NJE VESHTRIM MBI JAVA JAVA eshte nje gjuhe programimi e orientuar ne objekte e cila eshte projektuar dhe zhvilluar nga ekipi i drejtuar nga James Gosling ne Sun Microsystems. Prezantohet zyrtarisht ne fund te vitit 1995. Ne ditet e sotme eshte nje nga gjuhet me te perdorura ne fushen e zhvillimit te software. Gjate projektimit te JAVA-s, qellimet kryesore ishin: Perdorimi i metodologjise se programimit te orientuar ne objekte. Te beje te mundur qe i njejti program te ekzekutohet ne sisteme operative te ndryshme. Te mbeshtese ne stilin “built-in” rrjetat kompjuterike. Te mundesoje ekzekutimin ne menyre te sigurt kodin nga kompjutera te ndodhur larg (secure remote execution ). Te mundesoje perdorimin e pjeseve nga gjuhe me te vjetra te programimit si C++ etj. Programet ne JAVA perbehen nga pjese te cilat quhen klasa (class). Klasat perbehen nga pjese qe quhen metoda (methods) te cilat kryejne detyra te caktuara dhe kthejne informacion kur i perfundojne ato. JAVA te jep mundesine te programosh çfaredo pjese qe mund te ju nevojitet kur ju formoni nje program. Gjithsesi te gjithe programuesit ne JAVA preferojne te mos e programojne gjithçka nga zeroja, por te shfrytezojne koleksionin e pasur te klasave ekzistuese ne Java Class Libraries (Bibliotekat e klasave te Javas), qe njihen gjeresisht si Java API’s (Application Programming Interfaces). Mund te themi qe programimi ne Java perbehet nga dy pjese te rendesishme: Programimi i klasave te projektuara nga vete programuesi. Perdorimi i klasave te bibliotekave te Java-s (API’s) (Keto dy pika nuk duhet te konceptohen si te veçuara por teresisht te nderthurura me njera-tjetren) Vini re: Perdorimi i klasave dhe metodave te Java API’s ne vend qe te shkruani versionin tuaj personal e rrit ndjeshem efiçiencen e programit sepse ato jane projektuar dhe programuar me kujdes nga profesioniste. Perveç kesaj, kjo permireson ndjeshem dhe kohen e nevojshme per realizimin e nje projekti.

BAZAT E NJE MJEDISI PUNE TIPIK NE JAVA Lista e nevojave paraprake 1. The JavaTM 2 Platform, Standard Edition duhet te jete i instaluar ne kompjuterin tuaj. (Mund te shkarkoni variantin me te fundit te tij nga faqja zyrtare e Sun Mirosystems http://java.sun.com ose te kontaktoni me instuktorin e kesaj lende qe te ju jape versionin e fundit qe i ndodhet)

1

2. Nje editues (redaktues) teksti. Mund te perdorni edhe NotePad, nga Start menu zgjidhni Programs > Accessories > NotePad, por te keshillueshem jane NotePad++, VIM etj Keto jane kerkesat paraprake baze per te programuar ne Java por shumica e programuesve preferojne te perdorin nje IDE (Integrated Development Environment) si psh Eclipse, NetBeans,Jcreator etj.

Hapat per krijimin e nje aplikacioni te tjeshte: 1. Krijoni skedarin e source code. Permban tekst te shkruar ne Java qe ju dhe programuesit e tjere mund ta kuptojne. Nuk ka fare rendesi cilin redaktues teksti perdorni per te krijuar dhe edituar (redaktuar) source code, perdorni ate me te cilin ndjeheni me mire. Kompiloni (perpiloni) skedarin e source code per te formuar skedarin qe permban bytecode. Kompiluesi ( javac) lexon skedarin e source code dhe e perkthen ne instruksione qe jane te kuptueshme nga Interpretuesi Java-s (JVM) Keshtu formohet nje skedar me zgjatimin *.class qe permban bytecode. Kompilimin mund ta kryeni nga Command Prompt me ane te komandes javac. Pra nje skedar source code te emertuar MyFirstApplication.java kompilhet me ane te komandes:
>javac MyFirstApplication.java

2.

3.

