Semestertaak Keuzemodule
De Eerste Wereldoorlog
Sarah Huygens Vives 2013-2014

1

Inhoud
Opdracht 1: affiches analyseren ................................................................................................ 4 Nr. 1: AFF000341 .................................................................................................................... 5 Nr. 2: AFF000342 .................................................................................................................... 7 Nr. 3: AFF000343 .................................................................................................................... 9 Nr. 4: AFF000344 .................................................................................................................. 10 Nr. 5: AFF000345 .................................................................................................................. 12 Nr. 6: AFF000346 .................................................................................................................. 14 Nr. 7: AFF000347 .................................................................................................................. 16 Nr. 8: AFF000348 .................................................................................................................. 17 Nr. 9: AFF000349 .................................................................................................................. 19 Nr. 10: AFF000350 ................................................................................................................ 21 Nr. 11: AFF000721 ................................................................................................................ 23 Nr. 12: AFF000722 ................................................................................................................ 25 Nr. 13: AFF000723 ................................................................................................................ 27 Nr. 14: AFF000724 ................................................................................................................ 29 Nr. 15: AFF000725 ................................................................................................................ 30 Nr. 16: AFF000726 ................................................................................................................ 32 Nr. 17: AFF000727 ................................................................................................................ 34 Nr. 18: AFF000728 ................................................................................................................ 36 Nr. 19: AFF000729 ................................................................................................................ 38 Nr. 20: AFF000730 ................................................................................................................ 40 Nr. 21: AFF000911 ................................................................................................................ 42 Nr. 22: AFF000912 ................................................................................................................ 44 Nr. 23: AFF000913 ................................................................................................................ 46 Nr. 24: AFF000914 ................................................................................................................ 47 Nr. 25: AFF000915 ................................................................................................................ 49 Nr. 26: AFF000916 ................................................................................................................ 51 Nr. 27: AFF000917 ................................................................................................................ 53 Nr. 28: AFF000918 ................................................................................................................ 54 Nr. 29: AFF000919 ................................................................................................................ 55 Nr. 30: AFF00920 .................................................................................................................. 57 2

Opdracht 2: Drie fragmenten uit een Belgisch oorlogsdagboek .............................................. 58 Eerste fragment: 3/08/1914 ................................................................................................ 59 Tweede fragment: 31/08/1914 ............................................................................................ 60 Derde fragment: 19/12/1914 ............................................................................................... 61 Bibliografie ............................................................................................................................. 100

3

Opdracht 1: affiches analyseren
Om de affiches te bespreken, heb ik mij voornamelijk gebaseerd op het boek Brugge bezet Het leven in een stad tijdens twee wereldoorlogen. Het boek van Sophie De Schaepdrijver heb ik dan vooral gebruikt om de vergelijking tussen Brussel en Brugge te maken. Zo kon ik besluiten of de affiches eerder een regionaal of nationaal karakter hadden. Per affiche heb ik rekening gehouden met de volgende vragen: Wat is het tijdstip van aankondiging? Heb je een idee waarom de maatregel of boodschap wordt bekend gemaakt?Wie is de opdrachtgever? Wie ondertekende de affiche? Heeft de maatregel een plaatselijk karakter of moet je het ruimer zien?Wat is de soort maatregel? Wat is de strafmaat, vergoeding of rantsoenering? Kun je tussen de regels lezen in welke mate de affiche propaganda of censuur nastreeft? Maak de vergelijking met nu. Wat vind je van de maatregel? In welke taal staat de affiche? Is er een opvallend gebruik van bepaalde woorden?Hoe is de lay-out van de affiche? Kleurgebruik? Lettertype? Tot slot is het misschien handig om te weten dat ik van alle affiches een printscreen genomen heb. Ze bevinden zich bij de bijlagen.

4

Nr. 1: AFF000341
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche dateert van 3 augustus 1914, de dag waarop België had geweigerd om Duitsland de vrije doorgang te verlenen. De affiche weerspiegelt dan ook duidelijk het neutraliteitsprincipe van België: zij verbieden het volk om betogingen te houden en om vertoningen te houden die opstandigheid zouden kunnen opwekken. 2. Wie ondertekent de affiche? Namens wie wordt de affiche aangekondigd? De opdrachtgever is de burgemeester van Brugge: Amédée Visart. Het gemeentelijk niveau is hier dus aan zet. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Deze maatregel wordt uitgeroepen voor de stad Brugge en is ook ondertekend door de burgemeester van Brugge. De stempel bevat de woorden Provincie West-Vlaanderen. 4. Wat is de soort maatregel? Deze politieke maatregel verbiedt de Brugse bevolking om samen te scholen of om cinematografisch materiaal te gebruiken dat tot opstanden kan leiden. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Indien je de maatregel niet nakomt, ondergaat men een politiestraf. Er staat wel niet vermeld wat die politiestraf precies inhoudt. 6. Is er sprake van censuur? Er is zeker sprake van censuur want de Belgen mogen niets doen wat de Duitsers tegen het hoofd zou stoten. Vooral het verbod op het tonen van cinematografisch materiaal is een duidelijke vorm van censuur. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Je kan het vergelijken met de situatie in Oekraïne. Burgers die in opstand komen tegen het huidige regime worden bestraft. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Eigenlijk was dit wel een slimme maatregel. Het is wel een vorm van censuur, maar dan wel om de oorlog te vermijden en dus het volk te beschermen. 9. Hoe luidt de verwoording? Men gebruikt verouderd Nederlands. Er worden best veel leestekens gebruikt; zo is de komma het meest frequent gebruikte leesteken op deze affiche, maar ook punten en 5

dubbele punten worden regelmatig gebruikt. De komma wordt vooral gebruikt om de lange zinnen in kortere deeltjes op te splitsen. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? Het is een gele affiche met zwarte letters. Men gebruikt overal hetzelfde lettertype, maar men varieert wel in lettergrootte en effecten. Zo gebruikt men bijvoorbeeld eens cursieve letters en hoofdletters.

6

Nr. 2: AFF000342
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche is ondertekend door de minister van Binnenlandse Zaken op 4 augustus 1914. Dit is de dag waarop Duitsland België binnenvalt. 2. Wie ondertekent de affiche en wie kondigt ze af? De minister van Binnenlandse zaken Paul Berryer ondertekende de affiche, maar het ging eigenlijk om een toespraak van de koning in het Parlement. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? De affiche werd uitgehangen in Brugge, maar heeft duidelijk een nationaal karakter. De regering wil de woorden van de koning bekend maken aan het volk. De koning roept het volk op om hun Vaderland te verdedigen met hart en ziel. "Leve België, vrij en onafhankelijk!" 4. Wat is de soort maatregel? Je kan hier niet echt spreken over een maatregel, maar eerder over de parlementsleden die het als hun plicht zien het volk te verwittigen. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Niet van toepassing. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? In de vorige affiche stelde men zich zo neutraal mogelijk op. Deze affiche is daarentegen propaganda om de eensgezindheid van het Belgische volk aan te wakkeren. De koning moedigt het volk aan om te strijden voor het geliefde Vaderland. De koning waarschuwt de vreemdeling die de onzijdigheid negeerde ( = het Duitse Rijk) dat er een volk op hem wacht die hun land met hart en ziel zullen verdedigen. Duidelijkere propaganda kan dus niet. 7. Is de affiches actualiseerbaar? In deze affiche blijkt duidelijk nog de macht van de koning. De koning maakt beslissingen voor het hele land. In tegenstelling tot nu worden steeds meer bevoegdheden overgedragen van de federale naar de regionale overheden. De koning heeft dus heel wat minder te zeggen in vergelijking met vroeger. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) De koning wil zijn land beschermen door het volk op te roepen. Het was natuurlijk beter geweest indien men gewoon als volwassen mensen had onderhandeld. Helaas kende men toen enkel het principe van oorlog om meer macht te verkrijgen. In die tijdsgeest 7

was het - naar mijn mening - dus een plichtsbewuste daad van de koning om het volk op te roepen. 9. Hoe luidt de verwoording? Opnieuw krijg je hier te maken met archaïsch Nederlands. De ellenlange zinnen zijn moeilijk te ontleden, ook al gebruikt men veel komma's. Opvallend - voor mij dan toch is dat ze toen ook al het gebruik van aanhalingstekens kenden om tekst te citeren. Een klein detail is dat men hier spreekt over Augusti in plaats van augustus. Ik denk dat het hier gaat om een overblijfsel uit het Latijn. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? a. Gele achtergrond met zwarte letters. b. Eenvoudig lettertype dat enkel varieert in grootte. c. De affiche is ondertekend met een stempel.

8

Nr. 3: AFF000343
Deze affiche bevat exact dezelfde inhoud als affiche nummer 2. Ik heb gezocht naar verschillen tussen de twee affiches en volgens mij is de derde affiche een proefdruk van de tweede affiche: Op de derde affiche staan namelijk alle woorden in hetzelfde lettertype en wordt er niet gevarieerd in tekengrootte, in tegenstelling met de tweede affiche. De tweede affiche bevat bovendien het stadssymbool van Brugge wat niet te vinden is op de derde affiche. Vervolgens is de tweede affiche is ondertekend met een stempel terwijl er op de derde affiche "(zet)" staat. Ik vermoed dat op die plaats de stempel dus nog moest komen. Tot slot viel mij nog op dat op de tweede affiche onderaan de naam en plaats van de drukkerij staat, terwijl dit op de derde affiche nog niet staat.

9

Nr. 4: AFF000344
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? Nergens op de affiches is een exacte datum te vinden. De eerste zin van dit bericht luidt "België is in staat van oorlog". Uit het dagboek van De Wispelaere zou je kunnen afleiden dat deze affiche op 5 augustus werd uitgehangen want op 3 augustus schrijft hij dat het Belgische volk de oorlogsverklaring pas twee dagen later zal vernemen. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door de gouverneur van West-Vlaanderen Janssens de Bisthoven. De mededeling is echter afkomstig van de Minister van Oorlog Charles de Broqueville. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Met deze affiche deelt men mee aan de bevolking dat alle provincies in staat van beleg zijn. Het leger is ten strijde getrokken en dus zal het Krijgsstrafwetboek van toepassing zijn. Bovendien wordt er ook nog gewaarschuwd dat alle spionnen zullen gestraft worden. Deze maatregel is niet enkel van toepassing op Brugge, maar op het hele land (alle provincies). Vandaar dat deze affiche eerder een nationaal karakter bekleedt. 4. Wat is de soort maatregel? Men kan hier spreken over een politieke maatregel omdat het leger de rechtspleging overneemt van de burgerlijke autoriteiten. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? De gerechtelijke vervolging bij het niet naleven van de feiten vindt plaats door de krijgsraad. Deze zal in eerste instantie ingrijpen wanneer er sprake is van spionage. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Ten opzichte van de Belgen is dit een vorm van censuur. Elke persoon die informatie verzamelt om dit over te dragen naar de vijand zal gestraft worden. De vijand mag niets te weten komen en dus moeten de Belgen hun mond houden. 7. Is de affiches actualiseerbaar? In iedere oorlog wordt er gespioneerd en bestraft. In Syrië gaat het wel om een burgeroorlog, maar daar zitten ook heel wat spionnen onder de bevolking.

