6.BÖLÜM
UYGULAMALI ETİK KAVRAMI
GÜNÜMÜZDE UYGULANMASI

KAZANIMLAR
Bu bölümü tamamladıktan sonra,


Meslek kavramını öğrenecek,



İş hayatında etik ilkeler hakkında bilgi sahibi olacaksınız



İş hayatında olumlu ve olumsuz etik kuralları öğreneceksiniz.

ANAHTAR KELİMELER


Meslek Kavramı



İş Hayatında Etik



Etik Kurallar
İÇİNDEKİLER



Giriş



Meslek kavramı



Meslek Etiğinin İşlevleri



İş hayatında Etik İlkeler



Etik Dışı Davranışlar

1

GİRİŞ
Etiğin uygulama ile ilişkisi, teorik bir etkinlik olarak görülen felsefede zaman zaman tartışma konusu olmuştur. Etiğin doğrudan ya da dolaylı olarak pratikle ilgili olduğu düşünülerek, bazen etik, bazen de "pratik felsefe" başlığı altında verilmiştir. Bilgi felsefesi, mantık, varlık felsefesi gibi disiplinlerden oluşan "teorik felsefe"nin karşısında kullanılmıştır. (İyi & Tepe,
2012)
Etiğin bir "teori" etkinliği olduğu, pratikle doğrudan bağı olmadığı ya da somut etik sorunları ele almada yetersiz kalacağı varsayımından yola çıkan "pratik etik" savunucuları, günümüzün bazı etik sorunlarını konu edinmektedirler. Bu sorular, kürtaj, kök hücre ve genetik araştırmaları, ötanazi gibi biyoetik alanından sorular olabildiği gibi, hayvan hakları, feminizm gibi sorunlara, hatta açlık ve yoksulluk sorunu gibi siyasal-ekonomik sorunlara kadar uzanabilmektedir. Yaşamda karşılaşılan ve bir etik boyutu olduğu düşünülen her sorun "pratik etik" konusu olabilmektedir. Bunun "pratik etik"in alanını nasıl genişlettiği, etikle ilgili her sorunun bu başlık altına yerleştirilebileceği açıktır. (İyi & Tepe, 2012)
Bu bölümde de pratik etiğin en net, en belirgin görünüm alanı olan meslek etiğinden bahsedilecektir. Mesleki etik kavramından bahsetmeden önce, meslek kavramından bahsetmemiz, mesleği tanımlamamız önemlidir.

MESLEK KAVRAMI
Meslek kurumlaşmış faaliyetler biçimidir. Ancak her iş meslek değildir. Bir iş veya uğraşın meslek sayılabilmesi için en azından bir tekniği, belli bir değer ve kuralları olması toplum içinde kabul görmesi ve kurumsallaşmış değerlere sahip olması gerekir. Belli bir eğitim ve çaba sonucu kazanılan meslekler, günlük hayatta, diğer insanların sorunlarını halletmek için kullanılan yararlı bir bilgi ve bu bilgi üzerine kurulu bir sanat olarak karşımıza çıkmaktadır.
(Giddens, 2008)
“Meslek, “göreli olarak istikrarlı, genellikle yaşamı boyunca veya emekli oluncaya kadar süren, sistematik düzenlenmiş, kazanç sağlayan” belli bir çalışma biçimidir. Bir başka tanımlamaya göre meslek, bir kimsenin yaşamını sürdürmek, geçimini sağlamak için
2

seçtiği sürekli iş alanıdır. Yalnızca para kazanmanın yolu olmayıp aynı zamanda bireyin kendini gerçekleştirme yoludur.
Bireyler, mesleki etkinlikleri ile psikolojik gereksinimlerini karşılamaya, kendilerini gerçekleştirmeye çalışırlar. Meslek, psikolojik açıdan bireyin ilgi, yetenek ve başarısını meslek hayatına yansıtması açısından, sosyo-ekonomik açıdan ise toplum içindeki statüsünü, prestijini, gelirini ve yaşantısını etkilemesi bakımından önemlidir.” (Giddens,
2008)
Meslek, endüstrileşme sonucu ortaya çıkan iş bölümü ve uzmanlaşma düzeyiyle de ilişkilidir.
İş bölümü ve uzmanlaşmanın gelişmiş olduğu toplumlarda meslek sayısı ve çeşitliliği de fazladır. Modern toplumlarda mesleğin önemi şu noktalarda toplanır;
-

Meslek, aile ve boş zaman yanında genel yaşamın bir alanını oluşturur.

-

Sosyal yaşam ve onu belirleyen gelir, yaşam stilini belirler.

-

Mesleki nitelik, sınıflandırma, sosyal statü için bir araçtır.

-

Mesleki niteliklerin arttırılması uzmanlaşma ve yönelimlerle ilişkilidir. (Giddens, 2008)

Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için aşağıdaki şartlar aranır: (Aydın, 1993)


Bir meslek toplumun kaçınılmaz olan bir gereksinimini karşılar: Örneğin, sağlık, güvenlik, eğitim gibi toplumsal gereksinimler, her toplumda bu hizmetleri sunacak meslekleri gerekli kılmaktadır. 

Meslek kişinin salt kendi doyumu için değil, aynı zamanda başkalarının yararı içinde yaptığı bir uğraştır: Örneğin bir doktor mesleğini sadece hizmetinin karşılığında aldığı para için değil, insanlara sağlıklarını kazandırmak için de yapar. Bir öğretmen okuma yazma öğrettiği öğrencilerin kazandıkları hayatlarını yönetme becerilerinden mutluluk duyar.



Meslek sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayalıdır: Bir mesleğin meslek olabilmesi için mesleğe girmeden önce kişilerin bu mesleği icra edebilmeyi sağlayan bilgi, beceri ve tutumlar kazanmış olmaları gereklidir. Burada meslek elemanı, toplum tarafından bir “uzman” olarak görülmekte ve o hizmette kişiye tam bir güven duymaktadır.



Meslekler araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olur:
Meslekler de insanlar gibi araştırma ve deneyler sonucu bir bilgi ve kültür birikimine sahip

3

olur. Eğitim yolu ile kuşaktan kuşağa aktarılan bu bilgi birikimi zaman içinde mesleğe özgü tekniklerin gelişmesine ya da süreç içinde yeni tekniklerin keşfedilmesine yol açar.


Meslekler kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır: Meslek elemanları hayatlarını mesleklerinden elde ettikleri yasal gelir ile sürdürürler.



