Kreu 6

Marrja e vendimeve të investimit sipas kriterit të NPV

Shpresojmё qё tani tё jeni tё bindur qё vendimet e duhura mbi investimet bazohen nё metodёn e Vlerёs Aktuale Neto (NPV). Nё kёtё kre do tё shikojmë si ta zbatojmё kёtё metodё pёr vendimet praktike tё investimit tё kapitalit. Pёr kёtё duhet tё kemi parasysh tre gjёra:

Sё pari, cila do tё jetё norma e skontimit? E dimё pёrgjigjen nё parim: norma e skontimit tё flukseve tё arkёs (Cash flows). Por parashikimet e flukseve tё arkёs nuk na ofrohen nё pjatё argjendi. Shpesh, menaxheri financiar, duhet tё studiojё tё dhёnat e ofruara nga specialistёt e dizajnit tё produktit, të prodhimit, të marketingut e kёshtu me radhё. Ky informacion duhet tё kontrollohet pёr plotёsinë, pёrputhshmёrinё dhe saktёsinë. Menaxheri duhet tё zbulojё flukse tё fshehura dhe tё kujdeset qё tё mos pёrfshijё llogari (hyrje ) qё duken si flukse arke, por qё nё tё vёrtet nuk janё tё tilla.

Sё dyti: si do ta pёrdorë menaxheri financiar tё gjithё informacionin qё i ёshtё dhёnё pёr tё bёrё njё parashikim tё pёrgjithshёm mbi flukset e arkёs? Kjo kёrkon informacion tё saktё mbi tatimet; ndryshimet nё kapitalin qarkullues; inflacionin dhe vlerёn e ndёrtesёs nё fund tё projektit, tokёn dhe pajisjet. Ne do tё punojmё me njё shёmbull konkret.

Sё treti: si do ta zbatojё financieri kёtё metodё kur duhet tё zgjedhë midis investimeve me jetёgjatёsi tё ndryshme? Pёr shёmbull, supozoni sikur duhet tё zgjidhni midis makinёs Y, me jetёgjatёsi 5 vjet, dhe makinёs Z, me jetёgjatёsi 10 vjet. Vlera aktuale neto e investimit nё makinёn Y dhe kostot operative tё saj janё mё pak se ato tё makinёs Z, sepse makina Z ka jetёgjatësi mё tё madhe. A e bёn kjo investimin nё makinёn Y njё zgjedhje mё tё mirё? Sigurisht qё jo.

Ne do t’ju tregojmё si tё transformoni NPV e investimit nё njё aktiv dhe kostot operative nё kosto ekuivalente vjetore, qё janё kostot totale vjetore tё blerjes sё njё aktivi. Do t’ju tregojmё gjithashtu si tё pёrdorni koston ekuivalente vjetore pёr tё marrё vendime pёr zёvendësimin e pajisjeve tё vjetёruara.

Vendimet nё lidhje me jetёn e gjatё apo tё shkurtёr tё pajisjeve, midis atyre tё reja apo ekzistuese, pёrfshijnё ndёrveprime tё projektit, sepse njё vendim pёr njё projekt nuk mund tё ndahet nga vendimi pёr njё projekt tjetёr, apo vendime pёr tё ardhmen. E mbyllim kёtё kre me ushtrime tё mёtejshme, përshembull, tё zgjedhim tё investojmё tani apo tё presim tё investojmё mё vonё.

3 Çfarё tё skontojmё

Deri nё kёtё pikё, pёr vlerёsimin e projekteve, jemi pёrqёndruar kryesisht te mekanizmi i skontimit dhe te metoda e NPV. E kemi anashkaluar disi problemin se çfarё do tё skontojmё. Kur pёrballeni me kёtё problem, duhet tё kemi parasysh kёto tre gjёra:

1. Vetёm fluksi monetar ёshtё i rёndёsishёm. 2. Vlerёso fluksin monetar që ndryshon 3. Bёj kujdes nё vlerёsimin e inflacionit

Do tё diskutojmё me radhё secilёn prej tyre.

Vetёm fluksi monetar ёshtё i rёndёsishёm

E para dhe mё e rёndёsishmja: NPV varet nga flukset e ardhёshme. Fluksi monetar ёshtё diferenca midis dollarёve tё pёrfituar dhe atyre tё paguar. Njerёzit mund tё ngatёrrojnё flukset monetare me fitimin kontabёl. Njё kontabilist fillon me dollarë qё hyjnё dhe dollarё qё dalin, por pёr tё llogaritur pёrfitmin ata i pёrshtasin kёto dy impute nё dy mёnyra. Sё pari, ata i deklarojnё tё ardhurat kur ato hidhen nё librin kontabёl dhe jo kur kompania apo klientёt e bёjnё pagesёn e faturave. Sё dyti, ata i ndajnё flukset dalёse nё dy kategori: shpenzime korrente dhe shpenzime kapitali. I zbresin shpenzimet korrente kur llogarisin pёrfitimin dhe nuk zbresin shpenzimet e kapitalit. Por zhvlerёsojnё shpenzimet kapitale pёr njё numёr tё caktuar vitesh, duke zbritur kёshtu zhvlerёsimin vjetor nga pёrfitimi. Si rezultat i kёtyre procedurave, pёrfitimi pёrfshin disa flukse dhe pёrjshton disa tё tjerё, dhe kёto flukse zvogёlohen nga norma e zhvlerёsimit, qё nuk ёshtё aspak njё fluks monetar.

Jo gjithmonё ёshtё e lehtё ti kthesh llogaritё kontabile nё dollar-dollar, me tё cilёt mund tё blesh birrё. Nё qoftё se nuk e di ç’ёshtё fluksi, thjesht llogarit dollarёt qё hyjnё duke zbritur dollarёt qё dalin. Gjithmonё i llogarisni flukset pas tatimeve. Disa firma nuk e bëjnё kёtё, por i llogarisin shpenzimet e tatimeve duke pёrdorur njё normё skontimi mё tё lartё sesa kostoja e kapitalit. Kjo nuk ёshtё njё formulё e besueshme. Duhet tё siguroheni qё tё rregjistroni flukset kur ato ndodhin dhe jo kur shkruhen nё librin kontabёl. Pёr shёmbull, tatimet duhet ti zbresim nga data aktuale e pagesёs dhe jo nё kohёn kur kjo pagesё shёnohet nё librin kontabёl.

Vlerёso fluksin monetary që ndryshon

Vlera e njё projekti varet nga flukset shtesё qё do tё vijnё, nёse e pranojmё projektin. Kёtu keni disa gjёra qё duhet ti merrni parasysh kur vendosni cilat flukse duhen pёrfshirё:

Mos ngatёrro flukset mesatare me ato marzhinale. Shpesh herё menaxheret refuzojnё tё investojnё nё projekte tё cilat nё tё shkuarёn nuk kanё ecur mirё. Pёr shёmbull, ata nuk investojnё mё shumё para nё njё sektor qё ёshtё me humbje. Por mund tё ndodhë qё investimi nё kёta sektorё tё rezultojё me NPV pozitive. Nё tё kundёrtën, nuk ja vlen tё investosh mё shumё para nё njё sektor vetёm sepse ai ka shkuar mirё nё tё shkuarёn. Ju patjetёr qё nuk do tё shpenzoni mё shumё pёr njё kalё tё vjetёr 20-vjeçar, pavarёsisht garave qё ai mund tё ketё fituar.

Po ju japim njё shёmbull tjetёr: supozoni njё urё nё njё hekurudhё qё ka nevojё pёr riparim tё menjёhershёm. Me urёn hekurudha do tё vazhdojё tё punojё , pa tё nuk ёshtё e mundur. Nё kёtё rast payoffs (tё ardhurat) nga riparimi i urёs do tё jenё tё gjitha pёrfitimet qё do tё sjellё ura e riparuar. NPV e njё investimi tё tillё mund tё jetё shumё e madhe. Sigurisht qё kёto pёrfitime duhet tё vijnё si rezultat i riparimit, sepse nё tё kundёrtën kompania do tё ketё bёrё njё investim jofitimprurёs.

Pёrfshi tё gjitha flukset indirekte. Eshtё e rёndёsishme tё pёrfshijmё tё gjitha flukset indirekte nё njё biznes. Pёr shёmbull, njё linjё e njё hekurudhe mund tё ketё NPV negative, nёse e shohim tё veçuar, por mund tё jetё njё investim me vlerё nёse shohim sesa e lehtёson ajo trafikun hekurudhor nё linjёn qёndrore. Kёto janё flukse indirekte qё mund tё rriten nё tё ardhmen. Kur GE, Pratt dhe Whitney ose Rolls Royce, vendosin pёr tё projektuar dhe prodhuar njё mjet tё ri, flukset hyrёse nuk kufizohen vetёm me tё ardhurat qё do të vijnё si rezultat i shitjes sё tyre. Pas shitjes, mjeti do tё jetё nё jetё pёr njё kohё tё gjatё, 20 vjet a ndoshta mё shumё, dhe gjatё kёsaj kohe do tё ketё nevojё tё vazhdueshme pёr pjesё kёmbimi. Si pёrfundim mund tё themi, se kur njё mjet vihet nё shёrbim, ka shumё mundёsi pёr versione tё modifikuara e tё pёrmirёsuara pёr pёrdorime tё tjera.

Mos harro nevojёn pёr kapital qarkullues neto, qё ёshtё diferenca midis aktiveve afatshkurtra dhe pasiveve afatshkurtra tё kompanisё. Aktivet afatshkurtra janё para, llogari tё arkёtueshme, rezerva tё lёndёs sё parё dhe mallra. Pasivet afatshkurtra janё llogari tё pagueshme (fatura qё nuk i keni paguar), etj. Shumica e projekteve kёrkojnё njё investim shtesё nё kapitalin qarkullues. Prandaj ky investim duhet tё pёrfshihet nё parashikimin e flukseve monetare. Nё fund tё projektit, mund tё mbuloni diçka nga investimi. Ky trajtohet si fluks monetar hyrёs.

Pёrfshi të gjitha kostot oportune. Kostoja ёshtё e lidhur me vendimin e investimit edhe kur nuk kemi shkёmbim parash. Pёr shёmbull, pёr tё prodhuar pёrdoret njё tokё e cila mund tё shitet 100,000$ . Ky burim nuk ёshtё falas: ka njё kosto opportune, qё janё paratё qё do tё merrte firma nё qoftё se projekti do tё refuzohej, ose ky burim do tё shitej apo do tё pёrdorej pёr aktivitet tjetёr. Ky shembull ju paralajmёron nёse ju i gjykoni projektet duke u bazuar nё krahasimin “para dhe pas”. Krahasimi duhet tё mbёshtetet nё “me kundrejt pa”. Njё menaxher mund tё mos e pёrfshijё vlerёn e tokёs, sepse ai e zotёron atё si para dhe pas investimit.

|Përpara |Zbatimi i projektit |Pas |Flukset monetare përpara kundrejt |
| | | |pas |
|Firma blen tokё | |Firma vazhdon tё blejё tokё |0 |

Mё poshtё kemi krahasimin e bazuar nё “me kundrejt pa”:

|Përpara |Zbatimi i projektit |Pas |Flukset monetare me projektin |
|Firma blen tokё | |Firma vazhdon tё blejё tokё |0 |

|Përpara |Nuk e zbaton projektin |Pas |Flukset monetare pa projektin |
| | |Firma shet tokёn $100,000 |$100,000 |

Duke parё tё dyja tabelat, nё pjesёn pas, ne shohim qё firma jep 100,000$ duke ndёrmarrё projektin. Ky arsyetim qёndron ende nё qoftё se toka nuk do tё shitet, por do ti vlejё firmёs me atё shumё pёr ndonjё pёrdorim tjetёr.

Ndonjёherё kostoja oportune ёshtё shumё e vështirё pёr t’u vlerёsuar: megjithatё, atje ku burimi mund tё tregtohet lehtёsisht, kostoja oportune e tij ёshtё sa çmimi i tregut. Pse? Nuk mund tё jetё ndryshe. Nё qoftё se vlera e njё parcele toke tё firmёs do tё jetё mё pak se çmimi i tregut, firma do ta shesё atё. Nga ana tjetёr, kostoja opportune e pёrdorimit tё kёsaj parcele toke nё njё projekt tё veçantё, nuk mund ta kalojё koston e blerjes sё njё parcele toke ekuivalente me tё.

