Hogeschool-Universiteit Brussel

Faculteit Taal & Letteren
Studiegebied toegepaste taalkunde
Bachelor in de toegepaste taalkunde

Hoe Russisch is Russisch?

Een onderzoek naar de Engelse leenwoorden in de Russische taal Bachelorproef aangeboden door
Lieze HARDY tot het behalen van de graad van
Bachelor in de toegepaste taalkunde

Promotor: Martine VAN GOUBERGEN

Academiejaar 2012 – 2013

Voorwoord
Voor een studente van de opleiding Bachelor in de Toegepaste Taalkunde is deze bachelorproef een hoogtepunt en een mooi sluitstuk van deze driejarige bacheloropleiding. In dit onderzoek kon ik zowel mijn interesse voor Engels als voor Russisch uitdrukken. Het heeft veel tijd en energie in beslag genomen, maar ik denk dat ik er best fier op kan zijn. Graag zou ik enkele personen willen bedanken, aangezien zij bijgedragen hebben aan de realisatie van deze bachelorproef.
Eerst en vooral zou ik mijn promotor Martine Van Goubergen willen bedanken. Ik wil haar bedanken voor alle hulp die ik tijdens het schrijfproces van haar heb gekregen. Zonder haar begeleiding en bijsturing had ik dit nooit kunnen schrijven.
Vervolgens wil ik mijn medestudente, Eveline Bosmans, bedanken. Zonder haar hulp en zonder haar adviezen was het nooit gelukt. Ook al schreven we elk een aparte bachelorproef, toch kunnen we hier spreken van hechte samenwerking. Ten slotte wil ik mijn ouders en mijn vriend bedanken voor alle steun en begrip tijdens het schrijfproces. Zij, die in uitzichtloze en inspiratieloze tijden tips en steun gaven, zorgden ervoor dat ik terug inspiratie kreeg om verder te schrijven.
Lieze Hardy
Genk, 17 mei 2013

2
Lieze Hardy

Bachelorproef

Inhoudsopgave
Voorwoord .............................................................................................................................. 2
Inhoudsopgave ..................................................................................................................... 3
Samenvatting Engels ......................................................................................................... 5
Samenvatting Russisch ..................................................................................................... 6
1

Inleiding ........................................................................................................................... 8

2

Bespreking van de resultaten ................................................................................ 11
Hoofdstuk 1: wat zijn leenwoorden? ...................................................................... 11
1.1 Algemeen ............................................................................................................... 11
1.2 Soorten leenwoorden ........................................................................................ 12
1.3 Opname en aanpassing.................................................................................... 13
1.4 Connotatie ............................................................................................................. 15
1.5 Redenen voor het gebruik van leenwoorden ........................................... 16
Hoofdstuk 2: de geschiedenis van de leenwoorden ......................................... 17
2.1 De geschiedenis van de oorspronkelijke Russische woordenschat 18
2.2 de geschiedenis van de vreemde woordenschat ................................... 18
2.3 De geschiedenis van de culturele interactie ............................................ 21
Hoofdstuk 3: op welke domeinen hebben leenwoorden invloed?............... 24
3.1 Bekende domeinen voor 2000 ...................................................................... 24
3.2 Bekende domeinen na 2000 .......................................................................... 26
3.3 Het domein: reclame ........................................................................................ 26
3.4 Het domein: sport .............................................................................................. 27
3.5 Het domein: economie ..................................................................................... 28
3.6 Belangrijkste domein van leenwoorden ................................................... 28
Hoofdstuk 4: wat zijn de oorzaken van en functies voor het gebruik van leenwoorden? .................................................................................................................. 30
4.1 De uitbreidingsfase van het Engels in Rusland ...................................... 30
4.2 Waarom Engels? ................................................................................................. 31
4.3 Diepere oorzaken voor het gebruik van leenwoorden in de
Russische taal .............................................................................................................. 32
4.3.1 Taalcontact .................................................................................................... 32
3

Lieze Hardy

Bachelorproef

4.3.2 Globalisatie .................................................................................................... 34
4.3.3 Consumptiemaatschappij van de 21e eeuw ..................................... 36
4.4 Functies van het gebruik van Engelse leenwoorden ............................ 37
4.4.1 Functies van de internationalisering van de Engels taal ............. 37
4.4.2 Functies van de Engelse leenwoorden ............................................... 37
4.5 Redenen voor het gebruik van Engelse leenwoorden .......................... 39
Hoofdstuk 5: wat is de attitude van de Russische bevolking tegenover leenwoorden? .................................................................................................................. 41
5.1 Leenwoorden, een positieve en een negatieve kant ............................ 41
5.2 Bent u positief, negatief of neutraal tegenover leenwoorden? ........ 42
5.3 Een steeds veranderende attitude ............................................................... 42
5.4 Negatieve attitude.............................................................................................. 44
5.5 Verschil in attitude tussen jong en oud ..................................................... 44
3

Conclusie........................................................................................................................ 46

Bibliografie ........................................................................................................................... 49

4
Lieze Hardy

Bachelorproef

Samenvatting Engels
After a three-year bachelor’s degree in applied linguistics with English and
Russian

as

head

languages,

it

was

time

to

write

a

thesis.

This thesis is about in which way the English loanwords have an influence on the modern Russian language and what the attitude of the Russian population is. In this thesis three questions are asked:


Within which domains loanwords occur the most?



What are the reasons and causes for the English loanwords to intrude into the modern Russian language?



Which variables play a role in the attitude of the Russian people towards the influence of English loanwords and does age play a role in this attitude?

Throughout the thesis answers to these questions are formulated. For the first question the conclusion was that English loanwords are most frequently active in the domains of politics, economics, science and culture. Also the domain of advertising is mixed with English elements, especially in the logo, slogan, product or company name.
The second question can be concluded in two parts. The first part are the reasons and the second part are the causes. The most important reasons are loaning words to give a name to unfamiliar objects or manners. Also international communication is an important reason for loaning words. The most importans causes are language contact between Russia, America and
England and the globalization.
At last, the third question can be concluded by saying that age does play a role in the attitude towards the influence of English loanwords. Research shows us that young people between the ages of 17 – 40, have a more positive attitude. While old people between 40 – 80 years old, have a more negative attitude. Also international contacts which can be good (cooperation) or bad (war) are a reason for a positive or negative attitude.
5
Lieze Hardy

Bachelorproef

Samenvatting Russisch
При

окончании

лингвистики

трехлетнего

со

бакалавра

специализацией

в

«английский

области и прикладной

русский

язык»,

наступило время написать диссертацию.
Эта работа посвящена вопросу о влиянии английских лексических заимствований на современный русский язык. В этой работе тоже изучается как

русская

публика

относиться

к

этому

феномену

заимствования. Данная работа основывает свое исследование на трёх вопросах: • В какой области больше всего встречаются заимствования?
• Каковы причины и последствия возникновения английских заимствований в современном русском языке?
• Какие переменные играют роль в отношении русской публики к влиянию заимствований из английского языка и играет ли возраст роль в этом отношении?
Эта работа старается сформулировать ответы на эти вопросы. Что касается первого вопроса мы пришли к выводу, что английские заимствования, чаще

всего

встречаются

в

областях

политики,

экономики, науки и культуры. Тоже в области рекламы входят немало английские элементы, особенно при употреблении логотипа, лозунга, продукта или названия компании.
Что касается второго вопроса можно разделить ответ на две части. Мы отличали поводы и причины. Наиболее важными поводами являются: заимствование слов в цели давать имя незнакомым предметам и реалиям. важным

Расширение поводом для

международных заимствования отношений слов. тоже

является

Наиболее

важными

причинами являются: языковые контакты между Россией, Америкой и
Англией и также общий феномен глобализации.

6
Lieze Hardy

Bachelorproef

И что касается нашего третьего вопроса, здесь можно делать вывод, что возраст действительно играет роль в отношении к влиянию заимствований английского языка. Исследования показывают, что молодые люди в возрасте от 17 - 40, положительно относятся к феномену заимствований из английского языка, в то время как старшие люди в возрасте от 40 - 80 лет скорее отрицательно относятся к ним. Обстановка международных отношений, в свою очередь, может сильно влиять на доброжелательный или наоборот на отрицательный отзыв по отношению к заимствований слов из английского языка.
Другими словами, климат дружбы или сотрудничества со странами носителей английского языка естественно влечёт за собой больше симпатии к английскому языку, чем климат политического напряжения или холодной войны.

7
Lieze Hardy

Bachelorproef

1

Inleiding

“One nation, more than one language.” (Thomason, 2001, p.36)
Elk land komt in contact met andere talen en met andere woorden. Elk land laat zich beïnvloeden door andere talen en door andere woorden.
Kortom,

elk

land

bevat

leenwoorden,

ook

het

Russisch.

De

bovengenoemde Thomason deed onderzoek naar het taalcontact tussen verschillende landen of naties en onderzocht of taalcontact een oorzaak was voor de toevoeging van leenwoorden. Zij concludeerde dat elke taal wordt beïnvloed en zelf andere talen beïnvloedt, met als gevolg de overdracht van leenwoorden. Door dit taalcontact bevat het Russisch ongeveer 10% aan leenwoorden en ¾ van die 10% zijn Engelse leenwoorden (Желева, 2009).
Leenwoorden kunnen de Russische taal veranderen. Aan de ene kant kunnen leenwoorden de Russische taal verrijken maar aan de andere kant kunnen leenwoorden de Russische taal ook in het gedrang brengen
(Uzdalevic, 2009).
In deze paper wordt onderzocht op welke manier Engelse leenwoorden invloed hebben op de moderne Russische taal en hoe deze invloed wordt ervaren door de Russische bevolking. De volgende drie vragen vormden de leidraad voor deze literatuurstudie:


Binnen welke domeinen komen de meeste leenwoorden voor?



Wat zijn de oorzaken en redenen voor het binnendringen van
Engelse leenwoorden in de moderne Russische taal?



Welke variabelen spelen een rol in de houding van de Russische bevolking tegenover de invloed van Engelse leenwoorden en in hoeverre speelt de leeftijd hierin een rol?

Als student toegepaste taalkunde, met als keuzetalen Engels en Russisch, is het voor de hand liggend dat Engels en Russisch een grote interesse opwekken. Vooral na een studieverblijf in het land waar de gekozen talen
8
Lieze Hardy

Bachelorproef

gesproken worden, neemt een dergelijke interesse nog sterk toe. Met eigen ogen het gebruik van Engels in de Russische taal vast te stellen, heeft de doorslag gegeven om hier onderzoek naar te doen. Het leek interessant na te gaan of het vermoeden dat Engels de laatste jaren aan terrein heeft gewonnen bevestigd zou worden. Ook te achterhalen hoe de
Russen, die eigenlijk toch zeer patriottisch zijn, omgaan met deze taalveranderingen, leek een boeiende uitdaging
In deze paper wordt er enkel onderzoek gedaan naar de invloed van
Engelse leenwoorden in de moderne Russische taal, en in het bijzonder de
Russische taal sinds 1990. Engelse leenwoorden die voor 1990 werden opgenomen zullen hier niet uitgebreid aan bod komen. Ook Franse, Duitse en anderstalige leenwoorden zullen niet besproken worden.
De volgende stap in deze paper behandelt de resultaten van het onderzoek. Deze bespreking is verdeeld in vijf hoofdstukken waarin de resultaten worden weergegeven en de bevindingen worden gedeeld.
In het eerste hoofdstuk wordt het fenomeen ‘leenwoorden’ eerst ingeleid op de achtergrond van een algemene taalkundige benadering. Welke soorten leenwoorden

worden

gewoonlijk

door

de

onderzoeken

geïdentificeerd. Daarna geven we een eerder globaal verslag over mogelijke definities van de term leenwoord.
Na dit algemeen inleidend hoofdstuk volgt hoofdstuk twee waarin we de geschiedenis van de leenwoorden en de geschiedenis van het taalcontact van dichtbij bekijken. We grijpen terug naar het prille begin waarin leenwoorden de Russische taal binnendrongen.
Leenwoorden

worden

gebruikt

binnen

verschillende

domeinen.

