วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 2 เดือนพฤศจิกายน 2549-มีนาคม 2550

หน้า 1

การจัดการเรียนรูทเ่ี น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ ้ Facilitating Student - Centered Learning
ดร. เอียน สมิธ* ดร.อนงค์ วิเศษสุวรรณ์ **

บทคัดย่อ ้ การจัดการเรียนรูทเ่ี น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ มุงเน้นการจัดประสบการณ์ให้ผเู้ รียนได้เรียนรูจาก ่ ้ ้ ่ ประสบการณ์ การเรียนรูแบบมีสวนร่วม โดยครู มีหน้าทีเ่ ป็นผูเ้ อืออำนวยในการสร้างบรรยากาศ ้ แห่งการเรียนรู้ ส่งเสริม สนับสนุน ให้ผู้เรียน มีส่วนร่วม สร้างองค์ความรู้ได้ด้วยตนเอง บทความนี้ นำเสนอแนวทางในการวางแผนการ จัดการเรียนรูทเ่ี น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ ้ Abstract Facilitating student-centered learning stressed the important of experiential learning, cooperative learning. Teachers facilitate the learning atmosphere conducive to constructive learning, encouraging and supporting learner to be self

directed learner. This article presented guideling for teachers in planning for the facilitating student centered learning. บทนำ พระราชบั ญ ญั ต ิ ก าร ศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ได้ ปฏิรปการจัดการเรียนรู้ ทังใน ู ้ ระดับโรงเรียน และมหาวิทยาลัย โดยเปลียนจากการจัดการเรียนรู้ ่ ทีเ่ น้นบทบาทครูผสอน มาเน้นทีผเู้ รียนเป็นสำคัญ ู้ ่ บทความนี้ มีความมุ่งหมายที่จะเสนอแนวทาง การจัดการเรียนรูทจะช่วยครูในการจัดการเรียน ้ ่ี การสอนทีเ่ น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ ไม่ใช่การเรียนรู้ ทีให้ผเู้ รียน เรียนด้วยตนเองโดยลำพัง การจัด ่ การเรียนรู้ที่ปล่อยให้ผู้เรียนเรียนด้วยตนเอง

*ผูชวยศาสตราจารย์ สังกัดภาควิชาแนะแนวและจิตวิทยาการศึกษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา ้่ **อาจารย์ มหาวิทยาลัยซิดนีย์ ออสเตรเลีย

หน้า 2

วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 2 เดือนพฤศจิกายน 2549-มีนาคม 2550 การเรียนรูดวยตนเองมากกว่าทีจะพยายามเข้าใจ ้้ ่ ความรูทครู นำมาสอน ้ ่ี การจั ด การเรี ย นการสอนในระดั บ มหาวิทยาลัย ได้เปลียนวิธการสอนแบบบรรยาย ่ ี มาเป็นการสอนแบบเน้นการเรียนจากปัญหา โดยเฉพาะในสาขาแพทยศาสตร์ ธุรกิจ และ การผลิตครู นักศึกษาแพทย์ในปัจจุบนจะเรียนจาก ั การศึกษาปัญหา การอภิปราย การศึกษาค้นคว้า ตำราแพทย์ หรือ อินเทอร์เน็ต เพื่อหาข้อมูล เกี่ยวกับสาเหตุอาการของโรคก่อนที่จะวินิจฉัย และหาวิธการรักษา ซึงในอดีตนักศึกษาจะต้อง ี ่ ฟังการบรรยาย เรือง กายวิภาคศาสตร์ มิญชวิทยา ่ (ศึกษาเซลและเนือเยือ) ชีวเคมี ก่อนทีจะมีโอกาส ้ ่ ่ ได้ปฏิบตจริงในการรักษาคนไข้ ส่วนนิสตสาขา ัิ ิ ศึกษาศาสตร์ ได้รบการฝึกให้มสวนร่วมในการ ั ี ่ เรียนรู้ การจัดการเรียนรูดวยตนเอง ให้ความสำคัญ ้้ กับผูเ้ รียน ตลอดจนรูปแบบการเรียนของผูเ้ รียน โดยเน้นประสบการณ์ รู ป แบบของการจั ด การเรี ย นรู ้ ท ี ่ เ น้ น ผู ้ เ รี ย น เป็นสำคัญ ้ การจัดการเรียนรูทเ่ี น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ ประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ ดังนี้ เรือง ่ ชือบทเรียนทีจะศึกษา ่ ่ จุดมุงหมาย ทักษะและความสามารถที่ ่ ผูเ้ รียนจะทำได้เมือจบบทเรียน ่ สือการเรียน วัสดุ อุปกรณ์ ทีจะช่วยให้ ่ ่ ผู้เรียนเรียนได้ตามจุดมุ่งหมาย กิจกรรม กิจกรรมทีจะช่วยให้ผเู้ รียน ่ มีส่วนร่วมในการเรียนรู้ ช่วยให้เกิดการเรียนรู้ ง่ายขึน ้