Ekzekutoni programin qe ndodhet ne skedarin e bytecode. Interpretuesi (JVM) e instaluar ne komjuterin ne cilin jeni duke punuar, lexon dhe ben te mundur ekzekutimin e tyre duke i perkthyer ne insruksione te kuptueshme nga komjuteri. Programi qe kompiluat me siper ekzekutohet nga Command Prompt me ane te komandes:
>java MyFirstApplication

2

VARIABLAT, OPERATORET, SHPREHJET Nje variabel tani per tani konsiderojeni si nje “kuti” ne memorje e cila perkohesisht mban nje informacion. Secila variabel ne nje program te caktuar duhet te kete nje emer te unik. Lloji i te dhenave (Data type) Çdo variabel duhet te kete nje lloj te dhene, gje e cila percakton vlerat qe variabli mund te marre dhe cilat operacione mund te kryhen me te. Ne Java ka dy kategori te llojeve te te dhenave: primitive dhe referenca. Me poshte jepet tabela e llojeve primitive te te dhenave: Keyword Integers Byte Short İnt Long Real numbers Float double Others Byte-length integer Short integer Integer Long integer Single-precision Double-precision 8-bit 16-bit 32-bit 64-bit 32-bit 64-bit 16-bit Description Size

char A single character boolean true or false (Per referencat do te flasim ne leksione te tjera)

Emri i variablit Per te emertuar variablat perdoren karaketere (‘a’ – ‘z’, ‘A’ - ‘Z’ dhe ‘_’ ) si dhe shifra ( 0 – 9) , por emri i nje variabli nuk mund te filloje me nje shifer , nuk mund te jete fjale kyce dhe nuk mund te kaloje nje limit te numrit te karaktereve (jo me shume se 256 karaktere)

Operatoret Aritmetike Binare: + (mbledhje), - (zbritje), * (shumezim), / (pjesetim), % (mbetje) Unare: ++(rrit nje njesi), -- (zbret nje njesi) Relacionale: == (te barabarte), != (te ndryshem), , =. Shenimi (assignment) : =, +=, -=, *= etj

3

NJE PROGRAM “Hello World” NE JAVA Ne programim, “Hello World” quhet nje aplikacion elementar qe (nuk perben asnje vlere ne boten reale dhe qe) printon ne ekran nje mesazh pershendetes. Programet “Hello World” sherbejne si nje mjet prezantues me elementet e gjuhes se programimit per fillestaret ne nje gjuhe te caktuar. Me poshte po japim nje program “Hello World” tipik ne JAVA:

/** * Klasa HelloWorldApp zbaton nje aplikacion te thjeshte * qe printon mesazhin "Hello World!" ne standard output (ekran). */ class HelloWorldApp { public static void main(String[] args) { System.out.println("Hello World!"); //Shfaq mesazhin. } }

Ne fig jepet permbajtja e skedarit HelloWorldApp.java Siç u permend ne leksionin e kaluar, kete aplikacion mund ta kompiloni nga ekrani i Console me ane te komandes: >javac HelloWorldApp.java dhe me pas ta ekzekutoni HelloWorldApp.java me me ane te komandes: >java HelloWorldApp Tashme le te shikojme disa nga elementet perberes te JAVA-s duke i konkretizuar ne kodin e mesiperm: Komentet: jane pjese te kodit te cilat nuk merren ne konsiderate nga ana e kompiluesit (perpiluesit) dhe qe sherbejne thjesht per te rritur lexueshmerine e kodit dhe per dokumentime. Per kompiluesin nuk ka asnje ndryshim nese i fshijme te gjithe komentet ne nje program te caktuar. Ne Java ka dy lloje komentesh: /* text */ Kompiluesi nuk merr parasysh gjithçka qe ndodhet midis /* dhe */. // text Kompiluesi nuk merr parasysh gjithçka nga // deri ne fundin e rreshtit. (Nqs komenti fillon me /**, serish perfshihet ne llojin e pare te komenteve nga ana e kompiluesit, por kemi te bejme me nje koment dokumentimi qe njihet dhe proçedohet nga nje mjete te tjera si javadoc )
/** * Klasa HelloWorldApp zbaton nje aplikacion te thjeshte * qe printon mesazhin "Hello World!" ne standard output (ekran). */ class HelloWorldApp { public static void main(String[] args) { System.out.println("Hello World!"); //Shfaq mesazhin. } }

Komentet ne HelloWorldApp.java 4

Definicioni i klasave: Ne Java çdo metode (funksion) dhe variabel ekziston brenda nje klase ose objekti (instance te nje klase). Java nuk mbeshtet parimin e funksioneve dhe variablave globale. Pra, skeleti i çdo programi ne Java eshte definicioni i nje klase.