Dit

bespreken we in hoofdstuk drie. Vooral binnen de domeinen van de wetenschap, de economie, de politiek en de technologie zijn leenwoorden gangbaar. Dit ligt aan het internationaal karakter eigen aan deze domeinen (Uzdalevic, 2009).

9
Lieze Hardy

Bachelorproef

In hoofdstuk vier onderzoeken we wat de oorzaken en redenen zijn voor het binnendringen van leenwoorden in de Russische taal. Onder andere taalcontact en globalisatie komen hier aan bod.
Ook vragen we ons af hoe de houding van de Russische bevolking tegenover deze leenwoorden is en of er een verschil is tussen de jongere generatie en de oudere generatie. Met andere woorden of de leeftijd een rol speelt in de houding. Dit wordt besproken in hoofdstuk vijf.
De laatste stap in deze paper bevat een conclusie waarin de belangrijkste resultaten samengevat worden. Deze conclusie wordt gevolgd door een kritische evaluatie van het onderzoek waarbij vragen geformuleerd worden voor verder onderzoek.

10
Lieze Hardy

Bachelorproef

2

Bespreking van de resultaten
Hoofdstuk 1: wat zijn leenwoorden?

Vooraleer we verder gaan met de invloed van Engelse leenwoorden op de moderne Russische taal, moeten we eerst even stilstaan bij de vraag: wat zijn leenwoorden?

1.1 Algemeen
Leenwoorden

zijn

woorden

en

woordcombinaties,

die

worden

overgenomen uit een andere taal en ingevoerd worden in de moedertaal.
In plaats van in de moedertaal nieuwe woorden te vormen, worden er vertalingen of woorden uit een andere taal gebruikt.
Elke taal bevat leenwoorden omdat verschillende landen en naties met elkaar communiceren en elkaar beïnvloeden. Als een land veel macht heeft en de taal van dat land veel prestige heeft, zullen leenwoorden uit die taal veel voorkomen. Engelssprekende landen, vooral de Verenigde
Staten en Groot Brittannië, hebben deze macht en dit is één van de redenen waarom Engels zo verspreid is over de hele wereld. Het Engels als een wereldtaal heeft voor vele veranderingen gezorgd in andere talen
(Opgrand, z.j.).
Het lenen van woorden komt voor in verschillende mate. Sommige landen lenen enkel de woorden waarvoor zij zelf geen geldig equivalent hebben.
Anderen lenen dan weer woorden waarvoor ze geen equivalent hebben alsook woorden die wel een equivalent hebben.
Kortom, Leenwoorden zijn het resultaat van de wederzijdse beïnvloeding van verschillende talen. Dit fenomeen wordt ook wel taalcontact genoemd.
Buitenlanders met verschillende talen hebben interactie met elkaar en beïnvloeden elkaar wat leidt tot leenwoorden, nieuwe woorden. Over dit taalcontact wordt uitgebreid gesproken in hoofdstuk vier.
11
Lieze Hardy

Bachelorproef

Men spreekt binnen de leenwoorden over een lexicale toevoeging en een lexicale vervanging. Als het gaat om een toevoeging wil dit zeggen dat er een leenwoord wordt opgenomen in de woordenschat dat een betekenis heeft van een vreemd concept, iets wat niet bekend is in de brontaal. Als het gaat over een vervanging dan gaat het om een leenwoord met dezelfde betekenis als een equivalent uit de brontaal. Deze twee woorden zullen dan strijden om populariteit en de winnaar wordt opgenomen in de woordenschat. (Styblo, 2007).

1.2 Soorten leenwoorden
Volgens het artikel intercultural communication of Russian and English languages (2011) en

Желева (2009) zijn er verschillende soorten

leenwoorden:
1. Directe leenwoorden: dit zijn leenwoorden die dezelfde vorm en betekenis behouden als in de oorspronkelijke taal.
Bijvoorbeeld: мани – money (geld)
2. Kruisingen: dit zijn leenwoorden die een grammaticale verandering ondergaan. In

het

Russisch

worden

er

Russische

uitgangen

en

voorvoegsels/achtervoegsels toegevoegd en de betekenis wordt soms aangepast. Bijvoorbeeld: бузить afgeleid van busy (druk)
3. Leenvertalingen: dit zijn buitenlandse woorden die hun uitspraak en vorm behouden.
Bijvoorbeeld: вирус – virus (virus)
4.

Semi-leenvertalingen:

dit

zijn

woorden

die

een

grammaticale

verandering ondergaan.
Bijvoorbeeld: драйв – драйва een substantief afgeleid van drive (rijden)
5. Vreemde woorden: dit zijn woorden waarvoor er geen geldig equivalent bestaat in de doeltaal. Deze woorden zijn meestal onbekend en worden geleend om

onbekende

gewoonten

of

manieren

te

beschrijven.

Bijvoorbeeld: хот-дог – hotdog (hotdog)
6. Stopwoorden of informeel taalgebruik: deze woorden hebben meestal
12
Lieze Hardy

Bachelorproef

wel een lexicaal equivalent maar verschillen op stilistisch vlak. Woorden die op

een

bijzondere

manier

een

mening

uitten.

Bijvoorbeeld: вау – wow (wauw)
7. Samenstellingen: dit zijn woorden bestaande uit twee of meer Engelse woorden. Bijvoorbeeld: секонд-хэнд – secondhand (tweedehands)
8. Jargon: dit zijn dure en vage woorden die gevormd worden door enkele klanken te vervormen.
Bijvoorbeeld: 1мыло – email (email)
Soms kan men ook alleen een idee of een betekenis overnemen uit een andere taal en dat aan een bestaand inheems woord of aan een ander leenwoord koppelen, bijvoorbeeld меню - menu. Deze manier van lenen noemt men calque. Een calque lijkt ook wel op een leenvertaling.
Kruisingen hebben ook nog een andere betekenis. Volgens het artikel intercultural communication of Russian and English languages (2011) zijn kruisingen woorden die een grammaticale verandering ondergaan. Witalisz
(2006) beweert echter dat kruisingen ook woorden kunnen zijn die bestaan uit een combinatie van inheemse en uitheemse woordelementen, bijvoorbeeld het Italiaanse woord Gardaland, land is Engels terwijl Garda iets Italiaans is.

1.3 Opname en aanpassing
Als leenwoorden uiteindelijk worden opgenomen in de Russische taal als volwaardige Russische woorden dan is de kans groot dat er nog veel
Engelse elementen aanwezig zijn, zoals uitspraak en spelling. Dit is duidelijk te zien in het voorbeeld: доллар – dollar.
Vandaag de dag worden er ook steeds meer Engelse uitgangen bewaard in het Russisch. Vooral de uitgang –er blijft goed bewaard, bijvoorbeeld: киллер - killer (moordenaar).

1

Waarom мыло wordt gebruikt in de plaats van e-mail, wordt besproken op pagina ?

13
Lieze Hardy

Bachelorproef

We kunnen dus concluderen dat er verschillende fases zijn in de uitbreiding van de woordenschat van een taal. Eerst nemen we de nieuwe woorden op als neologismen. Deze woorden duiden onbekende objecten en concepten aan. Hierna gebeuren er twee dingen. Ofwel blijven de woorden neologismen ofwel veranderen ze in leenwoorden. In de laatste fase gaan de leenwoorden zich volledig aanpassen aan het Russisch
(Желева, 2009).
Russisch is een zeer flexibele taal (Chachibaia & Colenso, 2005).
De Engelse leenwoorden worden verbogen, gevormd, geschreven en uitgesproken zoals echte Russische woorden. Chachibaia en Colenso
(2005) wijzen erop dat ook de klemtoon kan veranderen. Bijvoorbeeld bij het Engels woord marketing ligt de klemtoon op de -a terwijl in het
Russisch woord marketing de klemtoon op de -e ligt.
Lychyk (z.j.) voegt hier nog aan toe dat leenwoorden en leenvertalingen en de andere soorten die hierboven al werden besproken ook kunnen worden gebruikt als basis voor afleidingen en samenstellingen. Eerst passen ze de Engelse leenwoorden aan zodat ze het Russische schrift en de Russische uitspraak hebben en dan kunnen ze verder worden gebruikt als basis voor nieuwe woorden.
Benson (1959) voert volgende classificatie aan en beweert dat er 4 leentypes naargelang hun graad van aanpassing bestaan.
- De eerste groep zijn leenwoorden die volledig zijn opgenomen in de
Russische woordenschat, zoals фильм (film) en клуб (сlub).
- De tweede groep zijn leenwoorden die worden gebruikt binnen het domein van de technologie, zoals криб (krib).
- De derde groep bevat leenwoorden die verwijzen naar buitenlandse concepten, bijvoorbeeld колледж (college).
- Ten slotte de vierde groep bevat leenwoorden die zelden voorkomen, zoals sommige sporttermen, zoals бек (in de sportwereld gebruikt voor de voetbalspelers die achteraan speelden)

14
Lieze Hardy

Bachelorproef

1.4 Connotatie
“Connotations can be a fleeting phenomenon and it is normally difficult to establish what triggers changes in meaning.” (Koteyko, 2007, p. 89)
Leenwoorden

ondergaan

vaak

naast

grammaticale

en

fonetische

veranderingen ook een herdefiniëring door de jaren heen, bijvoorbeeld in de jaren ’80 hadden Engelse leenwoorden uit het domein business en economie niet altijd een positieve connotatie maar werden ze eerder gelinkt met negatieve definities. De herdefiniëring kwam tot stand na de koude oorlog en de val van de Sovjet-Unie toen Engelse leenwoorden terug in een positief daglicht kwamen te staan. Om dit te staven deed
Koteyko (2007) een onderzoek naar de evolutie van enkele leenwoorden om aan te tonen dat sommige woorden een andere betekenis en connotatie verkregen tussen 1998 en 2003. Eén voorbeeld hiervan was het woord business, businessman.
In 1998 werd het woord business gebruikt als het over criminele activiteiten ging zoals mensen vermoorden om een doel te bereiken. Het woord had dus een zeer negatieve connotatie. In 1999 was er een kleine verandering en werden zakenmannen bestempeld als mensen die andere mensen om de tuin leiden om hun doel te bereiken. Business werd gebruikt in de context van drugs dealen, wapenhandel en prostitutie. Tot
2003 waren de zakenmannen, mensen die ontzettend rijk waren en dit geld verkregen door macht en politieke spelletjes. Maar vanaf 2003 kreeg business ook een andere betekenis, een meer neutrale betekenis. Het betekende ook commerciële handel met andere landen. Vanaf 2003 kon business op twee manieren gebruikt worden al wordt in Rusland eerder de negatieve betekenis gebruikt. De meerderheid van de Russische bevolking heeft nog steeds meer aandacht voor de miljardairs die macht hebben omdat ze rijk zijn, de politiek bespelen en de economie in de hand hebben. Enkel

diegenen

die

ook

daadwerkelijk

actief

zijn

in

de

internationale zakenwereld gebruiken het woord in de betekenis van handel drijven.
15
Lieze Hardy

Bachelorproef

De betekenisevolutie van business ging van negatief naar positief. Van business als misdaad, stelen, corruptie, fascisme naar business als handel drijven, economie en eerlijk. Het is duidelijk dat tijdens het communistisch regime in Rusland business een eerder negatieve connotatie had omdat verschijnselen die te maken hadden met business met achterdocht werden behandeld. Vanaf 2002 begon de betekenis te veranderen.