Injoro kostot e parikuperueshme. Kёto kosto janё si qumёsht i derdhur, si të tilla, ato nuk duhet tё influencojnё vendimin pёr tё pranuar ose jo projektin, pra duhet t’i injorojmё. Pёr shёmbull, nё vitin 1971 Lockheed kёrkoi garanci federale pёr njё kredi bankare pёr zhvillimin e mёtejshёm tё TriStar Airplane. Lockheed dhe mbёshtetёsit e tij argumentuan se do tё ishte qesharake tё braktisje njё projekt nё tё cilin janё shpenzuar 1 bilion $. Ndёrsa kritikёt argumentonin se do tё ishte po aq qesharake tё vazhdojё me njё projekt qё nuk ofron perspektive tё kёnaqshme pёr rikthimin e 1 bilion $. Tё dyja grupet ishin fajtore pёr gabimin ndaj kostove tё zhytyra: 1 bilion $ tё pambuluara dhe rrjedhimisht tё parёndёsishme[1].

Kujdes kostot e pёrgjithshme industriale. E kemi pёrmendur edhe mё parё qё objektivi i njё kontabilisti nuk ёshtё gjithmonё i njёjtё me atё tё njё financieri, siç ёshtё alokimi i kostove tё pёrgjithshme. Kostot e pёrgjithshme industriale pёrfshijnё rrogat e mbikqyrёsve, qiranё, energjinё etj. Kёto kosto mund tё mos lidhen drejtpёrdrejt me ndonjё projekt, por duhen paguar gjithsesi. Kёshtu kontabilisti i shёnon si kosto tё projektit tё firmёs. Parimi ynё pёr flukset shtesё pёrfshin shpenzimet shtesё qё do rezultonin nga projekti. Njё projekt mund tё ketё shpenzime shtesё ose jo. Duhet tё bёjmё kujdes kur supozojmё qё alokimi i kёtyre kostove tё pёrgjithshme pёrfaqёson shpenzimet qё do tё rrjedhin nga projekti.

Trajtoje inflacionin siç duhet

Ashtu siç theksuam edhe nё kreun 3, normat e interesit jepen nё terma nominale. Pёr shёmbull, nё qoftё se do tё blini njё bono thesari njё vjeçare me normё interesi 8%, nё fund tё periudhёs ju do tё merrrni 1,080$, por kjo nuk ju siguron qё do tё blini tё njejtёn shportё tё mirash. Investitorёt marrin parasysh inflacionin, kur vendosin pёr normёn e interesit.

Supozoni se tё ardhurat nga bonot e thesarit janё 8% dhe inflacioni pritet tё jetё 6%. Nё qoftё se i blini bonot do tё merrni 1,080$ pёr 1$, qё vlen 6% me pak se dollarët sot. E ardhura nominale ёshtё 1,080$, por vlera reale e tё ardhurёs ёshtё 1,080/1.06 $1,019. Pra, mund tё themi qё norma nominale e interesit ёshtё 8%, ose norma reale e interesit ёshtё 1,9%. Formula qё lidh interesin real me atё nominal ёshtё ajo e mёposhtme:

[pic]

Nё qoftё se norma e skontimit jepet nё terma reale, atёhere do tё duhet qё flukset tё vlerёsohen nё terma reale, duke marrё parasysh trendin e çmimeve tё shitjes, punёn dhe koston e materialit. Kjo kёrkon shumё mё tepёr se zbatimin e normёs sё inflacionit ndaj gjithё flukseve. Kostoja e punёs pёr orё, pёr shёmbull, zakonisht rritet mё shpejt sesa indeksi i çmimit tё konsumatorit, pёr shkak tё pёrmirёsimit nё prodhim dhe rritjes sё pagave reale. Kursimet e tatimeve nga zhvlerёsimi nuk rriten me inflacionin: ato janё konstante nё terma nominale, sepse ligji i tatimeve nё USA lejon tё zhvlerёsohen vetёm kostot origjinale të aktiveve. Sigurisht qё nuk ёshte gabim skontimi i flukseve reale nё norma reale. Kёtu kemi njё shёmbull tё thjeshtё qё tregon ekuivalencёn e dy metodave. Supozoni qё firma juaj parashikon flukse reale nё terma nominale me normё skontimi nominale 15%. Nё kёtё rast, ju janё dhёnё flukset e projektit nё terma reale:

| Flukset monetare |
|C0 |C1 |C2 |C3 |
|-100 |+35 |+50 |+30 |

Nuk ёshtё me vend tё skontojmё kёto flukse reale me 15%. Keni dy alternativa: tё merrni flukset nё terma nominale dhe t’i skontoni me 15%, ose tё ktheni normёn e skontimit nё normё reale dhe tё skontoni flukset reale.

Do t’ju tregojmё se tё dy metodat japin tё njëjtin rezultat: supozoni se inflacioni ёshtё 10% nё vit. Fluksi pas njё viti do tё jetё 35,000$, qё ёshtё fluksi i vitit 1, x 1.10 jep 38,500$ nё vitin 1. Nё mёnyrё tё ngjajshme nё vitin 2 do tё kemi: fluksi 50,000$ (1.10) jep 60,000$ nё vitin 2, e kёshtu me radhё. Nёse i skontojmё kёto flukse nominale me normёn nominale 15%, kemi :

[pic] ose $5,500

Nё vend qё tё konvertoni flukset e parashikuara nё terma nominale, mund tё konvertojmё normёn e skontimit nё terma reale, duke pёrdorur formulёn e mёposhtme:

[pic]

Nё shёmbullin tonё do tё kemi:

[pic]ose 4.5%

Dhe nё qoftё se skontojmё flukset reale me normёn reale, do tё kemi njё NPV prej 5,500$, njёlloj si mё parё:

[pic] ose $5,500

Vini re qё norma reale e skontimit ёshtё pothuaj e barabartё me diferencёn midis normёs nominale 15% dhe normёs sё inflacionit 10%. Duke zbritur 15 – 10 = 5%, marrim njё NPV prej 4,600$- jo tamam tё saktё, por afёrsisht.

Mesazhi ёshtё i thjeshtё: skonto flukset nominale me norma nominale dhe flukset reale me norma reale. Por shpesh ky rregull thyhet. Pёr shёmbull, nё 1970 kishte njё stuhi politike nё Irlandё pёr blerjen nga ana e qeverisё tё aksioneve nё minierёn Bula. Çmimi i paguar nga qeveria ishte 40 milion$: megjithatё njё grup kёshilluesish mendonin qё vlera e kompanisё ishte vetёm 8 milion$, ndёrsa disa tё tjerё mendonin se ajo ishte mё e lartё, 104 milion$. Duket se njё ndikim tё madh nё kёtё diferencë ka paqartёsia midis normёs reale dhe nominale tё skontimit. .

1. Shёmbull-Projekti i plehut IM&C

Si menaxher financiar i ri, i emëruar nё kompaninё ndёrkombёtare Mulch and Compost (IM&C), duhet tё analizoni njё propozim pёr marketingun e plehut artificial pёr kopështe. (Kompania kishte planifikuar qё pёr reklamёn tё pёrdorte njё fshatar qё dilte nga parcela me perime duke kёnduar: tё gjitha telashet e mia mbaruan tashmё).

Ju jepen parashikimet e bёra nё tabelёn 6.1. Projekti kёrkon njё investim prej 10 milion$ për fabrikën dhe makinerinё (rreshti 1). Kjo makineri mund të çmontohet dhe të shitet, duke na dhёnё njё tё ardhur neto prej 1.949.000$ në vitin 7 (rreshti 1, kolona 7). Kjo është vlera e mbetur e parashikuar e fabrikës.

Kushdo qё mund ta ketё pёrgatitur tabelёn 6.1[2], ka zhvlerёsuar investimin kapital tё 6 viteve nё njё vlerё arbitrare tё mbetur prej 500,000$ , qё ёshtё mё pak se parashikimet tuaja pёr vlerёn e mbetur. Supozohet se ёshtё zhvlerёsimi i drejtpёrdrejtё. Me kёtё metodё, zhvlerёsimi vjetor barazon njё sasi proporcionale tё investimit fillestar, minus vlerёn e mbetur nё fund. (9.5 milion$). Nё qoftё se e shёnojmё me T kohёn e zhvlerёsimit, zhvlerёsimi i drejtpёrdrejtё nё vitin t ёshtё: zhvlerёsimi nё vitin t x 1/T. Zhvlerёsimi nё kёtё rast ёshtё 1/6 e 9.5 milion $ = 1.538 milion $.

[pic]

Nga rreshti i 6 deri nё tё 12, nё tabelёn 6.1, tregohet njё mёnyrё e thjeshtё e llogaritjes sё tё ardhurave nga projekti[3]. Kjo do tё shёrbejё si pikёnisje pёr vlerёsimin e flukseve. Gjatё pёrgatitjes sё kёsaj tabele, menaxheri i IM&C vuri re ndikimin e inflacionit nё çmim dhe kosto. Por jo tё gjitha flukset ndikohen njёsoj nga inflacioni. Pёr shёmbull, pagat zakonisht rriten mё shpejt se norma e inflacionit. Kёshtu qё kostoja e punёs pёr ton pleh artificial do tё rritet nё terma reale, nё qoftё se pёrmirёsimet teknologjike do tё bëjnё tё mundur njё pёrdorim mё efiçent tё punёs. Nga ana tjetёr, inflacioni nuk ka efekt mbi mbrojtjen fiskale, edhe nёse do tё zbritet zhvlerёsimi, meqёnёse shёrbimi i tё ardhurave tё brendëshme ju lejon tё zhvlerёsoni vetёm koston fillestare tё pajisjes, pavarёsisht se çfarë ndodh me çmimet pasi bëhet investimi.

Tabela 6.2 na jep flukset e parashikuara nga investimi dhe tё dhёnat mbi tё ardhurat qё jepen nё Tabelёn 6.1. Flukset nga veprimet janё flukset qё llogariten si shitjet minus koston e tё mirёs, kostot e tjera, dhe tatimet. Flukset e mbetura pёrfshijnё ndryshimet nё kapitalin qarkullues, kapitalin fillestar dhe vlerёn e rikuperueshme nё fund. Nё qoftё se, siç pranuam fillimisht, vlera e mbetur nё fund del mё e madhe se vlera e zhvlerёsimit tё makinës, do t’ju duhet qё tё paguani tatim mbi diferencёn. Kёshtu qё do t’ju duhet ta pёrfshini edhe kёtё nё parashikimet tuaja pёr flukset.

| Periudhat |
| |
| | |0 |1 |2 |3 |

Tabela 6.2: Projekti i plehut artificial IM&C-analiza e flukseve ($ mijё).

Kemi dalë nga formati i zakonshёm duke ndarё zhvlerёsimin nga kostot e katёr tё mirave tё shitura. IM&C vlerёson koston oportune nominale tё kapitalit pёr projektin 20%. Kur tё gjitha flukset mblidhen dhe skontohen, ky projekt ka njё NPV prej 3.52 milion $.

[pic] ose $3,520,000

Tё ndajmё vendimet e investimit nga vendimet e financimit

Analiza jonё mbi projektin e plehut artificial nuk trajton si ёshtё bёrё financimi i tij. IM&C mund tё pёrdorё pjesёrisht borxhin, por nё qoftё se e bёn, ne nuk do tё zbresim tё ardhurat e borxhit nga investimi i kёrkuar, dhe as nuk do tё trajtojmё interesin dhe pagesat si flukse dalёse. Ne e analizojmё projektin sikur ai tё jetё financuar i gjithi me kapital vetjak, duke i trajtuar flukset dalёse si detyrime tё aksionerёve dhe ato hyrёse si flukse qё shkojnё drejt tyre. E trajtojmё problemin nё kёtё mёnyrё, qё tё ndajmё vendimin e investimit nga ai i financimit. Pastaj, pasi kemi llogaritur NPV, mund tё bёjmё njё analizë tё veçantё mbi financimin.