/** * Klasa HelloWorldApp zbaton nje aplikacion te thjeshte * qe printon mesazhin "Hello World!" ne standard output (ekran). */ class HelloWorldApp { public static void main(String[] args) { System.out.println("Hello World!"); //Shfaq mesazhin. } }

Blloku i definicionit te klases HelloWorldApp Pra, forma me e thjeshte e definicionit te nje klase ne Java eshte: class {
. . . }

Metoda main: Pika e fillimit te ekzekutimit te çdo programi ne Java eshte metoda main. Per te ekzekutuar nje aplikacion me ane te interpretuesit JVM, ju specifikoni emrin e klases qe doni te ekzekutoni. Interpretuesi (JVM) therret metoden main qe eshte e deklaruar ne klasen ne fjale. Metoda main kontrollon rrjedhen e programit, percakton rezervat qe do te perdoren dhe therret metodat e tjera qe mundesojne funksionalitetin e programit.

/** * Klasa HelloWorldApp zbaton nje aplikacion te thjeshte * qe printon mesazhin "Hello World!" ne standard output (ekran). */ class HelloWorldApp { public static void main(String[] args) { System.out.println("Hello World!"); //Shfaq mesazhin. } }

Metoda main ne klasen HelloWorldApp

5

STRUKTURAT IF dhe IF/ELSE Ne programim, ne skenare te caktuara, ekzistojne blloqe qe doni t’i ekzekutoni ne menyre selektive ne baze te disa kritereve. Zgjidhja ne kete rast eshte perdorimi i strukturave te kontrollit “if” ose “if-else”. Variablat boolean Ne boten e programimit, ndryshe nga bota reale, çdo gje eshte ose e sakte ose e gabuar, ose e vertete ose e rreme, nuk behet fjale per saktesi apo vertetesi te pjesshme. Psh nqs keni krijuar nje variabel x te llojit integer, te ciles i keni dhene vleren 99, dhe me pas shtrohet pyetja “A eshte x ibarabarte me 99 ?”, pergjigjja do te jete “po (e vertete)” ne menyre strikte. Po keshtu nese do te shtrohej pyetja “A eshte x me i vogel se 32 ?” pergjigjja do te ishte “Jo, (e rreme)” ne menyre strikte. Keto qe sapo permendem jane shembuj shprehjesh boolean (shprehje vlera e te cilave eshte ne menyre strikte ose e vertete ose e rreme, true/false). Siç kemi permendur me pare, Java permban nje lloj primitiv variabli te emertuar boolean i cili mban vlerat logjike, pra nje nga dy vlerat e vertete/e rreme (true/false). Po japim disa shembuj me deklarime variablash int dhe boolean: int x = 7, y = 10, z = 15; boolean b1, b2, b3, b4; b1 = ( x >= y ); b2 = ( x + z > y ); b3 = ( x < y ) && ( x < z); b4 = ! b3

//false //true //true //false

Perdorimi i “if” “if” perbehet nga dy pjese: 1. kushti dhe 2. bashkesia e veprimeve qe kryhen nqs kushti eshte i vertete: if ( ) { < instruksionet> } Supozojme se jemi duke programuar ne nje skenar te tille qe nese vlera e variablit totali te llojit integer, e kalon 100 duhet te njofojme me nje mesazh ne ekran: if (total > 100) { System.out.println( “Totali kaloi vleren 100”); }

Perdorimi i “if-else” Po ne qofte se do te donit te kryenit nje bashkesi tjeter veprimesh nese kushti brenda “if” eshte i rreme? Pergjigjja eshte perdorimi i “if-else”. Supozojme se jemi duke programuar klasen Kronometer :

6

public class Kronometer { int sekonda = 0; int minuta = 0; public void shtoSekonde() if( sekonda == 59 ){ sekonda = 0; mınuta ++; }else{ sekonda++ } } } { // nese numri i sekondave eshte 59 // sekondave u japim vleren 0 //rrisim minutat nje njesi //perndryshe rrisim sekondat nje njesi