1.5 Redenen voor het gebruik van leenwoorden
Mensen lenen woorden om verschillende redenen. Als ze iets tegenkomen wat ze niet kennen geven ze hier een nieuw woord aan, of als een andere taal hier wel een woord voor heeft, lenen ze dit woord. Ook oorlogen, invasies, industriële en technologische veranderingen spelen een rol in het aannemen van leenwoorden. Er worden steeds nieuwe uitvindingen gedaan die een nieuwe benaming moeten krijgen en soms is het makkelijker om dan een leenwoord over te nemen in plaats van zelf een woord te verzinnen. Mensen willen ook hun cultuur laten zien aan de rest van de wereld en deze cultuuroverdracht is een belangrijke reden voor leenwoorden. Onderwijs, leeftijd, geslacht, achtergrond, beroep en de persoonlijke identiteit kunnen woorden en grammatica van mensen beïnvloeden. Soms is de reden om woorden te lenen gelinkt aan locaties.
Mensen praten met verschillende accenten in verschillende dialecten en talen. Deze dialecten kunnen elkaar ook beïnvloeden en kunnen elkaar ook nieuwe woorden leren. Ook gebruiken we verschillende registers terwijl we praten. We gebruiken niet dezelfde woorden bij vrienden als tijdens een vergadering. De identiteit van mensen wordt ook beïnvloed door leenwoorden. Het gebruik van onbekende woorden of leenwoorden geeft de mens de kans om zich te onderscheiden van de rest, de kans om uniek te zijn. Code-switching

wilt zeggen het gebruik van verschillende

talen op hetzelfde moment. We zouden hier kunnen spreken van leenwoorden in een zeer brede betekenis van het woord. Veel mensen doen dit omdat ze het modieus vinden (Uzdalevic, 2009).

16
Lieze Hardy

Bachelorproef

Hoofdstuk 2: de geschiedenis van de leenwoorden “The history of the country had a great influence upon the history of the language.” (Intercultural communication of Russian and English languages, 2011, p.
18)
Zoals al eerder vermeld werd kan een taal, in dit geval de Russische taal, verrijkt worden

met

leenwoorden.

Het

tot

stand

komen

van

de

woordenschat van een taal is een eindeloos proces. In verschillende jaren kunnen er woorden bijkomen en ook weer woorden weggaan. Elke woordenschat van elke taal zal bestaan uit eigen woorden en uit een aantal leenwoorden afhankelijk van bijvoorbeeld taalcontact.
Uzdalevic (2009) spreekt van twee woordklassen: de oorspronkelijke woordenschat van het Russisch en de vreemde woordenschat, woorden geleend uit andere talen door het Russisch. Deze twee klassen hebben geen duidelijke scheidingslijn en lopen over in elkaar.
De vreemde woordenschat kan ook worden verdeeld in twee groepen. Aan de ene kant zijn er de oude leenwoorden die door de jaren heen werden geactualiseerd naarmate er veranderingen waren binnen de politiek en economie van Rusland. Aan de andere kant zijn er de nieuwe leenwoorden die dateren uit de jaren ’90. Deze overvloedige leenwoorden zijn vooral terug te vinden binnen de domeinen van politiek, economie en cultuur, zoals президент

(president),

спонсор

(sponsor)

en

бестселлеры

(bestseller). Natuurlijk worden er ook dagelijks nieuwe Russische woorden gevormd om deze leenwoorden te vervangen. Op deze manier wordt de amerikanisering of verwestering van de Russische taal beperkt.

17
Lieze Hardy

Bachelorproef

2.1 De geschiedenis van de oorspronkelijke Russische woordenschat De oorspronkelijke Russische taal kent zijn oorsprong in het IndoEuropees, Slavisch en Oost-Slavisch en natuurlijk het Russisch. De IndoEuropese taal is de oudste taal op deze wereld en bevat dus woorden die in veel talen hetzelfde zijn gebleven, bijvoorbeeld мать (mother – moeder). De Russen maakten deel uit van de Slavische volkeren, samen met Oekraïners, Polen, Bulgaren en vele andere. Deze Slavische volkeren hadden een grote invloed op elkaar in de 7e eeuw omdat deze volkeren op
Oost en centraal-Europees land en ook op het Balkan territorium woonden. De Russen en de andere Slavische volkeren deelden hetzelfde geografische domein

en

waren

buurlanden

die

vaak

met

elkaar

communiceerden. Er kan worden gezegd dat dit een eerste vorm van taalcontact was. Maar over taalcontact wordt later meer verteld. OostSlavisch, ook Oer-Russisch genoemd, dateert van de 8e eeuw. In deze eeuw vormden verschillende stammen samen een staat en door deze natievorming en communicatie werden woorden uitgewisseld.
Hieruit kunnen we dus concluderen dat de eigenlijke Russische taal werd gevormd door ten eerste verschillende stammen die samen een staat vormden, tot ze in de 17e eeuw samen één grote natie werden met een eigen Russische woordenschat en ten tweede door taalcontact tussen verschillende buurlanden en naties.

2.2 de geschiedenis van de vreemde woordenschat
Naast de originele woordenschat worden ook leenwoorden toegevoegd om de taal te verrijken. Al van in de oudheid hadden de Russen contact met andere staten. Dit contact vond plaats binnen verschillende domeinen, van cultureel en handels domein naar militair of politiek domein.
Volgens Proshina en Ettkin (2005) dateren de eerste Engelse leenwoorden in de Russische taal van de 16e eeuw. Britse schepen kwamen voor het eerst aan in Rusland en begonnen de allereerste ruilhandel met elkaar.
18
Lieze Hardy

Bachelorproef

Voor Rusland was dit de manier om de economie met Europa te versterken. Het zijn ook deze Engelse kooplieden die de eerste Engelse leenwoorden met zich meebrachten: мастер (master), лорд (lord). Veel
Engelsen kwamen naar Rusland om er te werken, trouwden er en uiteindelijk werden Engelse en Russische teksten ook vertaald.
In de 17e eeuw verwaterde het contact tussen de twee landen maar Peter de Grote bracht hier terug verandering in. Zijn interesse in scheepsvaart en de Engelse taal zorgde ervoor dat Rusland begon te verwesteren.
Nicholls (2004) vertelt hoe Peter de Grote experten van Groot Brittannië en Nederland meenam naar Rusland. Dit had als onmiddellijk gevolg dat het Russisch nieuwe woorden toevoegde aan zijn woordenschat.
In de 18e eeuw studeerden steeds meer Russische intellectuelen de
Engelse taal. Catherina de Grote was zeer geïnteresseerd in Engelse cultuur en startte een ‘translation society’. Veel Engelse boeken werden vertaald naar het Russisch en Engelse toneelstukken werden opgevoerd in
Rusland. Deze eeuw stond ook in het teken van de eerste officiële
Russisch-Amerikaanse contacten. John Quincy Adams werd de eerste ambassadeur voor de Verenigde Staten in Rusland en de president van de
Russische academie van Wetenschappen ontmoette Benjamin Franklin.
In de 19e eeuw begon het Frans steeds minder aantrekkelijk te worden, meer en meer Russen leerden Engels. Het einde van deze eeuw was ook het einde van de positieve invloed van Engelse woorden. Al was op dat moment het Engels een prestigieuze taal dankzij de industriële revoluties in de Angelsaksische wereld. De Russische bevolking greep terug naar de
Russische literatuur en de Russische woorden.
In de jaren 30 werden er weer meer leenwoorden opgenomen vanwege de rol die Groot Brittannië speelde op wereldvlak. Samen met Amerika waren zij de leiders op gebied van industrialisatie en technologie en dit mondde uit in een toename van leenwoorden. Ook deze positieve ingesteldheid duurde niet lang.
De tweede wereldoorlog en de Koude oorlog zorgden ervoor dat Rusland zich keerden tegen alles wat buitenlands was. Toch bleven er leenwoorden
19
Lieze Hardy

Bachelorproef

binnenstromen. Groot Brittannië en voornamelijk Amerika bleven groeien op het gebied van industrie, technologie, economie en media. Het is uiteindelijk de uitvinding van het internet dat ervoor heeft gezorgd dat
Engels de wereldtaal werd. Globalisatie heeft ervoor gezorgd dat Engels in elk land wel aanwezig is en dat alle talen uit het Engels woorden lenen.
De val van de Sovjet-Unie en het IJzeren gordijn, met andere woorden de val van het communisme, in 1989 zorgden, volgens Nicholls (2004), voor een sterke toevoeging van Engelse woorden, vooral op vlak van computer zoals дисплей, интерфейс (display, interface) en handel, bijvoorbeeld менеджер, дилер (manager, dealer). Melnyk (2010) voegt hier nog aan toe dat door de val van de Sovjet-Unie, Rusland toegang kreeg tot
Amerikaanse kranten, boeken, films en dat Engels op school werd aangeleerd. Zij konden eindelijk communiceren met het Westen (The impact of English loanwords on Russian language, z.j.). Ook werden
Rusland en de andere ex-Sovjetlanden deel van de wereldeconomie. We kunnen zeggen dat in de jaren ’90 van de 20e eeuw leenwoorden pas echt onderdeel werden van de Russische taal (Styblo, 2007).
De evolutie van dit geleidelijke binnendringen van Engelse leenwoorden resumeren en schematiseren Proshina en Ettkin (2005) uiteindelijk als volgt: 1. 1553–1649: Arrival of British traders in Russia. Initiation of oral language contacts.
Variations of loan forms.
2. 1650–95: Deterioration of relations and weakening of contacts.
3. 1696–1725: Peter the Great’s epoch. Growth of contacts.
Beginning of written speech contacts.
Trend for transliterating loans in Russian.
4. 1750s–1850s: Intensification of English-Russian contacts that are primarily of written form.
Belles-lettres translations.
Development of oral and writtenbilingualism in Russia.
20
Lieze Hardy

Bachelorproef

5. 1850s–1920s: Weakening of contacts due to revolutionary movements, Russian proletariat revolution and British and American intervention in Russia.
6. Late 1920s–1945: Soviet industrialization, World War II alliance.
Revival of contacts.
Technical loans. Introduction of English in school curricula.
7. Late 1945–early 1960s: Beginning of Cold War, ideological struggle. Decrease of contacts.
Politicized Russian English cliche´s.
8.

