1.0 Pendahuluan

Islam sebagai agama yang sempurna telah menentukan cara-cara pemilikan harta yang sah menurut hukum syarak seperti pemilikan melalui hibah, wasiat, wakaf serta faraid. Pemilikan harta oleh seseorang individu melalui salah satu cara tersebut telah diiktiraf oleh Islam sebagai hak milik sempurna (Mohd Zamro 2006). Oleh yang demikian, hak milik ini tidak boleh dilucutkan oleh sesiapapun tanpa persetujuan daripada pemiliknya melainkan dengan cara yang dibenarkan. Mana-mana individu yang memiliki harta di bawah kategori hak milik sempurna adalah bebas menggunakan serta menikmati harta mereka dalam batas-batas yang ditetapkan. Justeru sebagai satu pengiktirafan kepada hak milik yang diberikan, mereka layak melaksanakan apa-apa transaksi berkaitan harta tersebut termasuk melakukan pindah milik, wakaf, wasiat dan hibah. Selain daripada itu, mereka juga berhak mewariskan harta tersebut selepas kematian dalam bentuk pusaka.
Konsep pengurusan harta merupakan perkara yang amat penting bagi menjamin agar harta mampu beredar dan bergerak cergas di dalam pelbagai sektor kehidupan bagi penggunaan yang luas dan menyeluruh. Konsep pengurusan harta sedemikian memberikan hak pemilikan kepada seseorang atau segolongan yang lain. Selain itu, pengurusan harta yang baik boleh memberi galakan kepada transaksi harta agar dapat memperluaskan skop peredaran harta dan kekayaan sehingga dapat dinikmati oleh masyarakat. Oleh yang demikian, pengurusan harta secara sistematik dan teratur ini adalah bertujuan untuk mengelakkan berlakunya kesukaran-kesukaran yang boleh melemahkan kegiatan ekonomi masyarakat dalam sesebuah negara.
Walaupun konsep pengurusan harta sangat penting dan mempunyai manfaat dan tujuan kebaikan, namun malangnya, masih ramai di kalangan masyarakat di negara ini yang kurang kesedaran atau minat untuk membuat perancangan awal pengagihan harta. Menurut statistik, dianggarkan tunggakan kes tuntutan harta pusaka di Malaysia telah mencecah RM 42 bilion (Ghazali 2011). Kebanyakan kes tersebut iaitu hampir 90 peratus daripadanya melibatkan harta milik orang Islam (Ghazali 2011). Menyedari masalah itu, suatu penyelesaian terbaik perlu dicari dan diteliti secara serius. Justeru itu, hibah dilihat mampu menjadi alternatif kepada pengagihan harta pusaka sebagai langkah mengurangkan masalah yang timbul akibat kegagalan dan kelewatan pengagihan harta melalui faraid tanpa mengetepikan kepentingan hukum faraid dalam aspek pembahagian harta.
Ini adalah bagi memastikan pembahagian harta yang dilaksanakan menjadi lebih mudah dan dapat memberikan faedah yang maksima bukan sahaja kepada waris-waris malahan kepada orang yang telah meninggal dunia. Pelaksanaan hibah dilihat amat sesuai untuk diamalkan seiring dengan peredaran masa serta perubahan corak hidup dan tabiat masyarakat. Ini adalah memandangkan pengagihan harta secara hibah tidak perlu melalui proses pentadbiran seperti yang diperlukan dalam permohonan dan penyelesaian harta pusaka secara faraid. Justeru itu, tidak timbul masalah dari segi kelewatan dan tunggakan kes pengagihan harta. Selain daripada itu, masalah pengabaian pembahagian harta juga tidak akan timbul memandangkan pemberian telah dibuat semasa hayat si mati kepada waris-waris tersebut.

2.0 Masalah anak tidak saf taraf Anak tak sah taraf dalam istilah bahasa Arab disebut walad al-zina yang bermaksud anak zina atau anak luar nikah. Para Fuqaha’ bersepakat bahawa anak zina ialah merujuk kepada anak yang dilahirkan hasil perzinaan dan bukan daripada perkahwinan yang sah atau persetubuhan syubhah (persetubuhan oleh lelaki dan perempuan yang menyangka mereka adalah suami isteri yang sah).
Oleh itu kesahtarafan seseorang anak adalah merujuk kepada perkahwinan yang sah daripada kedua ibu bapanya. Rasulullah S.A.W bersabda :
Maksudnya : (Kesahtarafan) seorang kanak-kanak berpunca daripada tempat tidur (kedua ibu bapanya yang sah) dan seorang penzina adalah layak ditahan. (Riwayat Al-Bukhari)

Berdasarkan peruntukan Akta Undang-Undang Keluarga Islam 1984 (Akta 303) seksyen 2 mentafsirkan anak tak sah taraf adalah satu istilah yang digunakan bagi anak yang tidak mempunyai nasab atau hubungan darah yang sah sepertimana berikut :

”tak sahtaraf’, berhubungan dengan seseorang anak, ertinya dilahirkan di luar nikah dan bukan anak dari persetubuhan syubhah; Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan (MKI) kali ke-64 pada 27 Julai 2004 menyatakan bahawa Anak tak sah taraf ialah:

i. Anak yang dilahirkan di luar nikah sama ada akibat zina atau rogol dan dia bukan daripada persetubuhan syubhah atau bukan daripada anak perhambaan. ii. Anak dilahirkan kurang dari 6 bulan 2 lahzah (saat) mengikut Takwim Qamariah daripada tarikh tamkin (setubuh); iii. Anak yang dilahirkan lebih daripada 6 bulan 2 lahzah (saat) mengikut takwim Qamariah daripada waktu tamkin (setubuh) selepas akad yang sah dan ada bukti dari segi syarak bahawa anak tersebut ialah anak tanpa nikah melalui iqrar (pengakuan) mereka yang berkenaan (suami dan isteri atau salah seorang daripadanya), atau 4 orang saksi yang memenuhi syarat-syarat mengikut Hukum Syarak.
Terdapat beberapa implikasi berhubung kedudukan anak taksah taraf dalam Islam. Antara implikasi tersebut ialah Harta Pusaka. Anak tak sah taraf tidak terputus hubungan kekeluargaan dengan ibunya. Begitu juga ibu tidak terputus hubungan kekeluargaan dengan anak tersebut. Oleh itu, kedua-duanya boleh mewarisi pusaka antara satu sama lain. Seseorang anak tak sah taraf tidak boleh mempusakai harta bapanya yang tidak sah. Begitu juga bapa tidak boleh mewarisi harta anak tersebut kerana kedua-duanya telah terputus hubungan kekeluargaan.
Anak tak sah taraf bukanlah seorang insan yang terbiar dan tidak bermaruah seperti yang disangkakan oleh sesetengah masyarakat. Malah dari sudut agama dan undang-undang, dia mendapat perlindungan penuh daripada ibunya, keluarga ibunya dan juga pemerintah. Anak tak sah taraf juga berhak mendapat keistimewaan, faedah, kebajikan, pendidikan dan boleh melakukan aktiviti-aktiviti harian sepertimana kanak-kanak lain yang sah tarafnya.
Masyarakat harus memberi pertimbangan yang adil terhadap kedudukan anak tak sah taraf. Dengan adanya pertimbangan yang adil, maka akan terhapus tekanan yang sering menghantui hidupnya. Oleh itu dia mampu menjadi insan soleh dan berguna untuk agama, bangsa dan negaranya.

3.0 Harta sepencarian suami isteri Sebelum harta pusaka dibahagikan di Unit Pembahagian Pusaka, masalah harta sepencarian mesti diselesaikan terlebih dahulu jika ada tuntutan. Iaitu bagi menentukan bahagian pasangan yang membuat tuntutan tersebut. Sehingga kini masih belum ada garis panduan yang boleh dijadikan asas untuk menerima atau menolak tuntutan sepencarian ketika perbicaraan harta pusaka dijalankan. Selalunya apabila tuntutan sepencarian dibangkitkan dalam perbicaraan harta pusaka di Unit Pembahagian Pusaka, waris-waris akan diminta persetujuan dengan tuntutan tersebut. Sekirannya bersetuju, pembahagian pusaka diteruskan. Sekiranya tidak bersetuju, perbicaraan pusaka ditangguhkan dan pihak yang menuntut diminta membawa tuntutan ke Mahkamah Syariah. Setelah keputusan mengenai harta sepencarian diperolehi, sekali lagi waris-waris akan datang ke Unit Pembahagian Pusaka untuk pembahagian.
Adalah mendukacitakan apabila pihak yang menuntut harta sepencarian mengemukakan perintah membenarkan tuntutan harta sepencarian yang dikeluarkan oleh Mahkamah Syariah sedangkan harta pusaka tersebut telah pun selesai dibahagikan kepada waris-waris di Unit Pembahagian Pusaka . Dalam keadaan ini, waris diminta memohon satu perintah daripada Mahkamah Tinggi Sivil membatalkan perintah yang dibuat oleh Pentadbir Tanah untuk dibicarakan semula. Setelah Mahkamah Tinggi membenarkan, Pentadbir Tanah akan membicarakan kes tersebut buat kali kedua dengan mengambil kira perintah harta sepencarian yang dikeluarkan oleh Mahkamah Syariah. Apa yang ingin saya kemukakan disini, dalam kes seperti ini nampaknya tiga agensi yang akan terlibat dalam satu kes pusaka.