Mesleklerin toplumca kabul edilmiş etik değerleri ve ilkeleri vardır. Meslek üyeleri bu değer ve ilkeler doğrultusunda davranırlar.
Meslekler Arası Sınıflandırma
Günümüzde meslekler birçok farklı şekilde sınıflandırılabilir. Ücret, çalışma ortamı, çalışma konusu, çalışma saatleri gibi. Ancak bu sınıflandırmanın en yaygın olanı yakalara göre yapılan sınıflandırmadır.
Mavi yakalı çalışanlar: Bedensel çabalarıyla mal ve hizmet üreten çalışanlar mavi yakalı çalışanlardır. Ödemeleri “ücret” olarak adlandırılır. Ücretleri genellikle saat başına ödenir.
Beyaz yakalı çalışanlar: İdari işlerde ve büro hizmetlerinde çalışanlar ve fikir işçileri beyaz yakalılar olarak anılır. Ödemeleri “maaş” olarak adlandırılır.
Altın yakalı çalışanlar: Sosyal bilimler terminolojisine çok yeni giren bir kavramdır.
Teknolojik gelişmelerin hızı bilgi işçisinin niteliklerini arttırarak bu sınıfı doğurmuştur. Altın yakalı işçiler sahip oldukları bilgilerini teknolojiye uygulayarak çalıştıkları kurumlara, ekonomiye ve kendilerine fayda sağlarlar. Bu işçiler bilgiyi örgüt açısından değere dönüştürme potansiyeline sahip oldukları için altın yakalılar olarak adlandırılmaktadırlar.
(Giddens, 2008)
MESLEK ETİĞİNİN İŞLEVLERİ
Meslek etiği, özellikle doğrudan doğruya insanla ilgili mesleklerde uyulması gereken davranış kuralları olarak tanımlanabilir. Meslek etiğinin en önemli yanlarından biri, dünyanın neresinde olursa olsun, aynı meslekte çalışan bireylerin bu davranış kurallarına uygun davranmalarının gerekli olmasıdır. (Aydın, 1993)
Mesleki etiğin temelinde insanlarla ilişkiler yatar. Aynı meslekten bireylerin birbirleri ile ilişkilerinde belli davranış kalıplarına uymaları meslek etiğinin gereğidir. (Aydın, 1993)

4

Mesleki etik kuralları olarak belirlenen ve üyelerinin genel ve ortak olan davranış biçimlerini tanımlayan ilkelerin üç temel işlevi vardır (Altun, 1995)
1. Yetersiz ve ilkesiz üyeleri ayırmak.
2. Meslek içi rekabeti düzenlemek.
3. Hizmet ideallerini korumak.
Etik sorunlar sık sık belirsiz ve karmaşık şartlar altında zor seçimlerin yapılmasını gerektirir.
Verilen kararların en iyisi olduğundan emin olmak güçtür. Aynı zamanda bir seçenek diğerlerinden daha iyi olabilir. Nedenlere dayalı ve yansız olarak karar vermek ve verilen kararların başkalarınca yargılanarak âdil bulunması, bakış açımızın doğru olduğunu kanıtlar.
Kararlarda ahlaki gerekçelendirme yapılması, âdil ve iyi kararların verilmesine yardım eder.
Meslek etiği ilkeleri ile aynı işlevi gören mesleki etik kodlar da söz konusudur. Etik kod, çalışanların hangi davranışlarının kabul edilebilir bulunduğuna ilişkin olarak yol gösteren, meslek ya da kurum tarafından beklenen resmi ifadelerdir. (Aydın, 1993)
Meslek etiği ilkeleri ya da kodları aşağıdaki yararları sağlar: (Aydın, 1993)
1. Meslektaş baskısı sağlayarak, bireyleri etik davranış göstermeye motive eder,
2. Bireylerin kişilikleri yerine doğru ya da yanlış eylemler konusunda daha tutarlı ve kararlı bir rehberlik sağlar,
3. Belirsiz durumlarda nasıl davranılacağı konusunda rehberlik eder,
4. Yönetici ya da patronların otokratik gücünü kontrol eder,
5. Kurumların toplumsal sorumluluklarını tanımlar,
6. Kurumun ya da mesleğin çıkarlarına hizmet eder.
İş Etiğine Karşı İlginin Uyanması
İş etiğine olan ilginin Amerika Birleşik Devletleri'nde 1960'larda başladığı belirtilmektedir
1960'dan 70'lere kadar toplum içinde bir takım değişimler olmaya başlamış ve 1980'lerde konuya ilgi iyice artmıştır. Fakültelerde iş etiği dersleri başlatılmış, işletme okullarında iş etiği derslerinin sayısı arttırılmıştır. 1990'larda iş etiği, zenginleşmiş literatürle, kendi başına bir çalışma alanı olarak faaliyete geçmiştir. (Tevruz, 2007)

5

1960'lardan başlayarak izleyen yıllarda, işletmelerin mahiyeti değişmeye başlamıştır. Şirketler, birleşmelerle giderek büyümektedir ve eskiden iş faaliyetlerinde belli bir kontrole sahip olan pazar, artık birçok kurumsal faaliyetin dışında kalmaktadırlar. Pazarın işleyişi değişir; pazarın, davranış kurallarıyla ilgili olan normları işletmeden topluma, toplumdan işletmeye taşıma kabiliyeti azalır. Bir takım skandallar halkın işletme liderlerine olan güvenlerini sarsar; ahlâki geleneklerde yozlaşma başlamıştır. Azınlık haklan, kadın-erkek eşitliği, çevrenin korunması, iş yerlerinde sağlık ve güvenlik uygulamaları gibi bir çok konuda kendim gösteren sosyal değişimler işletmeleri etkilemektedir. Çevre kirliliği, 'insan haysiyeti' ve 'insan hayatının değeri', sosyal değerler gündeminde ön sıralara geçmiştir. Böylece etik, düşünülmesi, tartışılması, üzerinde durulması gereken bir konu haline gelmiştir. (Tevruz,
2007)
1980'lerden itibaren bir geçiş dönemi içine girmiş olan Türkiye'de etik ve ahlâk konusu,
1990'lardan itibaren, "yükselen değerler" temasıyla işlenerek gazete ve dergilerimizde yer almaya başlamıştır. Bazı işletme okulları da programlarına etik konusuyla ilgili dersler eklemiştir. Ülkemizde, etik konusunun 2000'lerden itibaren sivil toplum kuruluşlarının ilgi alam içine yaygın bir şekilde girmiştir. Çeşitli şirketlerin ve kuruluşların bir araya gelerek kurdukları Türkiye Etik Değerler Merkezi (TEDMER), etik konusunda çeşitli çalışıma ve faaliyetler sürdürmektedir. (Tevruz, 2007)

20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren postmodernitenin tartışılmaya başlanmasıyla birlikte, bütün kültürlere saygı talebi gündeme getirilmiştir. Bu durum, aynı sorunların farklı ahlaki değerlerle değerlendirilmesini getirmiştir. Bu da doğal olarak bunun yarattığı kargaşaya karşı da evrenselleştirilebilir veya global bir etik geliştirme çabası başlatılmıştır. Son yıllarda her bir meslek ve hizmet alanında etik kuralların oluşturulması yönünde bir çaba vardır.
Bugün, kurumların etik uygulamalara yer vermesi yalnız çevre ve toplum açısından değil, kurumların kendileri

için

de

önemlidir

anlayışı

yaygınlaşmaya

başlamıştır.