Mid-1960s–1980s:

Developing

ideological

Russian

English

phraseology. Intensifying English–Russian bilingualism in Russia.
Language contacts are mostly of written form.
9. 1990s–present: English language boom. Flow of loans, especially in information technology, advertising, mass media. Loans are also spread by professionals (computers, business, sports).
Oral and written forms of language contacts.
(Proshina & Ettkin, 2005, pp. 443-444)

2.3 De geschiedenis van de culturele interactie
De Russische cultuur onderging veel veranderingen naarmate het contact met andere landen versterkte of verzwakte. Deze contacten hadden een invloed op de Russische cultuur en taal. Dit was het geval onder andere tijdens Peter de Grote want onder zijn bewind werden er veel leenwoorden toegevoegd op het domein van de scheepsvaart en kwamen de Russische cultuur en de Engelse cultuur steeds meer in contact met elkaar.
De culturele interactie kunnen we verdelen in verschillende fases. Als er sprake is van ‘lenen’ komt het vaak voor dat de buitenlandse teksten en woorden mooier en gesofisticeerder overkomen dan de teksten en woorden in de brontaal. Diegene die woorden of teksten lenen gaan de buitenlandse woorden overnemen en zelf gebruiken. De volgende fase is dat de overgenomen woorden worden aangepast aan hun taal waarin de leenwoorden zijn opgenomen omdat deze leenwoorden niet langer
21
Lieze Hardy

Bachelorproef

beschouwd worden als perfect, diegene die lenen grijpen terug naar hun eigen woordenschat. Aan de andere kant kan het zijn dat de overgenomen woorden zoveel gebruikt worden dat ze niet meer gezien worden als leenwoorden en dus worden opgenomen in de officiële woordenschat die op zijn beurt weer kan dienen als leenwoordenschat (Rivlina, 2005).
De recente Engels-Russische interactie heeft twee succesvolle periodes gekend. De eerste periode werd gekenmerkt door chaos. Rusland probeerde de
Engelse gemeenschap in te halen en dit resulteerde in overvloedig lenen van Engelse woorden. Door de grote Russische interesse in wetenschap en het verlangen naar vernieuwing werd de toevoeging van leenwoorden gestabiliseerd, werden er niet langer onnodig woorden geleend en zo kwam er een einde aan de chaotische eerste periode.
De tweede periode of ook wel de aanpassingsperiode genoemd, is de periode die op dit moment aan de gang is. De leenwoorden die tijdens de chaotische eerste periode werden opgenomen, werden in de tweede periode ofwel

terug

verwijderd

ofwel

vervangen

door

Russische

neologismen, bijvoorbeeld het woord media werd vervangen door СМИ
(средства массовой информации). Zoals hierboven al werd besproken werden er veel onnodige leenwoorden geleend en daarna ofwel verwijderd ofwel vervangen door Russische neologisme. In deze aanpassingsperiode worden de Russische woorden aangepast of worden er Russische neologismen gevormd

zodat

ze

de

Engelse

leenwoorden

kunnen

verwijderen, bijvoorbeeld het Engelse leenwoord challenge werd in het
Russisch vertaald door проблема (probleem). Een eerder negatieve connotatie voor een niet altijd negatief woord. In deze periode zoeken ze een oplossing om ervoor te zorgen dat het Engelse leenwoord challenge niet wordt opgenomen in de Russische taal. De oplossing is een nieuw
Russisch woord zoeken, вызов, om het Engelse leenwoord challenge te verwijderen. De reden waarom проблема (probleem) geen goede vertaling was voor
22
Lieze Hardy

Bachelorproef

het woord challenge heeft vooral te maken met de Russische cultuur, waarden en normen. Tijdens het communistische regime was проблема
(probleem) een goede vertaling maar in deze aanpassingsperiode, na het communistische regime, wordt aanpassingen gedaan die de Russische cultuur, waarden en normen ook moeten aanpassen aan de huidige
Westerse maatschappij (Rivlina, 2005).

23
Lieze Hardy

Bachelorproef

Hoofdstuk 3: op welke domeinen hebben leenwoorden invloed?
Engelse leenwoorden komen op zo goed als elk gebied voor: economie en management, sociale

zaken,

wetenschappelijke

en

technologische

vooruitgang, onderwijs, recht en internationale en nationale relaties
(Chachibaia & Colenso, 2005).

3.1 Bekende domeinen voor 2000
Lychyk (z.j.) deed een onderzoek naar de domeinen waar leenwoorden in voorkomen. Het domein met de meeste leenwoorden, bleek dat van de wetenschap, technologie en industrie te zijn. Zij waren goed voor ongeveer 27.3% van alle leenwoorden. Dit domein bevat woorden zoals обратная связь
(feedback)

en

wetenschappelijke

скрининг

(screening).

ontdekkingen

horen

in

Ook deze leenwoorden groep. van

Bijvoorbeeld

лендровер (landrover), ро-ро (roll on roll off ship) en спандекс
(Spandex).
Lychyk’s onderzoek dateert van 1970 en toen was er al sprake van een groot aantal leenwoorden uit het domein van de computer en dit aantal zou nog uitbreiden.
Op de tweede plaats komt het domein van de sociale wetenschappen, met name politiek en samenleving, goed voor een 21.7%. Woorden als пресссекретарь,

учреждения,

патернализм,

пинг-понг

дипломат

zijn

voorbeelden van politieke termen en begrippen. Ган (gang), клан (klan), скваттер (squatter), стрикер (streaker) zijn woorden die thuishoren binnen het domein samenleving.
Het derde domein met de meeste leenwoorden, is het domein van kunst, cultuur en entertainment (muziek). Dit is ongeveer 11.6% van de leenwoorden. Hierin zijn er woorden zoals блюз (blues), боди-арт
(bodyart), китч (kitsch), ретро (retro) en суперзвезда (superstar).
Het domein economie is goed voor 7.6% van de leenwoorden.
24
Lieze Hardy

Bachelorproef

Bijvoorbeeld менеджер (manager), брокер (broker).
6.6% is voor het domein sport met termen als бобслей (bobslee), Буллит
(bullit).
Ook woorden die typisch zijn in de Engelse taal zitten in dit lijstje. Ze zijn goed voor 6.1%.
Onder de overblijvende 5% zijn er ook nog andere domeinen, zoals mode
(блейзер - blazer), eten en drinken (Пепси-кола – pepsi cola), leger
(коммандос - commando), kaartspelen en gokken (бинго - bingo), psychologie (интроверт - introvert), diversen (паб - pub).
Deze percenten worden bevestigd door andere onderzoeken die gedaan werden rond 1990. We kunnen concluderen dat de invloed van het Engels binnen sommigen domeinen even groot is gebleven. Natuurlijk zijn er domeinen die nu meer leenwoorden bevatten. Het internet is pas in de jaren 1990 beginnen bloeien. Vandaag de dag zullen de meeste leenwoorden in dit domein voorkomen. Ook zijn er domeinen die nu minder leenwoorden bevatten. Bijvoorbeeld sport. Sport was vroeger één van de rijkste domeinen van leenwoorden maar zoals we zullen zien hebben de Russen hier equivalenten voor gezocht en komen deze leenwoorden nu niet meer zo veel voor.
We kunnen dus concluderen dat in 1970 de leenwoorden al voor een groot deel uit Engelse leenwoorden bestonden. In deze jaren werden er steeds meer leenwoorden toegevoegd aan de woordenschat vanwege het contact tussen Rusland en West-Europa. Steeds meer Russen konden ook Engels spreken en lezen, hierdoor was het makkelijker om leenwoorden te gebruiken in de Russische media. Lychyk (z.j.) denkt ook dat de contacten tussen de Russen en de Engelssprekende landen nog zullen uitbreiden in
1980 en later waardoor er meer leenwoorden zullen geproduceerd worden. 25
Lieze Hardy

Bachelorproef

3.2 Bekende domeinen na 2000
Ongeveer 40 jaar later maakten Chachibaia en Colenso (2005) een lijstje met de meest voorkomende domeinen die leenwoorden bevatten.
1. Sociaal en politiek leven: оппозиция (opposition - oppositie)
2. Financiën, economie en handel: бизнесмен (businessman - zakenman)
3. Informatie en communicatie technologie: компьютер (computer)
4. Onderwijs, cultuur en kunst: колледж (college)
5. Reis en toerisme: шоп-тур (shopping trip)
6. Eten en drinken: сандвич (sandwich)
7. Kleding en fashion: топ-модель (topmodel)
8. Sport: плей-офф (play-off)
9. Pop muziek en entertainment: диджей (DJ)
10. Standaardvormen van communicatie: бей бей (bye bye)
Al deze leenwoorden kan je tegenkomen in de media, met name in kranten, op de radio en op televisie. Er is een kleine verandering te zien in vergelijking met het onderzoek van Lychyk (z.j.). Lychyk top 4 was: wetenschap, politiek, cultuur, economie. 40 jaar later is deze top 4 veranderd naar: politiek, economie, wetenschap, cultuur. Er is sprake van een volgordeverandering.

3.3 Het domein: reclame
Volgens Ustinova (2005) zouden we hier nog een 11e domein aan moeten toevoegen. Het domein van de reclame. Reclame zou ongeveer voor 70% uit Engelse elementen bestaan en 90% van alle reclamespots zouden tweetalige reclamespots zijn. Engels kan voorkomen in de productnaam, bedrijfsnaam of logo en slogans. Het gebruik van Engels in reclamespots zou voor meer populariteit zorgen omdat het gebruik van Engels wordt aanzien als een teken van verwestering, modernisering, vernieuwing en prestige. Om dit te bewijzen werd er een onderzoek gedaan naar de redenen voor
26
Lieze Hardy

Bachelorproef

het gebruik van Engels in reclame. Met dit onderzoek kon men aantonen dat Engels inderdaad werd verkozen omdat het populairder was en meer prestige had. Ook was Engels begrijpelijker en makkelijker om te onthouden (the impact of English loanwords on Russian language, z.j.).
Ustinova deed samen met Bhatia (2005) ook een onderzoek naar het gebruik van Engels in reclamespots op TV. Vaak worden reclamespots beïnvloed door het Engels in combinatie met een andere taal. Er zijn veel reclamespots is Rusland die Russisch combineren met Engels. Russisch omdat het begrijpelijk is voor de Russische bevolking en Engels om meer publiek te trekken omdat het populair is. Het gebruik van het Engels in reclamespots heeft veel redenen. Engels is de taal van vernieuwing en draagt veel prestige en moderniteit met zich mee.
“Integration of two or more linguistic systems, when advertisers use the
‘think and act both global and local at the same time approach”
(Ustinova & Bhatia, 2005, p. 495).
Zoals hierboven al vermeld is, wordt er vooral Engels gebruikt in het label, logo en bedrijfsnaam en zou ongeveer 75% van alle reclamespots Engels of een soort mix van Engels en Russisch bevatten.