4.0 Penentuan Hak Faraid Insurans Nyawa Pada zaman globalisasi hari ini, terdapat pelbagai jenis bentuk perlindungan dan jaminan keselamatan berasaskan takaful dan insurans yang ditawarkan oleh agensi-agensi yang ditubuhkan, tidak kira sama ada Muslim mahupun bukan Muslim. Mereka sudah pasti akan berusaha untuk mengelakkan diri dan keluarga mereka daripada ditimpa bencana. Menyedari keperluan dan kepentingan perkhidmatan ini, ia tidak boleh dipandang ringan oleh masyarakat. Sebagai langkah persediaan untuk menghadapi sebarang musibah dan kecelakaan, industri Takaful dan Insurans ini mampu memenuhi seluruh keperluan masyarakat. Namun apabila pemilik polisi Insurans dan Takaful meninggal dunia, hal ini sudah pasti akan dipindah milik kepada waris-waris terdekat terutamanya kepada ibu bapa, isteri, mahupun anak-anak. Justeru, sesuatu harta yang ditinggalkan perlu diurus dan ditadbir dengan sebaik mungkin dan harta pusaka yang diperolehi hendaklah dari sumber yang halal. Kematian pemilik polisi yang berlaku kadang-kadang menjadi pertikaian mengenai pembahagian harta pusaka si mati dalam kalangan ahli-ahli waris. Selain itu, ahli-ahli waris tidak mempunyai pengetahuan yang luas mengenai pembahagian harta pusaka secara faraid. Hal ini menyebabkan proses pembahagian harta pusaka si mati mengambil masa yang lama sehingga menyebabkan kes kematian berlapis di kalangan ahli-ahli waris. Apabila waris dapat mengenali dan memahami jenis harta, dengan sendirinya waris akan sedar peranan dan fungsi pentadbir sekiranya waris terpilIh dan bersedia memikul tanggungjawab ini. Si waris juga perlu tahu apakah harta yang termasuk sebagai harta pusaka ataupun sebaliknya dalam penentuan harta si mati. Harta yang tidak termasuk harta pusaka dan tidak boleh dituntut oleh waris adalah harta si mati yang sudah diberikan kepada individu, persatuan, organisasi, dijual, diwakafkan seperti masjid, rumah anak yatim dan seumpamanya. Ayat al-quran tidak menjelaskan secara terperinci berkenaan kategori harta pusaka.
Penumpuan lebih kepada nas yang menerangkan kepada individu atau golongan yang layak mempusakai harta pusaka serta kadar bahagian yang layak diperolehi oleh mereka. Oleh itu, penentuan sesuatu harta itu cukup penting ekoran pelbagai jenis bentuk dan jenis harta yang wujud pada masa sekarang. Menyedari mengenai situasi sedemikian, harta-harta yang ditinggalkan oleh si mati amat perlu kepada proses pengesahan dan penentuan Mahkamah Syariah.
Oleh itu, peruntukan atau undang-undang yang khusus mengenai kedudukan sebenar harta pusaka harus diperincikan dan diperjelaskan dengan lebih tepat lagi agar tidak berlaku sebarang pertikaian lagi dalam urusan faraid.

4.1 Bidang Kuasa Penentuan Insurans Sebagai Harta Pusaka
(a) Bidang kuasa berkaitan harta pusaka umat Islam di Malaysia masih lagi menimbulkan kecelaruan di kalangan Masyarakat Islam. Bidang kuasa adalah merujuk kuasa untuk mendengar dan menentukan kes-kes yang tertentu (Akmal Hidayah Salim et al 2014). Mengenai undang-undang yang berhubung dengan harta pusaka orang Islam di Malaysia ini terdapat dua peruntukan yang berbeza dalam Jadual Kesembilan Perlembagaan Persekutuan,
(1) diletakkan di dalam Senarai 2(1) iaitu senarai Negeri
(2) diletakkan di bawah Senarai 1(4) iaitu Senarai Persekutuan.
Senarai 2(1), Jadual Kesembilan memperuntukkan bahawa:
“Kecuali menegenai Wilayah-wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Labuan dan Putrajaya, Hukum Syarak dan Undang-undang diri dan Keluarga bagi orang yang menganut agama Islam, termasuk hukum Syarak berhubung dengan mewarisi harta berwasiat dan tak berwasiat.”
Manakala Senarai 1(4) (e) memperuntukkan bahawa:
“Undang-undang dan acara sivil dan jenayah dan pentadbiran keadilan termasuk a)….b)….c)…d)….e) tertakluk kepada perenggan (ii), perkara-perkara yang berikut:
i)…perkahwinan,
penceraian dan taraf anak, harta dan taraf perempuan bersuami, pentafsiran undang-undang Persekutuan, surat cara boleh niaga, akuan berkanun, timbang tara, undang-undang persudagaraan, pendaftaran perniagaan dan nama-nama perniagaan, umur dewasa, remaja, pengambilan anak angkat, pewarisan harta berwasiat dan tidak berwasiat, probet dan surat mentadbir pusaka, kebankrapan dan tidak berkemampuan, sumpah dan ikrar, batasan, berbalas-balas menguatkusakan hukuman dan perintah, undang-undang keterangan. ii) Perkara-perkara yang disebut dalam perenggan (i) tidak bermaksud undang-undang diri orangIslam berhubung dengan perkahwinan, penceraian, penjagaan anak, nafkah, pengambilan anak angkat, taraf anak, undang-undang keluarga, pemberian atau pewarisan berwasiat dan tidak berwasiat”.
Merujuk kepada kedua-dua senarai di atas, ini menunjukkan bahawa Undang-undang Pusaka Islam terletak di bawah bidang kuasa negeri-negeri. Pentadbiran harta pusaka bagi orang Islam pula terletak di bawah bidang kuasa Kerajaan Persekutuan. Justeru terdapat dua jenis undang-undang yang diluluskan oleh Parlimen iaitu undang-undang bagi mentadbir pusaka orang Islam danbukan Islam iaitu Akta Harta Pusaka Kecil (Pembahagian) 1955 dan Akta Probet dan Pentadbiran 1959 (Mohd Zamro Muda et al 2010).

