Phương pháp nghiên cứu khoa học

TS. Trần Tuấn Anh

Tp Hồ Chí Minh, 2013
1

Môn học: Phương pháp nghiên cứu khoa học Số tin chỉ: 2
Mục tiêu:

Cung cấp những kiến thức cơ bản về nghiên cứu khoa học. Bắt đầu từ chọn đề tài nghiên cứu, lập kế hoạch nghiên cứu, tìm và xử lý tài liệu tham khảo, cách thức viết, trình bày một báo cáo kết quả nghiên cứu – Đặc biệt là tập trung vào việc thực hiện được các tiểu luận, đề án, luận văn

tốt nghiệp.
Đánh giá: Làm tiểu luận (bài tập lớn): 30%. Thi cuối kì (tự luận): 70%.

2

Tài liệu tham khảo
Giáo trình chính: 1. Hoàng Văn Huệ, Phương pháp tiếp cận nghiên cứu khoa học, Trường đại học Công Nghiệp Thực Phẩm tp. Hồ Chí Minh, 2011. Tài liệu tham khảo: 1. Vũ Cao Đàm. Phương pháp luận nghiên cứu khoa học. NXB Khoa học và Kỹ thuật. 2007. 2. Nguyễn Văn Tuấn. Đi vào nghiên cứu khoa học. NXB Tổng hợp TPHCM. 2011. 3. Nhật Từ, Cẩm nang viết khảo luận, luận văn, luận án. NXB tp.HCM, 2003. 4. Vũ Gia Hiền, Để viết bài luận văn tốt, NXB Lao Động, 2006.
3

Mở đầu: Đối tượng và ý nghĩa của phương pháp luận NCKH

I. Đối tượng và nội dung nghiên cứu của phương pháp luận NCKH II. Ý nghĩa của nghiên cứu và nắm vững phương pháp luận NCKH
Bốn lời khuyên vàng của Steven Weinberg

4

I. Đối tượng và nội dung nghiên cứu của phương pháp luận NCKH
• Đối tượng nghiên cứu: + Tổng kết, phân loại, hệ thống hóa hoạt động NCKH + Khái quát cơ chế, phương pháp sáng tạo khoa học. + Tìm tòi biện pháp tổ chức, quản lý quá trình nghiên cứu khoa học.  Chính khoa học là đối tượng nghiên cứu.

5

• Nội dụng nghiên cứu của phương pháp luận NCKH: Là hệ thống lý thuyết về phương pháp nhận thức khoa học: + Các lý thuyết về cơ chế sáng tạo + Những quan điểm tiếp cận đối tượng khoa học. +Phương pháp kỹ thuật và logic để tiến hành nghiên cứu một công trình khoa học. +Phương pháp tổ chức và quản lý quá trình NCKH.

6

II. Ý nghĩa của nghiên cứu và nắm vững phương pháp luận NCKH - Là 1 bộ phận quan trọng của khoa học - Hoàn thiện về phương pháp luận là sự đòi hỏi thường xuyên của quá trình phát triển khoa học hiện đại. - Là công cụ sắc bén để dẫn dắt các nhà khoa học và các nhà quản lý trong công tác tổ chức, quản lý và thực hành sáng tạo khoa học.
7

Bốn lời khuyên vàng của Steven Weinberg
1 - Hãy tiến lên, không ai buộc phải biết tất cả 2 - Đừng ngại những gì còn lộn xộn, đó chính là nơi cần đến sáng tạo 3 - Hãy tha thứ cho bản thân nếu mình lãng phí thời gian

4 - Hãy tìm hiểu vài điều về lịch sử môn khoa học

8

Chương 1: Khoa học, kỹ thuật và công nghệ
Bài 1: Khoa học
I. Định nghĩa Xét trên quan điểm của quá trình tích lũy tri thức: Khoa học là hệ thống tri thức về tự nhiên, xã hội và tư duy, về những quy luật phát triển khách

quan của tự nhiên, xã hội và tư duy, hệ thống tri thức này hình thành trong lịch sử và phát triển không ngừng trên cơ sở thực tiễn xã hội.
9

Xét trên quan điểm giác độ xã hội: a. Khoa học là một hình thái ý thức xã hội: Phản ánh hiện thực khách quan, tạo ra hệ thống chân lý về thế giới. Khoa học không những hướng tới giải thích thế giới mà còn cải tạo thế giới. Khoa học khiên thiên nhiên phải phục tùng mình. Tất cả các hình thái ý thức xã hội khác đều là đối tượng nghiên cứu của khoa học. b. Khoa học là một hoạt động xã hội đặc biệt: Khoa học là một loại hình hoạt động có mục đích khám phá bản chất và các quy luật của thế giới để ứng dụng chúng vào sản xuất và đời sống 10 xã hội.

