Tema: “Wika Natin ang Daang Matuwid”
Paksa: May Tatlong Landas ang Wika
Ang bayaning Gat. Jose Rizal ay siyang nagpagunita kung anong kahalagahan ng wika sa ating nilikha wika niya “ Ang wika ang siyang diwa ng bayan”. Ang unang dapat usisain bakit naging Filipino ang pambansang wika ng Pilipinas? Sa 1935 kumbensyon konstitusyonal, isang wikang batay sa isa sa mga katutubong wika ng Pilipinas ang ating naging wikang pambansa. Nakapagtatakang isipin na sa daming edukadong ang dila’y Peninsulares at mapuputing kano ay nauwi tayo sa Filipino samantalang sakop ang Pilipinas ng mga Amerikanong ng mga panahong ito. Matalik na ugnayan sana sa Espanya at mga bansang sa Amerika Latina ang ating tinatamasa kung Espanyol ang napiling pambansang wika. Hindi kaya naman wala na sana tayong problemang pinag-uusapan kung Ingles naman, ngunit pinagtibay nila ang pagbuo ng wikang pambansang nakabatay sa isang katutubong wika ng Pilipinas. Bakit mas pinagtibay nila ang pagkakaroon ng wikang pambansa kung may matatamasa naman tayong mabuti sa pagpili ng isa sa dalawang banyagang wika? Sapagkat higit nilang pinaniniwalaang magkakaisa tayo bilang isang bansa at makapagsasarili ng politika at ekonomiya kung isang wikang katutubo ang ating magiging wikang pambansa. Bahagi ng paniniwalang ito ng matinding nasyonalismo na dulot ng nakaraang himagsikang Pilipino na noo’y maalab na maalab sa puso ng mga lider na naging deligado sa kumbensyong pansaligang batas. Bakit Filipino at hindi Pilipino? Sapagkat ang malaking titik “F” hindi sa maliit na titik “f” kundi sa isang pagtutol na hindi dapat maging puristiko ang wikang pambansa. Ginawang “Filipino” ang “Pilipino” ay hindi dahil sa ang malaking titik “F” ay isang ponema sa ating wika kundi dahil sa katuwirang sosyo-politikal. Ito’y pinagtibay pa ng 1987 Konstitusyonal na batayan ng wikang pambansa. Sinasabing: Filipino ang opisyal na katawagan sa pambansang wika ng Pilipinas ayon sa saligang batas ng 1987 artikulo XIV. Sek. 6, ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang, nililinang ito’y dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika ng Pilipinas at sa iba pang mga wika. Sek. 7, ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo ang mga wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at hanggat’t walang ibang itinadhana ang batas, Ingles. Ang wikang panrehiyon ay pantulong ng mga wikang panturo. Dapat itaguyod nang kusa at opisyal ang Kastila at Arabic. Sek. 8, ang konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at Ingles at dapat isalin sa mga pangunahing wikang panrehiyon, Kastila at Arabic. Sek. 9, dapat matatag ang kongreso sa isang komisyon ng wikang pambansa na binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang rehiyon at mga disiplina ng mga pananaliksik para sa pagpapaunlad, pagpapalaganap, at pagpapanatili sa Filipino at iba pang mga wika ng Pilipinas. Samantala, sa resolusyon bilang 92-1 noong ika-13 ng Mayo taong 1992 ng Komisyon ng Wikang Filipino na ang wikang Filipino “ay ang katutubong wika, pasalita at pasulat sa buong Kamaynilaan, sa Pambansang Punong Rehiyon at sa iba pang mga sentrong urban sa arkipelago na ginagamit bilang wika ng komunikasyon ng mga pangkat etniko. Tulad ng alin mang wikang buhay, ang Filipino ay dumaraan sa proseso ng paglinang sa pamamagitan ng mga panghihiram sa mga wika ng Pilipinas at mga di-katutubong wika at sa ebolusyon ng iba’t ibang sistemang sosyal, sa mga nagsasalita nito mula sa iba’t ibang sanligang sosyal at para sa mga paksa ng talakayan at matalasik na pamamahayag.” Ang Wikang Filipino’y may dalawang gampanin: Una, bilang buklod ng pambansang pagkakaisa. Pangalawa, bilang sagisag ng pambansang pagkakakilanlan. Tulad ng winika ni Gat. Jose Rizal “Ang wika ay siyang diwa ng bayan” kaya mapapalad tayong mga Pilipino may sariling wika.