(b) Mahkamah Syariah hanya diberi kuasa setakat memperakukan dan mengesahkan bahagian-bahagian penyelesaian kes-kes pusaka orang Islam yang akan diperolehi oleh waris-waris si mati dalam bentuk “Sijil Faraid” atau ‘Perakuan Ahli Waris’ sahaja (Mohd Zamro Muda et al 2010).
(c) Oleh itu, badan perundangan negeri dan Mahkamah Syariah tidak mempunyai kuasa yang melibatkan perkara probet dan surat mentadbir kuasa. Ini menunjukkan bahawa Mahkamah Syariah tidak mempunyai bidang kuasa eksklusif terhadap prosedur undang-undang yang melibatkan harta pusaka umat Islam.
(d) Bidang kuasa Mahkamah Syariah hanya dinyatakan di bawah peruntukan enakmen-enakmen atau akta pentadbiran agama Islam negeri-negeri seperti yang termaktub di dalam Senarai Negeri (Senarai II Jadual Kesembilan) Perlembagaan Persekutuan.
(e) Kes-kes berkaitan dengan penentuan Insurans sebagai harta pusaka sepertimana yang diputuskan oleh Mahkamah Sivil ini dapat dilihat seperti di dalam kes Re Man bin Minhat (Abdul Kadir Hj Mohammad 1983) Hakim memutuskan bahawa harta penama merupakan harta pemberian semasa hidup si mati kepada mereka yang dinamakan.
(f) Merujuk kepada kes ini Man bin Minhat (si mati) telah mengambil polisi insuran nyawa terhadap dirinya dan menamakan isterinya sebagai penama serta merupakan individu yang berhak ke atas harta pusakanya setelah beliau meninggal dunia kelak.
(g) Sehubungan dengan itu, Hakim memutuskan bahawa kesemua wang insuran tersebut merupakan hak mutlak isteri si mati. Keputusan ini dibuat dibuat dengan merujuk kepada seksyen 23 Undang-undang Sivil 1956 (semakan) 1972.
(h) Berpandukan kepada seksyen-seksyen yang diperuntukkan ini adalah SAH bahawa memberi sebahagian pemilikan secara langsung dan tidak langsung, melalui dengan cara hibah atau secara amanah. Di dalam kes ini Hakim menjelaskanbahawa:
“Oleh kerana itu adalah sah seorang Islam mengubah bahagian ahli-ahli warisnya yang ditetapkan itu dengan memberi sebahagian atau semua hartanya dalam masa hidupnya kepada isterinya yang dikasihi, sama ada secara langsung secara hibah masa hayatnya atau melalui pemegang amanah kepada isteri yang dikasihi, dalam pendapat saya sama juga tidak ada halangan pada prinsipnya mengenai sahnya pemberian yang sama dibuat bukan dia sendiri tetapi oleh statut”.
(i) Hakim juga berpendapat bahawa pemberian semasa hidup boleh dibuat secara langsung ketika hayat si mati. Harta yang ditinggalkan oleh si mati merupakan milik mutlak pemegang amanah harta tersebut. Pemberian adalah sah sepertimana yang diperuntukkan dari sudut undang-undang atau statut. Namun seksyen 23 yang menjadi rujukan di dalam kes ini jelas bercanggah dengan prinsip syara’ oleh kerana seksyen ini telah terhalang oleh seksyen 25 yang mana seksyen ini memperuntukkan “ tidak ada apa-apa di dalam bahagian ini boleh menjejaskan pemberian dan pembahagian harta mengikut undang-undang Islam”.
Ini menunjukkan bahawa seksyen 23 tidak boleh dikenakan terhadap orang-orang Islam dan pembahagian harta pusaka haruslan dibahagikan mengikut undang-undang Islam.
(j) Kes yang sama melibatkan insurans juga dapat dilihat seperti di dalam kes Re Bahadun bin Haji yang mana Hakim juga telah memutuskan bahawa isteri berhak terhadap keseluruhan harta pusaka si mati. Kes ini diputuskan dengan merujuk kepada kes duluan Re Man bin Minhat. Menurutnya tidak ada apa-apa halangan dari sudut undang-undang Islam yang menghalang bahawa pemberian semasa hidup kepada individu yang dianamakan itu mendapat faedah ke atas wang insurans tersebut.

(k) Justeru kedudukan harta si mati perlu diberi perhatian yang terperinci seperti harta yang melibatkan harta sepencarian, kesahihan sesuatu pemberian semasa hidup atau pun setelah mati sama ada hibah, wasiat, wakaf peruntukan yang jelas serta bertulis perlu selari dengan bidang kuasa mahkamah syariah supaya pentadbiran harta pusaka orang-orang Islam dapat dilaksanakan sepenuhnya di bawah bidang kuasa Mahkamah Syariah.
(l) Hakim-hakim hanya merujuk kepada kitab kitab fiqh, beberapa ayat al-Quran yang menyentuh mengenai dasar pembahagian serta hadis-hadis yang berkaitan. Oleh hal demikian, setiap permohonan pengisytiharaan sesuatu harta si mati mungkin akan ditolak kerana Mahkamah Syariah tidak mempunyai kuasa yang jelas berhubung dengan pentadbiran harta pusaka umat Islam ini (Akmal Hidayah Salim et al 2014).

4.2 Status Wang Pampasan Insurans Nyawa Sebagai Harta Pusaka
Pada 15-16 Februari 1979, Persidangan yang diadakan oleh Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan bagi hal ehwal Agama Islam kali ke 16 telah membincangkan mengenai insurans yang memutuskan bahawa insurans nyawa sebagaimana yang dikendalika syarikat insurans yang ada pada hari ini adalah haram dan dikira sebagai muamalah yang fasad kerana akadnya tidak selari dengan prinsip syarak. Antara elemen-elemen haram yang wujud dalam insurans nyawa adalah:
4.2.1 Mengandungi gharar (ketidaktentuan) Ibnu Qayyim telah menyatakan bahawa gharar adalah kegagalan seseorang menyerahkan barangan yang dijual, atau boleh mendatangkan ketidakpastian sama ada menerima atau sebaliknya barangan yang dibeli (Muhammad al-amin, as- Siddiq 1995). Dalam pengurusan Insurans Nyawa, pemegang polisi bersetuju membayar sejumlah premium kepada syarikat insurans dengan pasti bahawa syarikat insurans memberi jaminan kepada pemegang polisi bahawa syarikat mereka membayar sejumlah pampasan sekiranya berlaku kecelakaan. Namun, syarikat insurans tidak menjelaskan kepada pemegang polisi kaedah, sumber, serta jumlah wang yang dibayar kepada pemegang polisi. Selain itu, unsur gharar ini memberi juga impak kepada ketidakadilan atau kesamarataan yang melibatkan perjanjian kedua-dua pihak yang berkontrak. Contohnya, pemegang polisi insurans nyawa akan kehilangan premiumnya apabila menamatkan kontrak sebelum tempoh matang.
4.2.2 Mengandungi unsur judi Perjudian yang dimaksudkan di dalam sistem insurans ini adalah merupakan kesinambungan kepada konsep ketidakpastian. Sebagai contoh, pemegang premium insurans nyawa membayar sejumlah wang yang kecil dengan harapan mendapat bayaran yang berlipat ganda akan diberikan kepada ahli keluarganya setelah dia meninggal dunia (Hendon Redzuan et al (ed) 2006).

4.2.3 Mengandungi muamalah riba Unsur ini wujud dalam urusniaga yang melibatkan insurans nyawa kerana syarikat insurans akan mengenakan kadar faedah kepada pemegang polisi jika pemegang polisi terlewat membayar sejumlah premium yang ditetapkan oleh syarikat insurans. Bukan itu sahaja, syarikat insurans akan melaburkan simpanan premium pemegang polisi ke institusi kewangan yang berteraskan riba’ serta tidak menjalankan sistem muamalah yang berteraskan syara’ Dalam insurans nyawa terdapat dua keadaan di mana polisi insurans yang mempunyai penama dan polisi insurans tanpa penama (Siti Zalikhah Md Noor 1996).

Persoalan pertama adakah layak waris mengambil balik premium hasil caruman si mati semasa hidupnya. Jawapan: harta pusaka yang ditinggalkan oleh si mati adalah jelas bercanggah dengan hukum syarak. Ini kerana pelaksanaan Insurans Nyawa adalah mengandungi elemen- elemen yang jelas bercanggah dengan prinsip-prinsip syarak. Menurut keputusan sepertimana fatwa yang dikeluarkan oleh Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan bagi Ehwal Agama Islam Malaysia kali ke 94 yang bersidang pada 20-22 April 2011 telah membincangkan status pampasan polisi Insurans Konvensional selepas kematian pembeli polisi. Muzakarah telah memutuskan bahawa hanya wang pendahuluan sahaja menjadi harta pusaka si mati selebihnya adalah dikira harta yang tidak patuh syariah serta perlu dilupuskan kepada pihak Baitul Mal atas dasar maslahah. Namun, jika terdapat ahli-ahli waris yang tergolong dari kalangan fakir dan miskin maka mereka layak untuk menerima wang lebihan tersebut

Pada tahun 2013, Akta Perkhidmatan Kewangan 2013 telah diwujudkan bagi menggantikan Akta Insurans 1996. Namun kemunculan akta baharu ini telah memberi implikasi kepada status penentuan insurans sebagai harta pusaka umat Islam di Malaysia. Seksyen 130 Jadual Kesepuluh Akta ini memperuntukkan berkenaan dengan pembayaran wang polisi jika terdapat penamaan. Bagi yang bukan beragama Islam, jika berlaku kematian pemunya polisi, maka wang polisi tersebut akan dibayar kepada individu yang dinamakan. Namun begitu, di dalam akta ini tidak terdapat peruntukan khas berkenaan penamaan insurans umat Islam. Berdasarkan kepada akta yang lama iaitu Akta Insurans 1996 memperuntukkan bahawa di dalam seksyen 167 Akta 553 iaitu:
(1) Seseorang penama, selain daripada seorang penama di bawah subseksyen 166(1), hendaklah menerima wang polisi yang kena dibayar atas kematian pemunya polisi itu sebagai wasi dan bukan semata-mata sebagai benefisiari dan apa-apa pembayaran kepada penama itu hendaklah menjadi sebahagian daripada harta pusaka pemunya polisi yang mati dan tertakluk kepada hutangnya dan penanggung insurans berlesen itu adalah dilepaskan daripada liabiliti berkenaan dengan wang polisi yang dibayar.
(2) Subsyen (1) terpakai bagi seseorang penama pemunya polisi yang beragama Islam yang apabila wang polisi itu diterima, hendaklah membahagikan wang polisi itu mengikut undang-undang Islam.