โดยขาดการแนะนำจากครู ผู ้ เ รี ย นอาจไม่ ม ี เ ป้ า หมาย ที ่ ช ั ด เจนในการเร ี ย น เปรียบได้ก ับการเดินทาง โดยขาดแผนที่ ขาดเป้าหมาย เป็นการเดินทางทีวกวนและอาจย้อนกลับมาทีเ่ ดิม ่ ไปไม่ถึงเป้าหมาย ผู้เรียนต้องการทิศทางเพื่อ ไปให้ถง เป้าหมายหรือจุดมุงหมายทีพงประสงค์ ึ ่ ่ ึ การปฏิรูปการจัดการเรียนรู้ในพระราชบัญญัติ การศึกษาแห่งชาติ เปลียนจากการให้ความสำคัญ ่ กับการสอนมาเน้นที่การเรียนรู้ ครูยังต้องจัด บรรยากาศที่ส่งเสริมการเรียนรู้ แต่เป้าหมาย ที่สำคัญคือ จะจัดการอย่างไรให้ผู้เรียนเกิด การเรี ย นรู ้ บทความนี ้ จ ะนำเสนอแนวทาง ในการวางแผนการจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียน เป็นสำคัญและการประเมิน การเรียนรูของผูเ้ รียน ้ การจัดการเรียนรูทเ่ี น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ ้ ห้องเรียนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญนั้น ครู ต ั ้ ง เป้ า หมายในการจั ด กิ จ กรรมการเรี ย น การสอนทีจะให้ผเู้ รียนเกิดการเรียนรูมากกว่าการ ้ ่ ให้ผเู้ รียนฟังครูบรรยายตลอดบทเรียน ครูจะใช้ เวลาไม่มากให้ขอมูลเบืองต้น แนะแนวทาง ้ ้ เวลาส่วนใหญ่จะเน้นให้ผเู้ รียนได้ ทำกิจกรรม เช่น อภิปรายกลุมย่อย ศึกษาข้อมูล จากตำรา ห้องสมุด ่ หรือจากอินเทอร์เน็ต ระดมความคิด สร้าง โครงการ ผลิตผลงาน การแสดงบทบาทสมมุติ การแก้ปญหา ทังหมดนี้ อยูบนฐานความคิดว่า ั ้ ่ ผูเ้ รียนจะเรียนรูได้ดวยการเรียนอย่างมีสวนร่วม ้ ้ ่ (Active) มากกว่าการเรียนแบบรับฟัง (Passive) ฟังหรือรับรู้จาก สิ่งที่ครูสอน เป็นเวลานาน การเรียนอย่างมี ส่วนร่วม จะช่วยให้ผเู้ รียนเกิด

วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 2 เดือนพฤศจิกายน 2549-มีนาคม 2550 กิจกรรมการเรียน ครูวางแผนกิจกรรมที่ ส่งเสริมให้ผู้เรียน เรียนอย่างมีส่วนร่วมในการ เรียนรู้ หนั ง สื อ เรื ่ อ ง “ปฏิ ร ู ป การเรี ย นรู ้ : การเรียนรู้ ทีเ่ น้นผูเ้ รียนเป็น สำคัญ” (National Education Commission, Bangkok, 2000) ได้ระบุ กิจกรรมทีควรส่งเสริม ผูเ้ รียน ไว้ 11 ประการ ดังนี้ ่ 1 สัมพันธภาพระหว่างบุคคล 2 วิทยาศาสตร์ 3 ตรรกศาสตร์ - คณิตศาสตร์ 4 ภาษาศาสตร์ 5 ดนตรี 6 ศิลปะ ่ 7 การสัมผัส และ การเคลือนไหว 8 กิจกรรมที่สร้างเสริมบรรยากาศใน โรงเรียน 9 การให้คำปรึกษา และ สิงแวดล้อมใน ่ โรงเรียน 10 กิจกรรมการเรียนรูดวยตนเอง ้้ 11 กิจกรรมการวัดและประเมินผล การประเมินการเรียน ครูประเมินว่าบทเรียนที่วางแผนไว้นั้น บรรลุจดมุงหมายหรือไม่ การประเมิ น การเรี ย น ุ ่ จำแนกได้เป็น 2 แบบ คือ ประเมินเพือการปรับปรุง เป็นการ ่ ประเมินแบบไม่เป็นทางการเพื่อใช้ข้อมูลมา ประกอบการพิจารณาว่า วิธีการจัดการเรียนรู้ สือการเรียนทีวางแผนไว้นน ส่งเสริมการเรียนรู้ ่ ่ ้ั ของผูเ้ รียนหรือไม่ ประเมินเพื่อสรุป เป็นการประเมิน หลายมิติ เพือวัดผลการเรียนรูของผูเ้ รียน ซึงวัด ่ ้ ่ จากความสามารถ และทักษะของผูเ้ รียน แฟ้ม สะสมผลงาน โครงงาน รายงาน เป็นการวัดตาม