“Wikang Ingles ang natutunan ng isip ko, Wikang Filipino naman ang minamahal ng puso ko”
Noong panahon ng dating pangulong Gloria Macapagal-Arroyo ay ipinag-utos niyang gawin ang pagtuturo mula sa unang baitang sa Ingles ng lahat ng asignatura maliban sa Filipino at Araling Panlipunan, sa kadahilanang ito: Una, tagalog lamang ang Filipino at ito’y matagal nang ipinaliwanag sa madla. Ayon nga kay Vergilio Almario sa kanyang “Bakit kailangan ng Filipino ang Filipino” aksidente lamang sa kasaysayan ng na Maynila at hindi Cebu ang naging sentro ng kolonya ng mga Espanyol. Kung nagkataon, Sugbuanon sana ang batayan n gating wikang pambansa. Sa kabilang banda, ang pagiging tagalog ng tagalog ay bentahe ng wikang ito laban sa banyagang wika tulad ng Ingles. Iisa lamang ang pamilyang pinagmulan ng lahat ng mga katutubong wika ng Pilipinas. Tulad ng sa diksyunaryo ni Panganiban taong 1972 sa paglilista niya ng 27,000 pangunahing lahok sa maga ito, mahigit sa 11,000 ang may kogneyt sa pinili niyang labing dalawang wikang katutubo ng Pilipinas bukod pa riyan ang 12,000 homonim ngunit hindi magkasingkahulugan. Kung kaya naman napakabilis matuto ng isang Filipino na Tausug at Ifugaw kaysa sa pagkatuto niya ng wikang hindi kapamilya ng ating wika tulad ng Ingles.
“Matagal na tayong nag-i-Ingles, umuunlad na ba tayo?”-Cesario Y. Torres Kaugnay ng mga datos at pagtutol narito naman ang mga dahilan kung bakit natin ito kailangang ipaglaban. Una, ilang mga batang Pilipino nga ba ang nakakatapos ng kanilang pag-aaral sa elementarya, sekondarya, at kolehiyo? Ayon sa datos ng Kagawaran ng Edukasyon sa sampung batabg pumapasok sa elementarya anim lamang sa kanilanakakatapos, apat ang nakakatapak sa mataas na paaralan at dalawa ang magkokolehiyo. Ilan ang edukado sa sampung bata isa, dalawa? Ano na ang mangyayari sa mga batang hindi hindi nakatapos? Anu-ano ang maaalalang ng mga bata sa paaralan? Mga gurong nagsisirko ang mga dila sa kaka-Ingles. Marami sa kanila walang kasanayan, sapagkat hindi man lamang sila nagkaroon ng pagkakataong makapagsalita sa klase, dahil iniisip nilang mapapahiya sila sa kanilang mga kamag-aral kung mali-mali ang kanilang pag-iingles. Kaya marami sa kanila inabot ng tagtuyot sapagkat indi lamang sila hinayaan ng kanilang lipunan habang binabagtas ang daan na tayuan ang kanilang mga pananaw o kuro-kuro na gamit ang wikang mahal ng kanilang puso. Sa ganitong mga pangyayari namamatay din ng unti-unti ang mga susunod na guro, doctor, abugado, pulis, inhinyero at kung anu-ano pa. Mukhang nagkamali si Rizal ng sabihin niyang “ang kabataan ang pag-asa ng bayan” samantalang ang mga kabataan ngayo’y nawalan na ng pag-asang makapag-aral. Globalisasyon, ito ang laging sambit ng marami kung bakit kailangan natin ng Ingles sa ating buhay. Ipinamulat sa atin ang “ Borderless World” ito ay pangakong bunga ng globalisasyon sa atin. Di umano’y pagpapalaganap ito ng matatag na demokrasya at pangangalaga ng karapatang pantao. Sinasabing pagtutulungan ito ng mga bansa para sa malinis na kapaligiran. Pero sa halip, ang mga ito ay nagaganap habang itinututok ng Estados Unidos at ng mga kaalyado nitong mayayamang bansa ang ating paningin sa pangarap sa hinaharap. Tinatanggalan ng batas ang mangngalakal na Pilipino, sa ganito hindi natin namamalayan ang panibagong pagsakop sa ating pamahaan. Ayon nga kay Bienvenido Lumbera “ang globalisasyon ay bagong katawagan lamang sa imperyalismo” Nilulundoy lamang tayo nito ng kakapangarap ng magandang bukas habang unti-unti rin tayong nalulunod sa kumunoy ng kahirapan at mas malala pa ay ang panibagong pagsakop. Ikalawa, ilang mga Pilipino ba ang nabibigyan ng pagkakataong makapagtrabaho