Wat voor rol hadden de nieuwe wapens in de eerste wereldoorlog?

Inhoudsopgave

Inleiding bladzijde
Deelvraag 1 bladzijde
Wat waren de oorzaken van de nieuwe opkomende wapens?
Deelvraag 2 bladzijde
Wat waren de nieuwe wapens?
Deelvraag 3
Hoe werden gifgas en tanks ingezet? bladzijde
Slot bladzijde
Bronnen bladzijde

Inleiding

Onze praktische opdracht gaat over de militaire rol in de Eerste Wereldoorlog. Met geschiedenis kregen we de opdracht om dieper in te gaan op een bepaald onderwerp in een oorlog. Ons leek het interessant om de rol van de wapens te onderzoeken. Hieruit komt onze hoofdvraag:

Wat voor rol hadden tanks en gifgas in de eerste wereldoorlog?

De Eerste Wereldoorlog is voor ons een veelzijdig en interessante oorlog, waarbij de rol van wapens een grote functie in had. Het was lastig om een hoofdvraag met deelvragen te maken, omdat je het niet te oppervlakkig en groot wil houden, maar je juist op één ding moet richten. Vandaar dat we allebei een wapen hebben uitgekozen, en we daar ons verder in zullen verdiepen door ze te onderzoeken in een slag. Dit zullen we doen in deelvraag 3. Annelien gaat de tank verder uitlichten en Marit gifgas. Om de oorzaken te beschrijven beginnen we in deelvraag 1 met de vraag hoe de wapens een opkomende rol kregen in de Eerste Wereldoorlog. In deelvraag 2 beschrijven we verschillende soorten nieuwe wapens van die tijd.

1. Wat waren de oorzaken van de nieuwe opkomende wapens?

Veel grootmachten kwamen tegenover elkaar te staan. Landen streefden ernaar om een wereldrijk te bouwen of te versterken. Samen stond je sterker, en zo ontstonden er twee groepen: de centralen en de geallieerden. Het was de tijd van het modern imperialisme. Frankrijk had al koloniën in Afrika en Azië. Rusland breidde zich ook in Azië uit, maar het Britse rijk was nummer één van de wereld. Er heerste een competitie tussen de landen om wie de grootste, de beste en sterkste was, en dat werd door wapens zichtbaar. Er brak een tijd aan van militarisme en dat maakte de regeringen het mogelijk om veel geld uit te geven voor strijdkrachten. De regering bevorderde ook een belangstelling voor alles wat met het militaire dingen te maken had. De oorlog werd gezien als hét middel om het beste uit de man te halen, het zou zelfs de nationale eenheid bevorderen. Door de industrialisatie werden er veel nieuwe wapens ingezet zoals gifgas, tanks, vliegtuigen en vlammenwerpers, hier gaan we in deelvraag 2 verder op in. Duitsland had al een voorsprong in de industriële economie, wat de Britten natuurlijk niet konden hebben. Zij hadden namelijk nog verouderde fabrieken, en zo ontstond er een wapenwedloop. Men wilde ook af van de loopgraven oorlog, en zocht naar 'verassende' middelen om een oorlog te winnen. Wat deze verrassende middelen waren, leggen we verder uit in de deelvragen 1 en 2.

3. Hoe werden gifgas en tanks ingezet?

De Duitsers begonnen in de Eerste Wereldoorlog al als eerste te experimenteren met gas. Fritz Haber, chemicus,stelde voor aan zijn militaire superieuren om giftig chloorgas te 'Gassed' by John Singer gebruiken om de tegenstanders uit hun loopgraven te drijven. Gas werd al eerder gebruikt in 1914 door Frankrijk en Duitsland, maar er was nog nooit succes mee geboekt.

Haber was ook degene die als eerste een gasaanval opzette bij het front om de tweede slag bij Ieper. Op 22 april 1915 lieten de Duitsers, na het wachten op een gunstige ligging van de wind, 6500 stalen gashouders met 100000 kg chloorgas vrij, die door de wind in de richting van de Brits-Franse loopgraaf tussen Steenstraat en Poelcapelle werd gedreven. Er ontstond totale paniek bij de Algerijnse divisies, en van tegenstand was geen sprake. De geallieerden waren niet goed voorbereid, wat ze eigenlijk aan zichzelf te danken hadden. Dagen voor de aanval hadden de Fransen een Duitse soldaat gevangen genomen, die hun gedetailleerd had verteld over zijn gasmasker en de cilinders met chemicaliën. De Fransen dachten echter dat ze te maken hadden met een dubbelspion. Het chloorgas had verschrikkelijke gevolgen op de soldaat die er mee in aanmerking kwamen: rode ogen, verstikking, brandend slijmvlies, en aandoeningen op de longen. Deze aandoeningen gingen zelden helemaal weg, en had je de rest van je leven last van, of je stierf van de pijn. Gaspatiënten braakten dagenlang hun verbranden longen uit. Deze aanval zorgde dan ook niet voor goede publiciteit voor Duitsland en zijn bondgenoten, ook niet bij de het toen nog de neutrale landen de VS. Zij vonden de aanval 'laf' op het kleine neutrale België.