หน้า 3

สภาพจริง แทนการวัดโดยการทดสอบเพียง อย่างเดียวทีเ่ คยทำมาในอดีต ตัวอย่างแผนการจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียน เป็นสำคัญ กลุมสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ่ ศาสนา และ วัฒนธรรม การจัดการเรียนรู้ กลุมสาระการเรียนรู้ ่ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชันประถมศึกษาปีท่ี 6 ้ เรือง ่ การเปลียนแปลงในสังคม ่ ไทยยุคใหม่ จุดมุงหมาย เมื่อจบบทเรียน ผู้เรียน ่ สามารถยกตัวอย่างการเปลียนแปลงในสังคมไทย ่ เปรียบเทียบกับเมื่อ 100 ปีท ี่ผ่านมาในด้าน การศึกษา การคมนาคม สิงแวดล้อม การสือสาร ่ ่ และเทคโนโลยี ่ สือการเรียน ตำราประวั ต ิ ศ าสตร์ อินเทอร์เน็ต วีดทศน์ เรือง ชีวตความเป็นอยู่ ิ ั ่ ิ ของคนไทยเมือ 100 ปีทผานมา ่ ่ี ่ กิจกรรม ครู น ำเข้ า สู ่ บ ทเรี ย นให้ ด ู วีดทศน์ ให้ผเู้ รียนแบ่งกลุมย่อยกลุมละ 5 คน ิ ั ่ ่ ระดมความคิ ด ศึ ก ษาค้ น คว้ า จากตำราและ อินเทอร์เน็ตเกียวกับการเปลียนแปลง จัดหมวดหมู่ ่ ่ ตามลักษณะการเปลียนแปลง ่ กิจกรรมการเรียน สัมพันธภาพระหว่างบุคคล การระดม ความคิดและอภิปรายร่วมกัน กิจกรรมทางวิทยาศาสตร์ ค้นหาความ จริงเกียว กับวิถชวตของคนไทย ในอดีต ประมาณ ่ ีีิ 10 ปีทผานมา ่ี ่ กิจกรรมทางภาษาศาสตร์ จัดกลุมการ ่ เปลียนแปลงการดำรงชีวต ่ ิ

หน้า 4

วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 2 เดือนพฤศจิกายน 2549-มีนาคม 2550 กิจกรรมการเรียน สัมพันธภาพระหว่างบุคคล การทำงาน กลุมย่อย ขึนกับจำนวนกล้องจุลทรรศน์ ่ ้ กิจกรรมวิทยาศาสตร์ กระบวนการ ทดลอง การสัมผัสและการเคลือนไหว การใช้ ่ ตัวอย่างเซลล์จากร่างกาย การประเมินการเรียน ประเมินเพือการปรับปรุง ครูตรวจสอบ ่ กลุ่มต่าง ๆ เพื่อให้มั่นใจว่าใช้กล้องจุลทรรศน์ อย่างถูกต้อง ประเมินเพื่อสรุป ทดสอบเพื่อวัดผล การเรียนว่าผู้เรียนมีความคิด รวบยอด เรื่อง เซลล์มนุษย์ โครงสร้างโครโมโซมและดีเอ็นเอ ตัวอย่างแผนการจัดการเรียนรูทเ่ ี น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ ้ กลุมสาระการเรียนรู้ คณิตศาสตร์ ่ การจัดการเรียนรู้ สถิติ ชันมัธยมศึกษา ้ ปีท่ี 5 เรือง ่ การนำเสนอข้อมูลโดยใช้ กราฟ จุดมุงหมาย เมื่อจบบทเรียน ผู้เรียน ่ สามารถนำเสนอข้ อ มู ล โดยใช้ ฮ ิ ส โตรแกรม กราฟความถีสะสม และการแจกแจงต่อเนือง ่ ่ สือการเรียน อินเทอร์เน็ต หรือ ตำรา ่ เกียวกับสถิตพรรณนา และกระดาษกราฟ ่ ิ กิจกรรม ครูนำเข้าสูบทเรียน เรือง การ ่ ่ ใช้กราฟในการเสนอข้อมูลให้ผู้เรียนศึกษาจาก www.explorelearning.com หรือตำราคณิตศาสตร์ ให้ผเู้ รียนเขียนฮิสโตรแกรม กราฟความถีสะสม ่ และ การแจกแจง ต่อเนือง จากตัวแปรทีศกษา ่ ่ึ