10

8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Deze maatregel is uitgeroepen om België te beschermen. Spionnen zouden informatie over het Belgisch leger kunnen verzamelen of manifestaties kunnen uitlokken die in het nadeel van België zijn1. Het is dus niet meer dan normaal dat de krijgsraad optreedt. 9. Hoe luidt de verwoording? De affiche is opgesteld in het Nederlands en in het Frans. Het is een kort bericht en ook de zinnen zijn niet zo lang als op de vorige affiches. Er komen eveneens minder leestekens voor. Er is geen opvallend gebruik van bijvoeglijke naamwoorden. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? Beide affiches bevatten een gele achtergrond met daarop zwarte letters. Overal wordt hetzelfde lettertype toegepast. Er zijn geen verschillen in de tekst op de taal na.

1

Schepens, L. (1985). Brugge bezet - Het leven in een stad tijdens twee wereldoorlogen. Tielt: Lannoo.

11

Nr. 5: AFF000345
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche werd op 5 augustus 1914 aangekondigd. Dit is slechts één dag nadat de Duitsers België waren binnengevallen en er was al sprake van spionage! In deze affiche deelt de burgemeester van Brugge dan ook mee dat er al daden van spionage zijn ontdekt, maar hij spoort het volk wel aan om rustig 2te blijven. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door de burgemeester van Brugge Amedée Visart en door de secretaris C. Debandt. Ook het Burgerwelzijn3 deelt die dag mee dat er in de nacht van 4 op 5 augustus spionnen zijn opgepakt. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Deze affiche heeft een lokaal karakter want het stadsbestuur van Brugge waarschuwt haar eigen bevolking tegen het valselijk beschuldigen. 4. Wat is de soort maatregel? Dit is een sociale maatregel. De bevolking wordt gewaarschuwd om niemand vals te beschuldigen. Mensen zien nu eenmaal rap spoken wanneer ze angstig zijn. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Wat de precieze straf is, wordt niet meegedeeld. Belangrijk is wel dat er geen straf wordt uitgedeeld zonder vonnis. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Ten opzichte van de Belgen is dit een vorm van censuur. Elke persoon die informatie verzamelt om dit over te dragen naar de vijand zal gestraft worden. De vijand mag niets te weten komen en dus moeten de Belgen hun mond houden. 7. Is de affiches actualiseerbaar? In iedere oorlog wordt er gespioneerd en bestraft. In Syrië is nu bijvoorbeeld een burgeroorlog aan de gang. Daar zitten ook heel wat spionnen onder de bevolking. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Het is een billijke maatregel want het is een waarschuwing tegen onredelijkheid.

2

3

Zowel uit het dagboek van De Wispelaere als uit dat van Streuvels blijkt dat de bevolking opgehitst was. Schepens, L. (1985). Brugge bezet - Het leven in een stad tijdens twee wereldoorlogen. Tielt: Lannoo.

12

9. Hoe luidt de verwoording? Men gebruikt verouderd Nederlands. De puntkomma is een veel voorkomend leesteken. De lange klinkers schrijft men voluit: noodig en spionneering. Het trema wordt ook niet steeds correct gebruikt. Zo schrijft men België bijvoorbeeld wel correct, maar provinciën niet. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? Het is een gele achtergrond met zwarte letters. Overal wordt hetzelfde lettertype gebruikt, maar de grootte verschilt. De datum is handgeschreven en de naam van de drukker staat onderaan de affiche.

13

Nr. 6: AFF000346
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche werd aangekondigd op 6 augustus 1914. Volgens Brugge in oorlog werd deze affiche uitgehangen omdat er begin augustus bijna niemand nog aan het werk was. Iedereen liep rond in de straten om ook maar de kleinste geruchten op te vangen. Uiteraard bleef het niet gewoon bij rondlopen in de straten, men passeerde wel eens een herberg of een café... Er werden dan vaak heel wat alcoholische dranken verzet. Om dit probleem tegemoet te komen, voerde het stadsbestuur een sluitingsuur in. Deze situatie blijkt ook duidelijk in het dagboek van De Wispelaere4. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche werd aangekondigd en ondertekend door de burgemeester van Brugge Amédée Visart. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? De maatregel heeft een typisch Brugs karakter. Brugge werd immers pas wakker toen de oorlog al meer dan 2 maanden bezig was. Vandaar dat de bevolking wat opgefokt rondliep en probeerde om geruchten op te vangen. 4. Wat is de soort maatregel? Het is een sociale maatregel want het stadsbestuur legt een sluitingsuur op. Dit is een beperking van het sociale leven van de mensen. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Zij die de maatregel overtreden, ondergaan een politiestraf. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? De burgemeester legt met deze affiche het sluitingsuur op. Dit is een beperking van de vrijheid en zeker als je er dan nog eens politiestraffen voor kun krijgen. Naar mijn gevoel gaat het hier dus om censuur. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Tegenwoordig kennen heel wat horecazaken ook een sluitingsuur. In die mate kan je dus wel zeggen dat de affiche actueel is. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Deze maatregel is een beperking van de vrijheid, maar toch is het een redelijke maatregel gezien de omstandigheden. Uiteindelijk was het gewoon een maatregel om overbodig alcoholgebruik en de gevolgen ervan te beperken.
4

Dit blijkt uit bladzijde 78 op datum van 7 en 8 augustus.

14

9. Hoe luidt de verwoording? De affiche is opgesteld in het Nederlands. De taal de men gebruikt is wel heel wat verouderd: zo spreekt men over koffijhuizen en ure in plaats van koffiehuizen en uur. Er is een opvallend gebruik van komma's en punten. 10. Hoe is de lay-out van de affiche?  Gele achtergrond met zwarte letters.  Eenvoudig lettertype dat enkel varieert in grootte.  De affiche is ondertekend met een stempel.

15

Nr. 7: AFF000347
Deze affiche bevat dezelfde inhoud als de vierde affiche AFF000344. Toch zijn er een aantal verschillen.
AFF000344 Ondertekend De provinciegouverneur Janssens de Bisthoven Geuens Willaert Nederlands en Frans    Hoofding: Bericht aan de bevolking Veel gebruik van het punt Stempel van Pronvincie West-Vlaanderen AFF000347 De burgemeester van Brugge

Drukkerij Taal Lay-out

Barbiaux-De Gheselle Nederlands    Hoofding: Stad Brugge bericht Veel gebruik van de puntkomma Stempel van Pronvincie WestVlaanderen

16

Nr. 8: AFF000348
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche is ondertekend op datum van 8 augustus 1914. Slechts enkele dagen na de vorige affiche over spionage wordt er een nieuwe affiche gedrukt met veel strengere maatregelen. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door de burgemeester van Brugge. Het gemeentelijk niveau is hier dus aan zet. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Er wordt wel een affiche uitgehangen in Brugge, maar de pers deelde die dag mee dat er aan de kust heel wat spionnen zijn aangehouden5. De affiche zal dus niet enkel uitgehangen hebben in Brugge, maar ook nog aan de kust. 4. Wat is de soort maatregel? Men treft hardere maatregelen tegen spionage voor het Duitse Rijk. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Iemand die schuldig wordt bevonden van spionage wordt binnen de 24 uur gedood. Vanaf dan wordt de maatregel genomen zonder vonnis. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Brugge laat duidelijk weten dat zij spionnen ter dood zullen veroordelen. Dit is een duidelijke vorm van censuur. 7. Is de affiches actualiseerbaar? In 1996 werd de doodstraf in België afgeschaft voor alle misdrijven. In heel wat andere landen bestaat de doodstraf nog steeds. De Verenigde Staten zijn daar wellicht het bekendste voorbeeld van, maar ook China, Iran, Irak en Saoedi-Arabië hebben de doodstraf nog steeds niet afgeschaft. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Iemand ter dood veroordelen is natuurlijk een erge straf. Het is een inbreuk op de menselijke waardigheid. Bovendien is zo'n straf onomkeerbaar, een jammerlijke zaak indien een onschuldig persoon geëxecuteerd wordt.

5

Schepens, L. (1985). Brugge bezet - Het leven in een stad tijdens twee wereldoorlogen. Tielt: Lannoo.

17

9. Hoe luidt de verwoording? De affiche is geschreven in het Nederlands net zoals de andere affiches. Opvallend is dat men geen eenduidige spellingsregels toepast. Op affiche 5 staat er spionneering terwijl er op deze affiche spioeneering staat. Een vreemde situatie aangezien beide affiches ondertekend en opgesteld werden door de burgemeester van Brugge. Er is geen overbodig gebruik van punten of komma's op deze affiche. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? Het is een affiche met een gele achtergrond en zwarte letters. Overal wordt hetzelfde lettertype gebruikt, maar de lettergrootte verschilt. De affiche bevat een stempel van de provincie West-Vlaanderen en in de voettekst staat de naam van de Brugse drukkerij.

18

Nr. 9: AFF000349
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche werd op 10 augustus 1914 aangekondigd. In de vorige affiches werd er telkens gewaarschuwd dat spionage zou bestraft worden. Deze affiche is nu het bewijs dat de straffen echt worden uitgevoerd. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door drie personen: Baron Durutte (krijgsauditeur), Longueville (de algemene bestuurder) en Stienne (de generaal-majoor bevelhebber der provincie). Deze straf wordt aangekondigd door de Krijgsraad van de 3e legerafdeling te Leuven. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Hier wordt er geen maatregel afgekondigd, maar maakt men een doodvonnis van enkele spionnen bekend. De personen die ter dood worden veroordeeld zijn geen van allen afkomstig uit Brugge of Izegem, maar zijn wel allen geboren in België. 4. Wat is de soort maatregel? Hier wordt er geen maatregel afgekondigd, maar maakt men een doodvonnis van enkele spionnen bekend. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Karel Troupin, Frederic-Willem en Julie Van Wauterghem worden ter dood veroordeeld wegens verraad en bespieding. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Dit is een kennisgeving met een ontradend effect. Dit is noch censuur noch propaganda. 7. Is de affiches actualiseerbaar? In 1996 werd de doodstraf in België afgeschaft voor alle misdrijven. In heel wat andere landen bestaat de doodstraf nog steeds. De Verenigde Staten zijn daar wellicht het bekendste voorbeeld van, maar ook China, Iran, Irak en Saoedi-Arabië hebben de doodstraf nog steeds niet afgeschaft. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Iemand ter dood veroordelen is natuurlijk een erge straf. Het is een inbreuk op de menselijke waardigheid. Bovendien is zo'n straf onomkeerbaar, een jammerlijke zaak indien een onschuldig persoon geëxecuteerd werd. Ik zou zo'n straf dus nooit goedkeuren.