Etik

uygulamaların, şirketlerin kâr amacına da hizmet ettiğini, ahlaki davranış ile kârlılık arasında ilişki olduğunu ileri süren çok sayıda araştırma mevcuttur. (Tevruz, 2007)

6

Etik alanından bazı örnekler aşağıdaki listede verilmiştir. Ancak, bu liste tam bir liste değildir, listeye başkaları da eklenebilir çünkü hiyerarşik olarak birbirini içermesi gereken ilgili alanlarda da etik kodlar tanımlanmaya çalışılmaktadır.
 Akademik Etik
 Araştırma Etiği
 Bilimsel Etik
 Basın Etiği
 Biyoetik
 Çevre Etiği
 Hemşirelik Etiği
 İnternet Etiği
 İşletme Etiği
 Mühendislik Etiği
 Siyaset Etiği
 Spor Etiği
 Tıbbi Etik
 Yayın Etiği
 Yönetim Etiği
 Hukuk Etiği
 Sanat Etiği gibi
Bütün bu çeşitliliğe rağmen, iş hayatında ortak etik olan ve olmayan ilkelerden söz edebilmek mümkündür. Bu ilkeler aşağıdaki gibidir.
İŞ HAYATINDA ETİK İLKELER
Doğruluk ve Dürüstlük
Etik davranış, başkaları ile ilişkilerde dürüst olmayı ve içtenliği gerektirir. İçten ve dürüst davranmayan yöneticiler, ilişkilerde kendi sonlarını hazırlarlar ve güven ortamı ortadan kalkar. Örgütte politik güç kazanmak etik dışı bir davranış değildir. Bununla birlikte politik güce ulaşmak için dürüstlükten ödün verilmesi, etik kurallarının önemli ölçüde ihlal edilmesi anlamına gelmektedir. Yönetimde yalan çoğunlukla güvensizlik ve korkudan kaynaklanır.
Yöneticiler, kendileri yalandan uzak durarak, doğruluk konusunda astlarına ve üstlerine tam
7

bir güven sağlamak zorundadır. (bayraklı.gov.tr, 2014)
Tarafsızlık
Tarafsızlık ya da nesnellik, insanın bireyleri ya da nesneleri olduğu gibi görebilmesi ve bu görüntüyü bireyin kendi istek ve korkuları ile oluşturduğu görüntüden ayırabilmesidir.
Yönetici, bir kamu görevlisi olarak, vatandaşlarla ve iş görenlerle ilişkilerinde yansız olarak davranmak ve hizmet sunmak zorundadır. Özellikle siyasal tarafsızlık, yöneticinin en önemli sorumluluklarından biridir. Yöneticinin astlarına taraşı davranması, iş görenlerin üstlerine karşı kapalı bir tavır içine girmeleri ve daha da önemlisi iş görenlerin adalet ve güven duygularının zedelenmesine yol açmaktadır. (bayraklı.gov.tr, 2014)

Adalet
Temelinde eşit toplumsal şartlar ve imkanlar içinde tüm insanların özgürce, çok yönlü gelişmesi, eşit hak ve sorumluluğun paylaşılmasıdır. Toplulukta kişilerin yaratıcı olarak iş görebilmesini, herkese temel eşit hak ve ödevler tanınmış olmasını, kişinin erdemlerinin toplumca ve toplumun tüm üyelerince güvence altına alınmış bulunmasını dile getiren etik ve hukuk ilkesidir. (Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2014)
Yöneticiler,

örgütte

görevlerin,

yükümlülüklerin,

sorumlulukların

eşit

bir

şekilde

dağıtılmasından sorumludurlar. Bu şekilde, hak dağıtıcı adaleti yerine getirirler. Ancak hak dağıtıcı adaletin yeterince sağlanamadığı durumlarda zarar gören ya da haksızlığa uğrayan çalışanlar düzeltici adaletin işletilmesini ister ve beklerler. (bayraklı.gov.tr, 2014)

Eşitlik
Yararların, sıkıntıların, hizmetlerin dağıtılmasında uygulanacak sınırların belirlenmesini içerir. Eşitlik, dürüstlük ve adalet kavramları ile bütünleşmiş bir kavramdır. Eşitlik kavramı temel bireysel eşitlik, kısmi eşitlik ve blokların eşitliği açısından ele alınmaktadır. Temel bireysel eşitlik; eşit bireylerden oluşan tek bir sınıf vardır. Toplumda tüm vatandaşların bir oy hakkı vardır. Kısmi eşitlik; her zaman işlevsel değildir. Çünkü toplumun bireyleri aynı özelliklere sahip değildir. (bayraklı.gov.tr, 2014)

Sorumluluk
Belirli bir görevin istenilen nitelik ve nicelikte yerine getirilmesidir. İki tür sorumluluk
8

bulunmaktadır. Birincisi üstlere hesap vermeyi içeren “sorumlu olma”dır. İkincisi ise bir işi yapmayı üstlenmek anlamına gelen “sorumluk alma”dır. Sorumluluğun temeli, yetkiyi kullanma zorunluluğudur. Sorumluluk, mesleki ve etik ölçülere uymayı gerektirdiği kadar bu ölçülerin yaratılmasını da gerektiren bir kavramdır. (Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2014)
İnsan Hakları
Anayasa ve İnsan Hakları Belgelerinde öngörülen ve insanın insan olma özelliği sebebiyle sahip olduğu; dokunulamaz, devredilemez ve vazgeçilemez nitelikte, kişiliğe bağlı haklarıdır.
İnsan haklarının iyi anlaşılması ve bireylerin bu haklarına saygı göstemesi, her toplum ve kuruluşta önceliklidir. (Levent, 2012)
İnsanilik
İnsancıl olma çabası, insan varlığının insani erdemlerce biçimlendirilmesidir. İnsanların yetişme ve gelişme yeteneğinden, insanın erdemleriyle, kişiliğinin göz önünde tutulmasından yola çıkılarak, insanın çok yönlü yetişmesini, özgürce etkinlikte bulunmasını, yaratıcı güçlerini ve yeteneklerini kullanabilmesini amaçlayan, insan topluluğunun gelişmesine ve insan soyunun daha da yetkinleşmesine ve özgürleşmesine yönelik düşünce ve çabaların bütünüdür. (Levent, 2012)
Bağlılık
Örgütsel bağlılık, iş görenlerin örgüt üyeliklerini sürdürmeleri ve örgütte kalmak istemeleri olarak tanımlanabilir. Yöneticilik, bir lider olarak hem kendi mesleki bağlılık ve gelişmesini hem de astlarının mesleki bağlılık, meslekte gelişme ve ilerlemeye istekli olmasını, bu amaçla alana ilişkin yayınları izlemeyi ve eğitim programlarına katılmayı gerektirir. Ayrıca eğitim olanaklarının çevre yararına kullanılmasını sağlamak ve eğitim sorunlarına gönüllü olarak yeterli zamanı ayırmak da bağlılığın gerekleri arasındadır. (Karadeniz Teknik Üniversitesi,
2014)
Hukukun Üstünlüğü
Hukuk düzeninin toplumda egemen kılınması, hukuk üzerinde politik baskı olmaması, yasaların kişilere göre çiftte standartlı olarak uygulanmaması, suçlunun kısa sürede yakalanıp cezalandırılması, yargısız uygulama yapılmaması, yetkili kişi ve kuruluşların yasalara saygılı olması, hukuk sisteminin sağlıklı ve düzenli çalışmasını sağlar. Bireye ve topluma güven, huzur mutluluk ve rahatlık verir. (Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2014)
9