Perdorimi i “if-else if” te shkallezuar. Supozojme se jemi duke programuar ne nje skenar ku ne varesi te pikeve qe nxenesi ka marre ne provim, do te percaktojme noten qe ai meriton. Perdorimi i “if-else” te shkallezuar konkretizohet mjaft qarte me kete shembull:
... if ( piket >= 90) { nota = ‘A’; } else if ( piket >= 80) { nota = ‘B’; } else if ( piket >= 70) { nota = ‘C’; } else if ( piket >= 60) { nota = ‘D’; } else { nota = ‘F’; } System.out.println(“Nxenesi mori noten “ + nota);

...

7

CIKLET Pame se me ane te strukturave “if” dhe “if-else”, nje bashkesi veprimesh ekzekutohej te shumten nje here (pra 0 ose 1 here) ne varesi te nje ose disa kritereve. Po sikur nje bashkesi veprimesh, te donim te perseritej me shume se nje here? Ne kete rast pergjigjja do te ishte perdorimi i cikleve. Ne Java ka tri lloje ciklesh while, for dhe dowhile. Cikli while. Eshte modeli me i thjeshte i nje cikli. Bashkesia e veprimeve qe ndodhen ne bllokun e ciklit, perseriten sa kohe qe kushti i ciklit eshte i vertete. Struktura e pergjithshme e ketij cikli eshte: while ( < kushti > ) { < instruksionet> } Po e konkretizojme me nje pjese kodi qe shkruan ne ekran numrat nga 1 ne 10: ... int i = 1;

while ( i ; < rifreskimi i variablit te kontrollit > ) { < bashkesia e veprimeve > } Po e konkretizojme me te njejtin shembull si me siper: ... for ( int i = 0; i < 10; i++ ){ System.out.println( i ); } ...

8

Cikli do-while Ngjan shume me ciklin while, ndryshimi i vetem eshte se blloku i ciklit do-while ekzekutohet te pakten nje here pavaresisht nese kushti eshte i vertete apo i rreme. E konkretizojme serish me te njejtin shembull: ... int i = 0;

do{ System.out.println( i ); i++; }while ( i < 10 ); ...

Studim rasti: Vargu Fibonaçi. Eshte i njohur ne matematike vargu 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, ... ku çdo term eshte i barabarte me shumen e dy termave paraardhes. Po paraqesim nje program qe llogarit dhe printon ne ekran nr e 100 te ketij vargu. Analizojeni, ekzekutojeni ne laborator. Mund te gjeni vlerat edhe te termave te tjere te vargut (jo vetem te termit te 100-te) duke ndryshuar vleren fillestare te variablit radha. public class public int int int int int TermiFibonaci { static void main(String[] args ){ termiParafundit= 1; termiFundit=1; numeruesi = 2 ; radha = 100; mbajtes;

while( numeruesi < radha ){ mbajtes = termiParafundit; termiParafundit = termiFundit; termiFundit = mbajtes + termiFundit; numeruesi ++; } System.out.println( “Termi i ” + radha + “ eshte ”+ termiFundit); } }

9

METODAT Programet qe zgjidhin probleme te botes reale jane shume me te medhenj se programet elementare me te cilet jemi prezantuar deri tani. Jo vetem kaq, ato ne shumicen e rasteve jane teper te medhenj per t’u programuar nga nje programues i vetem sado me eksperience te jete ai. Eksperienca ka treguar se menyra me mire per te ndertuar nje program te madh eshte ta formosh ate nga pjese te vogla te thjeshta, te quajtura module. Kjo teknike njihet si “divide and conquer” (e pershtatur ne shqip: “perçaj dhe sundo”). Kemi permendur edhe me pare se modulet ne Java jane klasat dhe metodat. Programet ne Java ndertohen si kombinim i klasave dhe metodave te vete programuesit si dhe klasave dhe metova te “paketuara” ne Java API (te ashtuquajtur Biblioteka e Klasave te Javas) Ne kete leksion do te perqendrohemi teresisht mbi metodat. Klasat do te kemi mundesi t’i diskutojme ne leksionet e ardhshme.