กิจกรรมดนตรี รวบรวมเพลงเก่ า เพลงไทยเดิมจากผูปกครอง ้ การประเมินการเรียน การประเมินเพือปรับปรุง ครูเดินไป ่ ตามกลุมย่อยทุกกลุม เพือตรวจสอบและช่วยผูเ้ รียน ่ ่ ่ ให้เข้าใจงานทีได้รบมอบหมาย ่ ั การประเมินเพือสรุป ผูเ้ รียนแต่ละ ่ กลุ่มส่งผู้แทนมานำเสนอผลการทำงานกลุ่ม ครูประเมินจากผลงานของผู้เรียน ว่าได้ศึกษา การเปลี่ยนแปลงของสังคมไทย และจำแนก ประเภท เป็นด้านการศึกษา การคมนาคม สิงแวดล้อม การสือสารและเทคโนโลยี ่ ่ ตัวอย่างแผนการจัดการเรียนรูทเ่ ี น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ ้ กลุมสาระการเรียนรูวทยาศาสตร์ ่ ้ิ การจัดการเรียนรู้ ชีววิทยา ชันมัธยมศึกษาปีท่ี 4 ้ เรือง ่ การตรวจสอบเซลล์ จ าก ร่างกายมนุษย์ จุดมุงหมาย เมือจบบทเรียน ผูเ้ รียน ่ ่ สามารถใช้กล้องจุลทรรศน์เพือตรวจสอบเซลล์ ่ จากแก้ม เพื่อให้เข้าใจเรื่อง โครโมโซม และ ดีเอ็นเอ ต้นกำเนิดชีวต ิ สือการเรียน กล้องจุลทรรศน์ สำลี ่ พันก้าน แผ่นกระจกใสสำหรับวางเซลล์ ตำรา หรือแหล่งอินเทอร์เน็ต เพือศึกษาเซลล์รางกาย ่ ่ มนุษย์ กิจกรรม ครูนำเข้าสูบทเรียน เรือง ่ ่ เซลล์มนุษย์ โครโมโซม และ ดีเอ็นเอ การใช้กล้อง จุลทรรศน์ จากนั้นให้ผู้เรียนทดลองอย่างง่าย โดยใช้สำลีพนก้านป้ายแก้ม วางบนแผ่นกระจก ั ใส แล้วตรวจสอบเซลล์โดยใช้กล้องจุลทรรศน์

วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 2 เดือนพฤศจิกายน 2549-มีนาคม 2550 กิจกรรมการเรียน สัมพันธภาพระหว่างบุคคล การทำงาน เป็นคูเ่ พือเขียนกราฟทัง 3 แบบ ่ ้ คณิตศาสตร์ - ตรรกศาสตร์ การเปลียน ่ ข้อมูลจากตัวเลขเป็นกราฟ ภาษาศาสตร์ การอธิบายกระบวนการ ในการถ่ายโอนข้อมูล การประเมินการเรียน ประเมินเพือปรับปรุง ครู ป ระเมิ น ่ กิจกรรมโดยตรวจสอบว่าผู้เรียนเขียนกราฟ ได้ถกต้อง ู ประเมินเพือสรุป โดยการตรวจสอบ ่ กราฟ ทังสามแบบว่านำเสนอข้อมูลได้ถกต้อง ้ ู ตัวอย่างแผนการจัดการเรียนรูทเ่ ี น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ ้ กลุมสาระการเรียนรู้ ภาษาต่างประเทศ ่ การจัดการเรียนรู้ ภาษาต่างประเทศ ชันมัธยมศึกษาปีท่ี 1 ้ เรือง ่ บทบาทของแฟชั่นในชีวิต ของเรา จุดมุงหมาย เมือจบบทเรียน ผูเ้ รียน ่ ่ สามารถอธิบายเกียวกับแฟชัน และยกตัวอย่าง ่ ่ แฟชันเสือผ้า รองเท้า เครืองประดับ และทรงผม ่ ้ ่ สือการเรียน นิตยสารสำหรับวัยรุ่น ่ กระดาษแข็งแผ่นใหญ่ กรรไกร กาว และ ปากกาสี กิจกรรม อภิปรายกลุมย่อย เรือง ่ ่ ตัวอย่างแฟชันในนิตยสาร และ ให้สงเกตความ ่ ั เหมือน และความแตกต่าง รวมทังประเด็นอืน ๆ ้ ่ จากตัวอย่างเหล่านัน ้ กิจกรรมการเรียน ศิลปะ ผูเ้ รียนได้ทำกิจกรรมด้านศิลปะ โครงการทำภาพตัดปะ เกี่ยวกับแฟชั่น จาก นิตยสาร