4.3 Isu Wang Tabarru’ Di Dalam Akaun Khas Peserta Dalam Takaful Keluarga Menurut perenggan 2 (1) AKPI peserta takaful yang telah mencapai umur enam belas tahun boleh menamakan individu untuk menerima manfaat takaful sama ada sebagai seorang wasi di bawah hibah bersyarat. Berdasarkan kepada seksyen 2(1) AKPI ini, peserta takaful boleh memilih samaada untuk menyerahkan hak wang pampasan tersebut kepada penerima manfaat secara mutlak (benefisiari) atau menyerahkan manfaat takaful tersebut kepada wasi (pentadbir harta) semata-mata serta perlu membahagikan manfaat takaful tersebut berdasarkan pembahagian secara faraid. Apabila peserta mencarum di dalam takaful keluarga, maka telah terbentuk dua jenis akaun simpanan yang menjadi milik peserta iaitu Akaun Peserta dan sebahagian wang peserta akan dimasukkan dalam Akaun Khas Peserta atas dasar tabung tabarru’. Tiada perselisihan para ulama mengenai akaun peserta, yang menjadi persoalan adalah akaun khas peserta kerana wang hasil dari akaun ini adalah hasil sumbangan peserta lain atas dasar tabarru’ ( Dr Shamsiah Mohammad et al 2009). Jelas sekali menunjukkan bahawa. Ini bermakna bahawa wang pampasan takaful si mati telah bercampur dengan harta orang lain, ini bermaksud menunjukkan bahawa pemilikan harta tesebut bukan dikategorikan sebagai pemilikan sempurna (milk tam). Pemilikan sempurna adalah apabila pemilik harta tersebut mempunyai kelayakan ekskslusif untuk mengguna dan memanfaatkan harta tersebut (Mohd Zamro Muda et al 2008).

5.0 Penentuan Hak Faraid Gratuiti & Kakitangan Kerajaan Pencen Pentadbiran harta pusaka bermaksud suatu proses berkaitan harta pusaka si mati yang melibatkan pengumpulan harta si mati, penyelesaian hutang dan baki sebelum dibahagikan kepada waris yang berhak. Di Malaysia, proses ini melibatkan tiga peringkat, iaitu pemerolehan geran perwakilan sama ada daripada Mahkamah Tinggi, Unit Pembahagian Pusaka Kecil ataupun Amanah Raya Berhad, bergantung pada nilai dan bentuk harta yang ditinggalkan oleh si mati Seksyen 14 Akta Pencen 1980 memperuntukkan perkara mengenai pencen atau ganjaran terbitan jika seseorang pegawai berpencen meninggal dunia dalam tempoh perkhidmatannya. Dalam kes sedemikian, pembayaran pencen terbitan dan ganjaran terbitan boleh dibuat kepada orang-orang yang layak menerima bayaran tersebut. Jumlah pencen terbitan yang akan dibayar adalah tidak kurang satu per lima daripada gaji akhir yang diterima oleh pegawai yang meninggal dunia itu. Jika seseorang pegawai berpencen mati selepas bersara, pembayaran pencen terbitan yang sama banyaknya dengan amaun pencen yang diterima oleh pegawai berkenaan semasa hayatnya, boleh dibuat kepada orang-orang yang layak untuk menerima pencen tersebut. Pembayaran tersebut akan dibayar kepada balu atau duda dan/atau anak dengan sewajarnya. Umumnya, pencen terbitan tidak termasuk sebahagian harta pusaka si mati. Dalam keadaan seorang Islam, mengikut fatwa yang dikeluarkan oleh Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Agama Islam Malaysia pada 12 September 1988, diputuskan bahawa ganjaran terbitan dan pencen terbitan tidak termasuk sebagai harta pusaka, maka kaedah pembahagiannya tidak tertakluk pada kaedah pembahagian harta pusaka. Oleh itu, pencen terbitan tidak termasuk dalam harta si mati yang perlu dibahagikan menurut undang-undang pewarisan Islam atau undang-undang faraid.

6.0 Penentuan Hak Faraid Khairat Kematian & Derma Orang ramai yang datang mengunjungi kematian selalu menghulurkan wang kepada keluarga si mati sebagai derma. Sumbangan wang juga diberikan kepada keluarga si mati oleh majikannya, pihak sekolah anak-anaknya dan pihak lain. Tujuan sumbangan itu adalah untuk meringankan beban keluarga si mati yang telah kehilangan tempat orang bergantung dan sebagainya. Wang sumbangan atau derma ini tidak dianggap sebagai harta pusaka dan menjadi milik keluarga si mati. Oleh itu, ia tidak tertakluk kepada hukum pusaka atau faraid tanpa mengira jumlahnya. Justeru, waris-waris bolehlah menggunakan wang tersebut untuk apa jua keperluan yang difikirkan patut berkaitan dengan pengurusan jenazah. Jika jumlahnya banyak dan berbaki maka ia bolehlah dibahagi-bahagikan kepada waris-waris atau kaum keluarga mengikut persetujuan mereka (Wan Abdul Halim Wan Harun 2006) Lebihan sumbangan berkenaan hendaklah diberikan kepada keluarga terdekat si mati yang merasai kesan kematian berkenaan terutamanya mereka yang di bawah tanggungan si mati seperti isteri, anak-anak yang belum dewasa dan ibu bapa. Ini kerana matlamat pemberian atau sumbangan berkenaan ialah untuk meringankan beban kaum keluarga akibat kematian. Justeru, pihak-pihak lain tidak layak mendapat harta berkenaan walaupun mereka merupakan waris kepada si mati mengikut hukum faraid seperti adik beradik dan bapa saudara si mati kecuali terdapat persetujuan di antara mereka. Begitu juga dengan khairat kematian yang mempunyai ciri yang hampir sama dgn derma atau sumbangan. Konsep atau matlamatnya adalah sama iaitu bagi meringankan beban keluarga untuk menguruskan jenazah. Adakalanya khairat kematian yang dibayar oleh agensi tertentu seperti ASB, KWSP (faedah kematian) dan agensi-agensi tertentu. Oleh kerana khairat kematian diberikan kepada keluarga si mati maka ia bukan harta pusaka. Yuran yang dibayar oleh ahli dianggap sebagai sumbangan dan bukan simpanan. Fatwa yang dikeluarkan oleh Majlis Agama Islam Negeri Kedah adalah seperti berikut: “Wang khairat kematian adalah wang derma kebajikan dari persatuan atau pertubuhan khairat kematian atau orang ramai bagi membantu keluarga si mati menyelenggarakan jenazahnya dan membuat apa-apa kebajikan untuknya. Ia tiada termasuk kira harta pusaka.