Sevgi
İnsanın kendisiyle ve başkasıyla yaratıcı ilişki kurması demektir. Sevgi, sorumluluğu, ilgi ve bakımı, saygı ve bilgiyi, başkasının yetişme ve gelişmesi için istek duymayı gerektirir. Sevgi, yalnızca insanlara yönetilen bir duygu değildir. Yöneticinin, mesleğini de sevmesi gereklidir.
Yöneticilik yoğun stres altında çalışmayı sorunlara hızlı ve etkili çözümler üretmeyi gerektiren bir meslektir. (Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2014)
Hoşgörü
Yasalara ve etik kurallara aykırı olmadıkça, sevilmeyen ya da onaylanmayan şeylerin varlığına tahammül göstermektir. Hoşgörü insanın karşısındaki insanla etkileşirken, onunla eş duyum (empati) içinde olması etkileşim konusunda onun algılarını tanımaya çalışması, tepkide bulunması ve belli bir sınır içinde kusurluluk hakkı tanımasıdır. Hoşgörülü olmak, aynı zamanda bir iç hesaplaşmayı gerektirir. Çünkü bu hesaplaşma olmazsa, hoşgörü yerini ilkesizliğe ve bir tür bağnazlığa bırakabilir. (Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2014)
Saygı
İnsan, her şeyden önce insan olduğu için değerlidir. İnsanın değeri ve onuru, insan ilişkilerinde önemlidir. Saygı, birçok insanın bildiği ve beklediği gibi korkmak, çekinmek değildir. Saygı bir insanı, bir kişi olarak olduğu gibi görmek, onun kişiliğini ve biricikliğini fark etmek demektir. (Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2014)

Tutumluluk
Örgütü amaçlarına uygun olarak yaşatmak örgütteki insan ve madde kaynaklarını en verimli şekilde kullanmakla gerçekleşir. Tutumlu olmak, örgüt kaynaklarının amaçlara uygun tüketilmesi, donanım ve araç-gereçlerin kullanışlı, ekonomik ve lüksten uzak ve işlevsel olanlardan seçilmesi gerekir. Yöneticiler için, sürekli çalan telefonlarla, ani ziyaretçilerle, ağır bürokrasinin yüklediği kırtasiyecilikle baş edebilmek önemli bir sorundur. (Karadeniz Teknik
Üniversitesi, 2014)
Olumlu İnsan İlişkileri
Yönetimde olumlu insan ilişkileri, hem amaçlanan üretimin gerçekleştirilmesi, hem de iş görenlerin duyumunun sağlanması açısından gereklidir. Sağlıklı insan ilişkileri için, bireyin yetenek ve güçleri kadar, zayıf yanlarının ve gereksinimlerinin neler olduğunun anlaşılması
10

gerekir. İnsan ilişkilerinin niteliği, başarı ya da başarısızlığın belirleyicisi olmaktadır.
(Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2014)
Açıklık
Açıklık karşılıklı iletişimi gerektirir. Kişiler arası iletişimde, katılanların yüz yüze olmaları, katılımcılar arasında karşılıklı iletişimin olması, söz konusu iletilerin sözlü ya da sözsüz olması gerekir. Yöneticilerin açık davranabilmeleri için, eleştiriye açık olmaları gerekir.
Eleştiriler amaçlı, nesnel, çıkarsız ve kişiye özel olmalıdır. (Karadeniz Teknik Üniversitesi,
2014)
Hak Ve Özgürlükler
Hak ve özgürlükler bir arada kullanılan ancak birbiri ile karıştırılan kavramlardır. Özgürlük kavramı, bireyin bir şeyi yapma ya da yapmama serbestliğidir. Devlet ya da başka herhangi bir güç tarafından herhangi bir şey için zorlanmamayı, baskı altında tutulmamayı ifade eder.
Hak kavramı ise özgürlükten daha geniş bir anlam taşır. Bu terim yalnızca serbest olmayı değil, bunun yanı sıra devletten ya da toplumdan bazı istemlerde bulunmayı içerir. (Karadeniz
Teknik Üniversitesi, 2014)
Emeğin Hakkını Verme
Emek iş görenin örgütsel edimini elde etmek için harcadığı kafa ve kol gücüdür. İş görenin emeğinin hakkı, örgütün yapacağı ödeme ile verilir. Ödeme iş görenin üretim için örgüte harcadığı değer artışından hak ettiği değerin kendisine döndürülmesidir. (Karadeniz Teknik
Üniversitesi, 2014)
Yasa Dışı Emirlere Karşı Direnme
Yasalarda da açıkça belirtilmesine karşın, kamu görevlileri zaman, zaman yasa dışı ancak, üstler tarafından yerine getirilmesi istenilen emirlerle karşı karşıya kalmakta ve bunları yerine getirmektedir. Emirlerin yasalara aykırılığının, üst yöneticilere hatırlatılması, yöneticinin yönetimde keyfiliğinin ortadan kaldırılması hukukun üstünlüğünün sağlanmasında önemlidir.
İş hayatında yazılı ya da yazılı olmayan birtakım etik kurallar vardır. (Karadeniz Teknik
Üniversitesi, 2014)
Bu sebeple; etik değerlere uygun çalışma ortamını gerçekleştirmek için yapılması gerekenler şunlardır: 11

-

Etik değerlere bağlı kalmaya kararlı olmak.

-

Davranışlarla örnek olmak.

-

Etiğe uygun davranışları yerleştirme sorumluluğunu almak.

-

Kurumun etik ilkelerini belirlemek.

-

Etik değerleri açıkça belirtmek.

-

Çalışanları eğitmek.

-

Açık iletişimi desteklemek.

-

Tutarlı olmak.
Sydney Üniversitesi Etik Komitesi, "Etik İlkelerini" Briody, şu şekilde açıklamıştır:
(Kırılganlı & İlğan, 2007)
a) Mesleğimden gurur duyuyorum.
b) Mesleki itibar ve kendi değerlerin doğrultusunda davranacağım.
c) Mesleki gelişim ve ilerleme göstermeye çalışacağım.
d) Okuldaki öğretmenlerle ve yöneticilerle uyum içinde çalışacağım.
e) Okulda ve sosyal hayatta aktif rolleri oynayacağım.
f) Okulda eğitimin gelişmesinde ve ilerlemesinde aktif olarak çalışacağım.
g) Hizmet ederken, sabırlı, dürüst, adil, olacağım.
h) Diğer insanlara, “itibar” ve “saygı” ile muamele edeceğim.
i) “Vatandaşlığın yüksek standartları” gibi konuları öğrencilerime anlatmaya çalışacağım. j) Her bir öğrencinin gelecekteki hayatını, üretici ve daha verimli hale getirmesinde ilham kaynağı olmaya kendimi adayacağım
İş Etiğinde Uygun Davranışların Sonuçları
İş hayatında etik değerlere uygun davranışlarda bulunmanın çeşitli olumlu ya da olumsuz sonuçları vardır. İş hayatındaki etik davranışların olumlu sonuçları olarak şunları sayabiliriz;
Ø İş ortamında saygınlık kazanma
Ø İş ortamında ki güvenirlik
Ø İş dünyasında iyi bir imaja sahip olma
Ø İş hayatında karşılaşılacak problemlerin çözümünde kolaylık görme
Ø Etik değerlerle kalite yönetimi, stratejik planlama gibi alanların yönetilmesine de yardımcı olma 12

Ø Etik değerlerle kurumların sosyal sorumluluklarını düzenli bir şekilde yerine getirmesini sağlama Ø Etik değerlerle haksız rekabetin engellenmesini sağlama
Ø İş ortamında kabul görme ve vb. (MEGEP, 2006)
Etik Kuralların Uygulanması
Mesleki organizasyonlar, kuralların uygulanması konusunda üyelerini eğitmek, farkındalık ve bilinç düzeyini yükseltmek ve halkı etik olmayan uygulamalardan korumak amacıyla “Etik
Komite” oluşturur. Etik ihlal şikayetleri olduğunda Etik Komite şunları yapar: (Yeşilyaprak,
2014)
Şikayet incelenir, durum araştırılır, bilgi toplanılır ve değerlendirilir. Duruma göre şu yaptırımlar uygulanabilir: (Yeşilyaprak, 2014)
1. Üyeye uyarıda bulunulur.
2. Organizasyondan çıkması önerilir.
3. Üyeliği askıya alınır/üyelikten çıkarılır.
4. Yanlış uygulamaları düzeltmesi için eğitim/kurs verilebilir.
5. Belki bir yıl süre süpervizyon altında çalışması sağlanabilir.
6. Çalışma sertifikası/lisansı iptal edilebilir.

ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR
Ayrımcılık
Ayrımcılık, önyargılı tutumlarla davranmaktır. Önyargı bir duygu, ayrımcılık ise eylemdir.
Bir grup insana karşı, adaletsiz ve zarar verecek biçimdeki her türlü davranış, ayrımcılık olarak tanımlanır. Genellikle ayrımcılık iki türde ortaya çıkmaktadır. Birinci tür ayrımcılık,
“açık ayrımcılık; ikinci tür ayrımcılık ise “kurumsal ayrımcılık” olarak adlandırılabilir.
(bayraklı.gov.tr, 2014)
Kayırma
Para ya da mal gibi ekonomik güçler yerine aile-akrabalık bağları gibi maddi olmayan etkileme araçlarının kullanılarak, kamu görevlilerinin yetkilerini bazı kişilere kamu
13

işlemlerinde ayrıcalık sağlamak amacıyla kullanmalarına kayırma denir. Burada kamu görevlisi, ruhsal-duygusal nitelikteki geleneksel bağlılıkları ve yükümlülüklerle yakın çevresine ya da yakın çevresi veya üzerinde nüfuzu olan başkalarının etkisi ile birtakım kişilere ayrıcalıklı davranmaktadır. (Berkman, 1983)
Rüşvet:
Kamu görevlilerinin para, mal, hediye gibi birtakım maddi çıkarlar karşılığında bunu sağlayan kişi ya da kümelere ayrıcalıklı bir kamu işlemi ile çıkar sağlaması rüşvet olarak tanımlanır.
(Berkman, 1983)
Psikolojik yıldırma (Mobbing)
Gücü elinde bulunduran kişinin ya da grubun, diğerlerine psikolojik yollardan, uzun süreli sistematik baskı uygulamasıdır. Kişiyi iş yaşamından dışlamak amacıyla kasıtlı olarak yapılır.
Kişinin saygısız ve zararlı bir davranışın hedefi olmasıyla başlar. İma ve alayla, karşısındakinin toplumsal itibarını düşürmeye yönelik saldırgan bir ortam yaratarak kişiyi işten ayrılmaya zorlar. Bu tür duygusal saldırılar, aynı düzeyde yaşananlar arasında yaşanabileceği gibi ast ve üst arasında da görülebilir (Toker, 2008)
İhmal
Türk Ceza Yasası’nın 230. maddesine göre ihmal, hangi nedenle olursa olsun görevin savsaklanması ve geciktirilmesi veya üst tarafından verilen talimatların geçerli bir sebep olmadan yapılmaması olarak tanımlanabilir. (Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2014)
Sömürü (İstismar)
Sömürü, insan ya da nesnelerin adaletsiz kullanımıdır ve çıkar sağlama amacına yöneliktir.
Sömürü, insanın başka insanları kendi amaçları için bir araç olarak kullanması ve kaynakların adaletsiz kullanımını niteler. Sömürünün çeşitli türleri vardır: (bayraklı.gov.tr, 2014)
1. Sömürücü, sömürülen kişiyi zorlayabilir ya da aldatarak kullanabilir.
2. Sömürülen kişi, yapılan eylemlere gönüllü olarak rıza gösterebilir.
3. Sömüren kişinin amacı, çıkar sağlamak ve kazancını güvenceye almaktır. Ancak bu durum sömürülen kişinin;
(a) Aleyhine olabilir,
(b) Ne aleyhine ne de yararına olabilir,
(c) Eylemlerden yarar sağlayabilir, ancak bu yarar sömürenin yararından daha azdır.
14

4. Genellikle sömürülen birey, kendisine haksızlık yapılan bireydir. (Levent, 2012)

Bencillik
Bencillik, insanların başkalarının yararını düşünmeden; kimi kez onlara zarar vererek; davranışlarını yalnız kendi gereksinimlerini giderecek, kendine çıkar sağlayacak biçimde yönlendirmesidir. (Başaran, 1989)

Yolsuzluk
En genel anlamıyla yolsuzluk, bir çıkar karşılığında, kamu yetkilerinin yasa dışı kullanımı olarak tanımlanabilir. Burada sağlanması amaçlanan kazançlar maddi ya da parasal olmayan özel amaçlara yönelik olabilir. Ayrıntılı olarak bakıldığında yolsuzluk aşağıdaki biçimlerde tanımlanabilir: (Berkman, 1983)


Para ya da mal karşılığında, kamu görevlisinin ayrıcalıklı işlem yapmasıdır.



Kamu görevlisinin parasal ya da diğer ödüller karşılığında, bu çıkarı sağlayanlar yararına işlem yapmasıdır.



Kamu görevlilerinin yapılmaması gereken işlemleri yapmaları ya da yapmamaları gereken işlemleri yaptırmaları karşılığı çıkar sağlamalarıdır.



Parasal olan ya da olmayan kişisel kazançlar için yetkinin kötüye kullanımıdır.



Kişisel ya da politik kazanç amacıyla devlet yetkisinin yasa dışı kullanımıdır.



Kamu hizmeti gören kişinin özel amaçları ya da maddesel çıkarları için normal görev davranışlarından sapmalarıdır.



Kişisel amaçlar için, kamu görevlilerinin kurallara aykırı biçimde davranışlarıdır.

Şiddet-Baskı-Saldırganlık
Şiddet kelimesi, aşırı duygu durumunu, bir olgunun yoğunluğunu, sertliğini, kaba ve sert davranışı nitelendirir. Saldırgan davranışlar, kaba kuvvet, beden gücünün kötüye kullanılması, yakan, yıkan, yok eden eylemler şiddetin kapsamındadır. İnsanda saldırgan davranışlar kalıplaşmış olup, kızgınlık ve öfke durumunu dışa yansıtan yüz ifadelerinden ya da bir kelimeden, doğayı, canlıyı yakan, yıkan, yok eden şiddet eylemlerine kadar yayılabilir.
(bayraklı.gov.tr, 2014)
İş İlişkilerine Politika Karıştırma
Her kamu görevlisi gibi, yöneticinin de tarafsız davranması ve tarafsız hizmet sunması
15

gereklidir. Yöneticinin politize olması durumunda, kurum bir politik kurum olarak görülecek ve öyle davranış görecektir. Böylece, kamu görevlileri kurumla ilgili sorunlarının çözümünde ve beklentilerinin karşılanmasında yöneticiden çok politikacıyı aracı olarak görecekler ve birçok sorunlarını politikacıya götüreceklerdir. (bayraklı.gov.tr, 2014)
Hakaret ve Küfür
Sözlü taciz olarak değerlendirilebilecek olan hakaret ve küfür, sözel bir şiddet gösterisidir ve tüm şiddet gösterileri gibi, saldırganlık içerir. Köknel’e göre hakaret ve küfür, basmakalıp sözcüklerle başkalarının kişiliğine saldırıdır. Başkalarına küfür ya da hakaret ederek saldıran insanlar, onların kişiliğini küçültüp, örseleyerek kendi bencil kişiliklerini yücelttiklerine inanırlar. (bayraklı.gov.tr, 2014)

