Jałowiec pospolity (Juniperus communis L.) – gatunek zawsze zielonego krzewu, rzadko niskiego drzewa, należący do rodziny cyprysowatych. Występuje na półkuli północnej od obszaru okołobiegunowego po góry południowej Europy, Azji i Ameryki Północnej. W Polsce jest to gatunek rozpowszechniony. Rośnie na bardzo różnych siedliskach – od bagien, poprzez lasy, po murawy, odłogi i tereny skaliste. Jest to też gatunek bardzo zmienny – euroazjatycka odmiana typowa osiąga do kilkunastu metrów wysokości, podczas gdy pozostałe odmiany płożą się lub podnoszą, osiągając niewielką wysokość. Jałowiec pospolity ma wszechstronne znaczenie użytkowe i odgrywał istotną rolę w kulturze ludzkiej, także jako roślina magiczna. Wykorzystywany jest m.in. jako roślina lecznicza, jadalna (szyszkojagody używane są jako przyprawa), olejkodajna, barwierska. Często uprawiany jest jako krzew ozdobny. W środowisku naturalnym odgrywa istotną rolę biocenotyczną.

Jałowiec pospolity jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych przedstawicieli nagonasiennych. Zasięg tego gatunku obejmuje całą strefę okołobiegunową półkuli północnej. Jest jedynym gatunkiem jałowca występującym zarówno na półkuli zachodniej, jak i wschodniej[4]. W Ameryce Północnej sięga na południu do obszarów górskich w Kalifornii na zachodzie i Pensylwanii na wschodzie. Na północy sięga do wybrzeży Oceanu Arktycznego, ale brak go na wyspach Archipelagu Arktycznego. Rośnie jednak wzdłuż wybrzeży południowej Grenlandii[5]. W Europie zasięg gatunku obejmuje niemal cały kontynent z wyjątkiem Azorów, Balearów i Krety. Na północy po Islandię i północne krańce Półwyspu Skandynawskiego. W południowej części Europy spotykany jest niemal wyłącznie w górach. Rośnie także w górach Afryki północnej. Dalej na wschód obecny jest w północnej części Azji Mniejszej oraz w regionie Kaukazu. Poza tym występuje w Europie wschodniej, choć w południowej Ukrainie i południowej Rosji jest rozproszony. W Azji zasięg gatunku obejmuje północną część kontynentu po Syberię i wybrzeża Morza Ochockiego oraz obszary górskie Azji środkowej po Himalaje na południu. Na Dalekim Wschodzie jałowiec pospolity rośnie na Kamczatce, Sachalinie i Wyspach Japońskich (brak go na Czukotce)[6][7][5].

W Polsce gatunek jest rozpowszechniony na całym obszarze[8]. Najliczniej występuje w północno-wschodniej części kraju, na Mazowszu i w rejonie Bydgoszczy. Stosunkowo najrzadziej spotykany jest w Polsce południowo-zachodniej[9]. Lokalnie brak go zupełnie w obszarach intensywnie użytkowanych rolniczo (Żuławy Wiślane, Równina Pyrzycka, centralna Wielkopolska)[8]. W górach odmiana typowa spotykana jest do wysokości 1350 m n.p.m. (Smytniańskie Turnie w Tatrach), a odmiana halna do 2350 m n.p.m. (Ostry Szczyt)[10].

Pokrój Zawsze zielony, powoli rosnący, od nasady rozgałęziony krzew o kolumnowej, niekiedy także płasko rozpostartej formie wzrostu. Występuje również jako małe drzewo, zazwyczaj o wielu pniach, z wąsko piramidalną (tylko rzadko spłaszczoną) koroną. Osiąga wysokość zwykle do 11 m (rzadko do 20 metrów[11]). Za największy jałowiec uznawany jest okaz o obwodzie w pierśnicy wynoszącym 2,8 m, rosnący w prowincji Närke w środkowej Szwecji[12]. W Polsce rósł w Neplach nad Bugiem okaz, który zmierzony po wywróceniu przez wiatr w 1958 miał 12,9 m wysokości i 3,02 m obwodu w pierśnicy[13]. Obecnie najgrubszy znany w Polsce jałowiec ma obwód 134 cm w pierśnicy[14]. Młode pędy są trójkanciaste, gładkie z wąskimi podłużnymi listewkami. Co charakterystyczne dla jałowców – rozgałęziają się w różnych kierunkach, a nie w jednej płaszczyźnie jak u innych przedstawicieli cyprysowatych[6].
Korzenie
Silnie rozwinięty system korzeniowy ma zasięg często przekraczający 4 m, przy łącznej długości korzeni sięgającej 1 km (u okazu 40-letniego)[15]. Korzenie rozrastają się płytko pod powierzchnią gleby[11]. Mimo ektomikoryzy i opilśni tworzonej przez strzępki grzybów – jałowiec zachowuje swoje włośniki[15].
Kora
Początkowo gładka czerwonawo brunatna, później szarobrunatna popękana wzdłużnie, odpadająca w postaci długich pasm[16].
Liście
Występują tylko szpilkowate, a więc w postaci juwenilnej (młodocianej) – brak dojrzałych liści w postaci łusek, jak u innych cyprysowatych. Wyrastają po trzy w okółku i utrzymują się na pędach przez trzy lata. Są wąskolancetowate, sztywne i kłujące, o długości od 5 do 12, rzadko do 15 mm i szerokości 1–2 mm[6]. Mają kolor szarozielony, z wierzchu z szerokim białym paskiem, czasem z wąską, zieloną linią biegnącą środkiem liścia i z zielonymi wąskimi paskami wzdłuż brzegów. Na dolnej stronie liść wypukły, na grzbiecie często z bruzdką[11]. Zaostrzone łuski w pąkach mają ok. 3 mm długości[6].