Економски Факултет Универзитет св. `Кирил и Методиј`- Скопје
Е - ТРГОВИЈАТА И ПРЕТПТИЕМНИШТВОТО
Ментор: проф. др. Таки Фити
Скопје, Мај 2012
Содржина:
1. Развој на интернетот во светски размери....................................3
2.Поим и значење на е-трговијата.....................................................5
3.Зошто да се основа претпријатие на интернет............................6
3.1Поволностите за вашето претпријатие........................................6
3.2Поволности за вашите клиенти....................................................9
4. Учество во Б2Б веб-сајтови ...........................................................11
4.1 Б2Б пазарите можат да понудат.................................................11
4.2 Поволности за продавачите........................................................12
4.3 Поволности за купувачите...........................................................13
5. Е-бизнис работењето во Македонија ..........................................15
1. Развој на интернетот во светски размери
Брзиот развој на новите информациони и комуникациски технологии предизвика вистинска револуција во економијата. Практично, порастот на новите информациони и комуникациски технологии е импресивен и предизвикува револуција во начините продукција на добра и услуги, во трансформацијата и квалитетот на добрата и услугите, во начините на нивна продажба и во ефикасноста на користењето на ресурсите на современите општества.(т.фити) Така индикаторите за развојот на интернетот се користат како репер за глобализацијата, за технолошкиот развој и за динамиката и квалитетот на економскиот развој.
Динамиката за порастот на интернет корисниците во светок е импресивна. Така во 2011- та година бројот на интернет корисници во светот достигна близу 2.2 милијарди лица, односно 32.7% од светската популација. Оваа бројка е двојно поголема од онаа измерена во 2007 година. Потоа, најголем процент на интернет корисници во светот има во Северна Америка (78.6% од вкупното население), потоа следуваат Австралија и Океанија(67.5%) и Европа(61.3 %), а најнизок Африка (13.5 %) и Азија(26.2 %). (табела 1.1)
Поим и значење на е - трговијата
Значењето на електронската трговија се менувало во текот на изминатите 30 години. Во почетокот под електронска трговија се подразбирало електронско олеснување на комерцијалните трансакции, користејки технологија како EDI и EFT. Електронската трговија вклучува комуникација и купопродажба помеѓу клиенти, бизниси и посредници. Електронската трговија наједноставно може да се дефинира како купување и продавање преку интернет. Е-бизнисот е поширока дефиниција од електронската трговија, која опфаќа не само купувања или продавања на добри услуги, туку истотака и услужување на купувачите, соработка со бизнис партнерите и др. Електронската трговија има три форми зависно од степенот на дигиталност, продуктот, процесот и добавувачкиот застапник. сите три форми можат да бидат физички или дигитални. Зависно од тоа имаме чиста, односно делумна електронска трговија.
Чиста електронска трговија имаме кога целиот бизнис се одвива преку интернет. Што значи дека компанијата нема никаква инволвираност во физичкиот свет. Чистите интернет бизниси можат да остваруваат високи приходи како резултат на релативно ниските фиксни трошоци и скоро непостоечките варијабилни трошоци.
Делумна електронска трговија среќаваме кога една компанија главниот дел од својот бизнис го одвива во физичкиот свет, а сепак извршува одредени on-line активности.
Во однос на природата на трансакциите или интеракциите ја имаме следната класификација на електронската трговија: бизнис-бизнис ( В2В ) бизнис-корисник ( В2С ) бизнис-бизнис-корисник ( В2В2С ) корисник-бизнис ( С2В ) корисник-корисник ( С2С ) мобилна трговија размена-размена ( Е2Е ) бизнис-вработени ( В2Е ) бизнис-влада ( В2G ) влада-корисник ( G2C )
Скелетот на електронската трговија го сочинуваат: на самиот врв се апликациите на електронската трговија ( директен маркетинг ), барање работа, on-line банки, Е-влада, аукции и др. сервиси за поддршка ( луѓе, маркетинг и рекламирање, бизнис партнерство ) инфраструктура Електронскта трговија носи низа на предност и за купувачите и за продавачите. На купувачите електронската трговија им овозможува: поголем избор при купувањето, можност за купување од која било локација 24 часа на ден, можост за купување на поевтини прозиводи како резултат на можноста за пребарување, можност за добивање на детални податоци за производите што сакаат да ги купат, можност купувачите да комуницираат помеѓу себе и да разменуваат идеи. Електронската трговија истотака и на продавачите им носи низа на поволности: можност за продажба на домашниот и надворешниот пазар, можност за набавка на суровини и матерјали брзо и ефтино, можност за намалување на дистрибутивните трошоци, пониски трошоци за креирање на дигитализирани производи и др.