หน้า 5

ภาษาศาสตร์ ทั ก ษะการจั ด ประเภท ของแฟชั่น การนำเสนอภาพตัดปะ และการ อธิบายหน้าชันเรียน ้ การประเมินการเรียน การประเมินเพือปรับปรุง ครูประเมิน ่ ติดตามผล โดยการตรวจสอบ ผูเ้ รียนแต่ละกลุม ่ ในขณะทำงาน การประเมินเพือสรุป ประเมินจาก ่ ผลงานภาพตัดปะ และการนำเสนอโดยการ อธิบายหน้าชันเรียน ้ ตัวอย่างแผนการจัดการเรียนรูทเ่ ี น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ ้ ระดับมหาวิทยาลัย การจัดการเรียนรู้ ระดับมหาวิทยาลัย เรือง ่ “ทักษะพืนฐานและการพัฒนา” ้ เรือง ่ ทักษะพื้นฐานที่จำเป็นใน การ สมัครงาน จุดมุงหมาย เมื่อจบบทเรียน นิสิต ่ สามารถระบุคณสมบัติ และทักษะในการทำงาน ุ สาขาอาชีพต่าง ๆ จากการประกาศรับสมัครงาน ่ สือการเรียน หนังสือพิมพ์ - ประกาศ รับสมัครงาน บทความเกียวกับทักษะพืนฐานหรือ ่ ้ คุณสมบัติของพนักงานที่พึงประสงค์ตามความ ต้องการของผูจาง ้้ ่ กิจกรรม อาจารย์นำเข้าสูบทเรียน เรือง คุณสมบัตทจำเป็นจากนันให้นสตจับคูทำงาน ่ ิ ่ี ้ ิ ิ ่ ให้แต่ละคู่ช่วยกันศึกษาข้อมูลจากหนังสือพิมพ์ หน้าโฆษณา รับสมัครงาน ศึกษาคุณสมบัตและ ิ ลักษณะเฉพาะตำแหน่งงาน อภิปรายกลุม เพือ ่ ่ รวบรวมคุณสมบัตรวม สำหรับงานทุกประเภท ิ่ ทักษะเฉพาะ สำหรับงานบางประเภท และทักษะ ทีเ่ ป็นเอกลักษณ์ ทีจำเป็นสำหรับงานใดงาน หนึง ่ ่

หน้า 6

วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 2 เดือนพฤศจิกายน 2549-มีนาคม 2550 การคิด การสะท้อนกิจกรรมต่าง ๆ ซึ่งผู้เรียน เรียนรูจากประสบการณ์ แฮรี่ ออก์สไตน์ และ ้ โธมัส (Harri-Augstein &Thomas, 1991) เชือว่า ่ เครืองมือทีใช้บนทึกการสะท้อนความคิด โดย ่ ่ ั กระบวนการวิเคราะห์ การสะท้อนแนวคิด ระหว่างการลงมือปฏิบตการ ช่วยให้ผเู้ รียนเกิด ัิ การเรียนรู้ ระบบการเรียนการสอนทีใช้เทคโนโลยี ่ สารสนเทศ ประกอบด้วย การเรียนรู้จากการ ปฏิบัติงานที่ทำซ้ำได้ ช่วยให้เกิดคุณค่าเพิ่ม ทางด้านการศึกษา ได้แนวคิดมุมมองจากการ สะท้อนความคิด และเพิมทักษะการคิดวิเคราะห์ ่ นอกจากนี้ แฮรี่ ออก์สไตน์ และ โธมัส (HarriAugstein & Thomas ,1991, p. 263) ได้กล่าวว่า เครื่องมือในการสะท้อนความคิด ควรใช้การ บันทึกพฤติกรรมโดยตรงเป็นการสนับสนุน ่ การสร้างประสบการณ์ เพือให้เกิดข้อมูลย้อนกลับ ด้านคุณภาพของการทำงาน