sa ibang bayan at ano ang mga naabuan nlang trabaho roon? Ayon sa istadistika noong 1984, umabot sa dalawampung milyon an gating mga bagong bayani na nakasabog sa iba’t ibang bansa. Kahit gaano pa sila karami masasabi nga ba nating sila ang pundasyon upang maisalba ang ating bansa sa kasalukuyang krisis. Kaugnay ng istatistikang inihayag 75 bahagdan sa manggagawang Pilipino sa ibang bansa ay mga atsay, drayber, taga-alaga ng matatanda, at piyon ng konstruksyon. Kakailanganin nga kaya nila ang Ingles sa kanilang mga trabaho? Madaragdagan ba ang kanilang kiktain kung mapapagkandirit nila ang kanilang mga dila ng kaka-Ingles? Hindi kaya mas kakailanganin nilang aralin ang wika ng kanilang pinapasukan upang hindi sila umuwing luhaan. Ikatlo, ano naman ang gagawin natin sa mga batang nag-aaral na hindi mangingibang bans? Sa bilang ng istadistika ng mga batang nakakapagtapos hindi ba tayo nangangambang baka sa isang araw wala na tayong pakinabangang mamamayan sapagkat lahat ng may aral ay nagsilipad na. Ang unang dapat nating isipin ditto ay kung papaano mabibigyan ng ating gobyerno ang mahusay na edukasyon para sa mga batang taun-taon ay nangangarap na makalasap ng magandang bukas sa kanilang buhay. Ang mga pangarap na iyon ay nagsisimula sa pagtapak nilas sa paaralan. Alam ng kahit sinong disenteng edukador na hindi ito matutupad sa pamamagitan ng Ingles. Sa halip, kailangan ang wikang katutubo o wikang higit na mabilis mauunawaan ng batang Filipino upang higit na mabisa ang pagtuturo ng batayang kaalaman at kasanayan sa mga unang taon ng kanilang pag-aaral. Ang kapakanan ng 90 bahagdan na batabf Pilipino sana ang pinagtutuunas ng pansin sa usaping ito, hindi yaong 10 bahagdan na karaniwan ay anak ng mga mayayaman at may katungkulan sa lipunan. Sapagkat pangarap lamang ang mayron sa mas nakararaming bata at suntok sa buwan kung ito’y maisasakatuparan. Ikalawa, imperyor ng Filipino sa Ingles kaugnay pa nito, ang mahirap na paggamit ng Filipino sa mataas na disiplina lalo an sa agham at sa sipnayan. Ito ang naging saligan ng bilingual policy sa edukasyon noong 1970. Sa isang banda, wala namang imperyor o superyor na wika sapagkat ang bawat wika ay may sistema upang tupdin ang pangangailangan ng gumagamit nito at upang umunlag kung nagbabago ang pamumuhay at interes ng gumagamit. Sa kabilang dako, napatunayan sa Unibersidad ng Pilipinas maliban sa kanilang totohanang paggamit ng Filipino sa anumang disiplina ay nakapaglathala na ein sila ng mga aklat sa agham, sipnayan at iba pang disiplinagamit ang wikang Filipino. Siyempre hindi naman natin maitatatwa na ang mga guro ng agham o sipnayan sa baryo man o kanayunan kapag kinapos na ng kaka-Ingles ay palihim na nagsasalita ng Filipino sapagkat higit sa anuman nais rin nilang maunawaan ng kanilang mga mag-aaral ang kanilang tinatalakay. Umiikot lamang sa dalawang pagtutol ang hindi paggamit ng wikang Filipino bilang midyum sa pag-tuturo. Samantalang naisakatuparan at naisabatas na ang wikang Filipino ay ang pambansang wika ng Pilipinas at opisyal na wikang panturo. Ayon sa isang surbey na pinamahalaan ng Ateno de Manila noong 1989 lumitaw na 92 bahagdan ang nakakaintindi ng tagalog sa buong bansa. Walongpu’t walong bahagdan ang nakakabasa nito, 83 bahagdan ang nakakapagsalita nito at 81 bahagdan ang nakakasulat dito. Lumitaw din na 51 bahagdan ang nakakaintindi ng Ingles. Tandaan 1989 pa ang istatistikong ito tiyak nang siyento porsiyento na ngayon ang nakakaintindi ng Filipino mula Batanes hanggang Jolo. Sa biglang malas ang Pilipinas ay nagkaroon ng isang pangulo o pinunong mababaw mag-isip ang naipaplano lamang kung papaano ipamahagi ang kanyang mamamayan