1. Witam Was drodzy studenci, witam panią doktor. Temat mojej pracy to ,,Ubój rytualny dopuszczalny czy niedopuszczalny w świetle Konstytucji RP”. Jest to temat ostatnimi czasy bardzo popularny, Wy możecie o nim posłuchać już po raz x dzisiejszego dnia! Problem ten został ostatnio rozwiany przez Trybunał Konstytucyjny, a mianowicie dnia 10 grudnia 2014 roku orzekł on o dopuszczalności uboju rytualnego w świetle naszej Konstytucji. Ja zgadzam się z tym stanowiskiem i postaram się to Wam udowodnić.
2. Zacznijmy jednak od wyjaśnienia czym jest ubój rytualny. Ubój rytualny należy rozumieć jako sposób uboju zwierząt lądowych i ptaków, zgodny z obrządkiem religijnym. Możemy wyróżnić dwa rodzaje uboju, które wywodzą się z dwóch różnych religii, tj. szechita w przypadku religii judaistycznej oraz halal w religii islamu. W obu przypadkach uboju rytualnego zwierzę należy uśmiercić poprzez wykrwawienie, dokonane poprzez podcięcie arterii przy jednoczesnym wygłaszaniu modlitwy. Kluczowym elementem tego rodzaju uboju jest brak uprzedniego pozbawienia zwierząt świadomości. Procedura różni się tym, że w szechicie obrządku dokonuje tzw. szojchet, czyli uczony w Talmudzie, dorosły mężczyzna wyznania żydowskiego, który otrzymał uprawnienia od rabina. Szojchetem nie może być osoba głuchoniema, upośledzona manualnie oraz psychicznie. Aby otrzymać uprawnienia do przeprowadzania szechity, członek wyznania mojżeszowego musi odbyć praktykę i zdać praktyczny oraz teoretyczny egzamin. Używając specjalnego noża - chalaf - podcina on zwierzęciu arterie oraz przełyk doprowadzając do wykrwawienia. Zwierzę, jako że nie zostało wcześniej pozbawione świadomości, szarpie się przyspieszając wykrwawianie. Mięso uzyskane w ten sposób cechuje się koszernością, co jest wymagane dla rygorystycznego żyda, aby mógł je spożyć. Uboju halal dokonuje się zaś po otrzymaniu certyfikatu uboju zwierząt według reguł ,,halal”. Dokonać go może tylko muzułmanin. Zwierzę musi być podczas obrządku zwrócone w kierunku modlitwy. Kierunkiem tym jest dla muzułmanów miasto Mekka. Zwierzę jest doprowadzane do wykrwawienia poprzez cios w tętnicę. Podczas całego rytuału wypowiadana zostaje modlitwa, zwana ,,bismallah”, co znaczy ,,w imię Boga miłosiernego, litościwego.
3. Teraz przejdźmy do argumentów, które świadczą o dopuszczalności uboju rytuanego w Konstytucji Rzeczypospolitej na podanych wcześniej zasadach. Należy zacząć od analizy treści art. 53 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W ust. 1 tegoż artykułu zawarte jest, że Konstytucja RP zapewnia każdemu wolność sumienia i religii. Wolność wyznania jest fundamentalną wolnością człowieka w demokratycznym państwie. Słowo ,,każdy” użyte w artykule wskazuje, że prawo do wolności sumienia i religii mają nie tylko obywatele Rzeczypospolitej, ale również osoby tymczasowo przebywające na terytorium naszego państwa. Wolność sumienia i wyznania jest jedną z podstawowych wolności i praw, które są nierozłącznie związane z ochroną godności ludzkiej. Jak napisał prof. Paweł Sarnecki w swoim Komentarzu do Konstytucji ,,Wolność sumienia polega na możliwości przyjmowania dowolnego światopoglądu, rozciągającego się na sferę bytu i sferę świadomości, poglądu dotyczącego ich powstania, wzajemnych relacji, rozwoju i celu, z czym łączy się również przyjęcie określonego systemu wartości”. Art. 53 łączy się z art. 25 Konstytucji RP, który wskazuje, że wolność religii jest nie tylko wolnością przysługującą jednostce, czyli o charakterze osobistym, lecz również zasadą ustrojową, co odpowiednio zwiększa wagę tej regulacji. Wolność wyznania można rozpatrywać w sferze wewnętrznej, która polega na wierze w boga lub bogów. W tej sferze państwo nie może stosować żadnych ograniczeń prawnych.