19

9. Hoe luidt de verwoording? De affiche was beschikbaar in twee talen, namelijk in het Nederlands en in het Frans. Opvallend op deze affiche is het gebruik van de woorden den en der. Er is opnieuw veelvuldig gebruik van komma's en puntkomma's. Tot slot merkte ik ook op dat dit de eerste affiche is waar men opsommingstekens gebruikt: 1°, 2°, 3°. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? Zoals ook bij de andere affiches staat er zwarte tekst op een gele achtergrond. Alle tekst is getypt met uitzondering van de datum. Zowel in de Franse en Nederlands versie wordt er overal hetzelfde lettertype gebruikt. Enkel de titel staat volgens mij in een ander lettertype. Er wordt wel veel gevarieerd in lettergrootte: de titel, de inleiding, de ondertekenaars en de ter dood veroordeelden staan in een groter lettertype.

20

Nr. 10: AFF000350
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche is ondertekend op datum van 11 augustus 1914. De provinciegouverneur maakt met deze affiche de maximumprijzen voor voedingswaren en brandstoffen bekend. Eveneens wordt er gewaarschuwd om de briefjes van de Nationale Bank in nominale waarde te aanvaarden. Tijdens de eerste oorlogsdagen vreesden men echter voor een nieuwe economische crisis zoals in de jaren '70. Daarom gingen de mensen snel hun papieren geld omwisselen in zilvermunten. Bijgevolg schond men het nationaal krediet. 2. Wie ondertekent de affiche? Wie is de opdrachtgever? De affiche is ondertekend door de provinciegouverneur van West-Vlaanderen Janssens de Bisthoven. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Deze maatregels waren van toepassing op het hele land. 4. Wat is de soort maatregel? Het betreft hier een economische maatregel. De maximumprijzen dienen om de consument te beschermen tegen de hoge prijzen van de producenten. De verplichting om bij handelsbetrekkingen het geld te aanvaarden in nominale waarde is om het nationaal krediet te beschermen. Uit het dagboek van De Wispelaere blijkt wel dat men zich niet aan de maximumprijzen hield:
Maximumprijs6 kolen meel petroleum 0,050 fr./kg 0,28 fr./kg 0,18 fr./l De prijs die men echt vroeg7 0,065 fr./kg 1 fr./kg 1,25 fr./l

5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Indien men zich niet aan de maatregels houdt dan zullen zijn streng vervolgd worden. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Niet van toepassing. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Tot op heden bestaan er nog steeds maximumprijzen, maar dan wel voor andere
6 7

Zie AFF000350 Zie blz. 95 uit het dagboek van De Wispelaere

21

goederen en diensten dan in 1914. Zo heb je nu bijvoorbeeld de maximumfactuur in het onderwijs en ook drinkwater is onderworpen aan een maximumprijs. Dit alles is ter bescherming van de consument. In de onderstaande tabel heb ik willekeurig enkele producten gekozen. Het is ongelofelijk hoeveel de prijzen zijn gestegen.
Product Fijne bloem Brood Aardappelen 1914 (Belgische frank) 0,50 fr./kg 0,32 fr./kg 0,12 fr./kg 2014 (Euro) €1,00/kg €2,98/kg € 0,50/kg 2014 (Belgische frankfrank) 40,3399fr./kg 120 fr./kg 20 fr./kg

8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) De maatregel die getroffen wordt is vanuit socio-economisch standpunt zeer zeker een billijke maatregel. Men wil de consument beschermen en ook het nationaal krediet bewaken. 9. Hoe luidt de verwoording? De affiche is zowel in het Nederlands als in het Frans verschenen. In de Nederlands versie is er een opvallen gebruik van het woord 'der'. Vaak zitten er voor ons dialectisch klinkende woorden in zoals 'eiers' en 'inlandsche'. Zowel komma's, punten, puntkomma's en aanhalingstekens komen veelvuldig voor. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? In plaats van een doorlopende tekst waarbij alles onder elkaar staat (zoals in de vorige affiches) merk je nu meer structuur op. Alle prijzen staan mooi in twee tabellen. Bovendien maakt men opnieuw gebruik van opsommingtekens.

22

Nr. 11: AFF000721
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche dateert van 30 september 1916. We zitten nu dus halfweg de oorlog. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door het stadsbestuur van Brugge, maar de opdracht komt uit van de bezetter. De affiche gaat namelijk over het afgifte van reispaspoorten indien Belgen zich wilden verplaatsen. Dit zie je ook terug in de serie In Vlaamse Velden. Daar heeft Marie ook een reispaspoort nodig om naar haar "zieke" grootmoeder te kunnen reizen. Ook in het boek van Sophie De Schaepdrijver wordt er meermaals gesproken over de zogenaamde Passierscheine. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Overal eisten de bezetters de zogenaamde Passierscheine. Het was geen maatregel die louter in Brugge van toepassing was. 4. Wat is de soort maatregel? Deze affiche maakt de bevolking er nogmaals op attent dat de reispaspoorten tijdig moeten afgegeven worden. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Voorlopig wordt hier nog niet gesproken over straffen. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? De Passierscheine is een maatregel die wordt opgelegd door de bezetter. De Belgen worden hierdoor beperkt in hun vrijheid. Dit is een duidelijke vorm van censuur. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Vandaag de dag moeten wij allen beschikken over de nodige reisdocumenten om te mogen reizen naar het buitenland. In die zin kan je zeggen dat het aanschaffen van reispaspoorten nog een actuele situatie is, met dat grote verschil dat het ons nu niet wordt opgelegd door een of andere bezetter. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) De bezetter legt ons op om reispaspoorten te betalen. Uiteraard zie ik dit als een onredelijke maatregel.

23

9. Hoe luidt de verwoording? De affiche is in het Nederlands en in het Duits verschenen. Bij de Nederlandse versie gebruikt men nog regelmatig het woordje 'den'. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? De lay-out van de affiche is net zoals de andere affiches. Opvallend is wel dat er voor geen naam op staat van een Brugse drukkerij.

24

Nr. 12: AFF000722
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche bestaat uit drie ondertekende delen. Het eerste deel werd ondertekend op 25 juli 1916. In dit deel stonden de in- en uitvoermaatregelen. In de affiche van 9 september 1916 werden er nog een aantal zaken bijgeschreven. De laatste ondertekening dateert van 2 oktober 1916. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De eerste keer werd de affiche ondertekend door Freiherr von Freytag. Hij was de generaal–kwartiermeester van het Vierde Leger. Daarna werd de affiche aangevuld en ondertekend door de opperbevelhebber van het Vierde Leger, Herzog Albrecht von Württemberg. Als laatste werd de affiche ondertekend door de bevelvoerende admiraal Ludwig von Schröder. Het is dus overduidelijk dat de bezetter hier aan zet is. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? De maatregel is van toepassing op het Operatie– en Etappengebied8. De affiche is ondertekend in Brugge. 4. Wat is de soort maatregel? Er worden heel wat regels opgelegd over de in– en uitvoer van alle soorten goederen naar het Operatie- en Etappengebied. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Wie de maatregels niet naleeft riskeert ten hoogste 3 jaar gevangenisstraf en een geldboete tot 30 000 mark. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? De Belgen zijn niet meer vrij om goederen vrij in- en uit te voeren. Alles wordt gecontroleerd door de bezetter. Dit is censuur. 7. Is de affiches actualiseerbaar? De in- en uitvoermaatregelen die de bezetter toen oplegde, zijn nu nog steeds van toepassing. Zo controleert men aan de douane op het vliegveld nog tal van goederen. Het grootste verschil hier is dat het nu een goede zaak is dat er op illegale verhandelingen wordt gecontroleerd, terwijl het toen in het nadeel van de Belgen was.

8

Het Etappengebiet besloeg West-Vlaanderen, een deel van Oost-Vlaanderen, het westelijke deel van Henegouwen en het uiterste zuiden van Luxemburg. Het Operationsgebiet was de eigenlijke frontzone. (De Schaepdrijver, 2013)

25

8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Het is een oneerlijke maatregel. De Belgen moeten alles wat ze in- en uitvoeren kunnen verantwoorden. De bezetter daarentegen gaat rustig zijn gangetje. 9. Hoe luidt de verwoording? Qua spelling is er nog niet veel veranderd in vergelijking met de affiches van 1914. Zo schrijft men nog steeds de lange klanken van de klinkers voluit: verleening, noodig, zoover,... Ook het gebruik van de vele leestekens is men nog steeds niet verleerd. De apostrof wordt in deze affiche ook vele malen gebruikt. Tot slot is het opmerkelijk dat men steeds meer verschillende soorten opsommingtekens gebruikt: I., 1.-, en a) 10. Hoe is de lay-out van de affiche? Alle letters staan zeer dicht op elkaar wat het lastig maakt om de affiche te lezen. Opnieuw is er niets van kleurgebruik en hanteert men overal hetzelfde lettertype.

26

Nr. 13: AFF000723
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche dateert van 2 oktober 1916. De affiche is gedrukt bij dezelfde Brugse drukkerij als in de affiches van 1914. Dat is toch wel bijzonder want de industrie in België stond overal op een laag pitje. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door het stadsbestuur van Brugge. Het gemeentelijk niveau is hier dus aan het woord. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? De maatregel is van toepassing op de regio Brugge. Men verplicht namelijk de verschillende Brugse wijken op de aangekondigde data om nieuwe broodkaarten af te halen. Dit rantsoeneringssysteem bestond al in het begin van de oorlog. Dit blijk uit het dagboek van De Wispelaere. 4. Wat is de soort maatregel? Men gebruikt voedselkaarten om te zorgen voor een eerlijke verdeling van de goederen. Gedurende oorlog ontstonden overal tekorten aan grondstoffen en/of voedsel. Omdat dit rantsoeneringssysteem in Brugge zo gebrekkig georganiseerd werd, was er geen controle mogelijk op dubbelgebruik of fraude (Schepens, 1985). Vandaar dat men de mensen regelmatig nieuwe kaarten liet aanschaffen op vertoon van de oude kaarten. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Wie zijn oude broodkaarten niet inruilt, maakt geen kans op nieuwe kaarten. Bijgevolg kan je met de oude kaarten geen brood meer kopen. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? De voedselkaarten werden ingevoerd als gevolg van de grote tekorten welke ontstonden door de aanwezigheid van de bezetter. Het rantsoeneringsmechanisme wordt subtiel in de schuld van de bezetter geschoven. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Ook vandaag de dag worden vaak nog rantsoeneringmaatregelen getroffen. Zo zorgt de droogte in Brazilië ervoor dat er in zo'n 140 steden water moet gerantsoeneerd worden. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Dit is een billijke maatregel want men wel een gelijke verdeling van de goederen. Bovendien wil men met de nieuwe kaarten enkel misbruik tegengaan. Een redelijke maatregel als je het mij vraagt. 27

9. Hoe luidt de verwoording? De affiche is in het Nederlands en in het Duits verschenen. De komma is zoals in de meeste affiches het meest gebruikte leesteken. Men schrijft hier de dagen van de week nog met een hoofdletter. De rangtelwoorden kort men ook op een andere manier af dan wij: 4 n, 5n en 6n oktober in plaats van 4e, 5e en 6e oktober. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? Eigenlijk is er niets opmerkelijks aan deze affiche. Deze ziet eruit zoals de eerste affiches tijdens de periode van 1914.