กิจกรรมการเรียน สัมพันธภาพระหว่างบุคคล ความ ร่วมมือในการทำงานร่วมกัน ในการหาข้อมูล จากประกาศ รับสมัครงานในหนังสือพิมพ์ คณิตศาสตร์ – ตรรกศาสตร์ การจำแนก คุณสมบัตทวไป และ คุณสมบัตเิ ฉพาะ ิ ่ั ภาษาศาสตร์ การอธิบายความแตกต่าง ให้สมาชิกในชันทราบ ้ การประเมินการเรียน การประเมินเพื่อปรับปรุง อาจารย์ ประเมินการเรียนรู้ของนิสิตโดยการติดตาม จากการทำงานเป็นคู่ การอภิปราย และการทำงาน ตามทีกำหนด ่ การประเมินเพือสรุป ประเมินจาก ่ การตรวจสอบสาระของผลงานที่นำเสนอใน กลุมใหญ่ ่ การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในการสอนคิด การส่งเสริมให้ผู้เรียนปฏิบัติ ตามกระบวนการ ตามลำดับขัน ้ การคิ ด ให้ ผ ู ้ เ รี ย นสะท้ อ น ความคิดโดยใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ (ICT: Information and Communication Technology) เป็นตัวกระตุ้นให้ ผู้เรียนปฏิบัติได้ด้วยตนเอง จะช่วยพัฒนาความสามารถในการคิด ทำให้เกิด ความคิดรวบยอดและองค์ความรู้ โปรแกรม Microsoft Word และ Excel ก็นำมาใช้เป็นสือ ่ ประกอบการให้ผู้เรียนสะท้อนความคิดในการ เรียนรู้ได้เช่นกัน เครื่องมือเหล่านี้เน้นบริบท การจัดการในการทำงาน กิจกรรมการเรียนรูทมี ้ ่ี จุดมุงหมาย ช่วยเอือผูเ้ รียนในด้านข้อมูลย้อนกลับ ่ ้ เกียวกับงานของตนเอง กล่าวได้วา ความรูและ ่ ่ ้ ความเข้าใจ จากการเรียนรูตามสภาพจริง เกิดจาก ้

เทคโนโลยีสารสนเทศเป็นเครื่องมือ สำคัญ ในการส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ การจัด การเรียนการสอนตามหลักสูตร อินเทอร์เน็ต มีบทบาททำให้วิธีการศึกษาค้นคว้าเปลี่ยนไป แทนที่จะต้องอ่านจากตำรา การค้นคว้าจาก อินเทอร์เน็ตจะทำได้รวดเร็วกว่า พัฒนาการด้าน เทคโนโลยี ช่วยให้โรงเรียนมุงเน้นการฝึกให้ ่ ผูเ้ รียนเรียนรูวาจะแก้ปญหาอย่างไร และรูจกคิด ้่ ั ้ั อย่างสร้างสรรค์ มากกว่าการศึกษาเฉพาะข้อมูล ตัวอย่างการเรียนการสอนตามแนวคิดนี้ ศึกษาได้ จากเว็บไซท์ www.explorelearning.com ซึงจัด ่ การเรียนการสอนวิชา คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์

วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 2 เดือนพฤศจิกายน 2549-มีนาคม 2550 ทีเ่ น้นการใช้ปญหาเป็นฐาน (Problem-based) ั การใช้ไดอาแกรมรูปแบบแปลก ๆ น่าสนใจ ประกอบการอธิบายความคิดรวบยอด และ หลักการทางคณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ จะช่วย กระตุ้นความสนใจของผู้เรียนในการแก้ปัญหา การติดตังพจนานุกรมไทย-อังกฤษ ในคอมพิวเตอร์ ้ จะช่วยผูเ้ รียนด้านคำศัพท์ใหม่ ๆ อาจให้ผเู้ รียน จับคู่ ทำงานด้วยกันในการอภิปรายและแก้ปญหา ั หากมีการใช้คอมพิวเตอร์ ต้องแน่ใจว่า ผูเ้ รียน ทังคู่ ้ มีโอกาสใช้คอมพิวเตอร์พอ ๆ กัน ทังนีเ้ พือให้ ้ ่ ผูเ้ รียนแต่ละคนได้ประสบการณ์ตรงในการปฏิบติ ั เป็นการสร้างความมันใจให้กบผูเ้ รียน ในการใช้ ่ ั เทคโนโลยีสารสนเทศ ที่กล่าวมานี้ เป็นเพียง ตัวอย่างเว็บไซท์หนึงเท่านัน ยังมีเว็บไซท์อน ๆ ่ ้ ่ื อีกมากทีจะนำมาใช้ในการจัดการเรียนการสอน ่ ในปัจจุบน ั ่ การใช้โครงงานสหวิทยาการ เพือบูรณาการความรู้ โครงงานสหวิทยาการ เป็นโครงงาน ที่ใช้เป็นส่วนหนึ่งของเกณฑ์ ในการสอบเข้า มหาวิทยาลัยในสิงคโปร์ กระทรวงศึกษาธิการ สิ ง คโปร์ เชื ่ อ ว่ า ประเด็ น ที ่ ผ ู ้ เ รี ย นศึ ก ษา โดยบู ร ณาการความรู ้ อ ย่ า งน้ อ ยสองวิ ช า เป็นการส่งเสริมให้ผู้เรียนสามารถบูรณาการ ความรู้และสร้างผลงานที่สร้างสรรค ์ (Smith, 2002) ผู้เขียนได้ไปเยี่ยมชมโรงเรียนสุนทรภู่ พิทยาคม จังหวัดระยอง นักเรียนชันมัธยมศึกษาปีท่ี ้ 1 ทำโครงงานเชิงสหวิทยาการโดยบูรณาการวิชา วิทยาศาสตร์ และธุรกิจ ในการศึกษาอุตสาหกรรม ่ ้ ยางพาราในท้องถิน นักเรียนชันมัธยมศึกษาปีท่ี 4 ทำโครงงานการศึกษาระบบนิเวศบริเวณ ชายหาด ใกล้โรงเรียน ตัวอย่างข้างต้น เป็นการ บูรณาการ ภูมิปัญญาท้องถิ่นเข้ากับการเรียน

หน้า 7

วิชาชีววิทยา และ ธุรกิจ โดยให้ผเู้ รียนแต่ละกลุม ่ จัดทำรายงาน ตามโครงงานทีกลุมเสนอ ผลงาน ่ ่ ที่ได้จะไม่มีงานใดถูกต้องที่สุดเพียงงานเดียว แต่ จ ะมี ข ้ อ คิ ด และทางเลื อ กที ่ ห ลากหลาย ทีมาจากความคิดของผูเ้ รียน ่ โครงการหรือโครงงาน จึ ง เป็ น เครื ่ อ งมื อ ที ่ ม ี ป ระโยชน์ ยิ ่ ง ในการพั ฒ นาทั ก ษะการคิ ด สร้างสรรค์และการคิดวิเคราะห์ ดั ง ที ่ ค ู น (Kuhn,1999)ชี ้ ป ระเด็ น เรื ่ อ งนี ้ ว ่ า ทักษะเหล่านี้จะต้องได้รับการดูแล ส่งเสริมตามวุฒิภาวะของผู้เรียน เมื่อผู้เรียนมี พัฒนาการทางกายและสังคมมากขึน การส่งเสริม ้ ให้ทำโครงงาน จะช่วยเปิดโอกาสในการคิด ั แก้ปญหา และสร้างงานให้สำเร็จตามโครงการ ผู้เรียนจะเกิดความเชื่อมั่น ที่สร้างสรรค์งาน โครงการได้สำเร็จ โดยเฉพาะอย่างยิง ถ้าผูสอน ่ ้ เน้นทีกระบวนการและผลงาน ให้แต่ละกลุม ่ ่ สร้างงานที่แตกต่างกัน จะเป็นการกระตุ้นให้ ผูเ้ รียนพยายามคิดและสร้างสรรค์งานทีแตกต่าง ่ กั น ออกไป จอห์ น ดิ ว อี ้ (Dewey, 1899) นักการศึกษาชาวอเมริกัน เป็นผู้ริเริ่มแนวคิด การเรียนรูจากการปฏิบติ เพือกระตุนการเรียนรู้ ้ ั ่ ้ ทีเ่ น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ โดยลดวิธการแบบดังเดิมที่ ี ้ เน้นบทบาทของ ครูผสอน สมิธ (Smith, 2002) ู้ เสนอแนวคิด สำหรับผู้สอนในการส่งเสริม ประสบการณ์ การทำโครงงานของผู้เรียน 10 ประการ ดังนี้ 1 การระดมความคิ ด ใช้ เ ทคโนโลยี สารสนเทศ เช่น ผังใยแมงมุม (ภาพที่ 1) ้ 2 การพิจารณาสือการเรียนทีมี รวมทัง ่ ่ อินเทอร์เน็ต