Formati i pergjithshem i prezantimit te nje metode eshte: (lista e parametrave){ .... return ; // sentenca mbyllese } Konkretisht nje metode (shume e thjeshte) qe kryen mbledhjen e dy numrave te plote (integer) do te ishte:

Ne figure jepen: 1 – lloji i vleres qe kthehet 2 – emri i metodes 3 – lista e parametrave

Lloji i vleres qe kthehet ( return type ) Kemi permendur qe “ ...metodat kyejne detyra te caktuara dhe kthejene informacion ne perfundim te tyre...” (leksioni nr2, fq1). Pikerisht “return type” percakton se i cilit lloj do te jete informacioni qe metodat kthejne ne perfundim te detyres. Vlerat qe kthjene metodat mund te jene nje nga tri llojet e meposhtmpe: lloj primitiv (int, short, long, double, float, char, boolean etj) reference void, ky nuk eshte ndonje lloj i ri, por eshte thjesht fjala çeles qe qe shkruhet per te bere te ditur se metoda nuk kthen asgje (kryen nje detyre te caktuar dhe nuk kthen asnje informacion ne perfundim te saj) Emri i metodes Konvencionet e emertimit te metodave jane te njeta me ato te variablave: perbehen nga karaktere ‘a’-‘z’ dhe ‘A’-‘Z’, si dhe nga shifra 0-9, me kusht qe emri te mos filloje me nje shifer.

10

Lista e parametrave Eshte e formatit ( parametri1, parametri2, ..., parametrin) ose, nese metoda nuk merr asnje parameter thjesht shkruhen dy kllapat () dhe lihen bosh. Vini re qe parametrat jane te ndare me presje nga njeri – tjetri. Thirrja e metodave Metodat ‘aktivizohen’ kur ato thirren. Thirrja e nje metode eshte shkrimi ne nje sentence i emrit te saj dhe kalimi i argumenteve. Argumentet e kaluara perputhen rigorozisht ne numer, lloj dhe radhe me parametrat ne definicionin e metodes. Per llojet primitive, argumentet kalohen si vlera inputi per metoden dhe ajo proçeson ne baze te tyre. Me poshte do te shikojme nje kod te plote (me kod te plote nenkuptoj nje kod qe mund ta kompiloni dhe ekzekutoni siç eshte, pa i bere plotesime) ku ndodhet nje metode qe merr si parametra dy numra te plote dhe nje karakter, dhe kryen nje veprim aritmetik ne baze te llojit te karakterit ‘+’, ‘-’, ‘*’, ‘/’, i cili perfaqeson llojin e operatorit aritmetik. Vini re argumentet qe kemi kaluar ne sentencen c = veprimAritmetik( a , b, ‘+‘ ); perputhen ne numer, lloj dhe radhe me parametrat ne definicionin e metodes: public static int veprimAritmetik( int nr1, int nr2, char op) Gjithashtu lloji i variabilit c, ne te cilin kemi bere hedhjen e vleres se kthyer nga thirrja e metodes, perputhet me “return type” (llojin e vleres qe kthehet) te metodes (qe te dy jane te llojit “int” ) .

public class PakAritmetike{ public static int veprimAritmetik( int nr1, int nr2, char op){ int rezultati; if( op == ‘+’){ rezultati = nr1 + nr2; }else if(op == ‘-’){ rezultati = nr1 - nr2; }else if(op == ‘*’){ rezultati = nr1 * nr2; }else if(op == ‘/’){ rezultati = nr1 / nr2; } return rezultati; } public static void main(String[] args){ int a = 6, b = 2; int c , d; c = veprimAritmetik( a , b, ‘+‘); //thirrje e metodes d = veprimAritmetik( 14 , b, ‘/’); //thirrje e metodes System.out.println( " a = " + a + "b = " + b + "c = " + c + "d = " + d); } }