28

Nr. 14: AFF000724
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? Dit dringende bericht werd ondertekend op 2 oktober 1916. De bezetter roept hier op dat de achterstallige gemeentebelastingen moeten betaald worden. De bezetter gebruikte dit geld om de kosten voor voeding en onderhoud van hun leger. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is aangekondigd door het stadsbestuur. Volgens het dagboek van Stijn Streuvels zou het hier gaan om een Duits bevel aan de Brugse bevolking om de achterstallige belasting te betalen. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Dit is een lokale maatregel. Het gaat om de laattijdige belastingbetalers van de stad Brugge. 4. Wat is de soort maatregel? Het gaat hier niet om een maatregel, maar wel een dringende oproep de achterstallige gemeentebelasting te betalen. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Daar staat niets over vermeld. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Het is een vorm van verzet van de Bruggelingen om geen gemeentebelastingen te betalen. Dit geld ging toch alleen maar naar de bezetter. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Tot op heden is het nog steeds zo dat iedereen gemeentebelasting moet betalen. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) De bezetter eist gemeentebelastingen aan het volk. Dit is een onredelijke eis. 9. Hoe luidt de verwoording? Het is een korte mededeling die zowel in het Nederlands als in het Duits is opgesteld. Er zijn geen opvallende dingen te bemerken. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? De affiche heeft dezelfde lay-out als die van de jaren '14. Men gebruikt nog steeds hetzelfde lettertype en men varieert enkel in lettergrootte.

29

Nr. 15: AFF000725
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche werd aangekondigd op 3 oktober 1916. De industrie in België was dan wel kapot, maar de oorlogsindustrie in Duitsland draaide op volle toeren. Omdat de Duitsers meer munitie vraten dan produceerden hadden ze werknemers nodig. Die konden ze vinden bij de arme en werkloze Belgen. Het plan was dus om zoveel mogelijk Belgen naar de Duitse fabrieken over te zetten. Door het patriottisme onder de Belgen trok slechts een tiende van de Belgen naar Duitsland. Omdat er maar weinig Belgen zich aanmeldden om te werken voor het Duitse Rijk, werden zij verplicht. Al wie in staat was te werken werd gedwongen te werken in de fabrieken. De jacht op 'ledige en werkloze Belgen' was dus geopend (De Schaepdrijver, 2013). 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door De Kommandant. De bezetter neemt hier dus het woord. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? De maatregel wordt hier wel uitgeroepen voor de stad Brugge, maar eigenlijk geldt dit nog voor vele andere streken in België. Het Duitse Rijk wil alle werkloze Belgen dwingen te werken in de oorlogsindustrie in Duitsland. 4. Wat is de soort maatregel? Dit is een economische maatregel opgelegd door de bezetter. Zij zoeken werkkrachten om hun industrie te doen draaien. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Er werden straffen uitgesproken indien men zich niet kwam aanmelden. De precieze straf is niet geweten. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Censuur: De Duitsers wilden en zouden de oorlog winnen. De Belgen die moesten en zouden luisteren. Daarom moesten ook alle Belgische werklozen zich verplicht opgeven om in de Duitse oorlogsindustrie te kunnen helpen. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Bij ons is de situatie eigenlijk omgekeerd. Door het vrije verkeer van goederen en diensten in de Europese Unie vragen wij vaak buitenlands werkkrachten voor de knelpuntberoepen.

30

8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Ik heb medelijden met de Belgen uit die tijd. Het moet voor hen verschrikkelijk geweest zijn om hun Vaderland op die manier teleur te moeten stellen. 9. Hoe luidt de verwoording? De affiche is opgesteld in het Nederlands en in het Duits. Zowel in de Duitse als in de Nederlandse versie gebruikt men veel leestekens zoals komma's en weglatingstekens. De gemeentes Assebrouck en Coolkerke worden nog niet volgens de onze hedendaagse spelling geschreven. Sint-Kruis en Sint-Andries worden de ene keer met St. geschreven en de andere keer met St. Men noteert 8 1|2 in plaats van 8u30. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? Het papier dat gebruikt wordt, ziet er al witter in vergelijking met de affiches van 1914. Er wordt veel afgewisseld in lettergrootte en hoofdlettergebruik. De affiche ziet er druk en onoverzichtelijk uit.

31

Nr. 16: AFF000726
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? In de vorige affiche moesten de werklozen zich ten vroegste aanmelden in de vooravond van 5 oktober. Deze affiche op datum van 3 oktober 1916 zegt daarentegen dat de arbeiders zich niet hebben aangemeld. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door De Kommandant. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Deze strafmaatregel is van toepassing op Brugge en deelgemeenten. 4. Wat is de soort maatregel? Het gaat hier om de straf die wordt uitgesproken door het niet naleven van een maatregel. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Omdat het stadsbestuur niet gehoorzaamde om de werklozen aan te geven, werden de burgemeester en schepenen uit hun ambt gezet. Bovendien moet de stad ook nog eens 100 000 mark betalen zolang de arbeiders zich niet komen aanmelden. De straf die hier wordt getroffen is zeker niet terecht want De Kommandant gaf het bevel aan de arbeiders om zich ten vroegste op 5 oktober te komen aanmelden. Op 3 oktober spreekt De Kommandant echter al een straf uit... 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Dit is een vorm van verzet van de Belgen. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Ik heb geen hedendaagse situatie kunnen bedenken. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Nu de burgemeester en schepenen uit hun ambt gezet zijn, zal de situatie in Brugge alleen nog maar erger worden. Bovendien wordt de stad ook nog eens belast met een geldboete terwijl de situatie er al zo schaars was. Bovendien wordt er een straf uitgesproken terwijl de arbeiders de maatregel eigenlijk nog niet echt hebben tegengesproken.

32

9. Hoe luidt de verwoording? Hoe is de lay-out van de affiche? De affiche is in het Nederlands en in het Duits geschreven. In beide versies wordt er veel gevarieerd in lettergrootte. Zowel bij beiden zijn oorzaak en gevolg in grotere letters weergegeven dan de rest van de tekst. De ondertekening van De Kommandant wordt nog eens benadrukt door dit in een groot vetgedrukt lettertype weer te geven.

33

Nr. 17: AFF000727
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De datum van de affiche is 4 oktober 1916. Deze affiche is een vervolg op de vorige. Men spreekt namelijk een iets mildere straf uit doordat de schepenen hun ambt toch mogen behouden. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door De Kommandant. De Bevelvoerende Admiraal gaf echter de opdracht om mildere straf uit te spreken voor Brugge. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? De maatregel is van toepassing op de stad Brugge en bekleedt bijgevolg een lokaal karakter. 4. Wat is de soort maatregel? Hier wordt geen maatregel aangekondigd, maar wel een vermilderde straf. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Zoals reeds gezegd wordt in deze affiche een mildere straf uitgesproken dan de vorige. De schepenen mogen namelijk hun ambt behouden, maar de burgemeester Amedée Visart wordt wel uit zijn ambt gezet. Tot slot heeft men nu een vast bedrag op de geldboete gezet. De stad wordt verplicht zo'n 400 000 Mark te betalen. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? In deze affiche is er sprake van censuur. Door de vorige straf (zie vorige affiche) belastte de Duitser zichzelf nog meer door het volledige stadsbestuur uit zijn ambt te zetten. Nu wordt er een mildere straf uitgesproken. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Een burgemeester kan tot op heden uit zijn ambt gezet worden wanneer hij bijvoorbeeld opzettelijk de wet niet navolgt (fraude e.d.). 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) De bezetter doet een toegeving door de schepenen hun ambt te laten behouden. Je kan het zien als een mildere straf, maar ook als getreiter ten opzichte van het volk door net alleen maar de burgemeester uit zijn ambt te zetten.

34

9. Hoe luidt de verwoording? + Hoe is de lay-out van de affiche? Qua lay-out zien de Nederlandstalige en de Duitse affiche er ongeveer hetzelfde uit. Belangrijke woorden worden benadrukt door ze in een groter lettertype weer te geven. Deze affiche is trouwens een van de weinige affiches waarin men zo weinig leestekens gebruikt.

35

Nr. 18: AFF000728
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche werd uitgehangen op 5 oktober 1916 en betreft een verordening van alle rijwielen en rijwielbanden. Het Duitse Rijk legde als eerste beslag op de Belgische en Noordfranse industrie. Dit volstond echter niet om de Duitse industrie van voldoende grondstoffen te voorzien. Vandaar legde men ook verordeningen op aan de bevolking (Schepens, 1985). Volgens het dagboek van De Wispelaere moesten de rijwielen ook al eens ingeleverd worden aan het begin van de o9orlog. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door De Kommandant. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Deze affiche wordt wel uitgehangen in Brugge, maar volgens het boek van Sophie De Schaepdrijver was deze maatregel ook van toepassing in Brussel. Deze maatregel bekleedt dus meer dan enkel een Brugs karakter. 4. Wat is de soort maatregel? De bevolking wordt zowel op economisch als op sociaal vlak getroffen door deze maatregel. Zij moeten een persoonlijke bezitting, in dit geval alle rijwielen en ook de onderdelen ervan, afstaan aan de bezetter. Deze goederen zijn uiteraard geld waard, dus de bevolking wordt hierdoor weer een stukje armer. Ook op sociaal vlak worden de mensen hierdoor getroffen want het is weer een manier minder om je te kunnen verplaatsen. Tot slot kan je ook zeggen dat dit een politieke maatregel is. De Duitsers eisten immers alles van de mensen op. Dit maakte van België een politiestaat waarin alles werd gecontroleerd door de Duitsers. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Als men één van de maatregelen niet naleefde of overtrad, werd men verplicht tot het betalen van een geldboete. Daarbij kwam nog eens een gevangenisstraf van 1 jaar. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? De bevolking ging gebukt onder de talrijke verordeningen. Alles werd hen afgenomen. Dit is censuur.

9

Je kan dit lezen op blz. 87 op datum van 17/09/2014. Hij vertrekt er speciaal met zijn fiets naar Sluis zodat hij zijn fiets niet zou moeten inleveren.