7.0 Perancangan Hak Faraid
Islam amat mengambil berat tentang pembahagian harta pusaka si mati dengan menetapkan suatu peraturan yang rapi secara huraian yang kemas berhubung dengan pusaka iaitu dengan ditentukan dengan betul-betul siapakah waris-waris yang benar-benar layak boleh menerima pusaka dan kadar habuan-habuan mereka. Ilmu yang berkaitan dengan pembahagian pusaka ini dikenali sebagi ilmu faraid yang di tetapkan dalam al-Quran.
Sistem faraid adalah merupakan antara instrumen perancangan harta yang terbaik dalam merangka perancangan harta setelah berlaku kematian. Faraid dari segi bahasa bermaksud ketetapan. Menurut istilah syarak, Faraid adalah pembahagian harta pusaka selepas kematian seseorang Islam yang telah ditetapkan di bawah hukum syarak ke atas waris-waris yang sah dan layak (seperti anak, isteri, suami, ibu, bapa dan lain-lain). Harta yang dibahagikan kepada ahli waris adalah baki harta yang ditinggalkan setelah ditolak segala pembiayaan pengurusan jenazah, hutang-hutang pewaris sama ada berbentuk agama (seperti zakat, nazar, dan lain-lain) atau hutang kepada manusia dan menunaikan wasiat yang dibenarkan oleh syarak.
Menurut Islam, selepas kematian seseorang Muslim, maka wujudlah hak-hak tertentu ke atas harta yang ditinggalkannya. Hak-hak tersebut telahpun ditentukan sendiri oleh Allah SWT secara khusus di bawah hukum faraid di dalam al-Quran. Pembahagian faraid kepada yang berhak hukumnya adalah wajib untuk ditunaikan dan fardu kifayah kepada umat Islam (khususnya waris-waris) untuk menyelesaikannya, sama hukumnya seperti menyembahyangkan jenazah. Pembahagian harta pusaka menurut kaedah dan pelaksanaan Islam adalah suatu pembahagian yang sangat adil dan sistematik kerana Allah sebagai pencipta sangat mengetahui isi keperluan manusia.
7.1 Perancangan hak faraid KWSP,Tabung Haji & Wang Simpanan
Perancangan hak faraid telah dikendalikan oleh beberapa institusi yang ditetapkan undang-undang seperti Amanah Raya Berhad (pusaka ringkas) Perbadanan Amanah Raya Berhad (Akta 532). Contohnya: sekiranya si mati hanya meninggalkan wang simpanan di institusi kewangan (BSN, ASB, Tabung Haji, KWSP), kenderaan (kereta, motosikal), saham, dividen dan sebagainya. KWSP adalah sebahagian daripada harta faraid ini menyebabkan pembahagian KWSP termasuk dalam pembahagian pusaka seperti isu di bawah dan peneranagn yang disediakan menjelaskan tentang KWSP.
Isu KWSP :-
Isteri tuntut hak KWSP
SOALAN:
ARWAH suami telah meninggal dunia pada bulan Februari lalu. Kami telah dikurniakan tiga orang anak, dua lelaki dan seorang perempuan. Saya adalah seorang suri rumah sepenuh masa.
Arwah suami telah meninggalkan beberapa harta termasuk wang caruman KWSP. Apa yang menyedihkan saya, ibu bapa mertua telah mengeluarkan semua wang dengan alasan saya dan anak-anak tidak berhak menerima wang KWSP tersebut. Ini kerana arwah suami telah menamakan ibunya sebagai penama terhadap wang caruman. Saya ingin tahu hak saya dan anak-anak terhadap wang KWSP dan harta-harta lain.
Ibu Tunggal,
Klang, Selangor.
Jawapan:
Perundangan Islam secara jelasnya telah menggariskan panduan bagaimana seseorang boleh membahagikan hartanya. Pembahagian harta bergantung kepada tatacara pembahagian dan berlandaskan hukum syarak dan undang-undang.Secara lazimnya apabila ada ahli keluarga yang meninggal dunia, sudah tentu kita dihadapi dengan persoalan pembahagian harta pusaka. Pengurusan harta pusaka bertujuan untuk memberikan kepada yang berhak dan untuk membantu waris yang ditinggalkan.
Lebih-lebih lagi bagi membantu isteri arwah untuk membesarkan anak-anaknya seorang diri. Antaranya mewujudkan kasih sayang, menanam semangat kemesraan, tolong menolong dan bertimbang rasa di antara ahli waris. Merujuk kepada fatwa dan amalan semasa, wang simpanan si mati dalam KWSP adalah diiktiraf sebagai harta pusaka. Pengiktirafan tersebut adalah melalui Keputusan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan kali ke-49 pada September 2000 iaitu wang KWSP dan wang disimpan adalah pusaka yang mesti dibahagikan mengikut hukum faraid kerana wang itu dicarum si mati semasa hayatnya kepada KWSP maka wang itu adalah milik si mati.
Maka wang milik si mati adalah harta pusaka. Walaupun ibu mertua dinamakan sebagai penama untuk mengeluarkan dan menerima wang itu, wang yang diterima hendaklah dibahagikan kepada waris mengikut faraid. Fatwa Kebangsaan juga memutuskan penama KWSP adalah wasi atau pentadbir harta. Penama hendaklah membahagikan wang KWSP (peninggalan si mati) mengikut hukum faraid. Antara prosedur KWSP yang ditetapkan adalah dengan memberi peringatan kepada penerima seperti berikut "Bagi ahli yang beragama Islam, penerima waran ini adalah sebagai wasi atau pentadbir dan adalah menjadi tanggungjawabnya untuk mentadbir dan membahagikan simpanan KWSP ahli mengikut undang-undang Islam (faraid)."
Bagi orang Islam, penamaan yang dilakukan di dalam akaun caruman KWSP hanya bagi membenarkan KWSP mengeluarkan wang itu kepada penama untuk diagihkan kepada waris yang berhak. Penama diamanahkan oleh orang yang menamakannya untuk mentadbir harta berkenaan supaya ia dapat diagihkan mengikut hukum faraid dengan segera. Secara dasarnya, wang simpanan yang dikeluarkan oleh Penama dikehendaki menandatangani suatu aku janji bahawa beliau akan mengagihkan wang simpanan itu mengikut faraid. Kegagalan mematuhi aku janji itu memberi kesan kepada penama dari sudut undang-undang. Tindakan menurut undang-undang boleh diambil terhadap Penama itu.
Oleh itu, sudah menjadi tanggungjawab ibu mertua sebagai penama untuk membahagikan harta tersebut secara faraid kepada waris-waris yang berhak. Jelaslah di sini bahawa puan adalah salah seorang waris yang berhak terhadap harta-harta pusaka arwah. Maka, puan boleh menuntut wang caruman KWSP bagi kepentingan puan dan anak-anak. Selain itu, puan juga berhak untuk menuntut harta lain seperti harta sepencarian terhadap harta-harta arwah. Tuntutan harta sepencarian boleh dilakukan selepas perceraian atau selepas kematian mana-mana pihak. Puan berhak menuntut harta tersebut sebagai harta sepencarian walaupun puan tidak bekerja. Tuntutan terhadap harta sepencarian boleh dilakukan pada bila-bila masa tiada had masa yang ditetapkan. Tetapi, sebaik-baiknya dituntut dengan kadar segera bagi mengelakkan sebarang komplikasi.

8.0 Penentuan Hak Faraid pampasan 8.1 Gantian Cuti Rehat (GCR)
Cuti rehat yang tidak dapat dihabiskan dalam satu-satu tahun bekerja dan dikumpulkan sehingga maksimum 150 hari akan diganti dengan wang tunai apabila pekerja berkenaan bersara. Pembayaran dibuat berdasarkan formula 1/30 x (gaji akhir + imbuhan tetap) x jumlah cuti terkumpul ( Perkara 3, Pekeliling Perkhidmatan Bilangan 4 Tahun 1993).Biasanya bayaran gantian cuti rehat dibayar dengan wang bersekali dengan ganjaran persaraan.Perkara 5.1(b) Pekeliling Perkhidmatan Bilangan 4 Tahun 1993 memperuntukkan bahawa bagi pegawai yang meninggal dunia dalam perkhidmatan, bayaran kepada tanggungan pegawai berkenaan akan dibuat sekadar segera sebaik sahaja notis kematiannya diterima. Amalan yang ada menunjukkan ia bukan harta pusaka dan tidak diketegorikan sebagai harta pusaka kerana bayaran dibuat hanya kepada tanggungan simati dan bukannya waris yang layak mendapat harta pusaka.
8.2 Penentuan Hak Faraid pampasan SOCSO
Terdapat pelbagai bentuk pampasan, imbuhan dan saguhati yang diwujudkan sama ada melalui skim tajaan kerajaan atau swasta. Melalui skim ini, kakitangan kerajaan atauswasta akan mendapat pampasan dalam jumlah tertentu sekiranya mereka ditimpa kecelakaan yang mengakibatkan kecacatan atau kematian ketika bertugas. Jika pemberian itu terus diberikan kepada pekerja berkenaan ketika masih hidup maka ia menjadi miliknya. Namun, jika pekerja berkenaan telah meninggal dunia maka imbuhan, pampasan dan saguhati selalunya diberikan oleh majikan kepada keluarga pekerjanya berkenaan.Penerimanya seperti balu, anak, ibu bapa atau adik beradik si mati (Wan Abdul Halim WanHarun 2006).
Justeru, timbul persoalan sama ada wang imbuhan, pampasan dan saguhati berkenaan harta pusaka yang perlu dibahagikan mengikut hukum faraid atau bukan harta pusaka. Jika mengambil kira wang yang dibayar ini semata-mata ihsan daripada majikan kepada keluarga pekerjanya, maka ia bukanlah harta pusaka. Tetapi jika terdapat perkiraan tertentu bagi menetukan jumlah bayaran berkenaan seperti tempoh khidmat, pangkat, gred gaji dan sebagainya maka kecenderungan menganggap ia sebagai harta pusaka ada kebenarannya.