11

Rrjedha e programit ndermjet moduleve (flow between subprograms) Siç permendem, nje program kur ekzekutohet (me ane te komandes > java ), interpreteri therret metoden main te klases ne fjale. Pra metoda main eshte pika e fillimit te ekzekutimit te çdo programi. Po si vazhdon rrjedha me tej? Sentencat dhe deklarimet qe ndodhen ne metoden main fillojne te ekzekutohen me radhe. Ne momentin qe thirret nje metode, kontrolli i rrjedhes kalon totalisht ne dore te metodes dhe kur metoda ka mbaruar, kontrolli kthehet pikerisht ne piken ku metoda eshte thirrur. Nderkohe e rendesishme eshte te dihet se nje metode mund te therrase nje metode tjeter; ne kete rast kontrolli i rrjedhes do t’i kaloje metodes se therritur dhe ne momentin qe ajo mbaron, kontrolli kthehet pikerisht ne piken ku metoda eshte thirrur. Pra, e gjithe kjo realizohet ne stilin ‘stack’ ( per jo pjesemarresit ne leksion eshte detyre te gjejne informacion rreth ‘stack’ dhe te jene te afte ta konkretizojne ne rrjedhen e kontrollit ) Me poshte jepet nje kod i plote, funksionaliteti i te cilit eshte shume i lehte per t’u kuptuar. Analizojeni, ekzekutojeni, eksperimentoni !! Vini re ne programin e meposhtem si rrjedha e programit kalon : main → shkruajNoten → gjejNoten → shkruajNoten → main → shkruajNoten → gjejNoten → shkruajNoten → main ...etj public class ProvojmeMetodat{ public static char gjejNoten( char nota; if ( piket >= 90) { nota = ‘A’; } else if ( piket >= 80) nota = ‘B’; } else if ( piket >= 70) nota = ‘C’; } else if ( piket >= 60) nota = ‘D’; } else { nota = ‘F’; } return nota; } int piket ){

{ { {

public static void shkruajNoten(String emri,String mbiemri,int piket){ char nota = gjejNoten(piket); System.out.println("Nexenesi " + emri + " " + mbiemri + "mori noten" + nota + "." ); }

public static void main(String[] args ){ shkruajNoten("Steve","Jobs", 85 ); shkruajNoten("Mark", "Zuckerberg", 71 ); shkruajNoten("Bjarne","Stroustrup”, 80 ); shkruajNoten("Donald", "Knuth", 100 ); shkruajNoten("Andrew", "Tanenbaum", 77 ); shkruajNoten("Linus","Torvalds", 95 ); } }

12

VEKTORET (ARRAYS) Ne kete leksion do te kemi mundesine te prezantohemi me nje teme shume te rendesishme te strukturave te te dhenave: vektoret (arrays). Keto jane struktura qe permbajne nje liste elementesh te te njetit lloj. Vektoret jane elemente statike, dmth kane nje madhesi te caktuar te pandryshueshme. (Ne leksione te mevonshme do te kemi mundesi te prezantohemi dhe me elemente dinamike, permasat e te cileve rriten apo zvogelohen gjate ekzekutimit te programit.) Nje vektor (array) eshte nje grup qelizash fqinje ne memorje qe mbajne vlera te te njejtit loj. Per te referuar nje qelize specifike ne nje vektor, ne thjesht specifikojme emrin e vektorit dhe numrin e pozicionit (indeksin) te kesaj qelize te futur brenda kllapave katrore [ ]. Ne figuren e meposhtme tregohet nje vektor me nr te plote (integer), i quajtur c, i cili permban tete elemente. Nje program mund te referoje secilin nga keto elemente duke dhene emrin e vektorit te ndjekur nga indeksi i elementit i futur brenda kllapave katrore. - 45 c[0] 6 c[1] 0 c[2] 178 c[3] -5 c[4] 21 c[5] 1 c[6] - 14 c[7]

Pas nje sentence si c[2] = 15; pamja e vektorit do te ishte: - 45 c[0] 6 c[1] 15 c[2] 178 c[3] -5 c[4] 21 c[5] 1 c[6] - 14 c[7]

Pas nje sentence si c[5] = 4*c[1] - c[0]; pamja e vektorit do te ishte :

- 45 c[0]

6 c[1]

0 c[2]

178 c[3]

-5 c[4]

69 c[5]

1 c[6]

- 14 c[7]

Supozojme se po programojme ne nje skenar te tille ku kemi shtate nxenes dhe do te mbajme neper variabla notat e tyre. Nqs ne nuk do te kishim njohuri rreth vektoreve, zgjidhja qe do te na vinte ne mendje do te ishte deklarimi i shtate variablave te llojit char (supozojme notat i kemi ne sistemin A, B, C ...) si me poshte dhe mund te hidhnim vlera mbi to si vijon: char notaNx0, notaNx1, notaNx2, notaNx3, notaNx4, notaNx5, notaNx6; notaNx0 = ‘B’; notaNx1 = ‘A’ notaNx2 = ‘D’; notaNx3 = ‘F’ ; //etj