Електронскиот бизнис упатува на пошироко дефинирање на електронската трговија и вклучува не само купување и продавање на добра и услуги туку и опслужување на клиентите, соработка со бизнис партнерите, електронско учење и вршење на електронски процеси и трансакции во рамките на самата компанија.
3.Зошто да се основа претпријатие на интернет
3.1Поволностите за вашето претпријатие
* Постојана промоција и работење на вашето претпријатие * Промоција на вашите прозиводи преку единствен комуникациски медиум * Поволности за вашето претпријатие * Помалку алки во ланецот за снабдување * Редуцирани трошоци
слика 2.1
* Постојана промоција и работење на вашето претпријатие
Од една страна, вашите клиенти ќе можат: да ги посетуваат веб страниците на вашата е продавница 24 часа на ден, во текот на целата година; да прелистуваат низ вашиот електронски каталог на производи; и да купуваат плаќајќи готовински при испорака или со нивните кредитни картички. Од друга страна, вашите вработени ќе имаат уредно работно време т.е.nema да резултира со прекувремена работа на вработените или дупли смени бидејќи на вашата е- продавница ne и е потребен персонал.
* промоција на вашите производи преку единствен комуникациски медиум
Овој нов медиум за масовна комуникација може да комбинира текст, звук и видео, а исто така може да одржува и интеракција со вашите клиенти, овозможувајќи им да поставуваат прашања и да купуваат од дома. За разлика од печатот, радиото и телевизијата, Интернетот овозможува и неограничена употреба на текст, слика, звук и видео при трошоци кои се помали од оние за рекламирање на цела страна во некое национално списание.
* Помалку алки во процесот на снабдување
Помалиот број алки во ланецот за снабдување резултира со побрзи и поефтини услуги за клиентите. Ова посебно се однесува на производи како што се публикациите, музичките или други ЦД-а и софтвер, каде „посредниците“ може да се елиминираат.
* Редуцирани трошоци
Пониски цени за клиентите може да се постигнат преку редукција на трошоците за рекламирање, изработка, складирање на производите, а во некои случаи и на трошоците за дистрибуција (кога производот се дистрибуира директно преку Интернет). Да видиме како може да се редуцираат трошоците.
* Трошоци за трансфер на информации
* Трошокот за трансфер на информации за цените, производите, залихите, специјалните понуди и т.н. во кој и да е формат (текст, звук, слика, видео) од вашето претпријатие до:клиентот вашите соработници други компании (добавувачи, дистрибутерски центри, други домашни/странски компании)
Трошокот за вашата продажна сила или други службеници каде и да е во светот е многу понизок на Интернет. Имено, со помош на Интернетот имате можност да бидете во постојан контакт со: странски компании со кои правите бизнис, so вашата продажна сила низ целата земја или so вашите службеници на некоја конференција. Овие поволности се овозможени за трошок кој е помал од локалната телефонска тарифа, а се применува меѓународно. Трошок за публикување на каталог на производи i tрошоците за печатење и дистрибуција значително се редуцираат, бидејќи овие задачи се спроведуваат електронски. Освен тоа, и трошокот за повторно публикување се редуцира. Имено, каталогот на вашите производи постојано се ажурира и вие ниту мора да чекате да се акумилираат многу промени пред да се одлучите повторно да го издадете каталогот, ниту пак мора да примените груби и грди решенија (исправки со рака, налепници и т.н.). Трошок за зачувување/стекнување на клиенти i tрошокот за зачувување на клиент може да биде и до пет пати повисок од трошокот за стекнување нов клиент. Удобностите и персонализираните услуги кои им ги нудите на вашите клиенти преку е-продавницата го зголемуваат бројот на лојални клиенти и на тој начин ги редуцираат вкупните издатоци кои вашата компанија ги има за промоција. Типичен пример за персонализација е добро познатата книжарница „Amazon“ (www.amazon.com), која – меѓу другото – овозможува клиентите да ги „запишат“ своите посакувани производи за идна набавка и ги евидентира нивните набавки со цел да им предложи слични производи. Во случај на proda`ba na производи (книги, софтвер, слики, музика, дизајни, информации) како и услуги (финансиски, банкарски, медицинско/деловно/консултантски информации и т.н.) кои можат да се трансферираат преку Интернет, трошокот за репродукција драстично се редуцира, а трошокот за дистрибуција практично се елиминира.