Sfera zewnętrzna polega na ekspresji swoich przekonań religijnych oraz praktykowaniu religii. Reguluje ją art. 53 ust. 2 Konstytucji RP, który wyraźnie wskazuje na wolność uprawiania kultu, modlitwy, uczestniczenia w obrzędach, praktykowania i nauczania. Ubój rytualny niewątpliwie jest jednym z rodzajów praktyk religijnych dla wyznawców religii judaistycznej. Pozwala on, przy zachowaniu odpowiednich zasad, uzyskać mięso noszące cechę koszerności, a spożywanie takiego właśnie mięsa jest dla żydów formą uzewnętrzniania swojego wyznania. Należy więc uznać, że w myśl art. 53 ust. 2 Konstytucji RP podlega on ochronie. Ubój rytualny jest chroniony także w ramach art. 9 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Podobnie jak art. 53 Konstytucji RP, zagwarantowane jest w nim prawo do wolności myśli, sumienia oraz wyznania. Prawo to wyraża się poprzez możliwość zmiany wyznania oraz uzewnętrzniania swojego wyznania poprzez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie oraz dokonywanie czynności rytualnych. Wolność wyznania jest jednym z fundamentów społeczeństwa demokratycznego, a jej realizacja stanowi podstawę dla wiernych i ich życiowych koncepcji.
Państwo może jednak ograniczyć wolność uzewnętrzniania religii. Ograniczenie konstytucyjnych wolności na podstawie art. 53 ust. 5 Konstytucji RP oraz art. 9 ust. 2 EKPC może nastąpić jedynie w drodze ustawy, jednak tylko w przypadkach, które dotyczą ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób. Ponadto w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP wśród podanych wyżej przesłanek wymienione są dodatkowo ochrona środowiska oraz moralności publicznej. Artykuł ten określa jednak, że ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
W art. 34 ust.1 i 3 ustawy o ochronie zwierząt opisane zostały wymogi prawne dotyczące uboju zwierząt. W myśl tego artykułu uśmiercenia nie może dokonać osoba niewykwalifikowana, bez uprzedniego pozbawienia zwierzęcia świadomości. Za złamanie tych wymogów osobie mogą grozić sankcje opisane w art. 35 ust. 1 i 4 ustawy o ochronie zwierząt, np. grzywna, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat dwóch, a także możliwość orzeczenia przez sąd zakazu wykonywania określonego zawodu. Sankcje, które są przewidziane w art. 35 sprawiają, że prowadzenie uboju zwierząt metodą rytualną stało się bezwzględnie zakazane, nawet jeżeli osoby wyznania mojżeszowego chciały przeprowadzić taki ubój jedynie na potrzeby własne.
Gminy żydowskie mają obowiązek dbania o zaopatrzenie w koszerną żywność w myśl art. 9 ust.2 ustawy o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że gminy żydowskie powinny mieć prawo do prowadzenia uboju rytualnego. Ograniczenia dotyczące sposobu uśmiercania zwierząt, a także nałożone za ich złamanie sankcje godzą bezpośrednio w wolność wyznania i uzewnętrzniania religii, a mianowicie w wymagania którymi obłożony jest ubój na zasadzie żydowskiej szechity. Ograniczenia opisane w art. 34 ustawy o ochronie zwierząt nie spełniają przesłanek wymienionych w art. 53 ust. 5 Konstytucji RP oraz art. 9 ust. 2 EKCP.
W komunikacie po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 grudnia 2014 w sprawie o sygnaturze K 52/13 możemy przeczytać, że bezwzględny zakaz uboju rytualnego nie pozostaje w związku z koniecznością ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego ani wolności i praw innych osób. Trybunał stwierdził, że zakaz ten nie jest również konieczny do ochrony zdrowia. Nie ma żadnych podstaw, aby zakładać, że zakaz uboju rytualnego został wprowadzony do ustawy o ochronie zwierząt z uwagi na konieczność ochrony zdrowia. O braku zagrożeń dla bezpieczeństwa i higieny żywności oraz zdrowia konsumentów świadczy dopuszczenie uboju rytualnego w rzeźni przez wymagający reżim rozporządzenia Rady (WE) nr 1099/2009, a także dotychczasowa praktyka dokonywania uboju rytualnego, na tle której nie stwierdzono takich zagrożeń. Ponadto dopuszczalność uboju rytualnego pozostaje w nierozerwalnym związku z obowiązkiem służb państwowych ścisłej kontroli przestrzegania licznych wymagań przeprowadzania tego uboju.