Njё shёnim tjetёr pёr vlerёsimin e flukseve

Kёtu kemi njё pikё tё rёndёsishme. Ju mund tё shihni nga reshti 6 i tabelёs 6.2 qё kapitali qarkullues rritet nё vitet e para dhe nё gjysmёn e viteve tё projektit. Ju mund tё pyesni çfarё ёshtё kapitali qarkullues dhe pse rritet ai? Kapitali qarkullues pёrfshin investimin neto tё aktiveve afatshkurtra tё firmёs, biznesit, apo projektit. Komponentёt mё tё rёndёsishёm tё tij janё inventarёt, llogaritё e arkёtueshme dhe llogaritё e pagueshme. Kërkesa e projektit tё plehut pёr kapital qarkullues nё vitin 2 do tё jetё:

Pse rritet kapitali qarkullues? Ka disa mundёsi:

1. Shitjet e shёnuara nё pasqyrёn e tё ardhurave tejkalojnё faturat aktuale tё transportit tё plehut, sepse shitjet po rriten dhe klientёt nuk i bёjnё menjёherё pagesat e faturave tё tyre. Si rjedhim, rriten llogaritё e arkёtueshme. 2. Duhen disa muaj qё plehu i pёrpunuar tё vjetёrohet. Kёshtu, ndёrsa shitjet rriten, sasi mё tё mёdha tё plehut duhen mbajtur nёpёr hangarë. 3. Do tё kemi njё efekt kompensimi, nё qoftё se pagesat pёr materialet dhe shërbimet e projektit tё plehut bёhen me vonesё. Nё kёtё rast, shuma e llogarive tё pagueshme do tё rritet.

Investimi shtesё nё kapitalin qarkullues pёr vitin 2 dhe 3 do tё jetё:

[pic] [pic]

Njё parashikim mё i detajuar i fluksit pёr vitin 3 do tё ishte ai i paraqitur nё tabelёn 6.3.

Flukset monetare Tё dhёna nga parashikimi i tё Ndryshime në kapitalin ardhurave qarkullues
|Flukset hyrёse |= |Shitjet |- |Rritjet në llogaritё e arkёtueshme |
|$31,110 |= |32,610 |- |1,500 |
|Flukset dalёse |= |Kosot e tё mirave tё shitura, kosot tё tjera, dhe|+ |Rritjet ne inventaret neto nga rritja e|
| | |tatimi | |llogarive te pagueshme |
|$24,905 |= |(19,552+1,331+3,550) |+ |972-500 |
|Flukset monetare neto = Flukset hyrёse - Flukset dalёse |
|$6,205 = 31,110 - 24,905 |

Tabela 6.3: Detaje mbi flukset monetare tё parashikuara pёr projektin nё vitin 3 tё IM&C (nё mijёra $)

Nё vend qё tё shqetёsoheni pёr ndryshimet nё kapitalin qarkullues, mund tё vlerёsoni direkt flukset, duke llogaritur dollarёt qё hyjnё e dalin. Me fjalё tё tjera,

1. Nё qoftё se zёvendёsoni shitjet e çdo viti me pagesat e marra nga klientёt e po atij viti, nuk keni pse shqetёsoheni pёr llogaritё e arkёtueshme. 2. Nё qoftё se zёvendёsoni koston e tё mirave tё shitura me pagesat pёr punё, materiale, dhe kosto tё tjera tё prodhimit, nuk keni pse mbani inventarё apo llogari tё pagueshme.

Megjithatё, juve ju duhet ende tё ndёrtoni njё pasqyrё tё ardhurash pёr tё vlerёsuar tatimet. Do tё diskutojmё me detaje lidhjet midis fluksit dhe kapitalit qarkullues nё kapitujt nё vijim.

Njё shёnim mbi zhvlerёsimin

Zhvlerёsimi nuk ёshtё njё shpenzim nё para. Ai ёshtё i rёndёsishёm vetёm sepse redukton tё ardhurat e tatueshme dhe na siguron mbrojtje fiskale vjetore tё barabartë me prodhimin e zhvlerёsimit dhe normёs marzhinale tё taimit.

[pic]

Vlera aktuale e mbrojtjes fiskale ёshtё $554,000 ($1,842,000, për 6 vjet, me normё skontimi 20%)[4].
Nё qoftё se IM& C do tё mund ta merrte mё shpejt kёtё mbrojtje fiskale, do tё vlente mё shumë apo jo? Fatmirёsisht, ligji i tatimeve i lejon korporatat ta bёjnё këtë: lejon zhvlerёsimin e pёrshpejtuar. Ligjet mё tё fundit mbi zhvlerёsimin e tatimit nё SHBA janё vendosur nga Akti i Reformës sё Tatimit nё 1986, qё bёnte tё mundur njё sistem rikuperimi tё pёrshpejtuar.

Skeduli i zhvlerësimit tatimor sipas klasës së periudhave rikuperuese

|Vitet |

Tabela 6.6: Analiza e flukseve monetare tё projektit tё plehut tё IM&C aTë dhëna të marra nga Tabela 6.2 bTë dhëna të marra nga Tabela 6.5

Tabela 6.5 rillogarit impaktin e projektit nё faturat e tatimeve tё IM&C, ndërsa Tabela 6.6 tregon flukset pas tatimit dhe vlerёn aktuale. Kёtё herё kemi bёrё supozime reale mbi tatimet dhe inflacionin. Sigurisht qё kemi njё NPV mё tё lartё se ajo e tabelёs 6.2, sepse ajo tabelё nuk merrte parasysh vlerёn aktuale tё shtuar tё zhvlerёsimit tё pёrshpejtuar. Ka njё problem tjetёr qё fshihet pas Tabelёs 6.5: ёshtё minimum alternativ i tatimeve, qё limiton ose shtyn mbrojtjen fiskale tё zhvlerёsimit tё pёrshpjetuar apo njёsi tё tjera tё tatimit. Sepse minimumi alternativ i tatimit mund tё jetё shkak pёr mashtrim, qё do ta diskutojmё nё kapitullin 26.

Njё koment i fundit mbi tatimin.

Tё gjitha korporatat e mёdha tё SHBA mbajnё dy libra, njё pёr Shёrbimin e Brendëshёm tё tё Ardhurave (IRS) dhe njё pёr aksionerёt. Eshtё mёse e zakonshme tё pёrdorim zhvlerёsimin e drejtpёrdrejtë nё librin e aksionerёve dhe atё tё pёrshpjetuar nё librin e tatimeve. IRS nuk ёshtё kundёr kёsaj, dhe kjo i bёn fitimet e raportuara mё tё larta sesa mund tё ishin nёse do tё pёrdorej kudo zhvlerёsimi i pёrshpejtuar. Ka shumё ndryshime tё tjera midis kёtyre dy librave[5]. Dhe financierёt duhet tё bëjnё kujdes se me çfarё libri janё duke punuar. Nё buxhetimin e kapitalit, vetёm libri i tatimeve ёshtё i rёndësishёm, por njё analisti tё jashtëm i tregojmё librin e aksionerëve.

Analiza e projektit

Le tё bёjmё njё pёrsёritje. Disa faqe mё pёrpara, bёmё njё analizё pёr projektin e plehut tё IM&C. Filluam me disa shprehje tё thjeshta mbi aktivet dhe tё ardhurat pёr projektin, pёr tё cilin bёmё disa parashikime pёr flukset. Pastaj kishim zhvlerёsimin e pёrshpjetuar dhe rillogaritёm flukset dhe NPV. Dhe kishim dy vlera tё NPV. Nё situata reale, na duhen disa prova pёr tё mёnjanuar gabimet. Pastaj kemi pyetje si: po sikur….? Për shembull, po sikur inflacioni tё ndryshojë me 15% çdo vit e jo me 10%? Po sikur problemet teknike tё shtyjnё fillimin e projektit nё vitin 2? Po nё qoftё se kopështarёt tё preferojnё pleh kimik dhe jo natyral? Ju nuk do ta kuptoni dot projektin nё qoftё se nuk marrin pёrgjigje tё gjitha kёto pyetje.

Tё llogarisёsh NPV nё monedhё tё huaj

Pёrpara se tё pёrfshihemi tёrёsisht nё projekt, i hedhim njё sy njё kompanie tjetёr, qё po merr njё vendim tjetёr investimi. Kemi tё bёjmё me firmёn franceze Fannel, qё ёshtё duke menduar pёr njё investim pёr prodhimin e njё serie aromash tё reja. Parimet bazё janё tё njёjta: Fannel duhet tё pёrcaktojё nёse vlera aktuale e flukseve tё ardhshme tejkalon investimin fillestar. Por ka disa ndryshime qё lindin nga ndryshimi nё vendndodhjen e projektit.

1. Fannel duhet tё bёjё disa parashikime tё flukseve si ato qё bёmё nё projektin e plehut, por nё kёtё rast flukset janё nё euro, monedhё europiane. 2. Duke parashikuar kёto flukse, kompanisё i duhet tё rillogarisё kostot dhe çmimet duke marrё parasysh inflacionin nё Francё. 3. Kur llogarisin tё ardhurat e tatueshme, kompanitё franceze nuk mund ta pёrdorin zhvlerёsimin e pёrshpjetuar. 4. Pёrfitimet nga projekti Fannel i nёnshtrohen normёs franceze tё tatimeve. Kjo ёshtё thuajse 37%, trefish mё e lartё se norma nё USA. 5. Dhe ashtu si IM&C llogariti vlerёn aktuale tё investimit tё tij, duke skontuar flukset nё dollarë me koston e kapitalit, po ashtu Fannel mund tё vlerёsojë njё investim nё Francё duke skontuar flukset nё euro me koston e kapitalit. Pёr tё llogaritur koston opportune tё kapitalit pёr projektin e aromave, Fannel duhet tё pyesë se çfarë kthimi kёrkojnё nё kёmbim aksionerёt pёr tё investuar kapitalin e tyre nё kёtё projekt e jo ti hedhin ato nё tregun e kapitalit. Nёse projekti do tё ishte pa risk, kostoja opportune do tё ishte sa ajo e njё investimi pa risk, pёr shёmbull bono thesari tё lёshuara nga qeveria Franceze.[6] Ndёrsa shkruajmё kёtё, norma e bonos franceze pёr 10 vjet ёshtё 4.75%, krahasuar me 4.5% tё bonove amerikane. Por meqёnёse projekti ёshtё padyshim me risk, Fannel duhet tё pyesi sesa risk mund tё mbajnё aksionerёt dhe sa kthim duan ata pёr ta ndёrmarrё kёtё risk. Njё kompani e ngjajshme nё SHBA vjen me njё pёrgjigje ndryshe.

Nga ky shembull, shihet se parimi i vlerёsimit pёr kapitalin qё do investohet ёshtё njёsoj nё tё gjithё botёn. Njё tabelё e projektit Flanel do tё ketё tё njёjtёn format si Tabela 6.6[7]. Por inputet dhe supozimet duhet tё krahasohen me kushtet lokale.

2. Kostoja ekuivalente vjetore

Kur llogaritni NPV, ju transformoni flukset vit pas viti nё njё shumё tё vetme tё shprehur me dollarin e sotёm (euro apo monedhё tjetёr). Por ndonjёherё, ёshtё e nevojshme tё bёjmё tё kundёrtёn, pra njё shumё tё vetme ta kthejmё nё disa flukse tё ardhshme ekuivalente. Shikoni shёmbullin qё vijon:

Tё investosh pёr prodhimin e benzinёs sё pёrpunuar nё rafineritё e Kalifornisё

Nё fillimet e viteve 1990, Bordi Kalifornian i Burimit tё Ajrit (CARB), filloi tё planifikonte “fazёn 2” tё kёrkesave pёr benzinё tё pёrpunuar (RFG). RFG ёshtё benzinё e pёrzier me lëndё tё veçanta, qё bёjnё tё mundur reduktimin e ndotjes nga automjetet. CARB u konsultua me rafineri, me ambjentalistë dhe me palё tё tjera tё interesuara pёr kёto specifika.

Ndёrsa u planifikuan kërkesat e “fazёs 2”, rafineritё kuptuan se investimi mё i rёndёsishëm i kapitalit duhet tё bёhej nё rafineritё e Kalifornisё. Çfarё do tё thonё kёto investime pёr çmimin me pakicё tё benzinёs? Dikush mund tё pyesë: “supozoni se kompania ime investon $400 milion pёr tё pёrmirёsuar rafinerinё tonё qё tё mund tё arrijё “fazёn 2”. Sa cent shtesё pёr gallon extra duhen pёr tё mbuluar koston? Tё shohim nёse mund ti ndihmojmё.