3.2Поволности за вашите клиенти
За одредени производи, технологијата овозможува нивна дирекна („on-line“) испорака. Купувачот може дури и инстантно да го ужива производот, на пример кога купува некоја песна, слика, видео клип, статија или некој софтвер. Ова ја зголемува можноста вашите клиенти да купуваат „на лице место“, бидејќи не мора да излегуваат од дома.
Слика 2.2
* Поширок опсег на производи за клиентите
Кога посетителите на вашата е-продавница живеат во мал град,каде нивните опции се лимитирани во споредба со големите градови, не само што тие добиваат подобри услуги туку имаат и поголема можност да го најдат она што го бараат. Во исто време, вашето претпријатие нема никакви географски ограничувања и ја проширува својата база на клиенти без да се изложува на дополнителен трошок за создавање нови физички ограноци/продавници.
* Пошироки опции за клиентите по поконкурентни цени
Интернетот и е-комерцијата ја обезбедуваат можноста за сите претпријатија – без разлика на нивната големина – да станат активни на глобалниот пазар. Од друга страна, купувачите имаат повеќе опции, токму поради тоа што бројот на „добавувачи“ на производи е поголем по географски пазар. Ова е затоа што трошокот за востановување („отворање“) и одржување на е- продавница е многу мал. Зголемената конкуренција резултира со подобар квалитет или пониски цени.
* 24- часовна поддршка за клиентите
Користејќи ги можностите кои ги нуди Интернет, преку вашата е-продавница можете да промовирате:
• електронски каталог на производи;
• информации за залихите (stock), новите модели, дизајни, бои и т.н инструкции за инсталација и одржување на производот;
• решенија на проблеми;
• одговори на најчесто поставуваните прашања од страна на вашите клиенти;
• информации за процесирање на нарачка.
Горенаведените услуги овозможуваат целосно покривање на потребите од подршка на клиентот, кое е расположиво деноноќно (т.е. на 24X7 основа), без потреба да се има каков и да е пресонал. Е-комерцијата ви овозможува во детали да го следите и евидентирате купувачкиот профил на вашиот клиент. На тој нашин ќе можете да понудите персонализирани производи за секој ваш клиент. На пример, многу книжарници ги евидентираат купувачките навики на своите муштери и презентрираат, страници со производи од нивен интерес, адаптирани специјално на нивните преференции.
Од горенаведе излагања можеме да ги увидиме поволностите за трговските претпријатија од нивните интернет бизниси, скицирани на следниот начин однесувајќи се на:
• постојана промоција и работа на нивните претпријатија;
• промоција на производите на претпријатието преку единствен комуникациски медиум;
• помалку алки во ланецот на снабдување;
• редуцирани трошоци за маркетинг, комуникација и дистрибуција
Аналогно, поволностите за клиентот од користењето на е-продавниците би биле скицирани на следниот начин:
• директно задоволување;
• поширок опсег на производи;
• пошироки опции за вашите клиенти по поконкурентни цени;
• 24-часовна подршка;
• персонализирани услуги базирани врз потребите на sekoj клиент.