3.4 Het domein: sport
Naar aanleiding van het 8e domein, de sport, beweert Opgrand (z.j.) dat
Engels de grootste invloed had op het domein van de sport. Sport heeft een zeer belangrijke rol in Rusland, net zoals in heel veel andere landen.
Als een land succes heeft in de sport, kennen ze ook een cultuurboost. Het
Engels wordt gebruikt om sporttermen die nog niet alom bekend zijn in
Rusland, een plaats te geven. Uiteindelijk werden deze leenwoorden vervangen door Russische termen toen er Russische equivalenten werden gevormd maar vandaag de dag zijn er nog steeds leenwoorden in de sportterminologie. Vooral de sporten: tennis, voetbal en boksen, leenden veel woorden van het Engels.
Reeds in 1959 merkte Benson op dat er na de eerste wereldoorlog er
27
Lieze Hardy

Bachelorproef

vooral Engelse leenwoorden waren binnen het domein van de sport, zoals voetbal, tennis en boksen. Deze leenwoorden werden later dan weer vervangen door Russische equivalenten maar toch bleven leenwoorden populairder dan hun Russische tegenhanger en werden opgenomen in de
Russische woordenschat als volwaardige woorden.

3.5 Het domein: economie
Binnen het tweede domein, het domein van de economie bevindt zich ook het subdomein, de markteconomie. Sinds de val van de Sovjet-Unie is ook de markteconomie opgekomen. Vanaf toen zijn Engelse woorden in een snel tempo de Russische taal binnengedrongen. Via verschillende media is het Engels zich beginnen verspreiden in het Russisch. Media samen met het internet

kan

snel

verschillende

economische

en

politieke

ontwikkelingen aan het daglicht brengen. De ontwikkelingen waarover we het hebben zijn ontwikkelingen afkomstig van het buitenland zoals de
Verenigde Staten. Met als gevolg toevoeging van leenwoorden om de concepten die nog geen Russische equivalent hebben onmiddellijk te benoemen, maar dan met een Engelse term (Witalisz, 2006).

3.6 Belangrijkste domein van leenwoorden
Rusland stond altijd al open voor leenwoorden omdat deze moderne samenleving open stond voor internationale contacten. Deze openheid kwam tot een hoogtepunt na de val van het communisme waarbij hun levensstijl drastisch veranderde. Rusland begon te verwesteren en deze verwestering kende duidelijk twee pieken waarin de toevoeging van leenwoorden het hoogst was.
De eerste piek was in de jaren ’60. Ondanks de koude oorlog werden er toch veel leenwoorden opgenomen. Dit gebeurde hoogstwaarschijnlijk omdat de technologie eindelijk begon open te bloeien en nieuwe dingen werden uitgevonden.
De tweede piek was in de jaren ’90. Na de val van het communisme werd
28
Lieze Hardy

Bachelorproef

de communicatie tussen Rusland en de rest van de wereld vergemakkelijkt door de opkomst van de computertechnologie. Censuur was niet langer nodig waardoor de pers en media konden uitbreiden
(Uzdalevic, 2009).
Het domein waarbinnen de meeste leenwoorden worden aangetroffen, is het domein van de technologie. Omdat alle landen gebruik willen maken van dezelfde technische snufjes en technologische vooruitgang, worden er veel leenwoorden gebruikt. Het gebruik van leenwoorden in dit gebied maakt het makkelijker om hierover te communiceren en geeft een soort internationaal kantje aan dit domein.

29
Lieze Hardy

Bachelorproef

Hoofdstuk 4: wat zijn de oorzaken van en functies voor het gebruik van leenwoorden?
“ Borrowing takes place because a word is needed to give a name to an unfamiliar thing, action or phenomenon.” (Uzdalevic, 2009, p.8)
De radicale veranderingen in het Russische leven tijdens de 20 e eeuw, de invloed van het Westen en

nieuwe instituten, gewoontes en concepten

hebben uiteindelijk geleid tot een toevloed van neologismen, vooral
Engelse neologismen in de Russische taal en dit allemaal omdat Engels wereldwijd wordt gesproken en wordt gebruikt (Chachibaia & Colenso,
2005).

4.1 De uitbreidingsfase van het Engels in Rusland
Volgens Ustinova (2005) is sinds de 21e eeuw Engels bekend over de hele wereld en wordt het overal ter wereld gebruikt. In Rusland wordt het gebruikt om de bevolking, vooral studenten, aan te zetten deel te nemen aan de internationalisering van hun land. Engels in Rusland zit nog in de uitbreidingsfase, de taal heeft geen officiële status en wordt niet gebruikt bij communicatie tussen de Russische bevolking. Het is een vreemde taal die belangrijk is voor de internationale markt, toerisme, uitwisselingsprojecten en voor de wetenschap. Vooral in de domeinen van handel, cultuur, media en reclame wordt er heel veel Engels gebruikt. Het
Engels geeft de mogelijkheid om verschillende nationaliteiten met elkaar te laten communiceren. Hoewel Engels het Russisch al jaren beïnvloedt, is dit pas echt overduidelijk geworden vanaf de jaren 90. Rusland zit dus nog maar in de uitbreidingsfase en dit omwille van drie redenen:
- Ten eerste is een van de oorzaken de val van de Sovjet-Unie. Rusland is het centrum van het Oosten, terwijl Groot Brittannië en Amerika het centrum zijn van het Westen. Russisch is dus in het Oosten net zoals
Engels is in het Westen, een intercultureel communicatiemiddel. In de voormalige Oostbloklanden die tot de Sovjet-Unie behoorden werd
30
Lieze Hardy

Bachelorproef

Russisch gesproken. Russisch werd zelfs één van de zes officiële talen van de verenigde naties na de tweede wereldoorlog. Zolang Rusland handel kon drijven met het Oosten, bleef het Russisch deze status behouden maar na de val van de Berlijnse muur en dus ook van de Sovjet-Unie werd het Engels natuurlijk sterker en werd het steeds meer en meer gebruikt door oude Sovjet-Unie leden en uiteindelijk verloor het Russisch zijn status. In Rusland zelf blijft Russisch de moedertaal en spreekt 95% van bevolkingsgroepen. Omdat het Engels steeds meer gebruikt werd, heeft
Rusland Engelse leenwoorden opgenomen in zijn taal.
- Ten tweede hebben Groot Brittannië en Rusland niet uitermate veel contact gehad tijdens de Sovjet periode. Pas na de val van het IJzeren
Gordijn is er meer contact ontstaan. Toch blijft Engels in Rusland enkel een taal om verschillende nationaliteiten te laten communiceren want de
Russische economie en ontwikkelingen liggen nog steeds ver achter op het
Westen.
- Ten derde heeft ook het Frans te maken met het feit dat Engels pas redelijk laat zijn intrede deed in het Russisch. Dit omdat Frans veel populairder was in Rusland. Pas sinds het jaar 2000 is Engels populairder dan Frans.
- Ten slotte nog een vermelding van een vierde reden. Het feit dat Engels en Russisch een ander alfabet hebben, kan er ook voor hebben gezorgd dat Engels niet zo snel het Russisch is beginnen beïnvloeden.

4.2 Waarom Engels?
Volgens Witalisz (2006) zijn er enkele redenen waarom Engels als leentaal zo populair is.
- Ten eerste een goede kennis van het Engels is nodig en kan verder worden uitgebreid. Vooral jonge mensen, journalisten en specialisten zijn hier steeds meer en meer in geïnteresseerd.
- Ten tweede leven we in een wereld waar we vlot en gemakkelijk toegang krijgen tot elektronische technologie, die natuurlijk vooral bestaat uit
Engels.
31
Lieze Hardy

Bachelorproef

- Ten derde is er het taalkundig snobisme. Dit wil zeggen dat mensen vreemde woorden gebruiken omdat zij vinden dat het een zekere prestige, een zekere moderniteit met zich meebrengt.
-

Ten

laatste

is

er

nog

de

massa

media

die

de

rol

van

verspreidingsapparatuur op zich heeft genomen. In het artikel The impact of English loanwords on Russian language (z.j.) linken ze verschillende redenen voor het gebruik van leenwoorden aan de verschillende domeinen waar leenwoorden in voorkomen. We hebben het dan over bijvoorbeeld de uitbreiding van internationale politiek relaties, de ontwikkeling van een wereldeconomie, de uitbreiding van handel en bedrijfsbanden, toerisme, gezamenlijke ondernemingen tussen verschillende landen en natuurlijk het internet.

4.3 Diepere oorzaken voor het gebruik van leenwoorden in de Russische taal
4.3.1 Taalcontact
Allereerst zullen we het taalcontact in theorie eens van dichterbij bekijken.
Daarna zullen we het toepassen op de Russische taal in samenwerking met de Engelse taal.
Algemeen taalcontact
Thomason (2001) en Styblo (2007) stellen dat taalcontact het gebruik van meer dan één taal op eenzelfde plaats en op hetzelfde moment is, bijvoorbeeld de Aleoeten leefden jaren geleden op het Bering eiland in
Rusland en zij spraken naast hun moedertaal ook Russisch. We kunnen dus concluderen

meerdertaligheid.

dat
Maar

taalcontact taalcontact leidt kan tot ook tweetaligvoorkomen

of

zelfs zonder communicatie van meer dan één taal op dezelfde plaats en op hetzelfde moment, bijvoorbeeld vandaag de dag beïnvloedt het Engels de hele wereld door middel van radio, televisie, films en muziek. Ook het internet biedt meer kansen aan het Engels om als wereldtaal door het leven te gaan. 32
Lieze Hardy

Bachelorproef

Taalcontact komt vooral voor bij buurlanden of bij landen waar de taal een gemeenschappelijke voorouder heeft. Frans en Italiaans zijn allebei
Romaanse talen en lijken bijgevolg heel erg op elkaar. Het taalcontact tussen buurlanden kan tot stand komen in de vorm van handel en hulp maar ook door slavernij, immigratie of zelfs door het veroveren van een land. Dit leidt op zijn beurt dan tot woordenschat uitbreiding in de vorm van leenwoorden. Taalcontact komt overal ter wereld voor en is zo oud als de wereld is. Volgens Styblo (2007) komt het ook voor dat één taal beïnvloed wordt door verschillende andere talen, zoals het Russisch dat beïnvloed werd door Frans, Duits en Engels.
Taalcontact kan leiden tot drie veranderingen. Allereerst zullen talen die in contact komen met elkaar, elkaar beïnvloeden op het gebied van woordenschat. De meest voorkomende beïnvloeding zijn de leenwoorden die worden toegevoegd.

Ook kan het contact leiden tot extreme

veranderingen. Bijvoorbeeld talen die dialecten aanmaken waarin beide talen verwerkt

zijn.

Dit

wordt

dan

eigenlijk

een

subtaal

waar

woordenschat volledig vermengd is en waar zelfs de taalstructuren vermengd zijn. Eén taal zal altijd sterker zijn en dus altijd meer naar voren komen dan de andere. Als laatste en meest extreme vorm van taalcontact is er de ‘taal dood’. Hierbij is het contact zo sterk dat uiteindelijke één taal uitsterft en de andere taal het overneemt. Dit komt vooral voor bij veroveringen van landen. De veroveraar zal de lokale bevolking uitmoorden of dwingen zich aan te passen aan hun normen en hun taal. Hij zal zijn eigen cultuur primair stellen. Uiteindelijk leidt dit tot volledig aanpassing waarbij er maar enkele aspecten van de eigenlijke moedertaal taal overblijven. Dit is soms te zien in woordenschat
(Thomason, 2001).