Supozoni $400 milion si kapital investues dhe koston reale të kapitalit 7%. Pajisjet e reja kanё jetёgjatёsi 25 vjet dhe prodhimi total i rafinerisё do tё jetё 900 milion gallon nё vit. Pёr thjeshtёsi, supozoni se pajisjet e reja nuk ndryshojnё lёndёn e parё dhe koston operative. Sa tё ardhura shtesё duhet tё marrё rafineria çdo vit, pёr 25 vjet, pёr tё mbuluar investimin prej $400 milion? Pёrgjigja ёshtё e thjeshtё: gjeni PV e tё pёrvitshmes pёr 25 vjet, me investim 400 milion $.

PV e të përvitshmes = pagesa vjetore x PVIFA (25 vjet, 7%)

$400 = pagesa vjetore x 11.65

Pagesa vjetore = §34.4 milion

Kёto tё pёrvitshme quhen kosto ekuivalente vjetore. Kostoja ekuivalente vjetore ёshtё fluksi vjetor i mjaftueshёm pёr tё mbuluar kapitalin e investuar, duke pёrfshirё koston e kapitalit pёr atё investim, ndaj jetёs ekonomike tё investimit. Kostot ekuivalente vjetore janё mjete, ndonjёherё thelbёsore dhe tё dobishme nё financё. Mё poshtё keni njё shёmbull:

Zgjedhja midis pajisjeve afatgjata dhe afatshkurtra

Supozoni se firma ёshtё e detyruar tё zgjedhë midis dy makinave, A dhe B. Tё dyja makinat janё dizenjuar ndryshe, por kanё tё njёjtin kapacitet dhe bёjnё tё njёjtёn punё. Makina A kushton $15,000 dhe ka jetëgjatësi tre vjet. Kostoja e saj vjetore pёr mirёmbajtje ёshtё $5,000. Makina B kushton $10,000, por ka jetëgjatësi katër vjet dhe kostoja e mirёmbajtjes ёshtё §6,000$. Kёto janё flukse vjetore reale: kostot janё parashikuar nё dollarë.

Meqё makinat nuk kanё jetёgjatёsi tё njёjtё, e vetmja mёnyrё qё tё zgjedhim midis tyre ёshtё duke parё koston e tyre. Supozoni se llogarisim vlerёn aktuale tё kostos:

|Kostot në mijra usd |
|Makina |C0 |C1 |C2 |C3 |PV me 6% (nё mijra $) |
|A |+15 |+5 |+5 |+5 |28.37 |
|B |+10 |+6 |+6 | |21.00 |

A do tё zgjedhim makinёn B, që ka vlerё aktuale tё kostos mё tё vogёl? Jo domosdoshmёrisht, sepse B do tё zёvendёsohet njё vit me shpejt se A. Me fjalё tё tjera, vendimi pёr kohёn e njё investimi tё ardhshёm varet nga zgjedhja e sotme e A ose B. Kёshtu, njё makinё me njё vlerё aktuale (kosto) prej $21,000, për 3 vjet (0, 1 dhe 2), nuk ёshtё domosdoshmёrisht mё e mirё se njё makinё tjetёr me vlerё aktuale (kosto) $28,370, për 4 vjet ( nga 0 nё 4). Duhet tё kthejmё vlerёn aktuale tё kostove vjetore, nё njё kosto ekuivalente vjetore. Pёr makinёn A, kostoja vjetore ёshtё 10.61, ose $10,610 nё vit:

|Kostot në mijra usd |
|Makina |C0 |C1 |C2 |C3 |PV me 6% (nё mijra $) |
|A |+15 |+5 |+5 |+5 |28.37 |
|Kostoja ekuivalente vjetore | |+10.61 |+10.61 |+10.61 |28.37 |

Llogaritёm koston ekuivalente vjetore, duke gjetur tё pёrvitshmen pёr tre vjet, me tё njёjtёn vlerё aktuale si kostoja e makinёs A.

[pic]

Faktori i tё pёrvitshmes ёshtё 2.673 pёr 3 vjet dhe 6% kosto reale e kapitalit, dhe kemi:

[pic]
Njё llogari e ngjashme pёr makinёn e B na jep:

|Kostot në mijra usd |
|Makina |C0 |C1 |C2 |PV me 6% (nё mijra $) |
|B |+10 |+6 |+6 |21.00 |
|Kostoja ekuivalente vjetore | |+11.45 |+11.45 |28.37 |

Makina A ёshtё mё e mirё, sepse kostoja ekuivalente vjetore e saj ёshtё mё e vogёl: $10,610 ndaj $11,450 tё makinёs B.

Mund ta mendoni koston ekuivalente vjetore tё makinёs A apo B si qira vjetore. Supozoni qё financierit i kёrkohet t’i japё me qira makinёn A menaxherit tё prodhimit. Do tё ketё 3 pagesa tё barabarta qiraje, duke filluar nё vitin 1. Kёto pagesa do tё mbulojnё koston e makinёs A dhe koston e mirёmbajtjes së saj pёr 3 vjet. Kёshtu qё financieri duhet tё sigurohet qё kёto pagesa qiraje tё jenё $28,370, aq sa kostoja aktuale e makinёs A. Pra, mund tё shihni qё financieri kёrkon njё qira tё barabartё me koston e makinёs A.

Njё nga rregullat qё duhet tё zbatoni kur ju duhet tё zgjidhni midis mjeteve me jetёgjatёsi dhe kosto tё ndryshme ёshtё tё zgjidhni aktivet me kosto mё tё ulёt vjetore.

Kostoja ekuivalente vjetore dhe inflacioni

Llogaritё qё sapo bёmё pёr kostot ekuivalente vjetore bazohen nё terma reale, me normё skontimi reale 6% . Mund ta bёjmё kёtё gjё edhe nё terma nominale. Supozoni se norma e inflacionit ёshtё 5%: shumёzojmё fluksin e parё me 1.05, tё dytin me 1.05 e kёshtu me radhё.

| | |C0 |C1 |C2 |C3 |
|A |E pёrvitshmja reale | |10.61 |10.61 |10.61 |
| |Flukset monetare nominale | |11.14 |11.70 |12.28 |
| |
|B |E pёrvitshmja reale | |11.45 |11.45 | |
| |Flukset monetare nominale | |12.02 |12.62 | |

Vini re qё A ёshtё ende mё e mirё se B. Vlerat aktuale tё flukseve reale dhe nominale janё të njëjta. Mos harroni tё skontoni flukset vjetore me normёn reale dhe ato nominale me normën nominale[8].

Kur pёrdorni koston ekuivalente vjetore pёr tё krahasuar kostot pёr periudhё, siç bёmё me makinat A dhe B, ju sygjerojmё ti bёni llogaritё nё terma reale[9]. Por nё qoftё se e jepni makinёn me qira te menaxheri apo ndonjё tjetёr, kujdesuni qё pagesat e qirasё tё indeksohen me inflacionin. Nё qoftё se inflacioni lëviz nё 5% nё vit dhe pagesat e qirasё nuk rriten, atёhere vlera reale e pagesave tё qirasё duhet tё ulet dhe nuk do tё mbulojё dot koston operative dhe tё blerjes sё makinёs.

Kostoja ekuivalente vjetore dhe ndryshimet teknologjike

Shikoni rregullin qё vijon: kur krahasojmë dy apo mё shumё flukse dalёse, me jetёgjatёsi tё ndryshme, duhet t’i kthejmё vlerat e tyre aktuale nё kosto ekuivalente vjetore. Por mos harroni t’i llogarisni nё terma reale. Ky rregull kaq i thjeshtё nuk mund tё jetё i pёrgjithshёm. Pёr shembull, kur vlerёsuam makinёn A ndaj makinёs B, supozuam se tarifa e qirasё do tё vazhdonte tё ishte $10,610 ndaj $11,450. Do tё jetё kёshtu, vetёm nё qoftё se kostoja e blerjes dhe ajo operative nuk do tё ndryshojnё. Supozoni se jeni nё njё tjetёr situatё. Pёr shkak tё pёrmirёsimeve teknologjike, makinat e reja do tё kushtojnё 20% mё pak, çdo vit. Kёshtu, blerёsit e mjeteve tё reja do tё ulin kostot dhe zotёruesit e makinave tё vjetra duhet tё pёrshtaten me kёto ulje. Pra pyesim: nё qoftё se niveli real i qirasё bie me 20%, sa do ti kushtojё kjo kosto secilёs makinё?

Pronari duhet tё vendosë atё nivel qiraje, qё tё mbulojё vlerёn aktuale tё kostos sё makinave. Nё rastin e makinёs A:

[pic]

Dhe pёr makinёn B:
[pic]

Le tё ndryshojmё tani vlerёn e dy makinave. Pasi pranuam qё teknologjia do tё ulë kostot reale tё makinave tё reja, atёhere na leverdis mё shumё tё blejmё njё makinё me jetё mё tё shkurtёr si makina B, se sa tё bllokojmё prodhimin me njё makine me teknologji tё vjetёr, si makina A nё tre vjet.

Gjёrat komplikohen. Ndoshta, pas njё viti, makina C do tё ketё njё kosto mё tё ulёt. Atёhere, ndoshta, do tё duhet tё konsideroni faktin pёr ta shitur makinёn B, pas njё viti. Financieri nuk mund tё zgjedhё midis makinёs A dhe B, nё vitin 0, pa analizuar me detaje se me çfarё mund tё zёvendёsohet secila makinё.

Ky ёshtё njё kёndvёshtrim i pёrgjithshёm: krahasimi i kostove ekuivalente vjetore nuk ёshtё njё ushtrim mekanik: gjithmonё shihni me kujdes çfarё ka pas kёtij krahasimi. Dhe mё nё fund, mos harroni pse kostot ekuivalente vjetore janё tё nevojshme. Arsyeja ёshtё se si makina A dhe B do tё zёvendёsohen nё njё datё tё ardhshme. Zgjedhja midis tyre, si rrjedhim, do tё ndikojё nё vendimet e ardhёshme pёr investime. Nё qoftё se kёto tё fundit nuk do tё ndikoheshin nga zgjedhjet e fillimit (pёr shembull, sepse asnjё nga makinat nuk do tё zёvendёsohet), atёhere s’kishim pse i merrnim nё konsideratё vendimet pёr tё ardhmen.

Kostot ekuivalente vjetore dhe tatimet

Nuk kemi pёrmendur ende tatimet. Por me siguri qё ju e keni kuptuar qё kostot e makinave A dhe B do tё llogariten pas tatimeve, duke ditur qё kostot operative janё tё zbritshme nga tatimet dhe qё investimi i kapitalit siguron mbrojtje fiskale[10].

Kur duhet zёvendёsuar njё makinё

Shёmbulli i mёparshёm e merrte jetёn e makinave tё pandryshuar. Nё praktikё, vendimi pёr zёvendёsimin e njё makine lidhet mё tepёr me çёshtje ekonomike sesa fizike. Ne duhet tё vendosim ta zёvendёsojmё atё.