De uitwerking van deze slag was niet een heel groot succes als wat Haber had gehoopt. Het Duitse leger kon weliswaar zo doorlopen langs alle gewonden, maar al met al bleef het niet meer dan een lokaal succes. Er waren veel slachtoffers en doden gevallen, en maar enkelen die direct als gevolg van de aanvallen overleed.

Deze slag zorgde wel voor een gaswapenwedloop, en andere landen wilden een beter soort gas ontwikkelen. In september 1915 wordt Duitsland dan ook teruggepakt door de Britten met een agressievere gas, fosgeen. Men ging zich in de loop van de oorlog ook beter beschermen,er werden namelijk maskers gemaakt voor paarden en mensen. Deze maskers zorgden voor een tekent beeld voor de Eerste Wereldoorlog. Bij de volgende slag heeft Duitsland een tegenoffensief, en komt met een dodelijker gas, mosterdgas.

Kaart van het gebied met de beschieting met gasgranaten op 9 april 1918
Op 9 april 1918 maakte het Duitse leger het tegenoffensief, dat bekend staat als de slag aan de Lys, wat een Belgische rivier is. De codenaam was Georgette, en had als doel de kanaalsteden te veroveren. Het doel werd naar 10 dagen echter niet bereikt door de Duitsers, want de Britse 55e divisie hield wel stand aan het front. Tijdens het offensief werden veel gasgranaten afgeschoten aan de noord- en zuidkant van hun aanvalsgebied. De mosterdgas liep door de straten, en de Britten moesten zich terugtrekken uit die stad. De besmette gebieden werden allemaal vermeden. Niet alleen mosterdgas (met code geelkruis), maar ook traangassen (code blauwkruis) en fosgeen (code groenkruis) werden ingezet. Wat hierbij opvalt is dus dat alhoewel het Duitse leger gebruik maakte van gifgas, niet de strijd gewonnen had. Gifgas gaf paniek en onrust, maar dit was niet cruciaal voor het winnen van de slag.

Mosterdgas was eigenlijk geen gas, maar een soort nevel en druppels wat over op neer sloeg. Mosterdgas veroorzaakte een pijnlijke blaren, en de enige manier om er niet mee in aanraking te maken, was maken dat je weg kwam. Als je er in kleine hoeveelheden mee in contact kwam, vrat het gele kruis je letterlijk helemaal op. De medici waren machteloos wat ze ook probeerden.

Majoor J.W. McNee beschreef: ‘Blootgesteld aan mosterdgas op de morgen van 28 juli 1917. Aangekomen in het Casualty Clearing Station de avond van 29 juli, lijdend aan zware bindvliesontsteking en oppervlakkige verbrandingen van het gezicht, de nek en het scrotum. Ademhalingsmoeilijkheden ontwikkelden zich gestadig en de dood volgde honderd uur na blootstelling.’

De uitwerkingen op de soldaten was dus gruwelijk en naar aanleiding van deze vastgestelde gegevens, en naar aanleiding van het werk van John Singer 'Gassed' kwam er ook een discussie over of het wel humaan was. Maar het sterftecijfer als gevolg op de acties van gasaanvallen, zijn helemaal niet zo groot, 3-4 % van de slachtoffers overleed. Gifgas deed men uitschakelen, maar niet doden. Bij artilleriebeschietingen bijvoorbeeld stierven veel meer mensen.

Mosterdgas veroorzaakte de grootste slachtoffers bij het Britse leger, van de 214.000 stierven er 2700. Een groot nadeel was dat de effectiviteit van gifgas afhankelijk was van de wind; als de wind omsloeg werd men zelf het slachtoffer. De militair-strategische waarde van gifgas was hierdoor dus beperkt. Gifgas maakte de soldaten wel bang. Een gasaanval werd niet uitgebreid gepland, dus moest je als soldaat altijd op je hoede zijn.