sa maaari nitong bahagian. Kaugnay ang usaping ito ng ikatlong landas ng wika ang pagsabak natin sa globalisasyon. Ikatlo, ano nga ba talaga ang layunin ng edukasyon sa ating bansa? Layunin lamang ba nitong makapagtayo ng pabrika ng mga mag-aaral na atsay, drayber, katulong, manggagawa at call center operator? Laynin lamang ba nating idestiyero sa ibang bansa ang lahat ng mga magagaling nating kabataan at edukado para makapagdala ditto ng dolyar kahit na alilain at abusuhin sila doon. Oo, isa tayong bansang pulubi,ngunit mananatili tayong maga pulubi hanggat hindi natin naipaplano ang edukasyon tungo sa pagpapalakas n gating pambansang kakayahan. Higit nating kailangan ditto ang lahat ng mga magagaling nating mamamayan upang itayo an gating industriya, pamuno an gating negosyo, at gumawa ng paraan upang magdulot ng marangal na ikabubuhay sa sambayang Pilipino. Alam kong naniniwala ang bawat isa sa atin na taong lahat ay mga madiskarte, mahusay sa lahat ng larangan at matatalino, kaya kakayanin nating mapaunlad an gating sarili kung magkakaisa at may gabay ng gobyerno. Nang sa gayon, hindi na tayo aasa at magpapaalila sa ibang lahi para kumita. Ang luntiang pastulan ay nasa atin hindi lamang natin Makita sapagkat napakalayo ng tinatanaw n gating mga mata,samantalang nasa ating harapan ang ating hinahanap. Patatagin natin ang ating edukasyon, pangalagaan ang ating kultura sapagkat isa sa mga katangian ng wika ito’y nakaangkla sa ating kultura. Isigaw at payabungin ang wikang pambansa ng sa gayon ay hindi tayo napg-iiwanan at natatanggalan ng karapatan sa saili nating bayan. Ayon kay Wilfredo V. Villacorta sa kanyang sanaysay na” ang wikang Filipino sa edukasyunal na mga isyu sa panahon ng globalisason” binigkas niya ang ganito “ Ang isang nasyong pabaya sa pagtatanggol ng kanyang pambansang wika nito ay natural ring mapagparaya sa pangangalaga ng mga kautubong wika at kultura nito. Salamin ito ng isang sambayanang walang pagpapahalaga sa ipinamana ng kanilang mga ninuno, walang pagtitiwala sa kanilang sariling kasaysayan. Isang baying nararapat na pumanaw atmabura sa mapa ng daigdig.” Sana’y hindi dumating ang pagkakataong wala na tayong pag-aari kahit na isang alamat o kwentong bayan na pag-aari natin. Kung nais nating lumahok sa kompitisyong global, palakasin natin ang ating mga sarili. Simulan natin sa paninindigan ng ating wika, kultura, panitikan at iba pang mga pagkakakilanlan na maipagmamalaki nating atin tungo sa tuwid na landas. Ayon rink ay Dr. Onofre D. Corpus na nakasalin sa wikang Ingles “We want to go global, but we can’t develop atleast we develop a national language.” Inuulit lamang niya ang ibig sabihin ng mga deligado ng 1935 kumbensiyong konstitusyonal nang ipasya nilang ibatay sa isang wikang katutubo ang wikang pambansa ng Pilipinas. Sa huli, mapatutunayan nating matatag na tayo kung an gating pundasyon ay kasing tibay na n gating mga ulo na walang kasintigas sa pagtalikod sa ating sariling pagkakakilanlan. Ano ang tatlong landas ng wika? Tulad ng mga nailahad na kanina ang wika’y napakaraming tungkuling ginagampanan sa isang bayan. Kung walang wika ang isang bansa mananatiling itong piping dilat sa mga nagaganap. Mula sa mga nailahad na, ang wika’y landas bilang pambansang sagisag na napakahalagang sangkap ng isang bansa. Ang wika rin ay tumatahak sa iba’t ibang isyu tulad ng usapin ng wika para sa edukasyon na malaking usapin na nasolusyonan na buhat ng naipatupad ang k-12 ng Kagawarang ng Edukasyon. At huli, usapin ng globalisasyon na napakaingay na usapin sa bahaging ito ng wika. Naniniwala akong sa usapin ng wika o anumang pang-literaturang sangay ng isang bansa laging mamamayan ng