Questions: 1) Ano ang ponolohiya? * Isang pagaaral ng mga ponema (tunog), paghinto(juncture), pagtaas-pagbaba ng mga pintig (pitch), diin(stress), at mga pagpapahaba ng tunog (prolonging)

2) Ano ang ponema? * Ang pinakamaliit na unit ng makabuluhang tunog.

3) Ano ang dalawang uri ng ponema? * Segmental at ang Suprasegmental

4) Ano ang ponemang segmental? * Ito ay ang tunog at ang bawat tunog ay kinakatawanan ng isang titik sa ating alpabeto

5) Ano ang Suprasegemental? * Ito ang pagaaral ng diin, tono, haba, at hinto.

6) Ano ang tatlong salik sa pagsasalita? * Enerhiya (Energy), Artikulador (Articulator) & Resenador (Resonator)

7) Ano ang Enerhiya? * Nilikhang presyon ng papalabas na hiningang galling sa baga

8) Ano ang Resenador? * Ito ay nagmomodipika ng tunog. Ang bibig at guwang ng ilong ang itinuturing na resonador.

9) Ano ano ang mga ponemang patinig?

* A,e,I,o,u

10) Ilan ang ponema ng Filipino? * 20

PONOLOHIYA * Ay pagaaral sa mga ponema(tunog), paghinto (juncture), pagtaas pagbaba ng mga pintig (pitch), diin (stress) at pagpapahaba ng tunog (prolonging)

DALAWANG URI NG PONEMA: 1) Segemental – ay ang tunay na tunog at ang bawat tunog ay kinakatawanan ng isang titik sa ating alpabeto 2) Suprasegemental – ay ang pagaaral ng diin (stress), tono (tune), haba (prolonging) at hinto (juncture)

Ang PONEMANG SEGMENTAL a) Labing lima (25) ang orihinal na kasama sa palabaybayan ngunit isiniama ang impit na tunog o glottal stop (?) sapagkat ay itinuturing na isang ponema ang katinig dahil napagbabago nito ang kahulugan ng isang salita. b) /p, t, k, ?, b, d, g, m, n, n, h, f, v, z, l, r, j, w, y/ ang bumubuo sa ponemang katinig
Halimbawa:
Ba:tah – housedress tu:bo - pipe
Ba:ta? – child tub:bo? – profit c) Ang ponemang patinig ay lima a,e,I,o,u d) May mga salitang nagkakapalit ang ponemang /u/ at /o/, gayundin ang /i/ at /e/ ngunit hindi nagbabago ang kahulugan ng salita.
Halimbawa:
Lalaki – Lalake Kalapati – Kalapate Noon – Nuon e) Mayroon din naming mga salitang itinuturing na hiwalay na ponema ang /u/, /o/, /i/, at /e/ dahil nagbibigay ito ng magkaibang kahulugan at hindi maaring pagpalitin.
Halimbawa:
Uso – modern Oso –bear Mesa – table Misa – mass

Tatlong salik sa pagsasalita: 1) Enerhiya (energy)– ay ang nilikhang presyong papalabas na hiningang galling sa baga 2) Artikulador (articulator) – nagpapakatal sa mga babagtingang pantinig (vocal) 3) Resenador (resonator) – nagmomodipika ng tunog. Ang bibig at guwang ng ilong ang itinuturing na resonador.

* Ang PONEMA – ay isang makabuluhang tunog * Ang Filipino ay may 20 ponema: 15 ang katinig at 5 ang patinig. * Paraan ng artikulasyon/ paraan ng pagbigkas 1) Panlabi – dumidiit ang ibabang labi sa labing itaas /p,b,m/ 2) Pangngipin – dumidiit sa loob ng mga ngiping itaas ang dulo ng dila /t,d,n/ 3) Panlabi-Pangngipin – dumidiit ang ibabang labi sa mga itaas na ngipin /f,v/ 4) Panggilagid – ang ibabaw ng dulong dila ay lumalapit o dumidiit sa punong gilagid /s,z,l,r/ 5) Palatal – lumalapit o dumidiit sa matigas na bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila /y/ 6) Velar – dumidiit sa velum o malambot na bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila /k,g,n,w/ 7) Panlalamunan – ang likurang bahagi ng dila ay dumidiit sa lalamunan /j/ 8) Glottal – lumalapit o dumidiit ang mga babagtingang pantinig at hinaharang ang presyon ng papalabas na hiningang galling sa baga at pagkatapos ay pakakawalan upang bumuo ng paimpit o pasutsot na tunog /?,h/ * Mga patinig a, e, I, o , u