Een oorzaak over het lage aantal slachtoffers door vergassing ligt ook aan de bescherming voor gasaanvallen. Eerst moest men het doen met een sok of doekje voor hun gezicht, wat een hele opgave was, maar er kwamen al snel beschermde kleding in grote hoeveelheden aan het front. Gasmaskers zorgden voor bescherming, maar er zaten wel heel wat nadelen aan. Soldaten voelden zich erdoor geïsoleerd; het had iets onmenselijks. Eten, drinken en bewegen ging moeilijk door de maskers. Het gehoor werd minder, en de glazen voor de ogen besloegen snel.

George Worsley schreef over de maskers die hij soms 24 uur aan een stuk had moeten dragen: 'Je kunt niet beschrijven hoe ongemakkelijk ze zijn, omdat ze je het gevoel geven te stikken. Er is een klip die je neus, stevig dichthoudt en je moet ademen door de mond, door een tube die je tussen de dichtgeklemde tanden houdt. Je mond en keel worden ondraaglijk droog.'

Spotprent van Albert Hahn (1877-1918) van de Dood uitgerust met gasmasker: Het militarisme spreekt: "Blijf op mij vertrouwen. Vlug werk ik niet, maar de vrede die ik eindelijk zal brengen, zal een zéér volkomene zijn."

Conclusie

Gifgas was zeker een verrassend wapen, en deed had ook een verrassingselement in het begin. Later, toen men meer resistent voor werd door de gasmaskers, was het helemaal niet een effectief wapen voor op het slagveld. De uitwerkingen wanneer je met gifgas in aanmerking kwam, waren weliswaar gruwelijk, maar er aan sterven gebeurde niet veel gezien de cijfers. Het dodenaantal wat later naar buiten is gekomen schijnt zelfs ook veel te hoog zijn. Gas heeft uiteindelijk wel meegedragen aan het beeld van de Eerste Wereldoorlog die wij nu kennen, het gaf namelijk een niet menselijk beeld als je kijkt naar foto's van soldaten met maskers. Ook heeft gas meegedragen aan de wapenwedloop. Als je als land het beste en dodelijkste gas had, gaf het een blijk van voorsprong en macht. Al met al heeft het dus niet veel geholpen op het slagveld, maar mentaal vroeg het veel van de soldaten, omdat het gas geruisloos en onverwacht aanviel, dan bijvoorbeeld bommen en kogels.

Bronnen

Boeken

• Andriessen H., Ros, M., & Pierik, P. (red.). (2002). De grote oorlog; kroniek 1914-1918. Soesterberg: Aspekt.

• Van Oudheusden, J. (2007). De Eerste Wereldoorlog in een notendop; (bijna) wat je altijd wilde weten. Amsterdam: Bakker.

Internet

• De standaard (2005, 29 april). Negentig jaar geleden gebruikte Duitsland voor het eerst gifgas. Geraadpleegd op 29 mei 2012, op http://www.wereldoorlog1418.nl/zacht-en-eervol/index.html

• Zacht en eervool (z.j.). Geraadpleegd op 31 mei 2012, op http://www.wereldoorlog1418.nl/gasoorlog/artikel.htm

• Gifgas tijdens de eerste wereldoorlog (z.j.) Geraadpleegd op 31 mei 2012, op http://www.wereldoorlog1418.nl/gasoorlog/index.html

• Opdracht Eerste Wereldoorlog: strijdmiddelen en tactieken (z.j.) Geraadpleegd op 6 juni 2012, op http://www.histotheek.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=1696:opdracht-eerste-wereldoorlog-strijdmiddelen-en-tactieken&catid=36:lesmateriaal&Itemid=158

• Tweede slag om Ieper (2012, 8 mei). Geraadpleegd op 6 juni 2012, op http://nl.wikipedia.org/wiki/Tweede_Slag_om_Ieper

• De tweede slag om Iepe (z.j.) Geraadpleegd op 9 juni 2012, op http://users.telenet.be/blindganger/tweede_slag_om_ieper.htm

• De tweede slag om Ieper (z.j.) Geraadplegd op 12 juni 2012, op http://members.home.nl/ydoensen/geschiedenis/00000195190f69722/index.html

• Eerste Wereldoorlog - Militarisme / bondgenoten (z.j.) Geraadpleegd op 9 15 juni 2012, op http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/project/2825046/vmbo-examen-geschiedenis/2157332/geschiedenis/item/3207447/eerste-wereldoorlog-militarisme-bondgenoten/