Bedensel ve Cinsel Taciz
Bedensel taciz, şiddetin bir ürünüdür. En sık karşılaşılan bedensel taciz türü ise dayaktır.
Cinsel taciz ise, çocuğa, gence, kadına söz atma, el, kol hareketi yapmakla başlayan, ırza geçmeye kadar varan geniş bir yelpaze içinde yer alır. (bayraklı.gov.tr, 2014)
Görev ve Yetkinin Kötüye Kullanımı
Bir makam adına elde edilmiş olan yetkiler kamu görevlilerince kötüye kullanılamaz. Kurum açısından yetkinin kötüye kullanımı, yetkinin, veriliş amacından başka bir amaç için kullanılmasıdır. Yetkisini kötüye kullanan bir görevlinin, bu yetkiyle yapılacak işleri bir yana bırakarak, kendine ya da başkalarına çıkar sağlar, başkalarına ya da kuruma zarar verirse yetkisini kötüye kullanıyor demektir. (Başaran, 1989)

Dedikodu
Genel olarak dedikodu, gerçek olup olmadığı bilinmeden başkalarına kara çalmak, insanları kötülemek, kınamak, suçlamak amacıyla yapılan konuşmalardır. (bayraklı.gov.tr, 2014)

Zimmet
Kamu görevlisinin para ya da mal niteliği taşıyan kamusal bir kaynağı, yasalara aykırı olarak kişisel kullanımı için harcaması ya da kullanması olarak tanımlanabilir (Berkman, 1983).
Zimmetin bir yolsuzluk türü olmasına karşın rüşvetten farkı, bir takas süreci olmaması, yani alıcı ve verici olmaması, ancak personelin kamu kaynaklarını tek taraflı olarak kişisel kullanımına geçirmesidir. (bayraklı.gov.tr, 2014)
16

İş hayatında yazılı ya da yazılı olmayan birtakım etik kurallara rağmen yine de etik dışı davranışlar görülmektedir. Bunları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: (MEGEP, 2006)
Ø İş kalitesini önemsememe
Ø Rüşvet isteme veya verme
Ø Kurum varlıklarının kötü biçimde kullanımı
Ø İş yerinde ayrımcılık yapma
Ø Özel yaşama müdahale
Ø Çevre kirliliğine duyarsız kalma
Ø Kurumun olanaklarını kişisel amaç için kullanma
Ø Kayıt ve raporlar üzerinde tahrifat yapma
Ø Hediye alma ve ağırlama
Ø Yanlış bilgilendirme ya da bilgi saklama
Ø Yetkililerle etik dışı ilişki kurma
Ø İş yerinde hırsızlık yapma
Ø Çıkar çatışmalarına girme
Ø Ticari ya da mesleki sırları sızdırma
Ø Rakiplerle ilgili bilgilerin toplanmasında etik dışı yöntemler kullanma
Ø Ürün sorumluluğunu ve güvenliğini önemsememe
Ø Çalışanlara eşit davranmama
Ø Ast, üst ya da çalışma arkadaşlarını sömürme
Ø İş arkadaşlarını yıldırma, korkutma
Ø Görevi ihmal etme
Ø İş yerinde bencil davranma
Ø İş ilişkilerine politik düşünceler katma
Ø İş yerinde yaranma ve dalkavukluk yapma
Ø Cinsel tacizde bulunma
Ø Hakaret ya da argo bir dil kullanma
Ø Yetkisini kötüye kullanma
Ø Çalışma arkadaşları ile ilgili söylenti ve dedikodu yayma
Ø Zimmet ve görevi su istimal etme

17

Mesleki Yozlaşma

Bir toplumda oluşan yozlaşma hayatın her alanını olduğu gibi iş yaşamını da etki altına alır.
Mesleki yozlaşmanın çeşitli nedenleri vardır. Bu nedenleri maddeler halinde sıralayabiliriz.
(MEGEP, 2006)
Ø Aşırı hırs, bencil ve açgözlü davranma
Ø Yeterli hassasiyetin gösterilmemesi
Ø Eksik değerlendirme
Ø Plansızlık
Ø İyi niyetle arkadaşlarını koruma güdüsü
Ø Yasaların, kuralların ve yöntemlerin bilinmemesi
Ø İş yaşamında teknolojik ve sosyal gelişmelere paralel yasal düzenlemelerin gecikmesi
Ø Kendini koruma güdüsü
Ø Maddi ve manevi tatminsizlik, servet açlığı
Ø İdeolojik ya da siyasal ayrımcılık
Mesleki yozlaşma ile ilgili olarak şu iki örneği tartışınız:


Zengin bir işadamının emekli bir generali ya da emekli tanınmış bir eski bürokratı “Ankara
Temsilcisi” diye atayıp, başkentte hükümet ve bürokraside işlerini takip ettirmesi –örneğin, devletten teşvik elde edilmesi yönündelobicilik yapılması- ahlaki bir davranış mı?



Bir iş adamının bir milletvekiline gizliden maaş bağlayarak parlamentoda “kanun simsarlığı” yaptırması doğru bir davranış mıdır?

Mesleki Etik Uygulamalar ’da Bir Örnek: TÜRMOB
Son yıllarda ülkemizde yaşanan olumsuzluklar ahlak ve güven bunalımını da beraberinde getirmiş bulunmaktadır. Bu bağlamda günlük yazılı ve görsel iletişim araçlarının devamlı işlediği konuların başında ahlak ve güven bunalımına yönelik olanlar gelmektedir. Türkiye’ de ilk defa kamusal nitelikte bir mesleki örgüt olan Türkiye Serbest Muhasebeci Mali
Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği Başkanlığı (TÜRMOB) “Meslek
18

Ahlak Kuralları İle İlgili Mecburi Meslek Kararı” nı yayımlamak suretiyle örnek olabilecek bir uygulamayı başlatmış bulunmaktadır.
Meslek mensuplarını yücelten ve güvenilir olmanın önkoşulunu oluşturan bu karar 18 Ekim
2001 tarihinde Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İlke olarak “Ruhsatlı bir meslek mensubu veya mesleki şirket, mesleki ve ahlaki standartlarla bağdaşmayan herhangi bir iş anlaşması yapamaz.
Gerçekte ülkemizde özellikle “Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir” olarak görev ifa eden meslek mensupları, bildikleri ve yaptıkları ile hayati önem arz eden bir işi sürdürmektedirler. Meslek elemanlarının kendi içerisinde bulunan ve sürdürülen iş ahlakı ve disiplini ile üstlenilen işlerin önemi bütünleşmiş, karşılaşılan olumsuzlarda meslek mensuplarına duyulan güven devamlı ön plana çıkmıştır. Ülke gerçeklerini en iyi bilen, dürüst ve fedakârca çalışmaları ile bilinen meslek mensuplarının kendi içlerinde meslek ahlak ilkelerini belirlemeleri ve bu ilkeleri resmiyet kazanmadan önce de tavizsiz uygulamak suretiyle örnek oluşturmaları her türlü övgünün üzerindedir.