Ustosunkowując się do przesłanki w postaci „konieczności ochrony moralności”, Trybunał wskazał, że w piśmiennictwie moralność rozumiana i wyjaśniana jest na wiele sposobów. Zarazem Trybunał podkreślił, że rozpoznawana sprawa nie wymagała szczegółowych analiz ani ustaleń dotyczących rozumienia pojęcia „moralność” w kontekście art. 53 ust. 5 Konstytucji RP oraz art. 9 ust. 2 EKPC. Nie miałoby to bowiem wpływu na końcową ocenę konstytucyjności zaskarżonych przepisów. W tym kontekście Trybunał zauważył, że w niniejszej sprawie art. 53 ust. 5 Konstytucji RP nie rodził pytania, czy ubój rytualny jest moralny. Przepis ten dla uznania bezwzględnego zakazu uboju rytualnego za dopuszczalne ograniczenie wolności uzewnętrzniania religii, wymagał wykazania, że zakaz ten jest „konieczny do ochrony moralności”. Żadna z przesłanek ograniczenia wolności uzewnętrzniania wyznania wymienionych w art. 53 ust. 5 Konstytucji RP oraz art. 9 ust. 2 EKCP nie spełnia warunku ,,konieczności”, który mógłby uzasadnić wprowadzenie przez państwo ograniczenia na tą właśnie wolność. Należy więc uznać, że nie ma podstaw do zakazu uśmiercania zwierząt metodą rytualną. Ograniczenie takie w rażący sposób godzi w fundamentalną w państwie demokratycznym wolność wyznania. Ubój rytualny jest jedynie jedną z wielu metod uśmiercania zwierząt gospodarczych. Dodatkowo jest on wymagany przez wyznawców niektórych religii, aby kultywować ich wyznanie.
Podkreślić warto, iż przeciwnicy uboju rytualnego często podnoszą argument mówiący, że ubój rytualny niesie ze sobą cierpienie i ból oraz nakłada na zwierzę wielki stres. Nie odnosi się to jednak do uregulowanych w polskim prawie metod uboju zwierząt gospodarczych, które sprawiają, że zwierzę poddawane jest cierpieniu i stresowi. Niemniej jednak metody te są powszechnie akceptowane w społeczeństwie. Nie przeprowadzono żadnych badań, które udowodniłyby, że podczas uboju rytualnego zwierzę poddawane jest większemu bólowi niż podczas innych metod. Wykluczenie więc z polskiego prawa jedynie jednej metody pozyskiwania mięsa, dodatkowo chronionej przez konstytucyjną wolność uzewnętrzniania swojego wyznania, jest według mnie dyskryminacją. W art. 32 Konstytucji RP możemy wyraźnie przeczytać, że wszyscy są równi wobec prawa i nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym. Równość wobec prawa oznacza nakaz równego traktowania przez władzę publiczną w procesie stosowania prawa, jak i kształtowania prawa.
Ponadto mniejszości narodowe, mają zagwarantowane w art. 35 ust. 1 Konstytucji RP prawo do zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. Mniejszość żydowska w myśl ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym również jest mniejszością narodową. Dla społeczności żydowskiej w kultywowaniu tradycji i obyczajów szczególnie ważne są obrzędy religijne. Zakaz przeprowadzania uboju rytualnego narusza więc gwarantowaną mniejszości żydowskiej wolność do zachowania i rozwoju obyczajów, tradycji i rozwoju własnej kultury. Według prof. B. Banaszaka ,,Ustawa nakłada na władze publiczne obowiązek wspierania wszelkich inicjatyw służących temu celowi”. Podobnie jak w przypadku wolności uzewnętrzniania religii, wolność do zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury nie może zostać ograniczona bez uzasadnionej przesłanki, która wskazywałaby na konieczność ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku, zdrowia publicznego, moralności oraz wolności i praw innych osób.

Na podstawie przedstawionych przeze mnie argumentów należy przyjąć, że ubój rytualny jest jak najbardziej zgodny z Konstytucją RP. Podstawowe prawa i wolności demokratycznego państwa nie mogą zostać w żaden sposób ograniczone bez świadczących za tym argumentów, które wskazane zostały w art. 53 ust. 5 Konstytucji RP oraz art. 9 ust. 2 EKPC. Wyznawcy religii judaistycznej, jak i islamu nie mogą zostać pozbawieni wolności wyznania, która wypływa wprost z Konstytucji oraz prawa europejskiego. Uśmiercanie zwierząt w myśl zasad uboju rytualnego obu tych religii jest jednym z elementów ich religii, jej uzewnętrzniania, jak również ich tradycji i kultury. Osoby wyznania mojżeszowego zgodnie z ich religią powinny spożywać jedynie mięso noszące cechę koszerności, a ubój rytualny jest jedyną formą jego pozyskiwania. Nie można, przy jednoczesnym uszanowaniu wolności wyznania, zakazać przestrzegania zasad danej religii, ponieważ prowadzi to do absurdu i dyskryminacji osób danego wyznania. Dziękuje.