Willem II (Den Haag, 27 mei 1626 – aldaar, 6 november 1650), Prins van Oranje en Graaf van Nassau-Oranje, was tussen 1647 en 1650 stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Gelre en Zutphen, Groningen en Drenthe.

Inhoud [verbergen]
1 Biografie
2 Na de Vrede van Münster
3 Staatsgreep
4 Overlijden
Biografie[bewerken]
Hij was de zoon van stadhouder en prins Frederik Hendrik van Oranje en Amalia van Solms. Hij trouwde op 14-jarige leeftijd met de toen negenjarige Maria Henriëtte Stuart, de oudste dochter van koning Karel I van Engeland.

Willem had ambitieuze plannen. Hij wilde de Republiek der Verenigde Nederlanden tot een sterk, gecentraliseerd calvinistisch land maken met hemzelf als monarch. Hij steunde daarbij op de orthodoxe calvinisten en kwam al gauw in conflict met de staatsgezinden.

Hij was het in toenemende mate oneens met de politiek van religieuze tolerantie die zijn vader toepaste op de onlangs veroverde Generaliteitslanden, waar de bevolking grotendeels rooms-katholiek wenste te blijven.

Willem droeg zijn steentje bij tijdens de Tachtigjarige Oorlog, waarbij de Hinderlaag bij Bergen op Zoom (1643) zijn eerste wapenfeit was. De vredesbesprekingen met de Spaanse koning waren geheel niet naar zijn zin, maar zij waren al te ver gevorderd om nog tot staan gebracht te worden toen zijn vader in 1647 stierf. Ook zijn moeder speelde daarbij een rol. Zij werd voor derving van inkomsten bij vrede schadeloos gesteld. Oppositie tegen de ratificatie van de Vrede van Münster kwam van Zeeland. Willem adviseerde tevergeefs de andere gewesten ook tegen te stemmen. Daarna verliet hij Den Haag om vooral zijn onmacht tegenover het gewest Holland te verbergen.

Na de Vrede van Münster[bewerken]
De Vrede van Münster bracht economische ellende mee voor Zeeland omdat de handel op Schelde, Sas en Zwin zich weer naar Vlaamse havens verplaatste. De kolonie van de West-Indische Compagnie in Brazilië ging verloren en dat veroorzaakte grote onvrede. Verder werd overal in de Generaliteitslanden, (behalve in Overmaas), de Hervorming doorgevoerd, wat tot spanningen leidde. De staatse handelaren in Holland zagen niet in dat zij daarvoor moesten betalen. Willem steunde de orthodoxen niet alleen moreel; in zijn eigen heerlijkheid Lingen stelde hij een drost aan (Rutger van Haersolte), die in dit rooms-katholieke gebied de rooms-katholieke priesters verving door dominees en de kerken ontdeed van alle sier. Het werd echter spoedig duidelijk dat het allemaal niets uitmaakte; de bevolking bleef rooms-katholiek. De orthodoxen wilden hardere maatregelen en een sterker leger. De Hollandse steden, vooral Amsterdam, Dordrecht, Delft, Haarlem en het West-Friese Hoorn en Medemblik, wilden juist verkleining van het leger en handhaving van de waardgelders. De grote vraag was wie nu eigenlijk het land regeerde.

Staatsgreep[bewerken]
In juli 1650 probeerde Willem dit eens en voor altijd te beslechten. Samen met Willem Frederik van Nassau-Dietz, de stadhouder van Friesland, bereidde hij een staatsgreep voor die tot doel had de macht van het gewest Holland te breken. Eerst was er een propaganda-veldtocht. Er werd een vervalst geschrift uitgegeven waarin stond dat, in geval van een burgeroorlog, het parlement van Engeland - dat zojuist Willems schoonvader had laten onthoofden - de regenten zou steunen met militaire troepen. Ook de Spaanse regering in Brussel had alle reden te voorkomen dat Willem de vrede zou breken.

Een aantal tegenstanders werd aangehouden, zoals admiraal Witte de With.[1] Een zestal Statenleden werd opgesloten op Slot Loevestein, onder wie Jacob de Witt (vader van de latere raadspensionaris van Holland Johan de Witt) en de burgemeesters van Haarlem, Delft, Hoorn en Medemblik.[2] Willem verwierf geen steun van de gewesten Zeeland en Holland om in naam van de Staten-Generaal in te grijpen om eenzijdig tot ontbinding van legereenheden over te gaan. De prins trok met zijn leger van Dordrecht naar Delft en Amsterdam. Een deel van de troepen, onder Cornelis van Aerssen en Frederik graaf van Dohna, verdwaalde op de hei bij Hilversum door onweer en slecht zicht. Na de mislukte aanval op Amsterdam kreeg Cornelis de Graeff van Willem te horen dat Cornelis Bicker en zijn broer Andries Bicker uit de vroedschap moesten verdwijnen, wat gebeurde. De Loevensteinse factie werd vrijgelaten.

Overlijden[bewerken]
In oktober, na een jachtpartij op de Veluwe, kreeg de prins koorts. Hij bleek aan pokken te lijden en op 6 november stierf hij in Den Haag op 24-jarige leeftijd. Acht dagen later werd zijn erfgenaam geboren, de latere stadhouder Willem III.[3] Willems stoffelijk overschot werd in maart 1651 bijgezet in de grafkelder van Oranje-Nassau in de Nieuwe Kerk in Delft. De Staatsgezinden maakten gebruik van de verwarring in het vijandelijke orangistische kamp. Er was een grote meerderheid ontstaan die geen stadhouder meer wenste en het Eerste Stadhouderloze Tijdperk was geboren.