ang ‘Data Privacy Act’ naman at nakatuon laban sa hacking ng mga personal ng impormasyon ng isang user, pangunahin rito ang identity theft. Ang hacking ay ang pagnanakaw ng mga personal na impormasyon na maaring gamitin sa panloloko sa kapwa na ginagamit sa cybersex, extortion, swindling at libel. Ang mga ito ay ginawa noong June 10,2012 ng Kongreso ng Pilipinas upang sugpuin ang cybercrimes at bigyang proteksyon sa mga internet users. ‘Cybersex’ ay laganap sa Facebook at kaugnay dito ay ang ‘marital problems’. Ito ay tumutukoy sa pagkakasira ng relasyon ng mag-asawa dahil sa Facebook. Ang Facebook ay ginagamit sa hindi wastong pagpapalitan ng mensahe na may kaugnayan sa sex. Ito ay nagiging daan para sa ‘retro-sexting’ na tumutukoy sa pag-asang makita muli ang mga dating pag-ibig. Naggaganyak rin ito para bigyang kaluguran ang libido ng isang tao. Ito rin ang nagiging paraan upang magmatyag sa isa’t isa upang magamit sa pag-ispiya. Sa panahon ngayon, hindi na mawawala ang kompyuter sa bawat opisina. Dahil dito, malayang nakakagamit ng kompyuter ang mga kawani at ang Facebook ang madalas nilang gamitin kahit oras ng trabaho. Nawawala ang ‘kusang palo’ ng mga kawani, sa halip na ang pagtuunan ng pansin at ang iba pang gawain, nahihirati na lamang sila sa bagay na sakop ng kanilang trabaho. • Friend Ingat ka sa Facebook Hindi naman mawawala ang mabubuting bagay na gamit ng Facebook. Ito ang nag-uugnay sa atin saan mang sulok ng mundo. Ito’y nagiging tulong sa pagpapalaganap ng advocacies at public service para sa ikabubuti ng lipunan. Ngunit sa hindi maingat na paggamit nito, hindi rin lubusang mawala ang mga problemang dulot nito. Narito ang mga gabay ukol sa paggamit ng Facebook. Ingatan ang mg apersonal na impormasyon ukol sa iyong sarili. Tandaan na bawat detalye na inilalagay mo sa Facebook ay maaring magamit ng ibang tao upang ikaw ay gawan ng masama at pagsamantalahan. Tiyakin na ang iyong ‘screen name’ at ‘password’ ay mahirap matunton ng ibang tao. Lagging gamitin ang ‘privacy setting’. Mahalaga na suriin mo munang mabuti ang mga taong nais na maging bahagi ng itong list of friends. Ilagay lamang ang mga impormasyong nararapat na makita at malaman ng iba. Maging maingat sa pagpopost ng litrato. Taandaan na sa anumang impormasyong inilagay sa Facebook ay hindi na mabubura at mababawi pa kaya sabi nga ng telebisyon ‘think before you click’. Iwasan ang malaswang pakikipag-ugnayan sa Facebook. Mag-ingat kung ang iyong ka-Facebook at nais makipagkita sa’yo. Maging mapanuri sa mga impormasyong ibinibigay sa’yo ng Facebook at ang huli ay maging maingat sa pagsapi sa mga grupo at ‘fan page’ sa Facebook upang maiwasan ang pagbabahagi ng impormasyon tungkol sa sarili.

A. Uri ng pampanitikan Sanaysay ang uri ng pampanitikan ang ginamit sa akdang ito. Ang sanaysay ay isang tangka sa paglalarawan at pagbibigay kahulugan sa buhay at iba't ibang sangay nito. Naiiba sa makata ang manunulat ng sanaysay sa dahilang hindi siya nakatali sa mga pamantayan ng porma, sukat, tugma o talinghaga. Malaya siyang lumilikha ng kahit anong paksang nais niyang ipahayag na bunga ng kanyang pagmamasid, pag-iisip at pagkakasangkot sa halos lahat ng mga bagay sa kanyang kapaligiran. May layunin itong maglahad ng pansariling damdamin at kurokuro ng kumatha sa makatwirang paghahanay ng kaisipan. Nagpapaliwanag din ito ng mga pansariling pananaw ng manunulat tungkol sa isang paksa. At kung minsan, may layunin itong makapagpaabot ng pagbabago, makalibang at makahikayat ng mambabasa. Meron itong dalawang uri, ang Pormal at Pamilyar.