4. Учество во Б2Б веб-сајтови
Б2Б пазариштата или Β2Β Marketplaces (каде што Β2Β = business to business, имено бизнис со бизнис ) се „електронски среќавалишта“ за продавачи и купувачи. Таму се објавуваат понудувачки и побарувачки огласи за производи и услуги. Често пати таквите објавувања се придружени со лицитации.
4.1 Б2Б пазарите можат да понудат:
1. Можете да прегледувате за производи во електронските каталози според марката, името на произведуачот, името на трговецот, шифрата на производот или комбинација на горе споменатото, и да ги купувате.
2. Можете да учествувате во лицитациите и да набавувате производи или да продавате производи, залихи и/или употребувани артикли кои ги чувате во вашиот магацин.
3. Можете да ги користите услугите кои додаваат вредност како што се: прилагодување на куповната листа на вашите потреби, услуги за промоција на вашите производи на пазарот, финансиски услуги и набавни услуги (логистика, складирање на производите).
4. По секоја извршена трговска трансакција, а под претпоставка дека имате соодветен софтвер, и вие и одделите (книговодство, магацини, продажба) или и купувачот и трговецот ќе бидат информирани.
5. На располагање е транспорт.
6. Бонитетот на купувачот се проверува.
7. Обезбедена е технолошка поддршка.
Со посета на веб-сајтот www.fashionmk.com можат да се погледнат услугите во областа на мода и текстилна индустрија коишто тамуи се понудени (реклами, барања/понуди тендери...). www.trado.org (каде Македонија е една од земји учеснички. Но, зошто да партиципирате во Б2Б веб-сајт како продавач или купувач на прозиводи? Да ги разгледаме поволностите кои ќе ги добиете како продавач или купувач не едно Б2Б пазариште.
4.2 Поволности за продавачите
Зголемување на продажбата
* од отварањето на нови пазари;
* од зголемувањето и до 10% на продажбата на постоечките купувачи кои ќе ја преферираат оваа нова шанса;
Зголемување на брзината на продажба на производите
Sкратувањето на времето за креирање и проекција на рекламниот материјал за вашите производи, продажбата ќе може да се одвива 24 часа 7 дена во неделата (24-7).
1. Заштеда благодарение на:
* редуцирани трошоци за креирањето, репродукцијата и проекцијата на рекламен материјал;
* редукција на персоналот/времето за помош на потенцијалните муштерии;
* индиректна редукција на трошоците како резултат на точното процесирање на нарачките;
* индиректна редукција на трошокот од можноста да се користат статистички податоци за предвидување на продажбата по клиент, производ, географска област.
4.3 Поволности за купувачите
Ако партиципирате во Б2Б веб-сајтови како купувачи ќе ползувате од:
1. Редуцирани куповни трошоци благодарение на:
* понуди од продавачите;
* помалку долготрајни процедури за процесирање на нарачките;
* лесен и брз преглед на пазарот и споредба на времето.
2. Разновидност на производи и трговци
3. Поволности за вашиот оддел за набавки; крајната цел на одделот за набавки е да ја зголеми добивката преку редуцирање на трошоците за нарачаните производи и процедурата за правење на нарачката. На Б2Б пазариштето одделот за набавки постигнува:
* редуцирано време за извршување на набавката;
* помалку грешки;
* пониски цени благодарение на комбинираните набавки (многу оддели на компанијата може заеднички да нарачуваат поголеми количини производи);
* подобра контрола на буџетот
За подобро да се разберат гореспоменатите можности, и посебноста на Б2Б пазариштата ние сега ќе презентираме хипотетичка посета на една школска организација со многу ограноци низ целата земја на една Б2Б книжарница заради набавки на големо. Б2Б веб-сајтот, т.е. кижарницата која продава на големо, мора да биде така дизајнирана што да и ги даде на школската организација следните можности:
• Преговарање околу цените врз основа на цената на нарачката, бројот на книги, годишниот промет, условите за плаќање.
• Автоматска калкулација на цената како што купувачот додава книги во неговата/нејзината кошница, за да може да се планира тоталната сума на неговите/нејзините нарачки.
• Aвтоматска калкулација на цената на транспортот (вклучително и даноците и давачките).