Dalam masalah ini, Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia kali ke-49 pada 19 September 2000 telah membincangkan berkenaan wang pampasan kematian pekerja yang dianugerahkan oleh kerajaan atau syarikat swasta.
Muzakarah berkenaan telah memutuskan bahawa wang pampasan yang diperolehi dari kematian pekerja, wang pampasan melalui tuntutan mahkamah, wang SOCSO dan seumpamanya tidak dianggap harta pusaka. Dalam hal yang sama juga, Mufti Terengganu dalam fatwanya berpendapat wang pampasan atau saguhati bukan harta pusaka. Walau bagaimanapun, Mufti Kerajaan Johor telah memfatwakan sebaliknya dimana wang saguhati askar yang terkorban dalam perjuangan dianggap sebagai harta pusaka (Mohd Zamro Muda & Mohd Ridzuan Awang 2006).
Perbincangan mengenai pampasan ini boleh dilanjutkan lagi kepada skim ex-gratia yang diwujudkan oleh pihak kerajaan bagi anggota perkhidmatan awam. Skim ini berkuatkuasa mulai 20 Oktober 1994 melalui Pekeliling Perbendaharaan Bilangan 13 Tahun 1994 dan penambahbaikan melalui Pekeliling Perbendaharaan Bilangan 7 Tahun 2001 yang berkuat kuasa mulai 1 Januari 2001. Skim ex-gratia ialah skim yang memberi pampasan kepada anggota perkhidmatan awam yang ditimpa bencana kerja semasa menjalankan tugas rasmi hingga menyebabkan hilang upaya kekal atau kematian termasuk yang teraniaya disebabkan perbuatan balas dendam akibat daripada tindakan semasa menjalankan tugas rasmi.
Ex-gratia yang dibayar kepada tanggungan bagi anggota yang meninggal dunia dikenali sebagai ex-gratia terbitan. Jabatan Perkhidmatan Awam melalui Pekeliling Perkhidmatan Bilangan 17 Tahun 2008 (berkuat kuasa mulai 1 Januari 2009) menyatakan bahawa pemberian ex-gratia terbitan sekaligus kepada ibu atau bapa anggota berpencen yang meninggal dunia semasa dalam perkhidmatan tanpa meninggalkan balu atau duda atau anak. Melalui pekeliling ini juga, jika berlaku sebarang pertikaian mengenai pemberian ex-gratia terbitan ini, Ketua Pengarah Perkhidmatan Awam berhak untuk menentukan pihak yang sepatutnya diberi ex-gratia terbitan serta kadarnya dan keputusan ini adalah muktamad.
Oleh kerana pemberian ex-gratia terbitan ini dibuat berasaskan pengiraan tertentu terutamanya tempoh perkhidmatan dan gaji anggota, maka sewajarnya ia dianggap sebagai harta pusaka. Ini bersesuaian dengan takrif harta pusaka oleh al-Ramli (mazhab Shafi’i) sebagaimana yang dinyatakan sebelum ini iaitu harta pusaka termasuk “apa yang termasuk ke dalam pukatnya yang telah dipasang di masa hidupnya”. Dalam hal ini, tempoh perkhidmatan dan gaji yang menjadi perkiraan utama dalam menentukan jumlah bayaran ex-gratia terbitan merupakan usaha yang dilakukan oleh anggota semasa hidupnya. Berhubung dengan pemberian ex-gratia ini juga,
Mahkamah Rayuan Syariah Wilayah Persekutuan memutuskan (11 Februari 2011) dengan sebulat suara bahawa ex-gratia sejumlah RM2 juta yang dibayar kepada balu Allahyarham Tan Sri Wan Suleiman Pawanteh adalah harta pusaka dan perlu dibahagikan mengikut hukum faraid. Sebelum itu, Mahkamah Tinggi Syariah pada 1 April 2010 memutuskan bahawa ex-gratia kepada balu Allahyarham iaitu Puan Sri Siti Nurhayati Mohd Daud sebagai hibah (pemberian) (UtusanMalaysia 12 Februari 2011).Berdasarkan kepada perbincangan sebelum ini dan keputusan kes Mahkamah Rayuan Syarian Wilayah Persekutuan mengenai ex-gratia, maka sewajarnya fatwa mengenai pampasan perlu disemak semula. Ini kerana ex-gratia juga ditakrifkan sebagai pampasan dan Mahkamah Rayuan Syariah memutuskan bahawa ia adalah harta pusaka.

9.0 Penama(Nominee) Pada Takaful/Wang KWSP/Tabung Haji Dan sebagainya.
Mengikut hukum syarak, penama yang ditulis di dalam skim-skim wang simpanan seperti Takaful/ KWSP/Tabung Haji dan sebagainya tidak dengan sendirinya menjadi hak milik kepada penama tersebut dan tidak sah menurut Islam. Ia masih tertakluk kepada pembahagian faraid. Oleh itu, wang-wang tersebut menjadi peninggalan harta si mati dan hendaklah dibahagiakan secara faraid.
Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan tahun 1973 juga telah memberikan pendapatnya dalam mesyuarat Majlis Raja-Raja pada 20 Sept.1973 seperti berikut:
"Penama-penama KWSP, Wang Simpanan Pejabat Pos,Bank, Insuran dan Syarikat Kerjasama adalah sebagai orang-orang yang melaksanakan wasiat si amti atau wasi. Mereka boleh menerima wang si mati dari sumber-sumber tersebut untuk dibahagikan kepada orang-orang yang berhak menurut pembahagian Faraid."
Dalam mesyuarat Majlis Raja-raja(Negeri-negeri yang mengambil bahagian sahaja) yang ke 117 pada 21 Feb. 1980, Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan telah mengemukakan pendapat dan telah dipersetujui oleh Majlis mengenai perkara penama (Nominee). Keputusannya adalah seperti berikut:- I. Majlis mengambil ingatan bahawa orang-orang yang beragama Islam tidak boleh melantik penama(Nominee). II. Majlis bersetuju YB Peguam Negara menggubal undang-undang supaya orang-orang yang beragama Islam tidak Dibenarkan melantik penama (Nominee) Soal penama telah timbul di dalam kes Re Ismail bin Rentah(si mati), (1939) FMSLR. 230. (1940) MLJ.
Di dalam kes ini, si mati telah menjadi ahli Syarikat Koperasi Pegawai Melayu Perkhidmatan Awam dan telah menamakan anak perempuannya untuk menerima saham dan faedahnya di dalam syarikat itu apabila dia meninggal dunia. Dia telah meniggal dunia dan telah meniggalkan beberapa ahli waris termasuk ibunya, balunya, anak perempuan, seorang saudara lelaki dan seorang saudara perempuan.
Penolong Pendaftar Syariakt di Kuala Pilah telah memerintahkan saham dan faedah si mati dari syarikat itu dibahagikan kepada ahli waris. Penama tidak puas hati dan telah merayu kepada Mahkamah Tinggi dan Hakim Raja Musa telah menolak rayuan tersebut dan memutuskan supaya jumlah wang itu dibahagikan kepada semua ahli waris mengikut hukum faraid.

10.0 Masalah Harta Pusaka Adat
Negeri Sembilan merupakan satu-satunya Negeri di Malaysia yang mempunyai sistem adat iaitu Adat Perpatih dan Adat Temenggung. Adat ini telah diamalkan sejak zaman-berzaman dan telah diwarisi dari generasi ke generasi yang terdahulu secara oral. Adat Perpatih merupakan sebuah adat yang dipercayai berasal daripada Minangkabau iaitu sebuah tempat yang terletak di Sumatera Indonesia. Ia diberi nama sempena nama pengasasnya iaitu Dato’ perpatih Nan Sebatang. Kini, dipercayai bahawa adat ini masih diamalkan di Negeri Sembilan dan sebahagian Negeri di Melaka iaitu Naning dan Alor Gajah. Mereka berpendapat bahawa adat perpatih merupakan sebuah adat yang merangkumi tatatertib dan peraturan yang berkaitan dengan kebiad\saan dan kelaziman yang kecil-kecil seperti memotong tali pusat, cukur anak termasuklah dalam pembahagian harta pusaka.
Dalam pemahaman Adat Perpatih, semua harta pusaka perlu diserahkan kepada perempuan sahaja. Harta ialah sesuatu yang dimiliki oleh seseorang ketika hidup samada dimiliki secara sempurna mahupun tidak. Harta juga boleh didapati secara fizikal seperti saham dan lain-lain. Dalam Adat Perpatih, harta ini terbahagi kepada empat, iaitu : * Harta Pusaka Adat * Harta ini diwarisi secara turun temurun daripada ibu kepada anak perempuan atau saudara perempuan yang paling hamper dengan si mati.