II. Sự phát triển của khoa học
1. Quá trình phát triển của khoa học
• Sự phát triển của khoa học gắn liền với sự phát triển của xã hội loài người: + Cổ đại: triết học + Trung cổ: Chủ nghĩa duy tâm + Thời kì phục hưng (TK 15-17) + Thế kỉ 18-19: Chủ nghĩa tư bản phát triển + Thế kỉ 20: Thời đại của khoa học công nghệ.
11

1

2

3

4

5 1 2 3 4 5 6
12

2. Quy luật phát triển của khoa học
2.1. Qui luật phát triển có gia tốc của tất cả các lĩnh vực khoa học

• Riêng thế kỉ XX đã khám phá số lượng thông tin bằng 90% lượng thông tin đã khám phá trong lich sử nhân loại. • 90% số nhà khoa học từng sống trên Trái Đất tập trung ở thế kỉ XX. • Chu kỳ phát triển của khoa học được rút ngắn. Sự “lão hóa” của tri thức.

13

2.2. Qui luật phát triển nhân hóa của khoa học

Triết học

Kinh tế học

Toán học
Số học, đại số học, hình học, lương giác…

Vật lý
Cơ học, Điện học, Quang học, Lý thuyết trường, lý thuyêt dây, …
14

Marketing, kế toán, tài chính, ngân hàng,…

2.3. Qui luật tích hợp các lĩnh vực trong khoa học Toán học Sinh học Vật lý Hóa học Y học

Toán lý Lý sinh Hóa lý

Vật lý y sinh
Vật lý thống kê
15

Thống kê

…

2.4. Qui luật ứng dụng nhanh chóng các thành tựu khoa học

16

III. Phân loại khoa học
• Phân loại khoa học phải theo nguyên tắc: khách quan và phối thuộc. • Cách phân loại của UNESCO: (theo lĩnh vực) + Khoa học tự nhiên và khoa học chính xác + Khoa học kỹ thuật + Khoa học nông nghiệp + Khoa học về sức khỏe + Khoa học xã hội và nhân văn
17

Bài 2: Kỹ thuật và công nghệ
I. Công nghệ
1. Khái niệm về công nghệ
- Công nghệ (Technology) là tất cả những gì liên quan đến việc biến đổi tài nguyên ở đầu vào thành hàng hóa ở đầu ra của quá trình sản xuất. (theo định nghĩa trung tâm chuyển giao công nghệ Châu Á Thái Bình Dương)

- Công nghệ là hệ thống thiết bị kỹ thuật và thông tin về quy trình sản xuất được áp dụng trong quá trình chế biến tài nguyên thành sản phẩm hàng hóa và dịch vụ.
18

- Công nghệ cao: + Hệ thống thiết bị được thiết kệ tự động hoàn toàn, máy móc có cơ cấu phức tạp nhưng vận hành

đơn giản.
+ Bí quyết của quy trình kỹ thuật sản xuất hết sức tinh vi + Máy móc thiết bị tiêu thụ ít năng lượng, nguyên vật liệu được sử dụng tiết kiệm.

+ Năng suất cao, chất lượng tốt.
+ Không gây ô nhiễm môi trường.
19

2. Chuyển giao công nghệ • Chuyển giao công nghệ là nơi gặp gỡ giữa khoa học và thị trường. • Chuyên giao công nghệ là chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ, thông qua dịch vụ thương mại có tổ chức. • Theo UNESCO:
– Chuyển giao thiết bị kỹ thuật – Chuyển giao kiến thức về quy trình sản xuất – Chuyển giao kinh nghiệm tổ chức quản lý, hoạt động tư vấn trong lĩnh vực sản xuất.
20

• Chuyển giao công nghệ phải chú trọng 2 phần: • Phần kỹ thuật: dịch vụ thương mại thông thường. • Phần thông tin: theo thỏa thuận của 2 bên. • Chuyển giao công nghệ ở nước ta: (quy định) 1. Phải là công nghệ tiên tiến 2. Giúp ta tận dụng hết các nguồn lực sản xuất trong nước. 3. Thúc đầy sự phát triển công nghệ quốc gia. 4. Phải phù hợp với trình độ sản xuất của công nhân Việt Nam, và đem lại hiệu quả cao. 5. Không gây ô nhiễm môi trường.
21

II. Kỹ thuật
- Kỹ thuật là bất kỳ kiến thức kinh nghiệm

hoặc kỹ năng có tính chất hệ thống hoặc thực tiễn được sử dụng cho việc chế tạo

sản phẩm hoặc để áp dụng vào các quá trình sản xuất.

22

Rơle nhiệt trong bàn là (bàn ủi)

Khoa học?

Công nghệ?

Kỹ thuật?
23