Jeni duke punuar me njё makinё tё vjetёr, qё pritet tё sjellё $4,000 njё vit mё vonё dhe $4,000 vitin e dytë. Mё pas nuk do tё punojё mё. Ju mund tё vendosni ta zёvendёsoni tani me njё makinё tё re, qё kushton $15,000, por qё ёshtё mё efiçente, sepse do tё sjellё tё ardhura $8,000 nё vit pёr tre vjet. Ju do tё doni tё dini se si do tё vepronit mё mirё, ta zёvendёsoni atё, apo jo. Llogarisim NPV dhe flukset hyrёse vjetore, dmth tё pёrvitshmen qё ka tё njёjtёn vlerë aktuale neto:

| Kostot (nё mijёra $) |
|Makina |C0 |C1 |C2 |C3 |PV me 6% (nё mijra $) |
|Makina e re |-15 |+8 |+8 |+8 |6.38 |
|Kostoja ekuivalente vjetore | |+2.387 |+2.387 |+2.387 |6.38 |

Me fjalё tё tjera, flukset e makinёs sё re janё ekuivalente me njё tё pёrvitshme prej $2,387 nё vit. Pra, me tё drejtё mund tё pyesim se kur mund ta zёvendёsojmё makinёn e vjetёr me atё tё re, qё na sjell $2,387 nё vit. Pёrgjigjia ёshtё e qartё. Nё qoftё se makina e vjetёr gjeneron $4,000 nё vit, kush do tё donte ta zёvendёsonte atё me njё makinё qё gjeneron $2,387 nё vit?
Kjo ёshtё thjesht njё çёshtje e pёrfshirjes sё vlerёs sё mbetur nё llogaritjet tona. Supozoni se vlera e mbetur sot do tё jetё $8,000 dhe vitin tjetёr $7,000. Tё shohim çfarё do tё ndodhё nё qoftё se pret dhe pastaj shet. Nga njёra anё, fitoni $7,000, por do tё humbisni vlerёn e sotme tё mbetur plus njё vit kthim nga ato para, qё janё 8,000x1.06 =$8,480. Humbja juaj neto ёshtё 8,480-7,000 = $1,480. Pra ju nuk duhet ende ta zёvendёsoni.

Mos harroni qё llogjika e krahasimit kёrkon qё makina e re tё jetё mё e mira nga alternativat e mundshme dhe tё zёvendёsohet nё njё kohё optimale.

Kostoja e kapaciteteve shtesё

Çdo firmё, me njё sistem tё centralizuar informimi (servera, magazinë, software dhe linke telekomunikim), pёrballen me propozime tё shumta pёr mёnyrёn e pёrdorimit tё tyre. Kohёt e fundit, sistemet e instaluara priren tё kenё kapacitet shtesё dhe, meqёnёse kostoja marzhinale duket e papёrfillshme, menaxhimi shpesh nxit pёrdorime tё reja. Herёt a vonё, ngarkesa nё sistem rritet nё njё pikё qё menaxhimi vendos ti japё fund pёrdorimit tё kёtij sistemi, ose tё investojё nё njё sistem tjetёr, disa vite para planifikimit. Kёto probleme mund tё shmangen nё qoftё se vendosni pagesёn e duhur pёr kapacitetet e lira.

Supozoni se kemi njё projekt tё ri investimi, qё kёrkon pёrdorimin nё maksimum tё sistemit ekzistues. Efekti i adoptimit tё kёtij projekti ёshtё qё ta sjellim datёn e blerjes sё njё sistemi tё ri, mё tё mirё nga viti 4 nё 3. Ky system i ri ka jetёgjatёsi 5 vjet dhe, me njё normё skontimi 6%, vlera aktuale e kostos sё blerjes dhe mirёmbajtjes ёshtё $500,000.

Fillojmё duke kthyer vlerёn aktuale tё kostos $500,000 nё kosto ekuivalente vjetore $118,700, pёr çdo nga 5 vitet[11]. Sigurisht qё kur ky sistem tё konsumohet, do ta zёvendёsojmё me tjetёr. Pra parashikojmё qё shpenzimet e sistemit tё ri do tё jenё $118,700 nё vit. Nё qoftё se e ndёrmarrim projektin e ri, shpenzimet do t’i kemi nё vitin e 4, nё qoftё se nuk e ndërmarrim do t’i kemi nё vitin e 5. Kёshtu, projekti i ri na sjell kosto shtesё prej $118,700 nё vitin e 4. Vlera aktuale e këtij fluksi ёshtё afёrsisht $94,000. Kjo kosto na çon kundёr marrjes sё projektit tё ri. Me tё kuptuar kёtё, bёjmё llogarinё e NPV, qё mund tё jetё negative. Nё qoftё se del e tillё, duhet tё kontrollojmё edhe njёherё, nёse duhet ta ndёrmarrim tani projektin apo ta lemё atё pёr mё vonё, kur sistemi aktual tё mos ketё mё kapacitete shtesё.

3. Ndёrveprime Projektesh

Vendimet mbi shpenzimet e kapitalit janё pothuajse tё llojit “ose … ose …“. Firma mund tё ndёrtojё ose njё magazinё 90,000 m2 në Dakotën Veriore, ose njё magazinё 100,000 m2 në Dakotën Jugore. Mund tё ngrohet me naftё ose me gaz, e kёshtu me radhё.

Kёto janё disa shёmbuj tё kёtyre projekteve ndёrvepruese. Kthehuni pёrsёri nё shembullin 1, te zgjedhja midis makinёs A, me 3 vjet jetё dhe makinёs B, me 2 vjet jetё. A dhe B ndёrveprojnё, sepse pёrjashtojnё njera-tjetrën dhe sepse zgjedhja midis tyre do tё ndikojё nё blerje. Ndёrveprimet mes projekteve lindin nё pafundësi mёnyrash. Le tё shohim dy shёmbuj:

Shёmbulli 1: Koha optimale e investimit

Fakti qё projekti ka njё NPV pozitive nuk do tё thotё qё qё ai tё ndёrmerret tani. Mund tё jetё mё i vlefshёm nё qoftё se mdёrmerret nё njё tё ardhme. Nё mёnyrё tё ngjashme, njё projekt me NPV negative, mund tё jetё njё mundёsi e mirё nё qoftё se presim pak. Kёshtu, çdo projekt ka dy anё: tё investojmё tani apo tё presim pёr mё vonё.

Çёshtja e kohёs optimale tё investimit nuk ёshtё e vёshtirё, kur jemi tё sigurtë. Fillimisht, ekzaminojmё kohёn alternative (t) pёr tё bёrё investimin dhe llogarisim vlerёn e ardhme neto. Pastaj, pёr tё parё se cila alternativё do tё ishte mё e mirё pёr kompaninё, vlerat e ardhёshme i kthejmë në vlera aktuale.

[pic]

Pёr shёmbull, supozoni se zotёroni njё sasi tё konsiderueshme druri. Qё ta mbidhni atё, ju duhet tё investoni nё rrugё dhe shёrbime tё tjera. Sa mё shumё qё prisni, aq mё shumё do tё kërkojё investimi. Nga ana tjetёr, çmimi i drurit do tё rritet ndёrsa ju prisni dhe pemёt do tё rriten, megjithёse me normё gradualisht rёnёse. Supozoni qё vlera aktuale neto nё datat e ardhёshme ёshtё si vijon:

| Viti i prerjes |
| |
| |
|Prodhimi vjetor pёr makineri |750 njёsi |
|Kostoja operative pёr makineri |2*750 = $1,500 |
|PV e kostos operative pёr makineri |1500/0.10 = $15,000 |
|PV e kostos operative pёr tё dyja makineritё |2*15,000 = $30,000 |

Kompania po mendon pёr t’i zёvendёsuar ose jo kёto makina me pajisje tё reja. Makinat e reja kanё kapacitet tё njёjtё, prandaj duhen pёr tё plotёsuar kёrkesёn nё kulmin e saj. Çdo makinë e re kushton $6,000 dhe është e pёrjetёshme. Kostot operative janё 1$ pёr njёsi. Kompania llogarit qё vlera aktuale e kostove tё të dy makinave ёshtё $27,000:

| Dy makineri tё reja |
|Prodhimi vjetor pёr makineri |750 njёsi |
|Investimi fillestar |$6,000 |
|Kostoja operative pёr makineri |1*750 = $750 |
|PV e kostos operative pёr makineri |6,000 + 750/0.10 = $13,500 |
|PV e kostos operative pёr tё dyja makineritё |2*13,500 = $27,000 |

Kёshtu qё, ajo vendos tё heqё makinat e vjetra dhe tё blejё dy tё reja. Kompania kishte tё drejtё kur mendonte se dy makinat e reja ishin alternativё mё e mirё, por fatkeqёsisht nuk morri parasysh njё alternativё tё tretё: tё zёvendёsojё vetёm njё nga makinat e vjetra. Meqё makina e re ka kosto tё ulët operimi, do ta pёrdornim atё me kapacitet tё plotё gjatё gjithё vitit. Dhe makina e vjetёr do tё pёrdorej vetёm nё pikun e kёrkesёs. Vlera aktuale e kostos me kёtё strategji ёshtё $26,000:

| |Njё makineri tё vjetёr |Njё makineri tё re |
|Prodhimi vjetor pёr makineri |500 njёsi |1,000 njёsi |
|Investimi fillestar |0 |$6,000 |
|Kostoja operative pёr makineri |2*500 = $1,000 |1*1,000 = $1,000 |
|PV e kostos operative pёr makineri |1,000/0.10 = $10,000 |6,000 + 1,000/0.10 = $16,000 |
|PV e kostos operative pёr tё dyja makineritё | |
| |$26,000 |

Zёvendёsimi i vetёm njё makine na kursen $4,000, i tё dyjave $3,000. Vlera aktuale e investimit marxhinal nё makinёn e dytё ёshtё $1,000.

Pёrmbledhje****************************************************************

Llogaritё mbi vlerёn neto janё çёshtje rutine. Megjithatё, parashikimi i tyre nuk do tё jetё rutinё. Do tё jetё gjithnjё njё punё e vёshtirё dhe qё kёrkon aftёsi. Gabimet mund tё minimizohen duke ndjekur kёto tre rregulla:

1. Pёrqëndrohuni nё flukset pas tatimeve. Bёni kujdes kur llogarisni ato qё ju jepen si tё dhёna mbi flukset. 2. Gjykoni investimet nё bazё rritёse. Ndiqni tё gjitha pasojat e vendimit tuaj. 3. Trajtoni inflacionin me kujdes. Skontoni flukset nominale me norma nominale dhe ato reale me norma reale.

Punuam me njё shёmbull numerik tё projektit tё plehut IM&C, duke treguar hapat kryesore nё llogaritjen e NPV. Mos harroni se kemi ndryshime nё kapitalin qarkulles dhe kujdes nё diferencat midis zhvlerёsimit tatimor dhe zhvlerёsimit tё pёrdorur nё raportet pёr aksionerёt.
Parimi i vlerёsimit tё projekteve qё kёrkojnё investim kapitali ёshtё i njёjtё nё tё gjithё botёn, por inputet dhe supozimet ndryshojnё nga vendi dhe monedha. Pёr shёmbull: flukset e njё projekti tё ndёrmarrё nё Francё do tё jenё nё euro, jo dollarё, dhe do tё parashikohen sipas tatimeve nё Francё.

Mund tё shtojmё edhe njё rregull tjetёr: shihni projekte ndёrvepruese. Vendimet qё përfshijnё vetёm zgjedhjen midis pranimit apo refuzimit tё projektit rrallё ekzistojnё, sepse projektet e kapitalit rrallё gjёnden tё izoluar nga projekte apo alternativa tё tjera. I vetmi vendim me tё cilin përballeni normalisht ёshtё pranimi, refuzimi ose shtyrja. Njё projekt me NPV pozitive, i ndёrmarrё sot, mund tё ketё njё NPV akoma mё tё madhe, nё qoftё se do tё ndёrmerret nesёr.

Projektet ndёrveprojnё sepse pёrjashtojnё njeri- tjetrin. Ju mund tё blini makinёn A ose B, por jo tё dyja. Kur kemi projekte tё tillё, me jetёgjatёsi e flukse tё ndryshme, krahasimi ёshtё i vёshtirё nё qoftё se nuk i kthejmё vlerat aktuale nё kosto ekuivalente vjetore. Kostoja ekuivalente vjetore janё pagesat e nevojshme pёr tё mbuluar flukset dalёse. Zgjidhni A ndaj B, tё gjitha kushtet e tjera janё tё njёjta, nё qoftё se A ka kosto ekuivalente vjetore mё tё ulёt. Mos harroni gjithashtu tё llogaritni koston ekuivalente vjetore nё terma reale dhe pёrshtatini me ndryshimet teknologjike, nё qoftё se ёshtё e nevojshme.

Ky kapitull lidhet me mekanizmin e zbatimit tё NPV nё situata praktike. Analiza jonё ndalet nё dy terma tё thjeshtё. Sё pari, bёni kujdes nё pёrkufizimin e projekteve alternative. Sigurohuni qё ata tё jenё tё ngjashёm. Sё dyti, sigurohuni qё tё pёrfshihni flukset rritëse.