19

ÖZET
Mesleki etik kavramından bahsetmeden önce, meslek kavramından bahsetmemiz, mesleği tanımlamamız önemlidir.

MESLEK KAVRAMI
Meslek kurumlaşmış faaliyetler biçimidir. Ancak her iş meslek değildir. Bir iş veya uğraşın meslek sayılabilmesi için en azından bir tekniği, belli bir değer ve kuralları olması toplum içinde kabul görmesi ve kurumsallaşmış değerlere sahip olması gerekir. Belli bir eğitim ve çaba sonucu kazanılan meslekler, günlük hayatta, diğer insanların sorunlarını halletmek için kullanılan yararlı bir bilgi ve bu bilgi üzerine kurulu bir sanat olarak karşımıza çıkmaktadır.
(Giddens, 2008)
Meslek, endüstrileşme sonucu ortaya çıkan iş bölümü ve uzmanlaşma düzeyiyle de ilişkilidir.
İş bölümü ve uzmanlaşmanın gelişmiş olduğu toplumlarda meslek sayısı ve çeşitliliği de fazladır. Modern toplumlarda mesleğin önemi şu noktalarda toplanır;
-

Meslek, aile ve boş zaman yanında genel yaşamın bir alanını oluşturur.

-

Sosyal yaşam ve onu belirleyen gelir, yaşam stilini belirler.

-

Mesleki nitelik, sınıflandırma, sosyal statü için bir araçtır.

-

Mesleki niteliklerin arttırılması uzmanlaşma ve yönelimlerle ilişkilidir. (Giddens, 2008)
MESLEK ETİĞİNİN İŞLEVLERİ
Meslek etiği, özellikle doğrudan doğruya insanla ilgili mesleklerde uyulması gereken davranış kuralları olarak tanımlanabilir. Meslek etiğinin en önemli yanlarından biri, dünyanın neresinde olursa olsun, aynı meslekte çalışan bireylerin bu davranış kurallarına uygun davranmalarının gerekli olmasıdır. (Aydın, 1993)
Mesleki etik kuralları olarak belirlenen ve üyelerinin genel ve ortak olan davranış biçimlerini tanımlayan ilkelerin üç temel işlevi vardır (Altun, 1995)
1. Yetersiz ve ilkesiz üyeleri ayırmak.
2. Meslek içi rekabeti düzenlemek.
3. Hizmet ideallerini korumak.
20

Meslek etiği ilkeleri ya da kodları aşağıdaki yararları sağlar: (Aydın, 1993)
1. Meslektaş baskısı sağlayarak, bireyleri etik davranış göstermeye motive eder,
2. Bireylerin kişilikleri yerine doğru ya da yanlış eylemler konusunda daha tutarlı ve kararlı bir rehberlik sağlar,
3. Belirsiz durumlarda nasıl davranılacağı konusunda rehberlik eder,
4. Yönetici ya da patronların otokratik gücünü kontrol eder,
5. Kurumların toplumsal sorumluluklarını tanımlar,
6. Kurumun ya da mesleğin çıkarlarına hizmet eder.
İŞ HAYATINDA ETİK İLKELER


Doğruluk ve Dürüstlük



Sevgi



Tarafsızlık



Hoşgörü



Adalet



Saygı



Eşitlik



Tutumluluk



Sorumluluk



Olumlu İnsan İlişkileri



İnsan Hakları



Açıklık



İnsanilik



Hak Ve Özgürlükler



Bağlılık



Emeğin Hakkını Verme



Hukukun Üstünlüğü



Yasa Dışı Emirlere Karşı Direnme

Etik Kuralların Uygulanması
Mesleki organizasyonlar, kuralların uygulanması konusunda üyelerini eğitmek, farkındalık ve bilinç düzeyini yükseltmek ve halkı etik olmayan uygulamalardan korumak amacıyla “Etik
Komite” oluşturur. Etik ihlal şikayetleri olduğunda Etik Komite şunları yapar: (Yeşilyaprak,
2014)
Şikayet incelenir, durum araştırılır, bilgi toplanılır ve değerlendirilir. Duruma göre şu yaptırımlar uygulanabilir: (Yeşilyaprak, 2014)
1. Üyeye uyarıda bulunulur.
2. Organizasyondan çıkması önerilir.
3. Üyeliği askıya alınır/üyelikten çıkarılır.
21

4. Yanlış uygulamaları düzeltmesi için eğitim/kurs verilebilir.
5. Belki bir yıl süre süpervizyon altında çalışması sağlanabilir.
6. Çalışma sertifikası/lisansı iptal edilebilir.

ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR


Ayrımcılık



Şiddet-Baskı-Saldırganlık



Kayırma



İş İlişkilerine Politika Karıştırma



Rüşvet:



Hakaret ve Küfür



Psikolojik yıldırma (Mobbing)



Bedensel ve Cinsel Taciz



İhmal



Görev ve Yetkinin Kötüye Kullanımı



Sömürü (İstismar)



Dedikodu



Bencillik



Zimmet



Yolsuzluk

Mesleki Yozlaşma
Bir toplumda oluşan yozlaşma hayatın her alanını olduğu gibi iş yaşamını da etki altına alır.
Mesleki yozlaşmanın çeşitli nedenleri vardır. Bu nedenleri maddeler halinde sıralayabiliriz.
Aşırı hırs, bencil ve açgözlü davranma
Yeterli hassasiyetin gösterilmemesi
Eksik değerlendirme
Plansızlık
İyi niyetle arkadaşlarını koruma güdüsü
Yasaların, kuralların ve yöntemlerin bilinmemesi
İş yaşamında teknolojik ve sosyal gelişmelere paralel yasal düzenlemelerin gecikmesi
Kendini koruma güdüsü
Maddi ve manevi tatminsizlik, servet açlığı
İdeolojik ya da siyasal ayrımcılık