* Harta pembawa * Harta yang dimiliki oleh lelaki ketika bujang seperti tanah yang dimiliki melalui pemberian keluarga atau hasil pencarian perkahwinan yang terdahulu * Harta Dapatan * Harta yang dimiliki oleh perempuan contohnya harta warisan atau tanah pusaka warisan, hart acarian sebelum berkahwin atau harta yang dimiki ketika bercerai * Harta carian suami isteri * Harta yang dimiliki melalui sepencarian bersama oleh kedua-dua orang iaitu suami dan isteri *
10.1 Waris-waris yang terdapat dalam Adat Perpatih

Gambar Rajah 1: Waris-waris yang terdapat didalam adat perpatih Anak Perempuan Si Mati * Jika anak perempuan si mati hanya seorang, maka semua harta pusaka perlu diberikan kepadanya, tetapi jika rami anak perempuan, mereka perlu agihkan harta pusaka tersebut mengikut persetujuan bersama atau secara sama rata. Waris Ikrab * Waris Ikrab ialah adik atau akak si mati, jika si mati tidak mempunyai anak perempuan maka harta tersebut perlu diberikan kepada waris ikrab Waris Bersanak * Jika si mati tidak mempunyai anak perempuan atau waris ikrab, maka mereka perlu mengagihkan hata tersebut kepada waris bersanak. Waris bersanak terbahagi kepada 4 iaitu : * Sanak ibu iaitu keluarga satu pupu * Sanak Datuk iaitu keluarga dua pupu * Sanak Nenek iaitu keluarga tiga pupu * Sanak Moyang iaitu keluarga empat pupu Anak Angkat * Didalam adat Perpatih, Anak angkat bolh mewarisi harta pusaka tetapi dengan syarat kesemua waris di atas ( anak perempuan,waris ikrab dan waris bersanak) tidak ada atau waris-waris tersebut bersetuju untuk memberikan sebahagian harta pusaka kepada anak angkat. 10.2 Cara Pembahagian harta Pusaka dalam Adat Perpatih Didalam adat perpatih, terdapat 2 cara untuk menguruskan harta pusaka iaitu Harta Pusaka Bukan Adat dan Harta Pusaka Adat. 10.2.1 Harta Pusaka Bukan Adat Adat mengiktiraf bahawa hak milik individu ke atas harta pusaka bukan adat. Individu yang menerima harta pusaka bebas untuk menggadai, menjual, atau diberikan kepada sesiapa yang dia ingin berikan. Keistimewaan ini akan kekal jika tanah yang diperolehi itu kekal dalam perwarisan pada anggota lelaki. Harta pusaka bukan adat selain tanah pula bebas diberikan kepada sesiapa sahaja dan boleh dipusakai oleh anggota lelaki dan perempuan. Ia tidak akan menjadi harta pusaka adat meskipun jatuh ke tangan anggota perempuan. Dalam pembahagian tanah bukan pusaka, apabila berlaku perceraian samada cerai hidup atau mati, harta dapatan akan dikembalikan kepada isteri atau waris isteri. Harta pembawaan akan dikembalikan kepada suami atau waris suami. Harta carian pula akan dibahagikan mengikut sama rata. Tetapi jika harta itu adalah ‘pusaka tebusan’, tanah itu tidak tertakluk kepada pembahagian kerana tanah itu adalah milik isteri. Jika pembahagian itu adalah kerana kematian, bahagian ke atas harta pusaka bukan adat akan terpulang kepada anak si mati yang tinggal. Sekiranya si mati tidak ada meninggalkan anak, semua harta pusaka bukan adat itu akan dimiliki oleh suami atau isteri yang tinggal.

10.2.2 Harta Pusaka Adat Didalam perwarisan herta pusaka adat pula, penyelesaian dalm pembahagian hargian harta pusaka akan dilaksanakan mengikut beberapa proses * Proses Pertama Lembaga akan menetukan siapa-siapa yang akan dapat mewariskan harta pusaka si mati. Dalam Adat Perpatih, perwarisan tanah adat akan diberikan kepada anak perempuan si mati. Jika si mati mati tidak mempunyai anak, harta tersebut akan diberikan kepada waris Ikrab. Sekiranya si mati tidak mempunyai anak perempuan dan waris ikrab, tanah adat tersebut perlu diberikan kepada waris bersanak yang paling dekat dengan si mati. Jika kesemua waris-waris terbut tiada, harta tersebut boleh diberikan kepada Anak Angkat. * Proses Kedua Selepas itu, Lembaga akan menyiasat hutang piutang si mati. Jika si mati mempunyai hutang, maka waris yang mendapat hak tanah adat tersebut perlu menyelesaikan hutang-hutang si mati tersebut. Waris (perempuan) yang mewarisi tanah pusaka dikehendaki untuk bertanggungjawab untuk menyelesaikan “Hutang Pusaka” iaitu belanja mengisi adat yang berhubung dengan kesalahan perkahwinan, membayar hutang lelaki bujang yang telah meninggal, perbelanjaan menguruskan kematian, ‘membeli haji’ jika si mati tidak berkesempatan menunaikannya ( wakil haji si mati ) dan sebagainya. Jika si mati tidak melaksanakan “hutang pusaka” tersebut, maka waris-waris yang tinggal dikehendaki menyelesaikan hutang si mati sebelum pembahagian dilakukan.Tanah pusaka juga boleh dijual sekiranya waris yang berhak itu tidak mampu membayar hutang si mati. Lembaga mengikut budi bicaranya akan menjual sebahagian tanah pusaka tersebut mengikut kadar yang cukup untuk menyelesaikan hutang si mati. Jika terdapat baki, ia akan dibahagikan semula kepada waris-waris yang berhak. Tujunnya adalah menjaga nama baik si mati dan juga nama baik keturunannya dan anggota suku yang tinggal.

* Proses Ketiga Apabila hutang si mati telah dijelaskan, maka proses pembahagian tanah pusaka itu boleh dibahagikan sama rata kepada waris-waris tersebut. Jika waris yang berhak hanya seorang, maka ia akan mewarisi kesemua harta tersebut. Tetapi jika yang berhak itu lebih dari seorang, harta itu akan dibahagikan mengikut jumlah yang berhak tanpa memberi keistimewaan kepada sesiapa. Sekiranya si mati meninggalkan dua bidang tanah pusaka yang berlainan tempat dan berbeza dari segi nilai ekonominya, pembahagian boleh dibuat melalui dua cara. Pertamanya ialah kedua-dua waris boleh membuat penyelesaian secara muafakat untuk menentukan hak masing-masing. Keduanya ialah jika tiada persetujuan maka tiap-tiap bidang tanah itu akan dibahagikan sama rata. * Proses Keempat Jika si mati mempunyai anak angkat yang telah dikedimkan, adat perpatih telah memberikan kebenaran baginya untuk ‘diberi’ hak di dalam harta pusaka adat dengan syarat ianya perlu dipersetujui oleh waris lain. Tanah pusaka si mati bahagian lain adalah terpulang kepada waris yang berhak mengikut susunan. Bahagian ini juga boleh ‘diberikan’ kepada anak angkat si mati jika waris sudah pupus atau jika waris yang berhak bersetuju bahagian tersebut diberikan kepada anak angkat berkenaan.

11.0 Perancangan Harta Pusaka
Perancangan merupakan langkah seterusnya apabila harta pusaka telah dibahagikan. Perancangan harta pusaka terbahagi kepada dua iaitu Pra Perancangan harta Pusaka dan Pasca Perancangan Harta Pusaka. Dalam perbincangan ini, kami akan menfokuskan kepada Pra Perancangan Harta Pusaka. Hal ini demikian kerana terdapat banyak masalah yang diperolehi daripada Pra Perancangan Harta Pusaka. Antaranya ialah membabitkan isu perundangan di Malaysia dalam mengurusakan harta pusaka. Dalam melaksanakan pembahagian harta pusaka di kalangan orang Islam, terdapat beberapa persoalan berkaitan bidang kuasa, ketiadaan status, ketidak seragaman undang-undang dan tatacara yang perlu dibincang dan difikirkan bersama untuk kebaikan masyarakat Islam umumnya.