36

7. Is de affiches actualiseerbaar? Ik denk niet dat je deze maatregelen kunt plaatsen in een hedendaags karakter. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Een rijwiel en de onderdelen ervan in beslag nemen, lijkt op zich niet zo'n strenge maatregel, maar de straf die bij weigering of overtreding werd uitgesproken, vind ik onredelijk. Je wordt immers gestraft voor het niet afgeven van iets wat eigenlijk jouw bezit is. En dan nog wel aan de vijand! Bovendien weten we eigenlijk allemaal dat het niet enkel bij rijwielen bleef, maar dat er een hele waslijst aan verordeningen bestond. Dit moet verschrikkelijk geweest zijn om al jouw persoonlijke bezittingen te moeten afstaan aan de vijand/bezetter. 9. Hoe luidt de verwoording? Hoe is de lay-out van de affiche? De affiche is zeer gestructureerd: 1 Inbeslagneming 2 Uitwerking der inbeslagneming 3 Aankoop 4 Verplichting tot aangift 5 Verplichting tot verkoop 6 Strafbepalingen Bij elk titeltje staat er duidelijk wat De Kommandant verwacht. Elke titel staat ook in een groter lettertype dan de uitleg die erbij wordt vermeld. Qua leestekens wordt er heel wat gevarieerd: komma's, puntkomma's, punten, dubbele aanhalingstekens en koppeltekens. Ze komen er allemaal in voor.

37

Nr. 19: AFF000729
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche dateert van 6 oktober 1916 en is een vervolg op de affiche van 15 november 191410. In de affiche van 1914 worden alle vreemdelingen die een nacht of langer in Brugge verblijven verplicht om zich binnen de drie uur aan te melden bij de politie. Door deze affiche ben ik ook eindelijk te weten gekomen wie De Kommandant is. Deze persoon is Freiherr von Butlarr. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door De Kommandant. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? De maatregel is van toepassing in Brugge want het zijn de inwoners van Brugge die zich nu moeten aangeven als ze ergens anders logeren. 4. Wat is de soort maatregel? Dit is een sociale maatregel want de mensen moeten telkens aan de bezetter bekend maken waar ze zullen overnachten. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Op deze affiche wordt er geen strafmaat bekend gemaakt, maar in de affiche van 1914 staat dat als je als logé geen aangifte doet dat je wordt gestraft volgens de Krijgswet. Ik vermoed - ik kan dit niet bevestigen - dat deze straf dus ook wel werd toegepast indien de inwoners van Brugge geen aangifte deden. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? De Bruggelingen worden beperkt in hun vrijheid. Ze worden als het ware overal gecontroleerd, zelfs je slaapplaats moet je bekend maken aan de politie. Vanwege die beperking in vrijheid kan je dus zeker spreken over censuur. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Men zegt altijd "Big Brother is watching you". Eigenlijk worden wij overal gecontroleerd en in de gaten gehouden via computersystemen en camera's. Alleen hebben wij daar geen besef van hoe hard we gecontroleerd worden. Zelfs met je gsm kan men perfect nasporen waar jij je bevindt... De situatie van toen kan je dus zeker verplaatsen naar ons huidige tijdperk. Met dat ene grote verschil dat wij niet gecontroleerd worden door een bezetter, maar door ons eigen land.

10

Deze affiche moest ik niet bespreken.

38

8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Ik vind het onredelijk dat je als volwassen persoon moet aangeven bij het politiebureau dat je bijvoorbeeld bij familie gaat slapen. Bovendien moest je dan nog een geldige reden kunnen opgeven. Dat is echte beperking van de vrijheid en dat vind ik niet kunnen. Ten tweede vind ik de situatie van nu eigenlijk ook niet kunnen. Zonder dat ons wat gevraagd wordt, bevinden wij ons in tal van databasen en computersystemen. De computer weet soms meer over jou dan je eigen vrienden en familie. Verschrikkelijk vind ik dat. 9. Hoe luidt de verwoording? Hoe is de lay-out van de affiche? De affiche ziet eruit zoals de eerste affiches van 1914. Een kort stukje tekst met een titel en de handtekening van de opdrachtgever. Het lettertype is ondertussen nog steeds niet veranderd.

39

Nr. 20: AFF000730
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche werd op 7 oktober 1916 aangekondigd. Het betreft hier een herverdeling van het klein graan. De aanwezige voorraad graan was klein en ons land was voor de graanvoorziening in belangrijke mate afhankelijk van het buitenland, in het bijzonder van de Verenigde Staten. Door de blokkadepolitiek van Engeland, die tot doel had doorvoer van goederen naar Duitsland te voorkomen, was de aanvoer van graan voortdurend onzeker. Gemeenten moesten dus ingrijpen door voorraden in beslag te nemen en deze te herverdelen. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door het stadsbestuur. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Deze bedelingsmaatregel was enkel van toepassing op de Kiekenkweekers van Brugge. Zij moesten zich aanmelden op de aangegeven datums om aanspraak te kunnen maken op hun aandeel graan. 4. Wat is de soort maatregel? Het kippenvoer werd er aangeboden tegen de prijs van 0,20 frank per kilogram. Dit was een zeer lage prijs als je weet dat het graan voor de oorlog 1 frank per kilogram bedroeg. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Indien de kiekenkweekers zich niet kwamen aanmelden, konden zij het graan niet meer kopen aan die lage prijs. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Ik denk dat dit hier niet van toepassing is. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Het is bijna niet te geloven hoe fel de prijzen in honderd jaar tijd gestegen zijn:
1916 (bedragen in frank) Graan 0,20 fr./kg 2014 (bedragen in euro) €4,85/kg 2014 (bedragen in frank) 196 fr./kg

8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Dit is een billijke maatregel want men wil een gelijke verdeling van de goederen. 9. Hoe luidt de verwoording? Hoe is de lay-out van de affiche? Qua lay-out is dit een typische affiche van de stad Brugge want de affiches van 1914, 40

aangekondigd door Brugge, zien er net hetzelfde uit. Opvallend is dat men hier veel gebruikt maakt van de apostrof om woorden zoals 'het' en 'des' weg te laten: 't lokaal, 's namiddags en 's morgens.

41

Nr. 21: AFF000911
De affiche dateert van 31 augustus 1917. De affiche is onleesbaar ondanks het gebruik van de zoomfunctie. Ik heb mij dus gebaseerd op de informatie van de Provincie WestVlaanderen. 1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche werd ondertekend op datum van 31 augustus 1917. 2. Wie ondertekent de affiche en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door Ludwig von Schröder. De bezetter bepaalde vanaf 1915 over het rantsoen aardappelen waarover ieder mocht beschikken. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? Brugge werd sinds het begin van de oorlog vooral belast met een tekort aan aardappelen en steenkool. Deze affiche, betreffende de verordening van aardappelen is dus een typisch Brugse affiche. 4. Wat is de soort maatregel? Het betreft een verordening over het behandelen en het verbruiken van de aardappeloogst tijdens het jaar 1917. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Volgens mij zie ik enkel opsommingen staan op de affiche over de verordeningen. Ik denk niet dat er strafmaatregel uitgesproken wordt. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Vele zaken werden beslist door de bezetter. Blijkbaar ook de verdeling van aardappelen was een van de taken van de bezetter. Belgen kregen dus steeds minder te zeggen. Dit is censuur. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Stel dat er een slechte aardappeloogst is, dan is het aanbod dus kleiner en zal de prijs stijgen. Wij hebben dan twee mogelijkheden: ofwel zijn wij bereid meer te betalen voor deze aardappelen en zullen wij besparen op iets anders ofwel schakelen wij over op substitutiegoederen (pasta, rijst, noedels, brood). De situatie van nu kan je dus niet echt vergelijken met nu want toen importeerde men nauwelijks die substitutiegoederen. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Omdat ik niet weet wat de precieze maatregelen zijn, kan ik hierover geen oordeel geven. 42

9. Hoe luidt de verwoording? Hoe is de lay-out van de affiche? Niet van toepassing wegens niet leesbaar.

43

Nr. 22: AFF000912
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche werd uitgehangen op 1 september 1917. Het betreft een maatregel over de herverdeling van de kolen. Volgens mij is de reden voor de herverdeling van de cokes te vinden in de winter van 1916-1917. Dat was namelijk een van de ergste winters ooit geweest. Het vroor geregeld 20 graden. Veel Belgen, maar ook Duitsers zijn toen gestorven aan de koude. Beide volken hadden er dus belang bij om een cokesverdeling te houden. Bovendien heeft de bezetter al bij de aanvang van de oorlog alle beslissingen genomen over de aankoop en de verdeling van kolen. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche werd ondertekend door de Kolen-Commissie, maar kwam er wel op bevel van de Duitse overheid. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? De rantsoeneringsmaatregel is van toepassing op de regio Brugge. 4. Wat is de soort maatregel? Elk huishouden (niet in het bezit van een gasvuur) heeft recht op zo'n 50 kg kolen. In ruil daarvoor moeten zij 2,50 frank betalen. Per gebied is er een datum voorzien waarop zij hun cokes mogen afhalen. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Indien zij de datums niet respecteren verliezen zij de aanspraak op hun deel. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Ik denk dat dit hier dezelfde vorm van censuur is als in de vorige affiche. Vele zaken werden beslist door de bezetter. Blijkbaar ook de verdeling van cokes was een van de taken van de bezetter. Belgen kregen dus steeds minder te zeggen. Dit is censuur. 7. Is de affiches actualiseerbaar? De prijs van kolen bedroeg toen zo'n 0,05fr./kg terwijl dit nu zo'n 15fr./kg kost. De prijzen voor kolen zijn dus zo'n 300 keer duurder geworden! 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Indien ik zelf amper zou kunnen voorzien in levensonderhoud zou ik heel blij zijn indien er zo'n acties zouden gehouden worden. Ik vind dit dus een billijke maatregel.

44

9. Hoe luidt de verwoording? Hoe is de lay-out van de affiche? De affiche is enkel uitgegeven in het Nederlands. Er worden opvallend veel dubbele aanhalingstekens gebruikt om overbodig schrijfwerk te vermijden. De dagen van de week en de maanden van het jaar worden nog steeds met hoofdletters geschreven. Men gebruikt de worden kolen en cokes door elkaar.