Pyetje për konceptet

1. Pse drejtuesi financiar duhet të përfshijë koston oportune por jo koston historike, kur vlerëson një investim kapital të propozuar? Jepni shembull për secilin rast. 2. Supozojmë se një drejtues harraq ka bërë gabimin e skontimit të flukseve nominale të arkës të parashikuara me normën reale të skontos. Inflacioni është parashikuar të jetë 4% në vit. Drejtuesi e mbivlerëson apo nënvlerëson NPV? Supozoni që NPV e projektit është pozitive, kur bëhet skontimi i duhur. 3. Ç’do të thotë “të ndash vendimet e investimit nga ato të financimit”? A trajtohen pagesat e interesit si një shpenzim, në një analizë standarde NPV-je?

Pyetje rrufe

1. Cili nga rastet e mëposhtme do të konsiderohet si flukse arke shtesë, kur merret vendimi për të investuar në një fabrikë të re? Trualli është në pronësi të kompanisë, por ndërtesat ekzistuese duhet të prishen: a. Vlera e tregut e truallit dhe ndërtesave ekzistuese; b. Shpenzimet e prishjes së ndërtimit dhe të pastrimit të rrënojave; c. Kostoja e një rruge të re të vendosur vitin e kaluar; d. Të ardhurat e humbura nga produktet e tjera, për shkak të kohës që kanë harxhuar drejtuesit ekzekutivë në fabrikën e re; e. Një pjesë e kostos së qirasë së avionit personal të presidentit; f. Zhvlerёsimi i ardhshëm i uzinës së re; g. Reduktimi i faturës tatimore të korporatës, që rrjedh nga efekti tatimor i zhvlerёsimit të uzinës së re; h. Investimi fillestar në rezerva të lëndëve të para; i. Para të shpenzuara në skicat e inxhinierëve për uzinën e re.

2. E vërtetë apo e gabuar? a. Kursimi tatimor, që vjen nga zhvlerёsimi i një projekti, varet nga norma e ardhme faktike e inflacionit; b. Flukset e arkës të parashikuara, duhet të marrin parasysh interesin e paguar për çdo huamarrje që përdoret për të financuar projektin; c. Në SHBA, të ardhurat e raportuara për autoritetet tatimore, duhet të barazojnë të ardhurat e raportuara tek aksionerët; d. Zhvlerёsimi i përshpejtuar redukton flukset afatshkurtra të arkës dhe, për pasojë, redukton NPV e projektit.

3. M. Loup Garou do të paguhet €200,000 prej një viti nga momenti i tanishëm. Ky është një fluks nominal të cilin e skonton me normën e skontos nominale prej 12%.

[pic] € 178,571

Norma e inflacionit është 5%. Llogarisni PV të pagesave të M Garou, duke përdorur flukset reale të arkës dhe normën reale të skontos (duhet të merrni të njëjtën përgjigje si edhe ai).

4. Tabela e mëposhtme merr elementët kryesore të aktiveve qarkulluese, gjatë jetës së një projekti katërvjeçar. Llogarisni aktivet qarkulluese neto dhe flukset hyrëse e dalëse të arkës, për shkak të investimit në aktivet qarkulluese.

|Zërat |Vitet |
| |Co |C1 |C2 |C3 |C4 |
|Llogari për t’u arkëtuar |0 |150,000 |225,000 |190,000 |0 |
| Rezerva |75,000 |130,000 |130,000 |95,000 |0 |
| Llogari për t’u paguar |25,000 |50,000 |50,000 |35,000 |0 |

5. Si ndryshon PV e kursimit tatimor të zhvlerёsimit në klasa të ndryshme të periudhës së rifitimit, të dhëna në tabelën 6.4? Jepni një përgjigje të përgjithshme; më pas kontrolloni duke llogaritur PV e kursimit tatimor të zhvlerёsimit në klasat pesë dhe shtatë vjeçare. Norma e tatimeve është 35% dhe norma e skontos është 10%.

6. Kur vlerësohen investimet reciprokisht përjashtimore në pajisje dhe uzina, drejtuesit financiarë llogarisin shpenzimet vjetore ekuivalente të investimit dhe i rendisin investimet mbi këtë bazë. Pse është e nevojshme kjo? Pse të mos krahasojmë thjesht NPV-të e investimeve? Shpjegoni shkurtimisht.

7. Makinat A dhe B janë reciprokisht përjashtimore dhe pritet të prodhojnë flukset reale të arkës si mëposhtë:

|Flukset e arkës (mijë €) |
|Makina |Co |C1 |C2 |C3 |
|A |(100) |110 |121 | |
|B |(120) |110 |121 |133 |

Kostoja reale oportune e kapitalit është 10%. a. Llogarisni NPV për secilën makinë; b. Llogarisni flukset e arkës vjetore ekuivalente nga secila makinë; c. Cilën makinë duhet të blini?

8. Qeveria jugafrikane po mendon një investim, për të zgjeruar një terminal aeroporti. Zgjerimi kushton 150 milion rand dhe kërkon 20 milion rand në vit për t’u vënë në funksionim. Shpenzimet operative do të rriten me inflacion 8% në vit. Kostoja nominale e kapitalit është 15%. Cila është kostoja vjetore ekuivalente? Terminali ka një jetë të dobishme prej 25 vjetësh. E dhënë: A duhet që shpenzimet vjetore ekuivalente të shprehen në terma reale apo nominale?

Pyetje praktike

1. Rishkruajini flukset neto të arkës të tabelës 6.6 në terma reale. Skontojini flukset e reja neto të arkës me normë skontoje reale. Supozoni një normë nominale 20% dhe inflacion të pritshëm 10%. NPV duhet të mbetet e pandryshuar me 3,802 ose $3,802,000.

2. Secili nga deklarimet e mëposhtme është i vërtetë. Spjegoni pse janë konsistente.

a. Kur një kompani prezanton një produkt të ri, ose zgjeron prodhimin e një produkti ekzistues, investimi në aktivet qarkulluese neto zakonisht është një fluks dalës arke i rëndësishëm. b. Parashikimi i ndryshimeve në aktivet qarkulluese neto nuk është i nevojshëm, nëse koha e të gjitha flukseve hyrëse dhe dalëse të arkës përcaktohet me kujdes.

3. Në vitin 1998 Simon North shpalli planet për të ndërtuar një shtëpi funeralesh mbi një truall që e posedonte dhe e dha me qira, si një zonë magazinimi për karrocat e hekurudhës. (Një gazetë vendore e lavdëroi z. North, që nuk i vendosi karrocat përpara makinës së funeralit). Të ardhurat nga renta prej këtij trualli mezi mbulonin tatimet mbi pronat e patundshme, por trualli u vlerësua $45,000. Megjithatë, z. North nuk ka pranuar disa oferta për truallin dhe ka planifikuar të vijojë ta japë me qira, nëse për ndonjë arsye, shtëpia e funeralit nuk do të ndërtohej. Për pasojë, ai nuk përfshiu vlerën e truallit si një shpenzim në analizën e tij të NPV për shtëpinë e funeralit. A ishte kjo procedura e duhur? Spjegojeni.

4. Znj. T. Potts, thesariste e Ideal China ka një problem. Shoqëria sapo ka porositur një furrë të re për 400,000 $. Nga kjo shumë, 50,000 $ është përshkruar nga furnitori si shpenzim instalimi. Znj. Potts nuk e di nëse Shërbimi i Radhurave të Brendshme (IRS) do ta lejojë shoqërinë ta trajtojë këtë kosto si një shpenzim korent i zbritshëm për efekte tatimore, ose si një investim kapital. Në rastin e dytë, kompania duhet të zhvlerёsojё 50,000 $, duke përdorur grafikun kohor të zhvlerёsimit MACRS pesëvjeçar. Si do të ndikojë vendimi i IRS koston e furrës pas tatimeve? Norma e tatimit është 35% dhe kostoja oportune e kapitalit është 5%.

5. Një projekt kërkon një investim fillestar prej 100,000 $ dhe pritet të sigurojë një fluks hyrës arke përpara tatimeve prej 26,000 $ në vit për pesë vjet. Kompania A ka humbje tatimore të akumuluara të konsiderueshme dhe ka pak gjasa të paguajë ndonjë tatim në një të ardhme të afërt. Kompania B paguan tatim korporate në nivelin 35% dhe mund të zhvlerёsojё investimin për qëllime tatimore, duke përdorur grafikun kohor të zhvlerёsimit MACRS pesëvjeçar. Supozoni se kostoja oportune e kapitalit është 8% dhe mos merrni parasysh inflacionin. a. Llogarisni NPV për secilën kompani; b. Cila është IRR e flukseve të arkës pas tatimeve për secilën kompani? Nga krahasimi i IRR-ve, çfarë sugjerohet si normë tatimore efektive e korporatës?

6. Përdorni faqet në excel për versionet e tabelave 6.1, 6.5, dhe 6.6, që gjenden në CD që shoqëron librin ose tek www.mhhe.com/bma8e. a. Si ndryshon NPV e projektit të mbledhjes së plehut, nëse IM&C do të detyrohet të përdorë grafikun kohor të zhvlerёsimit tatimor MACRS shtatëvjeçar? b. Vlerësimet e inxhinierëve të rinj hapin mundësinë që investimi kapital të jetë më shumë se 10 milion $, ndoshta 15 milion $. Nga ana tjetër, besoni se kostoja e kapitalit prej 20% është mjaft e lartë dhe nuk ka bazë reale dhe se kostoja e vërtetë e kapitalit është rreth 11%. A është përsëri tërheqës projekti sipas këtyre supozimeve? c. Vijoni me investimin kapital të supozuar prej 15 milion $ dhe koston e kapitalit prej 11%. Po nëse shitjet, kostoja e mallit të shitur dhe aktivet qarkulluese neto janë secila 10% më e lartë çdo vit? Rillogarisni NPV. Vëreni: Regjistroni parashikimet e reja për shitjet, koston e mallit të shitur dhe aktivet qarkulluese në faqen e Tabelës 6.1.

7. Në disa vende, si Suedia dhe Norvegjia, kompanitë mund të zhvlerёsojnё aktivet e tyre për qëllime tatimore me një normë konstante. Për shembull, një kompani që investon 100 korona në një aktiv, mund ta reduktojë vlerën e aktivit në vitin e parë me 30% në 0.7 x 100 = 70 korona, me 30% të tjera në vitin e dytë pra 0.7 x 70 = 49 e kështu me radhë. Nëse norma e tatimit është 30% dhe norma e interesit 5%, cila është PV e kursimit tatimor nga zhvlerёsimi? Si do të ndryshojë, nëse kompania zgjedh të reduktojë vlerën e aktivit me 20% çdo vit? Supozojmë se jeta ekonomike e investimit është 10 vjet dhe që e gjithë vlera e pazhvlerёsuar fshihet në vitin 10.

8. Marsha Jones ka blerë një transportues kuajsh Mercedes, të përdorur për pronën e saj në Konektikat. Ajo kushton 35,000 $. Objekti blihet për të kursyer qiratë që paguhen për një të ngjashëm. Marsha ka marrë me qira transportues të tillë çdo javë për 200$ në ditë plus 1.00$ për milje. Pjesa më e madhe e udhëtimeve janë 80 ose 100 milje gjithsej. Marsha zakonisht i jep shoferit një bakshish 40$. Me transportuesin e ri ajo do të duhet të paguajë për karburantin dhe mirëmbajtjen rreth 0.45$ për milje. Shpenzimet e sigurimit për transportuesin e Marshës janë 1,200$ në vit. Transportuesi ndoshta do të vlejë 15,000$ (në terma reale) pas 8 vjetësh kur kali i Marshës, Nike do të dalë në pension. A është investimi tek transportuesi me NPV pozitive? Supozoni një normë nominale skontoje prej 9% dhe normë inflacioni të parashikuar 3%. Transportuesi i Marshës është një shpenzim personal, jo një investim biznesi apo financiar, prandaj nuk merren parasysh tatimet.