Ne rast se do te punonim me vektore, gjithçka do te ishte me lehte: char notat[] = new char[7]; notat[0] = ‘B’; notat[1] = ‘A’ notat[2] = ‘D’; notat[3] = ‘F’ ; //etj //vektori qe do te mbaje notat

13

Imagjinojeni dhe nje here skenarin e mesiperm, por kete here nr i studenteve te mos jete 7, por 70. Nqs do te punonim me stilin e pare, pra te prezantonim 70 variable me radhe, do te na kalonte dita vetem duke u marre me kete pune. Kurse duke punuar me vektore nuk do te komplikohej asgje: char notat[] = new char[70]; //vekt. e notave e percaktojme me 70 elemente notat[45] = ‘C’; //nxenesi i 45-te mori noten C ... notat[31] = ‘A’ // nxenesi i 31-te mori noten A ... etj notat[66] = ‘B’; notat[3] = ‘F’ ;

Deklarimi dhe percaktimi i permases se vektoreve Me siper pame si deklarohej dhe si percaktohej permasa e nje vektori. Ngjashmeria me deklarimin e variablave primitve eshte shume e madhe. Ndryshimi i rendesishem eshte se nje variabel primitiv eshte i gatshem te perdoret menjehere pas deklarimit, kurse ne rastin e nje vektori ka nevoje dhe per diçka tjeter: percaktimin e permases. Percatimi i permases mund te behet ne te njejtin rresht (sentence) me deklarimin siç e kemi bere me siper ose ne dy sentenca te ndryshme siç eshte bere me poshte. (Nuk ka ndonje ndryshim midis dy rasteve, eshte njesoj si te besh nje deklarim dhe inicializim te nje variabli integer me nje sentence si psh int x = 5; ose te besh ne fillim deklarimin int x; dhe pastaj hedhjen e vleres x = 5;). int njeNumer; int disaNumra[]; //deklarimi i nje variabli integer //deklarimi i nje vektori me nr te plote (int)

disaNumra = new int[20]; //percaktimi i permases se vektorit njeNumer = 67; disaNumra[5] = 39; //variabli primitiv perdoret direkt pas deklarimit //vektori perdoret pas dekl. dhe percak. permases

Ekziston dhe nje menyre tjeter me “direkte” per deklarimin dhe percaktimin e permases se nje vektori: perdorimi i nje liste inicializuese. int n[] = { 8, 25, 17, 265, 101 }; //deklarimi dhe perc. permases //me ane te nje liste inicializuese

Kjo eshte totalisht e njevlershme me: int n[] = new int[5]; //deklarimi dhe percaktimi i permases n[0] = 8; n[1] = 25; n[2] = 17; n[3] = 265; n[4] = 101;

Eshte e qarte qe rasti i pare eshte shume me praktik, vetem se ai vlen vetem kur e dime cilat vlera fillestare do te kete nje vektor, gje e cila nuk ndodh shpesh ne programim.

14

Studime rastesh: Gjetja e shumes se elementeve te nje vektori. public class ProvojmeVektoret{ public static void main(String[] args ){ int numra[] = { 15, 17, - 81, 55, 211, - 54, 79 }; int shuma = 0; for( int indeks = 0; indeks < 7; indeks++ ){ shuma = shuma + numra[indeks]; } System.out.println(“Shuma e elementeve te vektorit eshte” + shuma); } }

Gjetja e elementit minimal dhe maksimal ne nje vektor: public class ProvojmeVektoret{ private static double temperaturat = { 22.5, 17.2, 28.8, 12.1, 5.7, 11.4, 19.6, 22.7 }; public static double temperaturaMinimale(){ int tempMin = temperaturat[0]; //supozojme me i vogli é elementi i pare for( int indeks=0; indeks < 8; indeks++ ){ if( temperaturat[indeks] < tempMin ){ tempMin = temperaturat[indeks]; } } return tempMin; } public static double temperaturaMaksimale(){ int tempMax = temperaturat[0]; //supozojme me i madhi é elementi i pare for( int indeks=0; indeks < 8; indeks++ ){ if( temperaturat[indeks] > tempMax ){ tempMax = temperaturat[indeks]; } } return tempMax; } public static void main(String[] args ){ System.out.println(“Temp. minimale eshte ” + temperaturaMinimale() ); System.out.println(“Temp. maksimale eshte ” + temperaturaMaksimale() ); } }