45

Nr. 23: AFF000913
1. Wat is het tijdstip van de aankondiging? De affiche dateert van 1 september 1917. Het betreft hier opnieuw een melding over de verdeling van het klein graan. De aanwezige voorraad graan was klein en ons land was voor de graanvoorziening in belangrijke mate afhankelijk van het buitenland, in het bijzonder van de Verenigde Staten. Door de blokkadepolitiek van Engeland, die tot doel had doorvoer van goederen naar Duitsland te voorkomen, was de aanvoer van graan voortdurend onzeker. Gemeenten moesten dus ingrijpen door voorraden in beslag te nemen en deze te herverdelen. 2. Wie ondertekent de affiches en wie kondigt ze af? De affiche is ondertekend door de nieuwe burgemeester Ernest van Caloen. Het gemeentelijk niveau is hier aan zet. 3. Heeft de maatregel een louter plaatselijk karakter of is het ruimer? De burgemeester deelt mee aan de kiekenkweekers dat er een verdeling van klein graan zal geschieden. 4. Wat is de soort maatregel? Het gaat hier om een rantsoeneringsmaatregel. 5. Wat zijn de strafmaten, sancties of beloningen, de vergoedingen en rantsoeneringen? Indien de kiekenkweekers zich niet komen aanmelden verliezen de aanspraak op hun aandeel. 6. Is er sprake van censuur/propaganda? Ik denk dat dit hier niet van toepassing is. 7. Is de affiches actualiseerbaar? Zie affiche 20 voor de vergelijking van de prijzen. 8. Wat vind je zelf van de maatregelen? (Billijk, onredelijk,..) Dit is een billijke maatregel want men wil een gelijke verdeling van de goederen. 9. Hoe luidt de verwoording? Hoe is de lay-out van de affiche? De affiche is geschreven in het Nederlands. Zoals in alle andere affiches komt de typisch verouderde spelling naar voren. De spelling van AFF000730 en AFF000913 is ongeveer hetzelfde. Alleen wordt het woord klein graan twee maal anders gespeld. In de eerste affiche schrijft men KLEINGRAAN in de tweede affiche schrijft met klein graan. 46

Nr. 24: AFF000914
1. Wat is het tijdstip van aankondiging? Heb je een idee waarom de maatregel of boodschap wordt bekend gemaakt? De affiche werd bekend gemaakt op 1 september 1917. De burgemeester, Ernest van Caloen, maakt hierbij bekend dat de jongens en meisjes zich kunnen inschrijven in het Muziek-Conservatorium voor het nieuwe schooljaar. Volgens het boek Brugge bezet zijn de Brugse scholen altijd blijven bestaan, maar waren ze niet ononderbroken open. Zo gebeurde het vaak dat de scholen enkele maanden open waren en daarna weer sloten omwille van een strenge winter of omwille van verordeningen van de bezetter. Scholen openden ook vaak op verschillende data. Zo las ik dat bepaalde scholen het schooljaar in januari openden en anderen dan pas in juni! Ook De Wispelaere die zelf leerkracht was van beroep spreekt in zijn dagboek regelmatig over "toen ging de school weer open, "toen moesten we de leerlingen wegsturen", "de school was gesloten",... 2. Wie is de opdrachtgever? Wie ondertekende de affiche? Burgemeester en Schepenen hebben deze affiche ondertekend. 3. Heeft de maatregel een plaatselijk karakter of moet je het ruimer zien? De affiche heeft een plaatselijk karakter, typisch voor Brugge. Het gaat hier immers om de inschrijvingen in het Brugse Muziek-Conservatorium. 4. Wat is de soort maatregel? Men stelt de school opnieuw open voor leerlingen. In een eerder artikel werd gezegd dat het onderwijs kosteloos is voor de minder bedeelde gezinnen. De kinderen van gegoede families zullen een kleine bijdrage betalen voor het te gebruiken materiaal. De burgemeester zegt wel dat ze het financiële plaatje zullen bestuderen. 5. Wat is de strafmaat, vergoeding of rantsoenering? Niet van toepassing. 6. Kun je tussen de regels lezen in welke mate de affiche propaganda of censuur nastreeft? Zoals reeds gezegd waren de scholen tijdens de Eerste Wereldoorlog niet onafgebroken open. Vooral vanaf januari 1917 kende men problemen. Zo moesten de scholen op bevel van de bezetter de schoolgebouwen gemeubileerd achterlaten (met het oog op een totale overwinning). In maart 1917 moesten de scholen dan weer sluiten omwille van de kolenschaarste (Schepens, 1985). Het feit dat de scholen dan op september 1917 opnieuw openen kan je wel bijzonder noemen. Ik vat dit dan ook op als een vorm van propaganda. 47

7. Maak de vergelijking met nu. Men moge het wel bijzonder noemen dat het Stedelijk Conservatorium van Brugge nog steeds bestaat. Dit gebouw bestaat dus al meer dan 100 jaar en heeft de twee wereldoorlogen overleefd. 8. Wat vind je van de maatregel? De heropening van de school moet toch wel bijzonder geweest zijn denk ik. Zo'n positieve zaak moet de mensen toch weer een beetje hoop gegeven hebben. Ik vraag me wel af of zelfs de gegoede families dit konden betalen. Want uiteindelijk lees je in alle boeken dat de Belgen leefden in armoede tijdens de Eerste Wereldoorlog. 9. In welke taal staat de affiche? Hoe is de lay-out van de affiche? Kleurgebruik? Lettertype? De affiche is in het Nederlands geschreven. De spelling is nog steeds niet veranderd in vergelijking met 1914. Opmerkelijk is toch wel dat de naam van de drukkerij nog steeds dezelfde is van 1914. Dit bedrijf doorstaat blijkbaar de oorlog.

48

Nr. 25: AFF000915
1. Wat is het tijdstip van aankondiging? Heb je een idee waarom de maatregel of boodschap wordt bekend gemaakt? De affiche werd aangekondigd op 3 september 1917 door burgermeester en schepenen. Het gaat om de jaarlijkse Adolf Bastin prijs die wordt uitgereikt aan de meest verdienstelijke arbeidster. 2. Wie is de opdrachtgever? Wie ondertekende de affiche? De opdrachtgevers zijn de burgemeester en schepenen, tevens degenen die de affiche ondertekenden. In het mededelingenblad van de Belgische Werkliedenpartij uit het arrondissement Leuven De Volkswil vond ik dat diezelfde prijs eveneens werd uitgereikt. Dit is dus een prijs die per gemeente of stad werd uitgereikt. In deze affiche benadrukt men bijvoorbeeld dat het moet gaan om een arbeidster uit Brugge. In De Volkswil maakt men dit bekend aan de arbeidsters uit Leuven. Deze prijs is dus niet typisch Brugs. 3. Heeft de maatregel een plaatselijk karakter of moet je het ruimer zien? zie 2. 4. Wat is de soort maatregel? Het gaat hier niet om een maatregel maar een prijsuitreiking. 5. Wat is de strafmaat, vergoeding of rantsoenering? Indien je de prijs wint, krijg je zo'n 500 Belgische frank. 6. Kun je tussen de regels lezen in welke mate de affiche propaganda of censuur nastreeft? Naar mijn gevoel laat Brugge hier duidelijk blijken dat Brugge zich tamelijk goed redt uit de oorlog. Volgens mij is dit dan ook een soort van propaganda. 7. Maak de vergelijking met nu. Tegenwoordig worden er geen prijzen meer uitgedeeld voor de meest verdienstelijke arbeider/arbeidster. Wel gebeurde het (in de jaren voor de crisis) dat de werkgever zorgde voor een winstdeelname voor zijn werknemers omdat hij die hoge winst te danken had aan zijn goede werknemers. Op die manier werd iedereen beloond. 8. Wat vind je van de maatregel? Na jaren van bezetting was het waarschijnlijk superleuk voor die mensen om weer ergens naar uit te kunnen kijken. Ik vind het tof dat het stadsbestuur het volk zo weer een beetje wil opvrolijken.

49

9. In welke taal staat de affiche? Hoe is de lay-out van de affiche? Kleurgebruik? Lettertype? De affiche is getypt in het Nederlands en nog steeds zijn er heel wat woorden niet volgens onze hedendaagse spelling geschreven. Vooral de klanken van de lange klinkers schrijven zij nog steeds voluit: eene i.p.v. ene, meenen i.p.v. menen, belooning, i.p.v. beloning.

50

Nr. 26: AFF000916
1. Wat is het tijdstip van aankondiging? Heb je een idee waarom de maatregel of boodschap wordt bekend gemaakt? De affiche is aangekondigd op dezelfde dag als de vorige affiche. Het betreft een aflossing der schuld. Brugge heeft tijdens de oorlogsjaren vaak geld moeten lenen bij het volk. In de maand september moet gebleken hebben dat de stad weer genoeg geld had en een deel van de schuld wou terugbetalen. Hoe eerder de schuld namelijk wordt afbetaald, hoe minder intrest zij moeten betalen. De stad kan echter nog niet de volledige schuld terugbetalen en daarom besluiten zij om dit door het lot te laten gebeuren. 2. Wie is de opdrachtgever? Wie ondertekende de affiche? De affiche is ondertekend door burgemeester en schepenen. De opdracht zal wellicht ook van hen uit komen. Zij kunnen immers oordelen hoe de stand van zaken is. 3. Heeft de maatregel een plaatselijk karakter of moet je het ruimer zien? Deze economische maatregel is dus uitsluitend van toepassing op Brugge want het is namelijk Brugge zelf die geld geleend heeft aan het volk. 4. Wat is de soort maatregel? Het betreft hier een financiële of economische maatregel. 5. Wat is de strafmaat, vergoeding of rantsoenering? Vijftien lukraak gekozen personen zullen 500,00 frank ontvangen. Dit met een intrestvoet van 3%. 6. Kun je tussen de regels lezen in welke mate de affiche propaganda of censuur nastreeft? Obligaties worden pas uitgekeerd als er terug wat geld voor handen is. Blijkbaar moet de stad Brugge wat geld in overschot gehad hebben dat moment. Volgens mij toont de burgemeester hiermee aan dat het goed gaat op financieel vlak. Misschien wil hij hiermee de ogen van de Duitser uitsteken. Dus volgens mij is dit propaganda. 7. Maak de vergelijking met nu. Obligaties zijn nog steeds veelvoorkomende beleggingsvormen. Vaak worden deze ook uitgegeven door grote bedrijven. 8. Wat vind je van de maatregel? /

51

9. In welke taal staat de affiche? Is er een opvallend gebruik van bepaalde woorden? De affiche is gedrukt in het Nederlands. De woorden waarop men nadruk wil leggen staan allen in een groter lettertype dan de overige woorden.

52

Nr. 27: AFF000917
1. Wat is het tijdstip van aankondiging? Heb je een idee waarom de maatregel of boodschap wordt bekend gemaakt? De affiche is eveneens ondertekend op 3 september 1917. Het betreft de bekendmaking van de opening van de lagere school. 2. Wie is de opdrachtgever? Wie ondertekende de affiche? De affiche is ondertekend door burgemeester en schepenen. 3. Heeft de maatregel een plaatselijk karakter of moet je het ruimer zien? De affiche is enkel van toepassing op de stad Brugge en heeft dus een plaatselijk karakter. 4. Wat is de soort maatregel? Het betreft hier de heropening van de lagere scholen. Om je te kunnen inschrijven moeten de ouders hun trouwboekje, bevolkingsboekje en de belastingsbrief kunnen voorleggen. 5. Wat is de strafmaat, vergoeding of rantsoenering? Niet van toepassing. 6. Kun je tussen de regels lezen in welke mate de affiche propaganda of censuur nastreeft? Ik volg hier dezelfde redenering als bij affiche nr. 24. 7. Maak de vergelijking met nu. Vroeger waren de scholen voor jongens en meisjes strikt gescheiden. Dat blijkt ook duidelijk uit de affiche. Nu zijn bijna alle scholen zowel van het gemeenschapsonderwijs al van het katholiek onderwijs gemengd. 8. Wat vind je van de maatregel? De heropening van de scholen zijn een goed teken. 9. In welke taal staat de affiche? Hoe is de lay-out van de affiche? Kleurgebruik? Lettertype? De affiche is uitsluitend in het Nederlands gedrukt. Men schrijft 8u30 nog steeds als 8 1/2. De woorden waarop men nadruk wil leggen zijn in een groter lettertype geschreven.