9. Realiable Electric po shqyrton një propozim për të prodhuar një lloj të ri motori elektrik, i cili do të zëvendësojë pjesën më të madhe të linjës së produktit ekzistues. Një studim ka theksuar se Raliable është dy vjet para, krahasuar me konkurrentët e vet. Ky propozim është përmbledhur në tabelën 6.7. a. Lexoni me kujdes tabelën. Cilat regjistrime kanë kuptim? Cilat jo? Pse? b. Çfarë informacioni shtesë ju nevojitet për të ndërtuar një tjetër version të tabelës 6.7, por që ka kuptim? Ndërtoni një tabelë të tillë dhe rillogariteni NPV. Nëse është e nevojshme paraqisni supozime shtesë.

Tabela 6.7
| |2003 |2004 |2005 |2006-2013 |
|2. Kërkim dhe zhvillim |(2,000) | | | |
|3. Aktive qarkulluese |(4,000) | | | |
|4. Të ardhurat | |8,000 |16,000 |40,000 |
|5. Shpenzimet operative | |(4,000) |(8,000) |(20,000) |
|6. Shpenzime fikse administrative | |(800) |(1,600) |(4,000) |
|7. Zhvlerёsimi | |(1,040) |(1,040) |(1,040) |
|8. Interesi | |(2,160) |(2,160) |(2,160) |
|9. Të ardhurat |(2,000) |0 |3,200 |12,800 |
|10. Tatimet |0 |0 |420 |4,480 |
|11. Fluksi i arkës neto |(16,400) |0 |2,780 |8,320 |
|12. NPV = 13,932 | | | | |

Flukset e arkës dhe vlera aktuale e investimit të propozuar të Reliable Electric (mijë USD). Shih pyetjen 9, te rubrika pyetje praktike.

Shënime: 1. Shpenzimet kapitale: 8 milion $ për makineri të reja dhe 2.4 milion $ për një zgjerim të magazinës. Kostoja e plotë e zgjerimit i është shtuar këtij projekti, megjithëse vetëm gjysma e hapësirës nevojitet aktualisht. Meqenëse makineria e re do të vendoset në një ndërtesë ekzituese të fabrikës, nuk ka ndonjë shpenzim shtesë për truallin dhe ndërtesën. 2. Kërkime dhe zhvillim: 1.82 milion $ të harxhuara në vitin 2002. Shifra u korrektua për inflacionin 10% nga koha e kryerjes së shpenzimit deri sot. Kështu 1.82 x 1.1 = 2 milion $. 3. Kapitali qarkullues: Investimi fillestar në rezerva. 4. Të ardhurat: Këto shifra supozojnë se shiten 2,000 motorë në vitin 2004, 4,000 në 2005 dhe 10,000 në vit për vitin 2006 deri në 2013. Çmimi fillestar për njësi është 4,000 $ dhe parashikohet që në terma reale të mos ndryshojë. 5. Shpenzimet operative: Përfshijnë të gjitha shpenzimet direkte dhe indirekte. Shpenzimet indirekte (ngrohja, energjia elektrike etj) supozohet se janë 200% e shpenzimeve direkte të fuqisë punëtore. Shpenzimet operative për njësi parashikohet të mbeten të pandryshueshme në terma reale tek 2,000 $. 6. Shpenzime fikse administrative: Shpenzimet e marketingut dhe administrative supozohen të barabarta me 10% të të ardhurave. 7. Zhvlerёsimi: Linear për 10 vjet. 8. Interesi: I zbatuar për shpenzimet kapitale dhe kapitalin qarkullues me normën aktuale të huamarrjes të Realiable në 15%. 9. Të ardhurat: Hyrjet minus shumën e shpenzimeve për kërkim dhe zhvillim, operative, fikse administrative, të zhvlerёsimit dhe për interesin. 10. Tatimet: 35% e të ardhurave. Megjithatë të ardhurat për 2003 janë negative. Kjo humbje mbartet dhe zbritet nga të ardhurat e tatueshme në vitin 2005. 11. Fluksi neto i arkës: Supozohet i barabartë me të ardhurat minus tatimet. 12. NPV: me normë skontoje 15%.

10. United Pigpen po shqyrton një propozim për të prodhuar ushqim derrash me proteina të larta. Projekti do të shfrytëzojë një magazinë ekzistuese, e cila aktualisht i është dhënë me qira një firme fqinjë. Shpenzimi i qirasë për vitin tjetër është 100,000 $ dhe qiraja pritet të rritet me rritjen e inflacionit, me 4% në vit. Përveç përdorimit të magazinës, projekti parashikon investimin në një uzinë dhe pajisje në masën 1.2 milion $. Zhvlerёsimi i këtij investimi për qëllime tatimore është linear dhe mund të kryhet për 10 vjet. Megjithatë, Pigpen pret që të përfundojë projekti në fund të tetë viteve dhe uzina e pajisjet shiten në fund të vitit 8 për 400,000 $. Së fundi, projekti kërkon një investim fillestar në kapitalin qarkullues prej 350,000 $. Për pasojë, kapitali qarkullues parashikohet të jetë 10% e shitjeve, çdo vit, në vitet 1-7. Shitjet e ushqimit të derrave për vitin 1 parashikohet të jenë 4.2 milion $, dhe më pas shitjet parashikohet të rriten me 5% në vit, diçka më shumë se norma e inflacionit. Shpenzimet e prodhimit pritet të jenë 90% e shitjeve dhe fitimet tatohen me 35%. Kostoja e kapitalit është 12%. Cila është NPV e këtij projekti?

11. Në shembullin International Mulch dhe Compost (Seksioni 6.2), kemi supozuar që humbjet nga projekti mund të përdoren për të kompensuar fitimet që tatohen diku tjetër në korporatë. Të supozojmë tani se humbjet duhet të barten në vitet pasardhëse dhe të kompensohen, kundrejt të ardhurave të ardhshme të tatueshme të projektit. Si do të ndryshojë NPV e projektit? Cila është vlera e aftësisë së kompanisë për të përdorur zbritjet tatimore menjëherë?

12. Tabela 6.8 tregon një investim dhe të ardhura të parashikuara në euro për fabrikën e parfumit të ri Flanel. Vëreni që formati i tabelës 6.8 është i ngjashëm me tabelën 6.1. Përdorni versionin në excel të tabelës 6.8, që gjendet në CD apo në faqen www.mhhe.com/bma8e. Parashikoni flukset e arkës dhe llogarisni NPV. Kostoja nominale e kapitalit në euro është 11%.

Tabela 6.8
Investimet dhe të ardhurat e parashikuara për fabrikën e parfumit të ri Flanel. Në milion euro.

| |Periudha |
| |0 |1 |2 |
|Tani |5 |6 |+1 |
|Viti 1 |4.6 |6.24 |+ 1.64 |
|Viti 2 |4.2 |6.49 |+ 2.29 |
|Viti 3 |4.1 |6.85 |+ 2.75 |
|Viti 4 |4.0 |7.12 |+ 3.12 |
|Viti 5 |4.0 |7.41 |+ 3.41 |

Kur duhet të investoni nëse kostoja e kapitalit është 14%? Po nëse është 20%?

13. Rikthehuni në fillim të seksionit 6.3, ku llogaritëm koston vjetore ekuivalente të prodhimit të benzinës në Kaliforni. Investimi kapital ishte 400 milion $. Supozoni se kjo sasi mund të zhvlerёsohet për qëllime tatimore sipas grafikut MACRS për 10 vjet, të dhënë në tabelën 6.4. Norma marzhinale e tatimit, përfshi tatimet e Kalifornisë, është 39%; kostoja e kapitalit është 7% dhe nuk ka inflacion. Përmirësimet e rafinerisë kanë një jetë ekonomike prej 25 vjet.

a. Llogarisni koston vjetore ekuivalente pas tatimeve. E dhënë: Është më e lehtë të përdoret vlera aktuale e kursimit tatimor nga zhvlerёsimi, si një kompensim i investimit fillestar. b. Sa më tepër do të duhet të paguajnë klientët me pakicë për benzinën, për të mbuluar koston vjetore ekuivalente? Shënim: Të ardhurat shtesë nga çmimet më të larta të shitjes do të tatohen.

14. Kompania Borstal duhet të zgjedhë midis dy makinave që bëjnë të njëjtën punë, por kanë jetë të ndryshme dhe shpenzime si mëposhtë:

|Viti | Makina A | Makina B |
|0 |40,000 $ |50,000 $ |
|1 |10,000 $ |8,000 $ |
|2 |10,000 $ |8,000 $ |
|3 |10,000 $ |8,000 $ |
|4 | |8,000 $ |

a. Supozojmë se jeni drejtuesi financiar i Borstal. Nëse duhet të blini njërën apo tjetrën makineri dhe ta jepni atë me qira tek drejtuesi i prodhimit, për jetën ekonomike të saj, çfarë pagese qiraje vjetore duhet të përdorni? Supozoni një normë reale skontoje 6% dhe mos i merrni parasysh tatimet. b. Cilën makinë duhet të blejë Borstal. c. Zakonisht, pagesat e qirasë, që gjetët në pikën a, janë vetëm hipotetike-një mënyrë e të llogariturit dhe të intepretimit të kostos vjetore ekuivalente. Supozoni se blini një nga makinat në realitet dhe ia jepni me qira drejtuesit të prodhimit. Sa do të jetë qiraja që do të caktoni çdo vit, nëse norma e inflacionit vjetor është e qëndrueshme prej 8%? Shënim: Pagesat e qirasë, të llogaritura në pikën a, përfaqësojnë flukset reale të arkës. Duhet ti rrisni ato pagesa për të mbuluar inflacionin.

15. Shihni përsëri llogaritjet për pyetjen 17 më sipër. Supozoni që ndryshimi teknologjik pritet të reduktojë shpenzimet me 10% në vit. Do të ketë makina të reja në vitin 1, që kushtojnë 10% më pak, për të blerë dhe vepruar, se sa A dhe B. Në vitin 2 do të ketë një tjetër linjë makinerish të reja që përfshijnë një reduktim 10%, e kështu me radhë. Si e ndryshon kjo shpenzimin vjetor ekuivalent për A dhe B?

16. Aeroplani i presidentit të kompanisë nuk përdoret plotësisht. Ju gjykoni se përdorimi nga zyrtarët e tjerë do të rrisë shpenzimet operative direkte me 20,000 $ në vit dhe do të kursejë 100,000 $ në vit në bileta udhëtimi. Nga ana tjetër, rritja e përdorimit do të bëjë të nevojshme zëvendësimin e avionit në fund të tre viteve dhe jo të katër. Një aeroplan i ri kushton 1.1 milion $ dhe (me normën e ulët aktuale të përdorimit) ka një jetëgjatësi prej 6 vjetësh. Supozoni se shoqëria nuk paguan tatim. Të gjitha flukset e arkës janë parashikuar në terma reale. Kostoja reale opportune e kapitalit është 8%. A duhet t’i kërkoni presidentit që të lejojë edhe të tjerët të përdorin aeroplanin?

Pyetje më të vështira

1. Një matje e normës efektive të tatimeve është diferenca midis IRR të flukseve të arkës para tatimeve dhe pas tatimeve, pjesëtuar me IRR para tatimeve. Shqyrtoni për shembull një investim I, që gjeneron një rrjedhë fluksesh arke para tatimeve C, të përjetshme. IRR para tatimeve është C/I dhe pas tatimeve është [C(1-Tc)]/I, ku Tc është norma e tatimit statutore. Norma efektive e shënuar me [pic] është:

[pic]

Në këtë rast norma efektive barazon normën statutore. a. Llogarisni [pic] për projektin e mbledhjes së plehut në seksionin 6.2; b. Si varet norma efektive nga grafiku i zhvlerёsimit tatimor? Po nga norma e inflacionit? c. Shqyrtoni një projekt ku të gjitha investimet e kryera njëherësh trajtohen si një shpenzim për qëllime tatimore. Për shembull, shpenzimet për kërkim dhe zhvillim dhe të marketingut gjithnjë kryhen në SHBA. Ato nuk krijojnë zhvlerёsim për efekt tatimor. Cila është norma efektive e tatimit për një projekt të tillë?