33
Lieze Hardy

Bachelorproef

2

Taalcontact

tussen

Rusland

en

Groot

Brittannië/Amerika

Volgens het artikel The impact of Engels loanwords on Russian language
(z.j.) is de Russische taal altijd verrijkt geweest door vreemde woorden omdat ze onder andere politieke en wetenschappelijke banden had met andere landen.
Het contact tussen Rusland, Groot Brittannië en Amerika was op zijn best in het tweede deel van de 20e eeuw. Meer bepaald in de jaren ’80 en ’90 volgens het artikel The impact of Engels loanwords on Russian language
(z.j.). Dit goede contact kwam tot stand vlak na de tweede wereldoorlog toen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie werden uitgeroepen tot twee super machten. Dit wordt ook de wel de bipolaire wereld genoemd met de dominantie van Amerika en Rusland. Als gevolg nam het Engels enkele
Russische woorden over in de Engelse woordenschat zoals sputnik, cosmonaut, glasnost en perestrojka. Ook Rusland nam Engelse woorden op, veel meer dan het Engels deed (Lychyk, z.j.).
4.3.2 Globalisatie
“Globalization is the intractable fate of the world, an irreversible process.”
(Bauman, 1998 uit Chachibaia & Colenso, 2005)
Eerst moeten we ons de vraag stellen: wat is globalisatie?
Globalisatie is een proces dat op gang wordt getrokken door de economie, door de modernisatie van de wereld en dit proces ging van start vele jaren geleden. Het Westen begon vanaf de jaren 1960 extreem uit te breiden op gebied van

economie.

Kolonisatie,

scheepsvaart,

wereldontdekking,

enzovoort zijn allemaal onderdelen die het globalisatieproces hebben gevormd tot wat het nu is. Al deze onderdelen hebben er ook voor gezorgd dat Engels verspreid werd. Amerika is de bakermat voor alles wat met economie te maken heeft. Zij staan aan de wereldtop. Vanwege de politieke, militaire en economische sterkte van Amerika is Engels dan ook uitgegroeid tot een wereldtaal, tot de enige echte wereldtaal. Amerika
2

De volledige geschiedenis van het taalcontact wordt besproken in hoofdstuk 2.2

34
Lieze Hardy

Bachelorproef

staat voor internationaliteit en daardoor worden dus ook de Amerikaanse cultuur en de taal mee verspreid. Amerika nam de leiding in de economie tijdens de tweede wereldoorlog. Door zo lang mogelijk neutraliteit te bewaren konden zij handel drijven met Europese landen in nood en groeiden zo uit tot een wereldmacht. Op technologisch vlak staan zij ook aan de top. Het moderne leven kan niet meer zonder technologie, technologie afkomstig uit Amerika en dit brengt dan op zijn beurt ook weer het Engels met zich mee, bijvoorbeeld 80% van het internet bestaat uit Engels.
Engels wordt gebruikt om internationale contacten te onderhouden. De taal wordt in meer dan 60 landen gesproken. In boeken, kranten, luchtvaart, business,

wetenschap,

technologie,

geneeskunde,

sport,

muziek en reclame, overal komt Engels in voor.
De Engelse taal heeft zelf ook veel leenwoorden opgenomen. Volgens
Does (2012) zijn de laatste Russische leenwoorden perestrojka en glasnost en zij dateren uit de regeerperiode van Gorbatsjov (1985 –1991).
Maar het opnemen van Engelse leenwoorden in vreemde talen gebeurt vaker en uitgebreider.
Op de vraag: hoe is deze Engelse globalisatie eigenlijk in Rusland terecht gekomen, moeten we ongeveer 20 jaar terug gaan. Naar het moment dat de Sovjet-Unie en het IJzeren Gordijn uiteenvielen, het einde van het communisme. Vanaf dat moment kon de buitenlandse invloed eindelijk binnendringen in het land en dit gebeurde natuurlijk via economie en het meest via de media.
Taalcontact kan verschillende talen verenigen met verschillende culturen en uiteindelijk zal dit leiden tot invloed op elkaar. De grootste oorzaak voor het gebruik van

Engelse leenwoorden is de globalisatie van de

Engelse taal. Dit heeft op zijn beurt geleid tot leenwoorden.
Aan het eind van de 20e eeuw heeft Rusland enkele revolutionaire veranderingen ondergaan op gebied van sociaal, cultureel, economisch en politiek leven. Het gebruik van Engels heeft ervoor gezorgd dat Rusland
35
Lieze Hardy

Bachelorproef

werd aanvaard in de wereldgemeenschap. Engels in Rusland komt vooral voor in de media en is nodig voor de communicatie met de rest van de wereld (Rivlina, 2005).
4.3.3 Consumptiemaatschappij van de 21e eeuw
De cultuur van de 21e eeuw draait rond de consumptiemaatschappij. Deze maatschappij waar we nu in leven vindt inspiratie bij het Amerikaanse leven. The American Dream. Het draait allemaal om een succesvol leven te leiden, een carrière maken. Het feit dat Amerika zo een commercieel succes kent, dat het een wereldmacht is en dat het aan de top staat op het gebied van media en technologie heeft allemaal meegespeeld om
Amerika zo invloedrijk te maken op andere landen. Waarom worden andere landen beïnvloed? Landen waarvan de politiek en economie niet internationaal bekend zijn, zoeken toenadering tot het succes van andere landen hun politiek en economie. Zij ‘imiteren’ andere landen, in dit geval
Amerika.
Deze amerikanisering van de wereld, de veralgemening en verspreiding van de Westerse cultuur mag dan wel invloed hebben op verschillende domeinen in de wetenschap, politiek en economie. Het heeft zeker en vast ook een invloed op de taal. Deze amerikanisering heeft twee nadelen. Het kan ten eerste de nationale cultuur van andere landen schaden en ervoor zorgen dat er binnenkort enkel nog een wereldcultuur bestaat waarin iedereen hetzelfde is. Daarnaast kan het ook kleine talen schaden.
Politieke, economische en wetenschappelijke veranderingen in Centraal en
Oost-Europa hebben voor een ‘nieuwe taal’ gezorgd. Deze ‘nieuwe taal’ bestaat uit de moedertaal in combinatie met Engelse leenwoorden om allerlei wetenschappelijke,

politieke

en

economische

concepten

te

benoemen. De reden waarom talen de laatste 15 jaar zo snel veranderen heeft te maken met de moderne massa media. Ze bereiken elke dag miljarden mensen via televisie en radio (Witalisz, 2006).

36
Lieze Hardy

Bachelorproef

4.4 Functies van het gebruik van Engelse leenwoorden
4.4.1 Functies van de internationalisering van de Engels taal Volgens Ustinova (2005) kunnen we, wat betreft de internationalisering van de Engelse taal, drie functies onderscheiden:
- De eerste functie draait rond het gebruik van het Engels in het onderwijs, de handel, de wetenschap en de politiek. Engels is hier nodig om de

interculturele

communicatie

te

bevorderen,

om

nieuwe

technologieën over te nemen en om onderzoek internationaal voor te kunnen stellen.
- De tweede functie draait om de communicatie tussen verschillende nationaliteiten, die het Engels als voertaal kiezen.
- Als laatste functie en meest toepasselijke functie voor dit werk is dat
Engelse woorden uiteindelijk kunnen opgenomen worden als leenwoorden.
Deze woorden vinden hun weg in de Russische taal door middel van de media. Het gebruik van Engelse leenwoorden is sinds de ’90 niet meer weg te denken. Zeker binnen de domeinen van technologie, politiek en handel is dit het geval, want zij brengen steeds nieuwe concepten naar voren die een nieuwe benaming moeten krijgen en omdat het Russisch niet altijd een juist equivalent heeft, worden woorden vaak geleend. Een makkelijke en duidelijke oplossing want op deze manier wordt een bepaalde technologie die in elke taal dezelfde naam heeft, internationaal bekend en herkenbaar. Dit is bijvoorbeeld duidelijk merkbaar in de computer technologie. Woorden als browser, scanner, printer, windows worden allemaal geleend uit het Engels. Dit gebeurt ook voor de domeinen handel, industrie, politiek, film en nog veel meer.
4.4.2 Functies van de Engelse leenwoorden
Zoals in hoofdstuk 1.2 vermeld werd, zijn er acht soorten of vormen van leenwoorden volgens het artikel Intercultural communication of Russian and English languages (2011).
37
Lieze Hardy

Bachelorproef

Deze soorten of vormen van leenwoorden kunnen verschillende functies hebben: - Ten eerste kan een leenwoord namelijk een synoniem zijn voor een bestaand Russisch woord en naast elkaar gebruikt worden. Bijvoorbeeld: киллер – убийца (killer – moordenaar)
- Ook kan een leenwoord het Russische woord vervangen.
Bijvoorbeeld: секонд-хэнд – комиссионный

магазин

(secondhand

–

tweedehands)
- Als laatste kan een leenwoord worden gebruikt als er geen Russische tegenhanger is. Dit is vooral gebruikelijk bij nieuwe en onbekende realia, bij culturen en bij vooruitgang. Bijvoorbeeld: лэптоп (laptop)
Deze laatste functie is waarschijnlijk de belangrijkste functie en reden waarom wij leenwoorden gebruiken. We lenen dus woorden om typische buitenlandse realia te benoemen zoals Halloween of hamburger, of om nieuwe technologische uitvindingen te benoemen zoals computer of DVD.
Ook

is

het

makkelijk

om

voor

bepaalde

beroepen

of

bepaalde

professionele jargons een internationale woordenschat, in dit geval
Engels, te gebruiken. Dit vergemakkelijkt de communicatie. Aan de andere kant kunnen deze woorden ook gewoon gebruikt worden omdat ze populair zijn (Witalisz, 2006).
Volgens Chachibaia en Colenso (2005) zijn het niet altijd nieuwe concepten die een leenwoord met zich meebrengen. Vaak gaat het gewoon over de positieve en negatieve connotatie van een woord. In
Rusland gelooft men dat de buitenlandse technologie beter ontwikkeld is, dat de economie meer succesvol is. Kortom dat al wat van buitenlandse oorsprong is, beter is en daardoor zullen ze leenwoorden opnemen om positieve connotaties op te roepen. Dit gebeurt vooral bij reclame. Het enige nadeel is natuurlijk dat er van de Russische bevolking wordt verwacht dat ze Engels kennen, anders kunnen ze niet alles begrijpen.