53

Nr. 28: AFF000918
1. Wat is het tijdstip van aankondiging? Deze affiche werd op 7 september 1917 aangekondigd door de Kommandant. De bezetter is dus nog steeds in Brugge. Op 20 augustus 1917 had de bezetter blijkbaar de notenoogst in beslag genomen. Nu worden deze verkocht tegen de vastgestelde prijzen. 2. Wie is de opdrachtgever? Wie ondertekende de affiche? De affiche is ondertekend door de Kommandant. 3. Heeft de maatregel een plaatselijk karakter of moet je het ruimer zien? De affiche is van toepassing op de stad Brugge. 4. Wat is de soort maatregel? Het is een bekendmaking van de prijzen voor walnoten. 5. Wat is de strafmaat, vergoeding of rantsoenering? / 6. Kun je tussen de regels lezen in welke mate de affiche propaganda of censuur nastreeft? Ik denk dat dit hier niet van toepassing is. 7. Maak de vergelijking met nu. De prijzen voor noten zijn dus zo'n 600 keer duurder geworden:
1916 (bedragen in frank) noten 0,50 fr./kg 2014 (bedragen in euro) €7,45/kg 2014 (bedragen in frank) 300 fr./kg

8. Wat vind je van de maatregel? Het gaat hier niet echt om een maatregel, maar wel om een bekendmaking van de notenprijzen. Op zich kan je hier niet veel over zeggen denk ik. Uiteraard kan je wel weer de opmerking maken dat de bezetter het hier weer voor het zeggen heeft en dat is een spijtige zaak. 9. In welke taal staat de affiche? De affiche is opgesteld in het Nederlands en in het Duits. In de Nederlandse versie staat er een spellingsfout: men spreekt er over 20 Oogst. 1917 in plaats van 20 Augst. 1917. De dubbele aanhalingstekens worden gebruikt om overbodig schrijfwerk te vermijden. Opvallend is dat men nog steeds geen kleur gebruikt in de affiches. Deze zien er dus nog steeds hetzelfde uit als in 1914. 54

Nr. 29: AFF000919
1. Wat is het tijdstip van aankondiging? Heb je een idee waarom de maatregel of boodschap wordt bekend gemaakt? Nergens is er een datum te vinden op deze affiche. Uit het dagboek van Stijn Streuvels blijkt dat het zou gaan om de periode juni 1918 want daar vertelt hij dat men vanaf dan brandnetels opeiste om van de vezels gaas te maken. Dit dient om de gewonden te verzorgen. 2. Wie is de opdrachtgever? Wie ondertekende de affiche? Het is niet duidelijk wie hier de opdrachtgever is want de affiche is niet ondertekend. Wel meen ik te lezen dat er op de Duitse versie onderaan Brügge staat geschreven. Dus ofwel is het stadsbestuur van Brugge de opdrachtgever ofwel gaat het hier om de Kommandatur. 3. Heeft de maatregel een plaatselijk karakter of moet je het ruimer zien? Er staat alvast een stempel op van de Provincie West-Vlaanderen. Dus het gaat hier zeker om een maatregel op regionaal vlak. Ik denk - zoals reeds vermeld - dat er op de Duitse versie Brügge staat. Dus daaruit zou je kunnen besluiten dat het gaat om een lokaal karakter. 4. Wat is de soort maatregel? Het betreft hier geen maatregel, maar wel een instructie over hoe, wat en wanneer je de brandnetels moet inzamelen. 5. Wat is de strafmaat, vergoeding of rantsoenering? Niet van toepassing. 6. Kun je tussen de regels lezen in welke mate de affiche propaganda of censuur nastreeft? Ik denk dat dit hier niet van toepassing is. 7. Maak de vergelijking met nu. Brandnetels hebben vandaag de dag een andere functie gekregen in vergelijking met toen. Nu maakt men van brandnetels eten zoals brandnetelsoep en brandnetelthee. Het wordt echter niet meer gebruikt als basis voor gaas om verbanden te leggen. 8. Wat vind je van de maatregel? Volgens het dagboek van Stijn Streuvels roept men de bevolking op om brandnetels te verzamelen voor de gewonden of gekwetsten. Dit vind ik een goede daad.

55

9. In welke taal staat de affiche? Is er een opvallend gebruik van bepaalde woorden? De affiche is in drie talen verschenen: Duits, Nederlands en Frans. Er worden niet zoveel komma's en puntkomma's gebruikt zoals in de eerdere affiches. Qua spelling kan je nog steeds hetzelfde opmerken al voorheen: de lange klinker schrijven zij nog voluit. 10. Hoe is de lay-out van de affiche? Kleurgebruik? Lettertype? Het is een lange affiche met daarop zo'n twaalf opsommingen over hoe, wat, waar en wanneer de brandnetels moeten geplukt worden. Het is een overzichtelijke affiche.

56

Nr. 30: AFF00920
1. Wat is het tijdstip van aankondiging? De affiche is op 9 september 1917 aangekondigd. Het betreft hier een mededeling over wegenwerken. 2. Wie is de opdrachtgever? Wie ondertekende de affiche? De affiche is ondertekend door de burgemeester van Brugge. Het gemeentelijk niveau is hier aan zet. 3. Heeft de maatregel een plaatselijk karakter of moet je het ruimer zien? Het gaat hier wel degelijk om werken aan de Molenbrug. Deze bevindt zich in Brugge. 4. Wat is de soort maatregel? Het betreft hier een mededeling over wegenwerken. 5. Wat is de strafmaat, vergoeding of rantsoenering? Niet van toepassing. 6. Kun je tussen de regels lezen in welke mate de affiche propaganda of censuur nastreeft? De stad Brugge heeft terug wat extra geld om aan wegenwerken te doen. Men laat hier blijken of alles goed gaat met de stad Brugge. Dit is propaganda. 7. Maak de vergelijking met nu. Wegenwerken worden tegenwoordig bekend gemaakt per brief of via een gemeentelijk magazine. 8. Wat vind je van de maatregel? De bewoners worden tijdig verwittigd over der werkzaamheden. Dat is positief. 9. Hoe luidt de verwoording? Hoe is de lay-out van de affiche? De affiche is in het Duits en in het Nederlands verschenen. Men geeft een alternatieve route waarbij heel wat Brugse straatnamen worden opgesomd. Deze straten bestaan nog steeds en worden nog steeds volgens dezelfde spelling geschreven. Ook de laatste affiche is een kleurloze affiche geschreven in hetzelfde lettertype als voorheen.

57

Opdracht 2: Drie fragmenten uit een Belgisch oorlogsdagboek
Ik heb zowel het dagboek van Leon De Meulemeester als van Edward De Wispelaere gelezen. Mijn keuze is echter uitgegaan naar het dagboek van De Wispelaere. Het dagboek van Leon De Meulemeester startte namelijk pas op 22 augustus 1915 en eindigde al op 31 december 1915. Deze periode valt net buiten mijn affiches. Bovendien heeft De Meulemeester het vooral over brouwerijen, een onderwerp dat niet terugkomt in mijn affiches. Het dagboek van Leon De Meulemeester begint daarentegen op 26 juli 1914 en vertelt over meer uiteenlopende onderwerpen.

58

Eerste fragment: 3/08/1914

Edward vertelt dat het Belgische volk het bericht over de oorlogsverklaring slechts twee dagen later zal vernemen. In de vijfde affiche van 5 augustus spreekt men inderdaad de eerste keer over het feit dat België zich in staat van oorlog bevindt. Ook de onbeschrijfelijke geestdrift van de menigte vind je al terug in de eerste affiche. Daar wordt immers verboden dat de opgefokte menigte betogingen houdt of cinematografisch materiaal gebruikt. Ook het opleggen van het sluitingsuur (6e affiche) werd ingevoerd om de opgefokte menigte wat in te tomen.

59

Tweede fragment: 31/08/1914

De affiche van 6 oktober 1916 vervolledigt de affiche van 15 november 191411. In de affiche van november verplicht men namelijk alle vreemdelingen en familieleden om zich aan te geven wanneer je in Brugge blijft overnachten. Het fragment uit het dagboek is dus de voorloper op de affiche van 15 november.

11

De affiche moest ik niet bespreken, maar omdat deze een vervolg was op de affiche van 6/10/1916 heb ik deze toch opgezocht.

60

Derde fragment: 19/12/1914

Uit dit fragment blijkt dat men reeds in het begin van de oorlog broodkaarten uitdeelde. Op 2 oktober 1916 wordt er een affiche12 uitgehangen om je oude broodkaarten in te ruilen voor nieuwe, dit om gesjoemel met de kaarten tegen te gaan. In een affiche van 11 augustus 191413 werden er maximumprijzen opgelegd voor heel wat goederen. Uit dit dagboekfragment blijkt duidelijk dat de handelaars geen rekening hielden met deze maximumprijzen.

12 13

Affiche nr. 13: AFF000723 Affiche nr. 10: AFF000350

61

Bijlagen bij opdracht 2
In de bijlage vindt u een printscreen van alle affiches. Wegens het gebruik van deze unieke bronnen, vindt u overal een bronvermelding terug.

62

Nr. 1: AFF000341

63

Nr. 2: AFF000342 (deel a)


Beschrijving

Kennisgeving, uitgaand van de Minister van Binnenlandse Zaken Paul Berryer, van de toespraak van koning Albert I voor het parlement in Brussel; de koning roept de parlementsleden op het volk te verenigen in de vaderlandslievende gedachte in tijden van oorlog. Stad Brugge, Proclamatie aan het Belgisch volk. 4-8-1914 1914 - 1918

Originele titel Datering Periode

64

Nr.2: AFF000342 (deel b)

65

Nr. 3: AFF000343 (deel a)
Beschrijving Kennisgeving, uitgaand van de Minister van Binnenlandse Zaken Paul Berryer, van de toespraak van koning Albert I voor het parlement in Brussel; de koning roept de parlementsleden op het volk te verenigen in de vaderlandslievende gedachte in tijden van oorlog.Wereldoorlog I Stad Brugge, Proclamatie aan het Belgisch volk. 4-8-1914 1914 - 1918

Originele titel Datering Periode

66

Nr. 3: AFF000343 (deel b)

67

Nr. 4: AFF000344
Beschrijving Wereldoorlog IBerichtgevingKennisgeving, uitgaand van de Gouverneur van West-Vlaanderen Janssens de Bisthoven, dat België in staat van oorlog is en dat het krijgsstrafwetboek streng zal toegepast worden.