I. Pormal o Maanyo Ang salaysay na pormal o maanyo - sanaysay na tinatawag din na impersonal - kung ito'y maimpormasyon. Naghahatid ng mahahalagang kaisipan o kaalaman sa pamamagitan ng makaagham at lohikal na pagsasaayos ng mga materyales tungo sa ikalilinaw ng pinakapiling paksang tinatalakay.Maayon rin ito kung turingan sapagkat ito'y talgang pinag-aaralan. Maingat na pinili ang pananalita kaya mabigat basahin. Pampanitikan kasi kaya makahulugan, matalinhaga , at matayutay. Mapitagan ang tono dahil bukod sa ikatlong panauhan ang pananaw ay obhektibo o di kumikiling sa damdamin ng may-akda. Ang tono nito ay seryoso, paintelektuwal, at walang halong pagbibiro.
II. Pamilyar o Palagayan Ang sanaysay na pamilyar o palagayan ay mapang-aliw, nagbibigay-lugod sa pamamagitan ng pagtatalakay sa mga paksaing karaniwan, pang araw-araw at personal. Idinidiin nito dito ang mga bagay-bagay ,mga karanasan ,at mga isyung bukod sa kababakasan ng personalidad ng may-akda ay maaaring empatihayan o kasangkutan ng mambabasang medya. Ang pananalita ay parang pinaguusapan lamang, parang usapan lamang ng magkakaibigan ang may-akda, ang tagapagsalita at mga mambabasa at ang tagapakinig , kaya magaan at madaling maintindihan. Palakaibigan ang tono nito kaya pamilyar ang tono dahil ang paunahing gamit ay unang panauhan. Subhektibo ito sapagkat pumapanig sa damdamin at paniniwala ng may-akda ang pananaw.

B. Istilo ng paglalahad Pagkukwento ang istilo ng paglalahad ng mga kaisipan o pangyayari sa akda. Ang awtor ay nagkwekwento ng mga pangyayaring kanyang napapansin sa henerasyon ngayon. Binibigyan niya ng pansin ang mga partikular na paksa at ito’y binigyan niya ng paliwanag o opinion batay sa kanyang nasisilayan at nakikita. Pinapalawak din ng awtor ang paksa sa pamamagitan ng pag-iisa isa ng mga subtopic kasabay ang pagbibigay ng mga halimbawang nangyari na sa tunay na buhay at ang mga paraan upang maiwasan ang mga masasamang epekto nito. Dahil dito, madali niyang nahihikayat ang mga mambabasa na sumang-ayon sa kanya at paniwalaan ang kayang mga pahayag.

C. . Mga tayutay
1. Mga halimbawa ng bawat tayutay na natagpuan sa akda o paksa at maikling paliwanag tungkol dito

I. Pagtutulad o Simili Di-tahasang paghahambing ng dalawang magkaibang bagay, pangyayari, tao, atbp, na ginagamitan ng mga salita at pariralang animo, tila, anaki, kapara, katulad ng, para ng, wangis ng, atbp. “Ikaw talaga, parang kang Nokia”
II. Tanong Retorikal Ito’y tanong na ginagawa dahil sa inaasahang magiging bias sa mga nakikinig at di sapagkat hindi nalalaman ng nagsasalita ang kasagutan. “Isipin na lang kung tatlo hanggang apat na oras kang gumagamit ng Facebook, magkanong kuryente ang babayaran mo”
III. Pagtanggi Karaniwang ginagamitan ng panangging ‘hindi’ upang bigyan diin ang makahulugang di pagsang-ayon sa sinasabi. “…hind maitatanggi na ang sobrang paggamit o pagkaadik sa Facebook ay masama.”
IV. Pagbibigay Katauhan o Personipikasyon Ginagamit upang bigyang-buhay, pagtaglayin ng mga katangiang pantao-talino, gawi, kilos at mga bagay na walang buhay sa pamamagitan ng mga pananalitang nagsasaad ng kilos.
` “ …kung patok sa panlasa ng kanyang libido ang gusto niyang babae o lalaki.”
V. Pasusukdol o Klaymaks Dito’y pataas na pinagsusunod-sunod ang kahalagahan ng mga salita o kaisipan mula sa pinakamababa hanggang sa pinakamataas na antas. “Siya ay nagiging commodity na lang na binibilang, inaayos, pinapaganda, ginagamit at kapag di na mapakinabangan ay maari nang itapon at balewalain”