38
Lieze Hardy

Bachelorproef

4.5 Redenen voor het gebruik van Engelse leenwoorden
Leenwoorden worden volgens Chachibaia & Colenso (2005) ook vaak gebruikt omdat het exotisch of modieus is. Vooral onder de Russische jeugd (Proshina & Ettkin, 2005) worden er veel Engelse leenwoorden gebruikt, ongeveer 20% van de volledige Russische jeugdtaal bestaat uit
Engelse woorden. Zij gebruiken graag Engelse woorden omdat het ‘cool’ of
‘trendy’ is. Het is ook deze jeugd die gewone Russische woorden een nieuwe betekenis geven. Bijvoorbeeld het Russische woord мыло betekent zeep maar de Russische jeugd gebruikt dit woordje als synoniem voor email. Waarom? Omdat het leuk klinkt. (Melnyk, 2010).
Ook

Styblo

(2007)

onderzocht

de

redenen

waarom

er

Engelse

leenwoorden in het Russisch bestaan. Meestal verschillen de leenwoorden van de Russische equivalenten genoeg om ze toch te gebruiken in de dagdagelijkse taal. De begrippen komen niet volledig met elkaar overeen zodat ze naast elkaar gebruikt worden. Indien we toch spreken van perfecte equivalenten zal de populairste van de twee worden opgenomen in de woordenschat. Engelse leenwoorden hebben vaak een meer specifieke betekenis. Ze worden vooral gebruikt binnen het domein van economie, handel en politiek, domeinen met een woordenschat die niet altijd even uitgebreid is in het Russisch. Het gebruik van leenwoorden komt hier zeer goed van pas. Dit is ook de reden waarom Engelse leenwoorden kunnen overleven in de Russische woordenschat. Deze woorden hebben vaak een specifieke betekenis die

het Russische

equivalent niet heeft.
Er zijn nog andere redenen waarom er Engelse leenwoorden worden gebruikt. Bijvoorbeeld de populariteit van sommige woorden. Als een bekend persoon vaak een vreemd woord gebruikt zal dit uiteindelijk gebruikt worden door steeds meer mensen. Zoals het woord consensus.
Dit woord werd gebruikt door Gorbatsjov en is nu alom bekend onder de
Russische bevolking. Ook kunnen Engelse leenwoorden dezelfde uitspraak hebben als een bestaand Russisch woord waardoor ze immens populair
39
Lieze Hardy

Bachelorproef

worden,

bijvoorbeeld

кликнуть

(to

click).

Historische

en

politieke

connotaties spelen ook een grote rol in de Russische taal. Na de SovjetUnie hebben veel leenwoorden die toen populair waren een negatieve connotatie gekregen.
De redenen die Rivlina (2005) opnoemt komen erg overeen met de redenen die te vinden zijn in het artikel intercultural communication of
Russian

and

English

languages

(2011).

Ook

voor

Rivlina

is

de

belangrijkste reden om leenwoorden te gebruiken: nieuwe concepten een naam geven. Andere redenen zijn: een enkelvoudig leenwoord in de plaats van een meervoudig bestaand woord zoals sniper in plaats van sharpshooter, leenwoorden met een meer specifieke betekenis dan het uitgebreide Russische woord zoals image (denkbeeld) in de plaats van образ (beeld). Synoniemen met een andere connotatie dan het bestaande woord zoals present in de plaats van подарок (cadeau).
Желева

(2009)

spreekt

over

tien

belangrijke

redenen

waarom

leenwoorden moeten gebruikt worden en waarom leenwoorden al gebruikt worden: 1. Het verhoogd de informatiestroom
2. Het ontstaan van het World Wide Web
3. Uitbreiding van nationale en internationale betrekkingen
4. Ontwikkeling van de wereldmarkt economie en informatietechnologie
5. Deelname aan wedstrijden, internationale festivals, modeshows, ed.
6. Uitbreiding van kennis van de Russen
7. Bevordering van het bedrijfsleven, de handel en culturele banden
8. Bloei van het internationaal toerisme
9. Tewerkstelling van professionals in het buitenland
10.Functioneren van Russisch-buitenlandse gemeenschappelijke ondernemingen in Rusland

40
Lieze Hardy

Bachelorproef

Hoofdstuk 5: wat is de attitude van de
Russische bevolking tegenover leenwoorden?
“Language can unify as well as divide peoples.” (Thomason, 2001, p. 48)
Zoals we hebben gezien bij de geschiedenis van de leenwoorden zijn door de eeuwen heen de attitudes van de Russische bevolking tegenover het gebruik van leenwoorden vaak veranderd (Proshina & Ettkin, 2005). Ten tijde van Peter de Grote werden de Engelse leenwoorden positief onthaald maar na de tweede wereldoorlog en na naoorlogse toename van de politieke spanningen tussen Rusland en de Westerse wereld, veranderde de Russische attitude. Leenwoorden werden niet altijd positief onthaald en zoals in hoofdstuk drie wordt aangehaald zijn er veel woorden die nog steeds een eerder negatieve connotatie met zich meedragen. Geleidelijk aan begint dit wel te veranderen.

5.1 Leenwoorden, een positieve en een negatieve kant
Mensen kunnen taalcontact en taalvermenging op verschillende manieren bekijken. Sommigen vinden dit een teken van geleerdheid of prestige. In de 19e eeuw had het Frans veel invloed op het Russisch en dit vooral bij de adel waardoor deze invloed als prestigieus werd aangevoeld. Anderen vinden het een handicap of een politiek spelletje. Nochtans is taalcontact belangrijk voor het dagdagelijkse leven, het is een teken van leven, een deel van je etnische identiteit (Thomason, 2001).
Volgens Opgrand (z.j.) is er een duidelijke band tussen talen en macht.
Engelse leenwoorden kunnen gebruikt worden voor goede en voor slechte dingen. Engelse woorden verrijken de woordenschat door middel van leenwoorden en/of vertalingen. Positief volgens Opgrand (z.j.) maar ook een teken van een taalevolutie die soms kan leiden tot iets ergers, tot het verdwijnen van de oorspronkelijke cultuur, van de oorspronkelijke woordenschat, tot

er

alleen

nog

leenwoorden

en

leenvertalingen

overblijven. Met andere woorden, leenwoorden kunnen de taal verrijken,
41
Lieze Hardy

Bachelorproef

maar ze kunnen ook een taal in die mate overspoelen dat ze het oorspronkelijke substraat van die taal uiteindelijk doen verdringen.

5.2 Bent u positief, negatief of neutraal tegenover leenwoorden? Volgens het artikel The impact of English loanwords on Russian language
(z.j.) kan de wereldbevolking verdeeld worden in drie groepen. Elke groep heeft een

andere

mening

over

het

gebruik

van

leenwoorden.

- De eerste groep, de oudere mensen, vanaf 50 jaar, hebben eerder een negatieve attitude tegenover leenwoorden. Ze vinden dit een vervuiling van taal.
- De tweede groep zijn de jongeren en volwassen mensen, tussen de 17 en 50 jaar, die een positieve attitude hebben tegenover leenwoorden. Zij vinden dit een verrijking van de taal.
- Er is ook nog een derde groep mensen. Dit zijn de mensen, professionals, die positief staan tegenover leenwoorden omdat het gemakkelijker is om in hun vakgebied leenwoorden te gebruiken zodat iedereen het begrijpt. Bijvoorbeeld internationale termen op gebied van wetenschap. 5.3 Een steeds veranderende attitude
Leenwoorden in het Russisch, vooral Engelse leenwoorden hebben in het verleden vaak negatieve attitudes met zich meegebracht. Dit was vooral het geval in de eerste periode (voor 1990) van de Engels-Russische contacten. Alles verliep toen heel chaotisch en leenwoorden werden ervaren als corruptie en vervuiling van de Russische taal. In de tweede periode ( na 1990) werd de toevoeging van leenwoorden meer gericht uitgevoerd en

deze

leenwoorden

werden

wel

opgenomen

in

de

woordenschat en aangepast aan de Russische grammatica. De negatieve attitude veranderde geleidelijk aan in een neutrale en positieve attitude.
Leenwoorden waren niet langer een bedreiging maar eerder een uitdaging
(Rivlina, 2005).
42
Lieze Hardy

Bachelorproef

In hun onderzoek naar leenwoorden, gaan Verenich & Kruglikova (2011) na hoe vaak deze woorden worden gebruikt en of ze wel een synoniem hebben. Een opmerkelijk resultaat toonde aan dat als leenwoorden voor het eerst werden opgenomen in een taal, ze een eerder negatieve connotatie hadden. Dit veranderde naar een eerder positieve connotatie omdat de
Amerikaanse of Britse manier van leven, het prestigieuze, goed werd onthaald. Deze woorden hebben een positieve connotatie omdat de attitude tegenover het buitenlandse of internationale verbeterd is.
Om hier een voorbeeld te geven, zullen we de evolutie van het woordje босс (boss – baas) even bespreken. Het woordje kwam in 1951 voor de allereerste keer in het Russisch woordenboek. Russen kenden dit woord niet en dus had het ook niet zo een positieve connotatie. Het woord werd geassocieerd met terroriseren, blackmailen, omkopen en kapitalisten, allemaal zeer negatieve woorden in Rusland.
In 1989 werd het woord opnieuw uitgegeven in een woordenboek en bleef negatief. Tot in 1998, toen veranderde er iets. Het woord was niet langer iets dat niet bestond in Rusland maar bleef wel negatief. Rusland gaf dus toe dat ook in hun land, het woord босс gebruikt werd.
In 2000 was de definitie van het woord al wat neutraler. Het was een persoon aan de leiding van een organisatie, het hoofd van een afdeling.
We kunnen dus concluderen dat het woord босс dat ooit zo negatief was, nu ook neutraal kan voorkomen.
Styblo (2007) heeft ook een mening over de attitude tegenover de leenwoorden. Volgens hem hangt de attitude tegenover iets samen met de socio-politieke context.

De

wereldoorlogen,

de

koude

oorlog

en

verschillende revoluties beïnvloeden de attitude tegenover leenwoorden.
Toen het land een verandering onderging zoals de revolutie van 1917 en de val van het communisme in 1991 werden leenwoorden, die nieuwe vreemde concepten introduceerden in het Russisch, gezien als positief.
Terwijl aan het einde van de tweede wereldoorlog en tijdens de koude

43
Lieze Hardy

Bachelorproef

oorlog de attitude tegenover leenwoorden en het Westen eerder negatief was. Leenwoorden werden toen zelfs verboden door de regering. Hierdoor moesten er veel nieuwe Russische equivalenten gevormd worden.

5.4 Negatieve attitude
Eén van de negatieve attitudes tegenover de Engelse leenwoorden wordt besproken in het artikel van Nicholls (2004). Zij schrijft dat in 2003 het
Russische

parlement

een

wet

invoerde

die

verbood

om

Engelse

leenwoorden te gebruiken als er een perfect Russisch equivalent aanwezig was. Zo probeerde de Russische regering de overvloedige leenwoorden te beperken. Ustinova (2005) sluit zich aan bij Nicholls (2004). Ook volgens Ustinova
(2005)

probeert

de

Russische

regering

de

invloed

van

Engelse

leenwoorden te beperken. Ze spreken van ongeveer 10 000 leenwoorden in het Russisch. Leenwoorden die de taal wel verrijken maar volgens de
Russische regering loopt het vooral uit de hand. De taal wordt overspoeld met leenwoorden en de verwestering kan leiden tot cultuurveranderingen.
Het parlement wil daarom verbieden om Engelse leenwoorden te gebruiken om de verwestering tegen te gaan.
Een ander veel voorkomend probleem dat een negatieve attitude met zich meebrengt is het feit dat veel Russen die geen hogere opleiding hebben genoten, geen Engels kennen. Als deze Russen dan een tekst lezen die vol staat met Engelse leenwoorden kunnen ze onmogelijk begrijpen wat er wordt geschreven en voelen ze zich gefrustreerd en zijn ze boos dat er niet gewoon Russische equivalenten worden gebruikt (Chachibaia &
Colenso, 2005).