Datering Periode 1914 - 1918

68

Nr. 5: AFF000345
Beschrijving Aankondiging, uitgaand van Burgemeester en Schepenen, van de staat van oorlog, waarschuwing tegen spionage.Wereldoorlog I / 1914 - 1918

Datering Periode

69

Nr. 6: AFF000346
Wereldoorlog ISluitingsuurKennisgeving, uitgaand van burgemeester A. Visart, van de verplichting voor drinkgelegenheden te sluiten tussen 23.00 uur en 5.00 uur; teneinde de openbare orde te handhaven. 6-8-1914 1914 - 1918

Beschrijving

Datering Periode

70

Nr. 7: AFF000347

Beschrijving

Wereldoorlog I Kennisgeving, uitgaand van Burgemeester en Schepenen, dat België in staat van oorlog is en dat het krijgsstrafwetboek streng zal toegepast worden. Berichtgeving

Datering Periode 1914 - 1918

71

Nr. 8: AFF000348
Beschrijving Datering Periode Wereldoorlog I Waarschuwing, uitgaand van burgemeester A. Visart, dat de krijgsraad de doodstraf mag uitspreken voor spionage. 8-8-1914 1914 - 1918

72

Nr. 9: AFF000349
Beschrijving Bekendmaking Doodvonnis Wereldoorlog I Aankondiging, uitgaand van de krijgsauditeur Baron Durutte, van de uitspraak van de krijgsraad waarbij Karel Troupin, Frederic-Willem Rorel en Julie Van Wauterghem tot de doodstraf worden veroordeeld wegens verraad en spionage.

Datering Periode 1914 - 1918

73

Nr. 10: AFF000350
Beschrijving Kennisgeving, uitgaand van de Gouverneur van West-Vlaanderen Janssens de Bisthoven, van de hoogste toegelaten prijzen voor voedingswaren en brandstoffen, alsook van de verplichting voor handelaars bankbiljetten tegen hun nominale waarde te aanvaarden. VerkoopprijzenBekendmaking

Datering Periode

11-8-1914 1914 - 1918

74

Nr. 11: AFF000721
Beschrijving Datering Periode Wereldoorlog I Herinnering, uitgaand van het Stadsbestuur, aan de verplichting de reispassen tijdig terug in te dienen. 30-9-1916 1914 - 1918

75

Nr. 12: AFF000722 (deel a)
Beschrijving Datering Periode Wereldoorlog I Kennisgeving, uitgaand van Opperbevelhebber Albrecht von Württemberg, van de verordeningen over de in- en uitvoer. 2-10-1916 1914 - 1918

76

Nr. 12: AFF000722 (deel b)

77

Nr. 12: AFF000722 (deel c)

78

Nr. 13: AFF000723
Beschrijving Hulp- en voedingscomité Wereldoorlog I Voedselverdeling Kennisgeving, uitgaand van het Stadsbestuur, van de verplichting nieuwe broodkaarten af te halen, alsook kaarten voor de winkels van het Nationaal Hulp- en Voedingscomiteit en voor de stadswinkel.

Datering Periode 1914 - 1918

79

Nr. 14: AFF000724
Beschrijving Originele titel Datering Periode Wereldoorlog IKennisgeving, uitgaand van het Stadsbestuur, van de verplichting achterstallige gemeentebelastingen onmiddellijk te betalen. Dringende Bekanntmachung | Dringend bericht. 2-10-1916 1914 - 1918

80

Nr. 15: AFF000725
Beschrijving Wereldoorlog IKennisgeving, uitgaand van de Kommandant, van de verplichting voor de werklozen in Brugge, Sint-Andries, Assebroek, Sint-Kruis, Sint-Michiels en Koolkerke zich aan te melden in het Stadhuis voor inschrijving op een werklozenlijst. Bekanntmachung | Bericht. 3-10-1916 1914 - 1918

Originele titel Datering Periode

81

Nr. 16: AFF000726
OpeisingenKennisgeving, uitgaand van de Kommandant, van de schorsing van de burgemeester en vijf schepenen en het opleggen van een dwangsom wegens ongehoorzaamheid.Wereldoorlog I Bekanntmachung | Bekendmaking. 3-10-1916 1914 - 1918

Beschrijving

Originele titel Datering Periode

82

Nr. 17: AFF000727
Wereldoorlog I Kennisgeving, uitgaand van de Kommandant, van de beslissing van de Admiraal om de straf voor het niet leveren van arbeiders te wijzigen als volgt: burgemeester A. Visart wordt afgezet en vervangen door de oudste schepen, de schepenen blijven in hun ambt en de boete bedraagt 400.000 Mark. Bekanntmachung | Bericht. 4-10-1916 1914 - 1918

Beschrijving

Originele titel Datering Periode

83

Nr. 18: AFF000728 (deel 1)
Beschrijving Originele titel Datering Periode Inbeslagnames Wereldoorlog I Kennisgeving, uitgaand van de Kommandant, van de richtlijnen voor de in beslag genomen fietsen en fietsbanden. Bekanntmachung | Bericht. 5-10-1916 1914 - 1918

84

Nr. 18: AFF000728 (deel 2)

85

Nr. 18: AFF000728 (deel 3)

86

Nr. 19: AFF000729
Kennisgeving, uitgaand van de Kommandant, van richtlijnen over de aangifte van personen die de nacht niet in hun woning doorbrengen.Wereldoorlog I Aangifte Bekanntmachung | Bericht. 6-10-1916 1914 -

Beschrijving

Originele titel Datering Periode

87

Nr. 20: AFF000730
HoenderkwekersWereldoorlog IKennisgeving, uitgaand van het Stadsbestuur, van de inrichting van een bedeling van klein graan voor de kippenkwekers. Stad Brugge, Bericht.

Beschrijving

Originele titel Datering Periode

1914 - 1918

88

Nr. 21: AFF000911
Wereldoorlog I Kennisgeving, uitgaand van Admiraal von Schröder, van de bepalingen over de aardappeloogst. Verordnung über die Behandlung und Verwendung der diesjährigen Kartoffelernte | Verordening over het behandelen en het verbruiken van den aardappeloogst van dees jaar. 31-8-1917 1914 - 1918

Beschrijving

Originele titel

Datering Periode

Affiche is onleesbaar zelfs met de zoomfunctie van de website.

89

Nr. 22: AFF000912
Wereldoorlog I Kennisgeving, uitgaand van de Kolencommissie, van een bedeling van kolen; uitgezonderd voor inwoners die beschikken over een gasvuur. Cokesverdeeling voor de maand September 1917. 1-9-1917 1914 - 1918

Beschrijving

Originele titel Datering Periode

90

Nr. 23: AFF000913
Beschrijving Originele titel Persoon Datering Periode Hoenderkwekers Wereldoorlog I Kennisgeving, uitgaand van Burgemeester E. van Caloen, van een bedeling van kippenvoer. Stad Brugge, Bericht. van Caloen Ernest 1-9-1917 1914 - 1918

91

Nr. 24: AFF000914
Beschrijving Originele titel Broodkruimel Persoon Datering Periode Wereldoorlog I Kennisgeving, uitgaand van Burgemeester en Schepenen, van de start van de inschrijvingen voor het muziekconservatorium, schooljaar 1917-1918. Stad Brugge, Muziek-Conservatorium, Schooljaar 1917-1918. Gebeurtenissen < Oorlogen < Eerste Wereldoorlog van Caloen Ernest, Debandt A.C. 1-9-1917 1914 - 1918

92

Nr. 25: AFF000915
Prijs Adolf Bastin Wereldoorlog IKennisgeving, uitgaand van Burgemeester en Schepenen, van de uitreiking van de Prijs Adolf Bastin, dit jaar aan een arbeidster tussen 18 en 25 jaar uit Brugge. Stad Brugge, Prijs Adolf Bastin. van Caloen Ernest, Debandt A.C. 3-9-1917 1914 - 1918

Beschrijving

Originele titel Persoon Datering Periode

93

Nr. 26: AFF000916
Beschrijving Originele titel Persoon Datering Periode Kennisgeving, uitgaand van Burgemeester en Schepenen, van de verloting van 15 obligaties van een lening aangegaan door de stad.Wereldoorlog I Uitloting Stad Brugge, Aflossing der Schuld. van Caloen Ernest, Debandt A.C. 3-9-1917 1914 - 1918

94

Nr. 27: AFF000917
Wereldoorlog I Inschrijvingen Kennisgeving, uitgaand van Burgemeester en Schepenen, van de start van de inschrijvingen voor de lagere gemeentescholen, 1917-1918. Stad Brugge, Lagere Gemeentescholen, Schooljaar 1917-1918, Openen der leergangen, Bericht. van Caloen Ernest, Debandt A.C. 3-9-1917 1914 - 1918

Beschrijving

Originele titel Persoon Datering Periode

95

Nr. 28: AFF000918
Beschrijving Originele titel Datering Periode NotenKennisgeving, uitgaand van de Kommandant, van de prijzen voor de in beslag genomen notenoogst.Wereldoorlog IPrijsbepalingenInbeslagnames Nüsse | Noten. 7-9-1917 1914 - 1918

96

Nr. 29: AFF000919 (deel 1)
Beschrijving Wereldoorlog I Brandnetels Kennisgeving van de bepalingen voor de inzameling van brandnetels. Anweisungen für das Einsammeln von Brennesseln | Aanduidingen voor het inzamelen der brandnetels | Règlement pour la cueillette des orties. 1914 - 1918

Originele titel Periode

97

Nr. 29: AFF000919 (deel 2)

98

Nr. 30: AFF000920
Beschrijving Duitse overheidWegeniswerkenKennisgeving, uitgaand van Burgemeester en Schepenen, van de onderbreking van de Molenbrug voor het uitvoeren van verbeteringswerken.Wereldoorlog I Fahrverkehr | Voertuigenverkeer. van Caloen Ernest 9-9-1917 1914 - 1918

Originele titel Persoon Datering Periode

99

Bibliografie
Chronologie Eerste Wereldoorlog. (sd). Opgeroepen op april 2014, van wereldoorlog1418: http://www.wereldoorlog1418.nl/chronologie/chrono-1914.html De Schaepdrijver, S. (2013). De Groote Oorlog. Herengracht: Atlas Contact. De Volkswil. (sd). Opgeroepen op maart 2014, van ftp://digital.amsab.be/pubs_serials/De_Volkswil_18931951/volkswil_1904_pdf/volkswil_1904-07-09.pdf Flama, W. (Academiejaar 2009-2010). De wetgeving in het Etappengebied. Opgeroepen op maart 2014, van Universiteitsbibliotheek Gent: http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/458/311/RUG01-001458311_2011_0001_AC.pdf Schepens, L. (1985). Brugge bezet - Het leven in een stad tijdens twee wereldoorlogen. Tielt: Lannoo. Streuvels, S. (1979). In oorlogstijd. Het volledige dagboek van de eerste wereldoorlog. Opgeroepen op april 2014, van Dbnl literatuur in Nederland en Vlaanderen: http://www.dbnl.org/tekst/stre009inoo02_01/stre009inoo02_01.pdf Van Houtte, J. (1982). De geschiedenis van Brugge. Tielt: Lannoo.

100