D. Sariling reaksyon
1. Mga napansin at napuna
a. Mga salitang ginamit
i. Dahil ang paksa ay napapanahon, ang mga salitang ginamit ay mabababaw lamang kaya madaling intindihin. Akmang basahin maging bata o matanda man. Gumamit din ang awtor ng mga hiram na salita upang mas madali niyang maipaliwanag ang paksa kesa tagalugin na maaring hindi maintindihan ng karamihan.

b. Istilo ng awtor
i. Maganda ang istilo ng awtor sa pagsulat ng akda dahil pinaliwanag niya ng mabuti ang bawat paksa na tinatalakay. Madaling nakakaugnay ang mga mambabasa dahil napapanahon ang paksa. Nakakapagbigay din ang awtor ng opinion batay sa kanyang namamasid sa paligid at ang mga ito’y may kaakibat na halimbawa hango sa tunay na realidad ng buhay. Inilalahad ang mga maganda at masamang epekto ng paksa upang maging balanse ang impormasyong nakukuha ng mambabasa.

E. Bisang pampanitakan
A. Bisa sa isip
a. Nagbago ba ang sariling pananaw o paniniwala? Ang mga dating pananaw ko sa paggamit ng Facebook ay nabago. Iniisip ko na wala naming ibang dulot ang Facebook kung hindi magbigay aliw at pampalipas oras ngunit ang mga simpleng bagay na ito’y may kaakibat palang masama epekto sa pamumuhay ng tao.
b. Ano ang iyong natutuhan? Tatlong paksa lamang ang aking tinalakay nguit marami na akong napulot na aral. Una, ang Facebook ay kinakaterkorya bilang ‘user friendly’ at ‘friendly user’. Ang pagiging friendly user ng Facebook ay nagdudulot ng limang negatibong bagay; dehumanization, materialism, social maladjustment, untimely relationship at health problems. Pangalawa, kailangang maging maingat ang lahat upang maiwasan ang pagkakasangkot sa maling paggamit ng Facebook katulad ng identity theft, swindling, cybersex, marital problems at pagiging unproductive employee. At ang huli ay natutunan ko ang mga gabay upang mabawasan ang problemang dulot nito sa responsible at maingat na paggamit nito.

B. Bisa sa damdamin
a. Naantig ba ang iyong damdamin? Oo naantig ang akin damdamin. Nakakatakot na sa isang maling galaw mo lamang sa Facebook ay malaki na kaakibat na pinsala. Nalaman ang mga limitasyong maaring gawin sa Facebook at ang mga mabuti at masamang epekto nito sa isang tao. Tinalakay ng awtor ang bawat paksa ng may aral na maaring gamitin sa tunay na buhay.
b. Naimpluwensyahan ka ba? Hindi ko maitatanggi na naimpluwensyahan ako. Ito ay dahil ang paksa’y napapanahon at sakop ang henerasyon ko sa tinatalakay. Nakatatak na sa isipan ang mga dapat gawin sa tuwing gagamit ng Facebook. Magiging responsableng miyembro upang hindi malagay sa panganib ang buhay dahil lamang sa isang ‘social networking site’.

C. Bisa sa kaasalan
a. Ano ang aral o kaisipan ang iyong natutuhan? ‘Think before you click’. Katagang dapat isinasaisip sa palagiang paggamit ng Facebook. Sabi ng iba’y maituturing na ‘milestone’ ang Facebook sa kasaysayan ng mundo at nagbibigay ng maraming mabuting serbisyo para sa mga miyembro nito. Ngunit sa kabilang banda, hindi maitatanggi na marami ring masamang epekto ang naidudulot nito. Kaya kailangang maging maingat, responsible at pag-isipang mabuti ang bawat galaw,bagay at impormasyong ilalagay sa Facebook dahil hindi natin alam, may mga masasamang loob na palang nagmamatyag sa bawat kilos natin. Nakasalalay na atin kung pipiliin ba nating sirain nito ang ating buhay o pipiliing paunlarin ang sariling pagkatao natin.