bansang yaon ang may problema kung ito’y nagkakaroon ng guso. At kung hindi natin ito ipaglalaban pinatunayan na rin nating mahina ang ating mga sarili, bayan, hukbo at ang mga ninuno. Hindi rin sana natin kalimutan na ang mga nangyayari sa kasalukuyan ay anino ng kahapon at salamin ng bukas. Papaano na lamang kaya ang ating bansa kung hindi ito ipinaglaban nina Rizl, Bonifacio at marami pang mga bayani. Marahil ngayo’y nananatili tayong indiyo sa ilalin ng pamamahala ng mga Espanyol, uto-uto sa ilalin ng pamamahala ng amerikano at parausan at alipin ng mga Hapon. Papaano na lamang kaya an gating wika kung hindi nag-kaisa ang mga deligado sa iisang wika? Marahil tayo ngayo’y kakapa-kapa at nagkakagulo na tulad ng sa teyorya ni Babel. Marahil wala ngayong Pilipininas kung wala ang pusong Filipino ngunit ang lahat ng iyon ay mailalapat natin sa marahil na kahapon, at nrito na tayo ngayon ano ng bukas. Ano nga kaya ang aasahan ng mga batang Pilipino sa wika ng bukas? Mapapanatili kaya nating Filipino pa ri ang pambansang wika at mapapangalagaan ang mga katutubo o masasadlak tayo ng tuluyan sa patibong ng mga bansang nais tayong pag-aari. Sa aking pananaw kung mananatili tayong tikm sa ganitong mga usapin marahila pagkalipas ng dalawa o tatlumpung taon ay hindi na natin kilala ang ating kababayan sapagkat bibigkas na sila at maninindigan ngayon. Hindi natin kailangan pang isipin ang kalagayan ng ating bukas sapagkat panatag tayong hindi bubuwagin ng alin mang bansa ang matatag nating bansa. Ayon sa tauhang si Simoun ng El Filibusterismo ng kabanata VII “ Habang pinangangalagaan ng isang bayan ang sariling wika, nagsisilbi itong panata ng kalayaan, kagaya rin ng isang taong mananatiling Malaya sa habang makakaya niyang mag-isip para sa kanyang sarili”. Sa huli, iiwan ko sa inyo ang tula ni Gat. Jose Rizal na“ Sa Aking mga Kabata” at nilayin ang nais niyang ipakamulat sa ating lahat. Mahal ko ang Pilipinas, mahal ko ang Filipino. Mapapalad tayong mga Pilipino sapagkat tayo’y may sariling pambansang wika. Ipinapakita sa unang talata na kahit noong bata pa lamang si Rizal ay nakita na niya ang kahalagahan ng wikang pambansa. Ayon sa kanya, kung taos-pusong mamahalin ng mga tao ang kanilang pambansang wika ay taos-puso rin nilang ipaglalaban ang kanilang kalayaan. Ito raw ay parang isang ibong lumilipad nang malaya sa himpapawid. Ikalawang saknong sinasabing ang wika ay ihinahalintulad ni Rizal sa mamamayang ipinanganak sa kalayaan. Sa panahon noon, ang Pilipinas ay naging alipin sa kamay ng mga Kastila. Ganunpaman, sinasabi ni Rizal na kahit na ang bansa ay parang nasa bilangguan ng mga dayuhan, ang kanilang pagmamahal at pagtatangkilik sa sariling wika ay magiging simbolo na rin ng kanilang pagkatao ang pagka-Pilipino. Sa pangatlong saknong nating makikita ang isa sa mga pinakatanyag na kasabihan ni Rizal. Ayon sa kanya, ang wika raw kay nangangailangan ng pag-aaruga, gaya ng pag-alaga ng ina sa kanyang anak. Ihinahalintulad niya ang pambansang wika sa isang sanggol na kailangang alagaan at mahalin. Ayon kay Rizal, ang wikang Tagalog ay singhalaga ang sintulad lamang ng wikang Latin, Ingles, Kastila, at salitang anghel. Hindi ito dapat minamaliit kapag ikinukumpara sa wika ng ibang mas mauunlad na bansa, sapagkat iisa lamang ang Diyos na nagbigay-bunga sa lahat ng wika ng mundo.
Ang wika ng mga Pilipino, tulad nga iba pang wika, ay mayroon ding sariling alpabeto. Maaaring tinutukoy ni Rizal dito ang Alibata o ang lumang alpabetong Pilipino, na talaga namang nag-iisa ang walang katulad. Ngunit, ayon kay Rizal, ang mga letra ng ating katutubong alpabeto ay parang natangoy sa malalaking alon, na parang mga bangka.