15

PROGRAMIMI I ORIENTUAR NE OBJEKTE Deri tani kemi folur rreth klasave, rreth metodave, variablave te instancave, variablave statike etj. Kemi permendur gjithashtu se klasat jane shabllone qe pershkruajne atributet (veçorite) dhe sjelljen e instancave (objekteve) te tyre. Nje objekt eshte nje instance e nje klase, i cili ka te njejten kategori te dhenash dhe te njejten kategori sjellje me instancat e tjera te klases ne fjale. Gjithashtu kemi permendur qe kemi variablat primitive dhe referencat. Pra, vazhdimisht kemi folur ne menyre indirekte rreth objekteve dhe tani (me ne fund) do te kemi mundesine te flasim ne menyre direkte rreth objekteve. Do te marrim si shembull konkretizues klasen Koha ku kemi prezantuar disa variabla instancash: public class Koha{ int ora; int minutat; int sekondat; ... }

Fillojme me nje paralelizem ndermjet tri deklarimeve: double x; long y[]; Koha z; //nje variabel primitiv i llojit double // nje array me variabla te llojit long //nje refenrece e nje objekti te llojit (klases) Koha

Eshte e qarte se variabli x, duke qene nje variabel primitiv, eshte i gatshem te perdoret menjehere. Pra, ne momentin qe ne bejme deklarimin, marrim nje qelize ne memorje e cila ka madhesi caktuar (64 bit/ 8byte) e cila eshte e rezervuar per te mbajtur variabla te llojit double (double precision/ nr me presje). Kurse ne rastin e daklarimit te nje vektori (array) ose te nje reference objekti, serish marrim nje qelize ne memorje, por ajo eshte nje qelize qe mban nje vlere adrese (vlere refencuese) dhe sa kohe qe nuk eshte bere rezervimi i memorjes, ajo eshte e paperdorshme. Per rastin e nje (array), tashme e dime se rezervimi i memorjes (percaktimi i pemases) behet me ane te nje sentence te tille si y = new long[8]; Kjo sentence rezervon ne memorje nje array prej 8 variablash long. Tashme le te kalojme ne rastin e objektit. Ekziston ngjashmeria me rastin e rezervimit te memorjes vetem se ne kete rast nuk rezervohet vend per nje grup qelizash identike, por memorja e rezervuar ndryshon ne varesi te llojit te variablave te instancave. y

y[0]

y[1]

y[2]

y[3]

y[4]

y[5]

y[6]

y[7]

Kurse per nje reference objekti si psh Koha, rezervimi i memorjes do te shenonte ne qelizen z, adresen e nje strukture si figuren me poshte:

16

z

...

Tashme arritem ne piken kyçe: cila eshte menyra me ane te te ciles ne do te kryejme rezervimin e memorjes per referencat e objekteve?

KONSTRUKTORET (CONSTRUCTORS) Konstruktoret jane metoda te veçanta te cilat mundesojne krijimin e objekteve te nje klase te caktuar. Me poshte po japim disa nga vetite e konstruktoreve: Konstruktoret nuk kane lloj te vleres qe kthehet (no return type). Konstrktoret marrin nje liste parametrash njesoj si nje metode e zakonshme. Konstruktoret kane te njejtin emer me emrin e klases. Nje klase mund te kete disa konstruktore, te cilet dallojne nga lista e parametrave qe ata marrin. Le te vazhdojme me shembullin qe patem nisur: public class public int public int public int Koha{ ora; minutat; sekondat;

/* Nje konstruktor qe nuk merr asnje parameter, * sherben per te krjuar nje objekt kohe fillestare */ public Koha(){ ora = 0; minutat = 0; sekondat = 0; } /* Nje konstruktor qe merr si parametra oren or dhe mintat m, * dhe krijon me ato nje objekt kohe ,, */ public Koha( int or, int m ){ if ( or >= 0 && or =0 && minutat =0 && sekondat = 0 && or =0 && minutat =0 && sekondat = 0 && or = 0 && min = 0 && sek