22

SORULAR
1) Hangisi meslek etiği ilke ve kodlarının sağladığı yararlar arasında yer almaz?
a)Meslektaş baskısı sağlayarak, bireyleri etik davranış göstermeye motive eder
b)Belirsiz durumlarda nasıl davranılacağı konusunda rehberlik eder
c) Kurumların toplumsal sorumluluklarını tanımlar
d)Kişisel çıkarlara hizmet eder
e) Kurumun ya da mesleğin çıkarlarına hizmet eder
2)Hangisi modern toplumlarda mesleğin önemli sayılma sebepleri arasında yer almaz?
a)Meslek kişiye fazladan boş zaman yaratır
b)Meslek, aile ve boş zaman yanında genel yaşamın bir alanını oluşturur.
c)Sosyal yaşam ve onu belirleyen gelir, yaşam stilini belirler.
d)Mesleki nitelik, sınıflandırma, sosyal statü için bir araçtır.
e)Mesleki niteliklerin arttırılması uzmanlaşma ve yönelimlerle ilişkilidir.
3)Aşağıdakilerden hangisi bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için aranan şartlardan değildir? a)Bir meslek toplumun kaçınılmaz olan bir gereksinimini karşılar
b)Meslek kişinin hem kendi doyumu hem de başkalarının yararı için yaptığı uğraştır
c)Meslek kişinin kas gücü harcayarak yaptığı işlerdir.
d)Meslek sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayalıdır
e)Meslekler kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır
4) Aşağıdakilerden hangisi profesyonel mesleklerle ilgili olarak söylenemez?
a)Kuramsal Bilgi
b)Kendi kendini düzenleyen uygulama
c)Müşteriler üzerinde otorite
d)Kendi çıkarlarından ziyade toplum odaklılık
e)Özellikle büyük şehirlerde yaygın olma
5)Aşağıdakilerden hangisi iş hayatında etik ilkeler arasında yer almaz?
a)Tarafsızlık
d)Dini tutumlar

b)Adalet

c)Olumlu İnsan İlişkileri

e)Açıklık
23

6) Aşağıdakilerden hangisi iş hayatında etik ilkeler arasında yer almaz?
a)Eşitlik

b)Fazla görev Üstlenme

d)İnsanilik

c)İnsan Hakları

e)Hukukun Üstünlüğü

7)Aşağıdakilerden hangisi mesleki yozlaşmanın özelliklerinden değildir?
a)Plansızlık
b)Esnek mesai saatleri
c)Yasaların, kuralların ve yöntemlerin bilinmemesi
d)Maddi ve manevi tatminsizlik, servet açlığı
e)İdeolojik ya da siyasal ayrımcılık
8)Aşağıdakilerden hangisi iş hayatında etik dışı ilkeler arasında yer almaz?
a)İş kurallarının net olması
b)Ayrımcılık
c)İş İlişkilerine Politika Karıştırma
d)Görev ve Yetkinin Kötüye Kullanımı
e)Dedikodu
9)Sömürü ile ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
a) Sömürücü, sömürülen kişiyi zorlayabilir ya da aldatarak kullanabilir.
b)Sömürülen kişi, yapılan eylemlere gönüllü olarak rıza gösterebilir.
c)Sömürü, insan ya da nesnelerin doğru şekilde kullanımıdır
d)Sömüren kişinin amacı, çıkar sağlamak ve kazancını güvenceye almaktır
e)Genellikle sömürülen birey, kendisine haksızlık yapılan bireydir.
10)Aşağıdakilerden hangisi, bir usulsüzlük saptandığında,

Etik Komitenin yaptırımları

arasında yer almaz?
a) Üyeye uyarıda bulunulur.
b)Üyenin üyeliği askıya alınır
c) Üyeye yanlış uygulamaları düzeltmesi için eğitim/kurs verilebilir.
d) Üyenin çalışma sertifikası/lisansı iptal edilebilir.
e) Üyenin olumsuz reklamı yapılır.

24

CEVAPLAR

1.D
1.soruyu D şıkkı olarak işaretlemediyseniz meslek etiğinin işlevleri ile ilgili bölümü bir kez daha okuyunuz. Mesleki kodlar kişisel çıkarlara fayda sağlamaz:

2.A
2.soruyu A şıkkı olarak işaretlemediyseniz meslek kavramı ile ilgili olan bölümü bir kez daha okuyunuz. Meslek kişiye fazladan boş zaman yaratmaz.

3.C
3.soruyu C şıkkı olarak işaretlemediyseniz meslek kavramı ile ilgili olan bölümü bir kez daha okuyunuz. Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için, kişinin kas gücü harcaması gerekmez. 4.E
4.soruyu E şıkkı olarak işaretlemediyseniz meslek kavramı ile ilgili olan bölümü bir kez daha okuyunuz. Profesyonel meslekler sadece büyük şehirlerde değil, bütün şehirlerde vardır.

5.D
4.soruyu D şıkkı olarak işaretlemediyseniz İş Hayatında Etik İlkeler bölümü tekrar gözden geçiriniz. Dini tutumlar bu ilkeler arasında yer almaz.

6.B
6.soruyu B şıkkı olarak işaretlemediyseniz İş Hayatında Etik İlkeler bölümü tekrar gözden geçiriniz. Fazla görev üstlenme bu ilkeler arasında yer almaz.

7.B
7.soruyu B şıkkı olarak işaretlemediyseniz Mesleki Yozlaşma bölümü tekrar gözden geçiriniz.
Esnek Mesai saatleri mesleki bir yozlaşma değildir.

25

8.A
8.soruyu A şıkkı olarak işaretlemediyseniz İş Hayatında Etik Dışı İlkeler bölümünü tekrar okuyunuz. İş kurallarının net olması etik dışı bir tutum değildir.

9.C
9. soruyu C şıkkı olarak işaretlemediyseniz Etik dışı Davranışlar bölümünü tekrar gözden geçiriniz. Sömürü insan yada nesnelerin adaletsiz kullanımıdır.

10.E
10. soruyu E şıkkı olarak işaretlemediyseniz Etik Kuralların Uygulanması bölümünü tekrar gözden geçiriniz. Üyenin olumsuz reklamının yapılması etik komitenin yaptırımları arasında yer almaz.

26

KAYNAKÇA
Altun, A. (1995). Türkiye’de Gazetecilik ve Gazeteciler. Çağdaş Gazeteciler Derneği
Yayınları.
Aydın,

İ.

(1993).

ankara.gov.tr.

2014

tarihinde

ankara.gov.tr:

www.ankara.gov.tr/kamuda_etik_inayet_aydin.doc adresinden alındı
Başaran, İ. (1989). Yönetim. Ankara: Gül Yayınevi. bayraklı.gov.tr. (2014).

10

01,

2014

tarihinde

bayraklı

belediyesi:

www.bayrakli.gov.tr/ortak_icerik/bayrakli/Etik%20Kavramı.docx adresinden alındı
Berkman, A. (1983). Az Gelişmiş Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk ve Rüşvet. Ankara:
TOAİ Yayın No:203.
Giddens, A. (2008). Sosyoloji. (F. Özdemir, Dü.) İstanbul: Kırmızı Yayınları.
İyi, S., & Tepe, H. (2012). Etik. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Karadeniz Teknik Üniversitesi. (2014). www.ktu.edu.tr/dosyalar. 09 01, 2014 tarihinde www.ktu.edu.tr: www.ktu.edu.tr/dosyalar/14_01_00_abf67.pdf adresinden alındı
Kırılganlı, S., & İlğan, A. (2007). Eğitim Örgütlerinde Karar verme Sürecinde Etik. Mehmet
Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
Levent, E. (2012). Belgelerle İnsan Hakları. İstanbul: Arı Sanat Yayıncılık.
MEGEP. (2006). Meslek Etiği. Ankara.
Tevruz, S. (2007). Etik Yaklaşımlar ve İş Ahlakı. S. Tevruz içinde, İş Hayatında Etik.
İstanbul: Beta yayınları.
Toker, G. A. (2008). Mobing İşyerinde Yıldırma. Ankara: Pagem.
Yeşilyaprak, B. (2014). binnuryesilyaprak.com. 09 2014 tarihinde binnuryesilyaprak.com: http://www.binnuryesilyaprak.com/index.php?option=com_content&view=article&id =105 adresinden alındı

27