• Книги со исти содржини може да имаат различни наслови и обратно. За да му олесните на клиентот, потребно е да се дадат содржините на секоја книга.
• Можност да се нарачуваат повеќе копии од иста книга и истите да се испорачуваат во различни количини на различни адреси и во различно време.
• Ако купувачот одлучил која/и книга/и тој/таа сака да ја/ги купи,тогаш тој/таа треба да добијат финално одобрување од некој (вообичаено тоа е менаџерот за набавки), кој ги надгледува нарачките и може да ја одобри вкупната набавка на организацијата неколку денови подоцна.Овде архитектурата на Б2Б пазариштето мора да предвиди креирање на посебен простор за секој поединечен клиент каде што нарачките ќе бидат сторнирани додека не дојде финалното одобрување од менаџерот за набавки.
5. Е-бизнис работењето во Македонија
Во 2011 бројот на домаќинства поврзани со интернет во Македонија изнесува 55.0%, додека бројот на корисници на интернет (на возраст, 15 - 74) изнесува 56.7%. Што се однесува до претпријатијата, според податоците на Државниот завод за статистика, во јануари 2011 година, 93,0% од деловните субјекти од финансискиот и нефинансискиот сектор со десет или повеќе вработени биле опремени со компјутери.
Во јануари 2011 година, 88,6% од деловните субјекти од финансискиот и нефинансискиот сектор со 10 или повеќе вработени имале пристап на интернет. DSL (Digital Subscriber Line) технологиите (како АДСЛ и др.) сé уште се најзастапен тип на интернет поврзување (74,6%) кај деловните субјекти со пристап на интернет.
Електронски пренос на податоци погоден за автоматско процесирање, односно примање и/или испраќање на податоци преку која било компјутерска мрежа (интернет или други компјутерски мрежи), до/од системите надвор од деловниот субјект, во договорен или стандарден формат кој овозможува нивна автоматска обработка (на пр.: EDI, EDIFACT, XML) вршеле 37,4% од деловните субјекти. Е-фактури соодветни за автоматска обработка деловните субјекти повеќе примале (9,3% од деловните субјекти), отколку што испраќале (6,0%).
Електронското и автоматското споделување на податоци помеѓу различните функционални целини во рамките на деловниот субјект било застапено кај 47,0% од деловните субјекти. Технологија на радиофреквенциска идентификација - RFID имале 7,5% од деловните субјекти, која најмногу се употребувала за идентификација на лица или контрола на пристап. Сопствена веб-страница (website/homepage) имале 58,9% од деловните субјекти, а кај 10,4% веб-страницата овозможувала он-лине нарачување.
Во текот на 2010 година, 6,9% од деловните субјекти со најмалку 10 вработени, имале веб-продажба, односно примиле нарачки за стоки/услуги преку веб-страница, додека 7,1% испратиле нарачки за купување стоки/услуги преку вебстраница.
Најчесто користени услуги на е-влада, во текот на 2010 година, од деловните субјекти со пристап на интернет, биле добивањето формулари (78,2%) и добивањето разни информации (76,8%) од веб-страниците на јавната власт, додека најзастапени административни процедури реализирани електронски (по пат на електронско враќање на пополнети формулари) биле пријавите за социјални придонеси на вработените (28,1%). Околу 24% од деловните субјекти со пристап на интернет, во 2010 година поднесувале понуди за стоки/услуги во електронски систем за јавни набавки во земјава. Во јануари 2011, половината од деловните субјекти со најмалку 10 вработени, имале политики за употреба на телефон, веб, видеоконференција наместо физичко патување, а 31,4% имале обезбедено далечински пристап на вработените до ресурсите на деловниот субјект (е-пошта, документи, апликации) што овозможува работење надвор од просториите на деловниот субјект.
Користена литература “Претприемништво“ - проф. др. Таки Фити, Весна Хаџи Басилева-Марковска, Милфорд Бејтмен ( Универзитет “Св. Кирил и Методиј“ - Скопје второ издание 2007) http://www.yurit.org.yu http://elisa-project.net http://europa.eu.int/ISPO/ecommerce/ http://www.internetworldstats.com/ http://www.stat.gov.mk/