หน้า 8

วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 2 เดือนพฤศจิกายน 2549-มีนาคม 2550 สรุป บทความนี้ ได้นำเสนอแนวทางการ จัดการเรียนรู้เชิงปฏิบัติการและการประเมิน การเรียนรู้ของผู้เรียน ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ โดยการคาดหวังให้ผเู้ รียน เรียนอย่างมีสวนร่วม ่ ในการสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง มีครูเป็น ผู ้ แ นะนำ ครู ยั ง มี บ ทบาทสำคั ญ ในการจั ด การเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ เพียงแต่ บทบาทเปลียนจากผูสอนเป็นผูแนะนำ เอืออำนวย ่ ้ ้ ้ ให้เกิดการเรียนรู้ เทียบได้กับไกด์ที่จะนำนัก ท่องเทียวให้ได้ประสบการณ์ทดี จากการเยียมชม ่ ่ี ่ สถานทีตาง ๆ ครูทดี จะช่วยผูเ้ รียนให้มความสุข ่่ ่ี ี จากประสบการณ์การเรียนรู้ และเป็นผูทมนสย ้ ่ี ี ิ ั ใฝ่เรียนต่อไป

3 การวางแผนการจัดตารางปฏิบตการ ัิ เพือให้ผเู้ รียนแต่ละกลุมทำงานทันตามกำหนด ่ ่ 4 การแบ่ ง งาน การตกลงแบ่ ง งาน สำหรับสมาชิกทุกคนในกลุม ่ 5 การค้นคว้าวิจัยข้อมูล โดยการจด บันทึกหรือ บันทึกการเรียนรู้ (ภาพที่ 2) 6 การรวบรวมและประเมิ น ผลการ ศึกษาค้นคว้า ตรวจสอบข้อมูลจากอินเทอร์เน็ต โดยอ้างอิงจากตำราหรือ เอกสารทีเ่ ชือถือได้ ่ 7 การสร้างแนวคิด กำหนดโครงสร้าง การทำงาน หรือ รูปแบบการนำเสนอรายงาน ฉบับสมบูรณ์ 8 การบูรณาการ เนื้อหาที่จะนำเสนอ ในรายงาน 9 การตรวจสอบคุณภาพ รายงานฉบับ ร่างก่อนจัดทำฉบับสมบูรณ์ 10 การนำเสนอรายงานในชันเรียน ้

ภาพที่ 1 ผังใยแมงมุม กำหนดเรือง/ ประเด็นทีจะศึกษาลงใน วง Focus ่ ่ ระดมความคิด เหตุการณ์ ประสบการณ์ ของท่านลงในวง PE เพิมวง PE ได้ตาม ่ ความต้องการ ถ้ามีความคิดทีเ่ ป็นประเด็นเด่น อาจแยกออกมาตังประเด็นใหม่ได้ ้

วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 2 เดือนพฤศจิกายน 2549-มีนาคม 2550 ภาพที่ 2 บันทึกการเรียนรู้
วันที่ กิจกรรม

หน้า 9

ความคิดเห็นตอกิจกรรมเชิงกระบวนการ ทางการศึกษา-การเรียนรู

โปรดบันทึกข้อมูลการปฏิบตงาน เพือเป็นส่วนหนึงของการจัดการการดำเนินการปฏิบตงานกลุม ัิ ่ ่ ัิ ่

หน้า 10

วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 2 เดือนพฤศจิกายน 2549-มีนาคม 2550

เอกสารอ้างอิง
พระราชบัญญัตการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และทีแก้ไขเพิมเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545. กระทรวง ิ ่ ่ ศึกษาธิการ. Dewey, J. (1989). School and Society. Chicago, IL: University of Chicago Press. Harri-Augstein, E. & Thomas, L. (1991). Learning Conversations: The Self-Organized Learning Way to Personal and Organizational Growth. London : Routledge & Kegan Paul. Kuhn, D. (1999). A developmental model of critical thinking. Educational Researcher. 28(2), 16-25. Marzano, R. (1992). Teaching with Dimensions of Learning. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development. National Education Commission, (2000). Learning Reform: A Learner-Centered Approach. Bangkok: Office of the National Education Commission. Smith, I. D. (2002). Enhancing thinking and communication skills through project work. In A. Chang & C. Goh (Eds.), Teachers’ handbook on teaching generic thinking skills. Singapore: Prentice Hall.