2. Kemi paralajmëruar se shpenzimet vjetore ekuivalente duhet të llogariten në terma reale. Nuk spjeguam plotësisht pse. Referojuni flukseve të arkës për makinat A dhe B (në rubrikën “Choosing between Long-and Short-Lived Equipment”- të zgjedhësh midis pajisjeve me përdorim afatgjatë dhe afatshkurtër). Vlerat aktuale të shpenzimeve të blerjes dhe operative janë 28.37% dhe norma e inflacionit është 5%. a. Llogarisni të përvitshmet nominale tre dhe dy vjeçare, të cilat kanë vlera aktuale prej 28.37 dhe 21.00. Shpjegoni përse këto të përvitshme nuk janë vlerësime realiste të shpenzimeve vjetore ekuivalente. (E dhënë: Në praktikë qiratë për makinën rriten me inflacionin). b. Supozojmë se norma e inflacionit rritet me 25%. Norma reale e interesit qëndron në 6%. Rillogarisni nivelin e të përvitshmeve nominale. Vëreni që renditja e makinave A dhe B ndryshon. Pse?

Rast studimi

Transporti në ekonominë e re (A)

Kompania “Transporti në ekonominë e re” (NETCO) u themelua në vitin 1952, për të transportuar mallra e pasagjerë midis porteve në Paqësorin Veriperëndimor dhe Alaskë. Në vitin 2005 flota e saj u rrit me 4 anije, përfshi një anije të vogël ngarkese të thatë Vital Spark, e cila është 25 vjeç dhe ka shumë nevojë për riparim kapital. Peter Handy, drejtuesi financiar, ka marrë një propozim që kërkon shpenzimet e mëposhtme:

|Zërat |$ |
|Riparimi kapital i motorit dhe gjeneratorit |340,000 |
|Zëvendësimi i radarit dhe pajisjeve të tjera elektronike | 75,000 |
|Riparimi i superstrukturës dhe trupit |310,000 |
|Lyerje dhe riparime të tjera | 95,000 |
|Gjithsej |820,000 |

Z. Handy beson se të gjitha këto shpenzime mund të zhvlerёsohen për qëllime tatimore në klasën MACRS shtatë vjet. Shefi i inxhinierëve të NECTO, McPhail, vlerëson shpenzimet operative pas riparimit kapital si më poshtë:

|Zërat |$ |
|Karburant |450,000 |
|Paga dhe shpërblime |480,000 |
|Mirëmbajtje |141,000 |
|Të tjera |110,000 |
|Gjithsej | 1,181,000 |

Këto shpenzime përgjithësisht rriten me inflacionin, i cili parashikohet në 2.5% në vit. Vital Spark bartet në regjistrat kontabël të NETCO me një vlerë neto të zhvlerёsuar prej 100,000 $ por mund të shitet siç është, së bashku me një rezervë pjesësh këmbimi, për 200,000 $. Vlera kontabël e pjesëve të këmbimit është 40,000 $. Shitja e Vital Spark mund të shkaktojë një detyrim tatimor të menjëhershëm, për diferencën midis çmimit të shitjes dhe vlerës kontabël.

Shefi i inxhinierëve, gjithashtu, sugjeron instalimin e një motori të ri dhe sistemi kontrolli, i cili do të kushtojë shtesë prej 600,00$[14]. Pajisja shtesë nuk ka për të përmirësuar shumë ecurinë e Vital Spark, por do të reduktojë shpenzimet vjetore të mirëmbajtjes, karburantit dhe fuqisë punëtore si më poshtë:

|Zërat |$ |
|Karburant |400,000 |
|Paga dhe shpërblime |405,000 |
|Mirëmbajtje |105,000 |
|Të tjera |110,000 |
|Gjithsej |1,020,000 |

Riparimi kapital i Vital Spark do ta nxjerrë nga shërbimi për disa muaj. Shërbimi tregtar i anijes mund të fillojë vitin tjetër. Bazuar në përvojën e tij, z. Handy beson se ai do të sigurojë të ardhura rreth 1.4 milion $ vitin tjetër, që rriten më pas me inflacionin. Por Vital Spark nuk mund të punojë për gjithnjë. Nëse riparohet, jeta e dobishme e anijes mund të jetë, e shumta, 10-12 vjet. Vlera e mbetur, kur të dalë nga shërbimi, do të jetë e parëndësishme.
NETCO është një firmë në periudhë maturimi dhe që financohet në mënyrë konservatore. Zakonisht vlerëson investimet kapitale duke përdorur kosto kapitali prej 11%. Kjo është një normë nominale dhe jo reale. Norma e tatimit është 35%.

Kërkesa:
Llogarisni NPV e projektit për riparimin kapital, të propozuar për Vital Spark me dhe pa motorin dhe sistemin e ri të kontrollit. Për të bërë llogaritjet të përgatitet një tabelë që tregon të gjitha kostot pas tatimeve për jetën ekonomike të mbetur të anijes. Kushtojini kujdes supozimeve tuaja për kursimin tatimor nga zhvlerёsimi dhe për inflacionin.

Transporti në ekonominë e re (B)

Nuk ka diskutim që Vital Spark ka shumë nevojë për riparim kapital. Megjithatë, z. Handy e ndjen se nuk është e zgjuar të veprohet pa shqyrtuar edhe mundësinë e blerjes së një anije të re. Cohn dhe Doyle, Inc., një kantier në Wisconsin i ka ofruar NETCO-s një skicë që përfshin një sistem kontrollit të fuqishëm, navigim automatik dhe akomodim shumë më të rehatshëm për ekuipazhin. Shpenzimet e vlerësuara operative për mjetin e ri janë:

|Zërat |$ |
|Karburant |380,000 |
|Paga dhe shpërblime |330,000 |
|Mirëmbajtje |70,000 |
|Të tjera |105,000 |
|Gjithsej |885,000 |

Ekuipazhi do të kërkojë një trajnim shtesë për t’u marrë me pajisjet e reja më të sofistikuara dhe më komplekse, i cili mund të kushtojë vitin tjetër 50,000 $. Shpenzimet e vlerësuara operative për mjetin e ri, duke supozuar se do të punojë në të njëjtën mënyrë si Vital Spark. Megjithatë, mjeti i ri duhet të jetë në gjendje të bartë një ngarkesë më të madhe në disa rrugë, të cilat sjellin të ardhura shtesë neto prej shpenzimeve të vogla shtesë, prej 100,000 $ në vit. Për më tepër, mjeti i ri do të ketë një jetë përdorimi prej 20 ose më shumë vitesh.

Cohn dhe Doyle e kanë ofruar mjetin e ri për 3,000,000 $, të pagueshëm gjysma menjëherë dhe gjysma vitin tjetër. Z. Handy doli në kiç të Vital Spark dhe tha me vete “një gjë e vjetër por që kurrë nuk na la në baltë. Mund ta mbanim në punë edhe vitin tjetër derisa Cohn dhe Doyle të ndërtojnë zëvendësuesen. Mund të përdorim pjesët e këmbimit për ta mbajtur në gjendje pune. Madje mund ta shesim për skrap me vlerën kontabël kur të vijë zëvendësuesja. Por si ta krahasoj NPV e anijes së re me të vjetrën? Sigurisht, më duhet një tabelë me NPV njëzetvjeçare dhe nuk ia kam idenë se si do të përdoret anija zëvendësuese në vitin 2020 apo 2025. Ndoshta mund ta krahasoj me koston gjithsej të riparimit kapital dhe të veprimtarisë së Vital Spark me koston e blerjes dhe të veprimtarisë së zëvendësimit të propozuar”.

Kërkesa
Llogarisni dhe krahasoni shpenzimet vletore ekuivalente të Vital Spark për riparimin kapital dhe shpenzimet e veprimtarisë për 12 e më shumë vite dhe shpenzimet e blerjes dhe të veprimtarisë për mjetin e propozuar për ta zëvendësuar për 20 vjet. Ç’duhet të bëjë z. Handy nëse shpenzimet vjetore të zëvendësimit janë të njëjta apo më të ulëta?
Supozojmë se shpenzimet vjetore ekuivalente të zëvendësimit janë më të larta se sa ato të Vital Spark. Çfarë informacioni shtesë duhet të ketë z. Handy për këtë?

-----------------------
[1] Shihni U. E. Reinhardt, “Break – Even Analysis for Lockheed’s TriStar: An Application of Financial Theory,” Journal of Finance, 28 (Shtator 1973), fq. 821-838

[2] Versioni nё Excel i Tabelave 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5, 6.6 dhe 6.8 mund ta gjeni ne adressёn www.mhhe.com/bma8e
[3] Jemi larguar pak nga pёrdorimi i zakonshёm i formatit tё deklaratёs sё tё ardhurave, duke ndarё zhvlerёsimin nga kostot e tё mirave tё shitura
[4] Duke skontuar zhvlerёsimin tatimor me 20%, ne supozojmё se ato janё po aq riskoze sa flukset monetare tё tjera, sepse ato varen nga norma tatimore, nga metoda e zhvlerёsimit dhe nga aftёsia e IM&C pёr tё gjeneruar tё ardhura tё tatueshme. Nё disa kontekste, pёr shembull te qiratё financiare, ku zhvlerёsimi tatimor kosiderohet si i sigurtë, flukset monetare nominale skontohen me njё normё huadhёnie ose huamarrje pas tatimeve.
[5] Kjo ndarje e llogarive tё tatimeve nga llogaritё e aksionerёve nuk gjendet nё tё gjithё botёn. Nё Japoni, pёr shembull, tatimi qё u raportohet aksionerёve duhet tё jetё i barabartё me tatimin qё i paguhet qeverisё, e njёjta gjё pёr Francёn dhe shumё vende tё tjera tё Europёs.
[6] Ёshtё me interes tё theksjmё se, ndёrkohё qё Thesari i Shteteve tё Bashkuara mund tё printojё para sa herё qё i nevojiten pёr tё paguajё borxhet e tij, qeveritё e Europёs nuk kanё tё drejtёn tё printojnё euro. Megjithatё, ka gjithmonë disa mundёsi qё qeveria Frenceze nuk do tё jetё e gatshme tё rrisë tatimet pёr tё ripaguar bonot.
[7] Ju do tё trajtoni projektin Flanel nё pyetjen praktike 12.

[8] Norma nominale e skontimit ёshtё
[pic]
Skontimi i tё pёrvitshmeve nominale me kёtё normё jep tё njёjtёn vlerё aktuale si skontimi i tё pёrvitshmeve reale me 6%
[9] Mos llogarisisni kostot ekuivalente si nivel tё tё pёrvitshmeve nominale. Proçedura mund tё nxjerrë vlerёsime tё gaburar tё kostove ekuivalente tё pёrvitshme tё drejta me norma inflacioni tё larta. Shihni pyetjen e vёshirё 2 nё fund tё kёtij kapitulli pёr njё shembull.
[10] Gjthsesi, nё qoftё se asnjё makinё zvendёsohet, ju duhet tё merrni nё konsideratё tё ardhurat ekstra tё gjeneruara nga makina A nё tё tre vitet, nё tё tre vitet qё ajo do tё operojё dhe B jo.
[11] Vlera aktuale e $118,700 pёr 5 vite skontuar me 6% ёshtё $500,000
[12] Shembulli i prerjes sё drurit tregon idenё e drejtё rreth kohёs sё investimit, por ajo humbet njё pikё tё rёndёsishme: Sa mё shpejt qё tё prisni pemёt herёn e parё, aq mё shpejt pemёt e dyta do tё rriten. Kёshtu qё vlera e pemёve tё dyta varet nga koha e prerjes sё pemёve tё para. Ky problem kompleks mund tё zgjidhet nё njё nga kёto dy mёnyra: 1. Gjeni datёn e prerjes, duke maksimizuar vlerёn akuale tё serisё sё prerjeve, duke pasur parasysh ndryshimin nё normat e rritjes sё pemёve tё reja dhe tё vjetra. 2. Pёrsёrisni llogaritjet, duke pasur parasysh vlerёn e arshme tё tregut pёr tokat e prera, si pjesё e flukseve tё prerjes sё parё. Vlera e tokave tё prera pёrfshin vlerёn aktuale tё prerjeve tё ardhshme.
[13] Kthehmi pas tek investimi nё kohёn optimale, nё pasigurinё, nё kapitujt nё vijim.

[14] Shpenzimi shtesë gjithashtu do të jetë i zbritshëm për qëllime tatimore në klasën MACRS shtatë vjet.

-----------------------
[pic]

[pic]