5.5 Verschil in attitude tussen jong en oud
In het artikel The Impact of English Loanwords on Russian Language (z.j.) en bij Желева (2009) werd een onderzoek gedaan naar de attitudes van jong en oud. In dit artikel werd onderzoek gedaan in verschillende klassen
44
Lieze Hardy

Bachelorproef

van jongeren tussen de 14-17 jaar. Hieruit kon men concluderen dat 1 op
5 jongeren Engels verkiest boven elke andere vreemde taal omdat zij naar
Engelse muziek luisteren, Engelse films kijken, aan sport doen op internationaal vlak, veel tijd op het internet spenderen en video spelletjes spelen. Kortom zij komen dagelijks in contact met moderne Engelse woordenschat. Op de vraag: waarom gebruiken jullie liever Engelse woorden, was het antwoord simpel. Engels is populair en modern.
Naast dit onderzoek werden de verschillende attitudes van jonge mensen
(14-17 jaar) en oudere mensen (40-50 jaar) vergeleken. De jongeren stonden voor 65% positief tegenover leenwoorden, maar 25% negatief terwijl bij de ouderen maar 13% positief was tegenover leenwoorden en
82% negatief. 10% van de jongeren en 5% van de ouderen maakten zich niet druk over de leenwoorden. Hieruit kunnen we concluderen dat de jongeren een positievere attitude hebben tegenover leenwoorden dan de oudere generatie.

Jongeren

vinden

Engelse

leenwoorden

modern,

prestigieus en een verrijking van de taal terwijl ouderen Engels een vervuiling van de taal vinden omdat zij geen Engels begrijpen en het dus niet verstaan als het gebruikt wordt in bijvoorbeeld reclame of in krantenartikels. Отношение к английским заимствованиям у подростков(сверстников). Отношение к английским заимствованиям у старшего поколения. положительное отношение к англицизмам. 10%
25%
65%

5%

отрицательное отношение к англицизмам. отрицательное отношение к англицизмам. к проблеме заимствования равнодушны.

Figuur 5.5.1. De attitude van de jongere generatie.

13%

положительное отношение к англицизмам. 82%

к проблеме заимствования равнодушны.

Figuur 5.5.2. De attitude van de oudere generatie.

45
Lieze Hardy

Bachelorproef

3

Conclusie

Engelse

leenwoorden

kunnen

op

verschillende

manieren

en

in

verschillende domeinen invloed uitoefenen op de Russische taal. Hierbij kan de houding van de inwoners zowel positief als negatief zijn.
In de inleiding stelden we ons drie vragen die de leidraad vormden voor een antwoord op de hoofdvraag. Deze vragen hebben we besproken in ons resultatenhoofdstuk

leenwoorden

vooral

en

binnen

we de kunnen

concluderen

domeinen

van

dat

politiek,

Engelse

economie,

wetenschap en cultuur gangbaar zijn. De laatste tien jaar zijn Engelse leenwoorden vooral aanwezig binnen het domein van de wetenschap, meer specifiek het domein van de computertechnologie die samen met het internet veel Engelse leenwoorden bevatten (Lychyk (z.j.)). Nochtans mag het domein van de reclame niet vergeten worden. Volgens Ustinova
(2005) worden er tot 70% aan Engelse elementen gebruikt in de
Russische reclame. Het Engels komt vooral voor in het logo, de productnaam, slogan of bedrijfsnaam.
Bij het zoeken naar de oorzaken en de redenen voor het gebruik van
Engelse leenwoorden werden we geconfronteerd met een hele reeks verklaringen. De belangrijkste oorzaken vinden we het taalcontact tussen
Groot-Brittannië,

Amerika

en

Rusland

(Thomason,

2001)

en

de

globalisatie (Chachibaia & Colenso, 2005) en (Rivlina, 2005).
De meest voorkomende redenen om Engelse leenwoorden te gebruiken waren veelvuldig. De belangrijkste reden is dat Engelse leenwoorden de mogelijkheid geven om nieuwe concepten of gebruiken te benoemen
(Witalisz, 2006) en (Uzdalevic, 2009).
Het gebruik van Engelse leenwoorden is ook belangrijk omdat het een soort internationaal karakter geeft aan bepaalde domeinen zoals politiek en wetenschap. Ook kunnen, door het gebruik van Engels, verschillende nationaliteiten elkaar

toch

begrijpen

(Uzdalevic,

2009).

Nog een belangrijke reden is dat het gebruik van Engelse leenwoorden
46
Lieze Hardy

Bachelorproef

vaak een teken van prestige en moderniteit is (Uzdalevic, 2009).
Leenwoorden hebben ook verschillende functies die samenhangen met de redenen voor het gebruik. Voor de jeugd is het gebruik van Engelse leenwoorden een manier om populariteit te uiten. Ongeveer 20% van de jongerentaal bestaat uit Engelse woorden (Proshina & Ettkin, 2005).
Styblo (2007) haalt ook aan dat Engelse leenwoorden vaak een meer specifieke betekenis hebben dan Russisch equivalenten en dus gebruikt kunnen worden wanneer er iets specifiek moet worden aangeduid.
Ten slotte vroegen we ons af welke houding de Russische bevolking heeft tegenover de Engelse leenwoorden en of leeftijd hier een rol in speelde.
We kwamen tot de conclusie dat er verschillende pro’s en contra’s zijn.
Sommige mensen vinden het gebruik van Engels positief: het is een verrijking van de taal, het geeft een internationaal karakter, het is populair en modern of het is prestigieus. Andere vinden het eerder negatief: het is een verzwakking van de Russische taal en het is moeilijk te begrijpen. De meeste negatieve houdingen tegenover de Engelse leenwoorden konden worden verklaard op basis van de slechte banden tussen de twee landen. Er was bijvoorbeeld een positieve attitude ten tijde van de Eerste en Tweede wereldoorlog omdat Rusland en Amerika toen samen vochten tegen Duitsland maar er was een negatieve attitude toen ze tijdens de Koude oorlog tegenover elkaar stonden (Styblo, 2007).
In het artikel The Impact of English Loanwords on Russian Language (z.j.) werd geconcludeerd dat de leeftijd wel degelijk een rol speelt in het vormen van een houding. Hij deed een onderzoek bij jongeren en volwassenen en kon vaststellen dat 65% van de jongeren positief stond tegenover leenwoorden en maar 25% negatief. Terwijl bij de volwassenen
13% positief stond en 82% negatief tegenover leenwoorden.
Beperkingen
Deze paper behandelt op de Engelse leenwoorden, die de belangrijkste en meest duidelijke invloed uitoefenen op de moderne Russische taal. Frans en Duits hebben ook een invloed gehad op het Russisch maar dit was voor
47
Lieze Hardy

Bachelorproef

1990. Om een volledig beeld te schetsen zouden we ook deze andere invloeden moeten onderzoeken. Er zou bijvoorbeeld een studie kunnen worden uitgevoerd naar de Russische taal en hoe deze taal geëvolueerd is door de jaren heen. Met andere woorden, welke talen hebben invloed gehad op het Russisch? Hoe zag deze invloed eruit? Op welke manier is de
Russische taal veranderd?

48
Lieze Hardy

Bachelorproef

Bibliografie
Benson, M. (1959). English loanwords in Russian. The Slavic and East
European Journal. Vol.3(3), pp. 248-267. Geraadpleegd via http://www.eric.ed.gov Chachibaia, N. G., & Colenso, M. R. (2005). “New anglicisms in Russia”. In
G. Anderman & M. Rogers (red.), In and Out of English: For Better, for Worse (pp. 123-132).
Does, R. (2012). Rusland: woord van het eerste decennium. Prospektonline. Geraadpleegd via http://www.prospekt-online.nl
The impact of English loanwords on Russian language. (n.d.).
TermPaperWarehouse. Geraadpleegd via http://www.termpaperwarehouse.com Intercultural communication of Russian and English languages. (2010).
Geraadpleegd via http://www.bestreferat.ru
Koteyko, N. (2007). A diachronic approach to meaning: English loanwords in Russian opposition discourse. Edinburgh University Press. Vol.
2(1), pp. 65-95. DOI 10.3366/cor.2007.2.1.65
Lychyk, V. (n.d.). English borrowings in recent Soviet Russian
(Masterproef). Geraadpleegd via http://ifa.amu.edu.pl
Melnyk, Y. (2010). The influence of English on the Russian language.
Macmillan Dictionary. Geraadpleegd via http://www.macmillandictionary.com/ Nicholls, D. (2004, juli). Borrowings and false friends between Russian and English. MED Magazine(21). Geraadpleegd via http://macmillandictionaries.com Opgrand, J. (n.d.). English loanwords in Russian, Irish, Japanese and
Korean. Geraadpleegd via http://jeffreyopgrand.wordpress.com

49
Lieze Hardy

Bachelorproef

Proshina, Z. G., & Ettkin, B. P. (2005). English-Russian language contacts.
World Englishes. Vol. 24(4), pp. 439-444. DOI: 10.1111/j.08832919.2005.00426.x
Rivlina, A. A. (2005). “Threats and challenges”: English-Russian interaction today. World Englishes. Vol. 24(4), pp. 477-485. DOI:
10.1111/j.0883-2919.2005.00431.x
Styblo, M. J. (2007). English loanwords in modern Russian language
(Masterproef). Geraadpleegd via http://dc.lib.unc.edu/cdm/singleitem/collection/etd/id/1081 Thomason, S. G. (2001). Language Contact. Edinburgh University Press.
Edinburgh. Geraadpleegd via http://nashaucheba.ru
Ustinova, I. P. (2005). English in Russia. World Englishes. Vol. 24(2), pp.
239-251. DOI: 10.1111/j.1467-971X.2005.00407.x
Ustinova, I. P., & Bhatia, T. K. (2005). Convergence of English in Russian
TV commercials. World Englishes. Vol. 24(4), pp. 495-508. DOI:
10.1111/j.0883-2919.2005.00433.x
Uzdalevic, A. (2009). The influence of the English Language over
Lithuanian and Russian Lexis (Masterproef).
Verenich, T. K., & Kruglikova, E. A. (2012). American and English borrowings in Russian: Blurring ethnosocial boundaries. Journal of
Siberian Federal University. Humanities & social sciences Vol. 5(4), pp. 535-542. Geraadpleegd via http://journal.sfu-kras.ru
Witalisz, A. (2006). English linguistic influence on Polish and other
Slavonic languages. In Quaderni del CeSLiC. Geraadpleegd via http://amsacta.unibo.it Желева, О.В. (2009). Влияние английских заимствований: На сферу лексики русского языка (Masterproef).

50
Lieze Hardy

Bachelorproef