11.1 Masalah Bidang Kuasa
Apabila berlaku kematian, ada kalangan waris menjadi keliru, di mana harta pusaka boleh diselesaikan. Persoalan yang selalu diajukan ialah samada ke Amanah Raya, Unit Pembahagian Pusaka / Pejabat Tanah, Mahkamah Syariah atau Mahkamah Tinggi. Ini kerana keempat-empat institusi tersebut mempunyai hubungkait dengan urusan pembahagian harta pusaka dan mereka tidak dapat memahami tentang bidangkuasa setiap institusi tersebut sehinggalah diberi penerangan yang sewajarnya. Institusi yang berlainan yang menguruskan pembahagian harta pusaka ini menimbulkan kecelaruan dan kesukaran kepada waris-waris.
Pusaka kecil hanya berupaya menyelesaikan harta pusaka yang bernilai tidak lebih daripada RM600,000. Apabila sesuatu permohonan dibuat di Unit Pembahagian Pusaka, semua harta si mati akan dinilai dan sekiranya nilaian keseluruhan harta tersebut melebihi RM600,000 permohonan itu akan dipindahkan ke Mahkamah Tinggi Sivil. Waris-waris sekali lagi dikehendakki membuat permohonan baru mengikut kaedah mahkamah. Sekiranya si mati meninggalkan harta alih seperti kenderaan atau wang simpanan di mana-mana institusi kewangan dan harta tak alih seperti rumah atau tanah pertanian, sepatutnya urusan pembahagian harta tersebut dibuat di Unit Pembahagian Pusaka atau Pejabat Tanah. Bagaimana pun kadangkala sebahagian daripada waris telah memohon untuk membahagikan harta alih di Amanah Raya Berhad dan kemudiannya memohon untuk membahagikan harta tak alih di Pejabat Tanah mengikut bidangkuasa yang ada. Waris akan menghadapi kesukaran kerana terpaksa membuat dua kali permohonan ditempat yang berlainan.
Mengikut amalan yang ada sekarang, apabila permohonan dibuat di Amanah Raya Berhad atau Mahkamah Tinggi dan sebahagian Pejabat Tanah atau Unit Pembahagian Pusaka, bagi kes kematian orang Islam, Sijil Faraid diperlukan untuk dilampirkan bersama. Untuk mendapatkan Sijil Faraid, waris - waris dikehendakki membuat permohonan di Mahkamah Syariah. Permohonan tersebut didengar dalam satu perbicaraan bagi menentukan waris-waris yang berhak mewarisi dan bahagian masing-masing. Keputusan Mahkamah Syariah dikeluarkan dalam bentuk ’Sijil Faraid’. Amanah Raya, Unit Pembahagian Pusaka atau Mahkamah Tinggi setelah memproses permohonan tersebut, akan memanggil semua waris-waris untuk pembahagian samada mengikut faraid, pakatan atau takharuj dengan mengambil kira perkara lain yang bersangkutan seperti tuntutan jual beli, gadaian, sekatan kepentingan tanah dan sebagainya. Ini bermakna, bagi orang Islam terpaksa menghadiri dua perbicaraan bagi menyelesaikan pusaka berbanding pusaka bukan Islam. Bagi kes-kes yang melibatkan tuntutan wasiat, hibah atau harta sepencarian, sekiranya dalam perbicaraan di Unit Pembahagian Pusaka tidak mendapat persetujuan daripada semua waris atau jika terdapat pertikaian, pembahagian ditangguhkan dan pihak yang menuntut diminta supaya membawa tuntutan wasiat, hibah atau tuntutan harta sepencarian ke Mahkamah Syariah. Mahkamah Syariah yang mempunyai bidangkuasa mendengar tuntutan-tuntutan itu pula menjalankan perbicaraan untuk diputuskan. Perintah yang dikeluarkan oleh Mahkamah Syariah hendaklah dikemukakan kepada Unit Pembahagian Pusaka dan perintah pembahagian dikeluarkan setelah waris-waris menghadiri satu lagi perbicaraan. 11.2 Sekatan Pemilikan Ke Atas Tanah Oleh Undang-Undang
Di bawah Perkara 76(4) Perlembagaan Persekutuan, Parlimen telah meluluskan satu akta yang dinamakan Akta Tanah (Kawasan Penempatan Berkelompok) tahun 1960, Akta no. 13 tahun 1960 (GSA). Tanah yang terlibat dengan akta ini ialah tanah-tanah Rancangan FELDA, FELCRA dan Rancangan Tanah Pinggir. Masalah yang berbangkit daripada akta ini ialah peruntukan Seksyen 14, Akta Tanah (Kawasan Penempatan Berkelompok) Tahun 1960 (Pindaan) 2002 yang tidak membenarkan tanah-tanah tersebut dimiliki oleh lebih daripada dua orang pemilik. Mengikut Hukum Faraid, setiap harta seseorang yang mati adalah menjadi harta pusaka.
Demikian juga harta seorang peneroka FELDA yang meninggal dunia. Walaupun hak waris-waris tidak dinafikan untuk mewarisi tanah rancangan tersebut, undang-undang GSA menegah daripada nama-nama waris didaftarkan di dalam hakmilik tanah kecuali dua nama sahaja. Apa yang berlaku dalam pembahagian tanah GSA ketika ini, sekiranya si mati meninggalkan seorang isteri dan 5 orang anak, dua lelaki dan satu perempuan dan mereka menuntut bahagian masing-masing mengikut Hukum Faraid, pegawai Unit Pembahagian Pusaka selaku Pentadbir Tanah akan melantik sekurangkurangnya seorang ‘pentadbir’ untuk didaftarkan di dalam geran tanah. Tugas pentadbir ialah menguruskan ladang dan membahagikan hasilnya kepada wariswaris mengikut faraid atau sebagaimana dipersetujui oleh waris-waris.

11.3 Tiada Pelarasan Pemakaian Undang-Undang * WASIAT
Enakmen wasiat telah digubal bagi membolihkan rujukan dibuat berkaitan hokum berwasiat. Bagaimana pun hanya tiga buah negeri sahaja yang menggubal enakmen tersebut iaitu negeri Selangor (Enakmen Wasiat Orang Islam (Selangor) 1999 – Eankmen No. 4 tahun 1999), negeri Melaka (Enakmen Wasiat Orang Islam (Melaka) 2005 – Enakmen 4 tahun 2005) dan Negeri Sembilan (Enakmen Wasiat Orang Islam (Negeri Sembilan) 2004 – Enakmen 5 tahun 2004. Masalah berbangkit daripada pemakaian enakmen tersebut ialah beberapa peruntukan yang ada di dalamnya tidak terdapat di dalam hokum wasiat mengikut Mazhab Syafie yang diamalkan di negeri-negeri yang tidak mempunyai enakmen tersebut. Akibatnya sijil faraid yang dikeluarkan oleh negeri yang mempunyai enakmen wasiat tidak boleh dilaksanakan dinegeri yang tidak mempunyai enakmen tersebut.

* ANGGAPAN KEMATIAN
Setiap permohonan untuk membahagikan harta pusaka hendaklah disertakan dengan bukti kematian. Bukti bagi kematian hakiki ialah sijil kematian manakala bukti kematian bagi seseorang yang hilang (Mafqud) ialah satu perintah yang dikeluarkan oleh mahkamah menganggap seseorang yang hilang itu telah mati dan dikenali sebagai ‘Perintah Anggapan Kematian. Unit Pembahagian Pusaka dalam menyelesaikan harta orang Islam yang hilang akan hanya menerima anggapan kematian yang dikeluarkan oleh Mahkamah Tinggi mengikut Seksyen 108 Akta Keterangan 1950 (disemak 1971). Akta ini memperuntukkan bahawa seseorang itu boleh dianggap sebagai mati setelah tidak didengar berita tentang diri orang yang hilang itu selama tujuh tahun oleh orang yang sepatutnya mendengar khabar beritanya sekiranya dia masih hidup.
Undang-undang Keluarga Islam Negeri-negeri juga ada memperuntukkan tentang anggapan kematian seperti Seksyen 53, Akta Undang-Undang Keluarga Islam (Wilayah Persekutuan) 1984 dan Kaedah-Kaedah 1987, Seksyen 50, Enakmen Undang-Undang Pentadbiran Keluarga Islam Terengganu 1985, dan Seksyen 41, Enakmen Keluarga Islam Negeri Kelantan 1983. Undang-undang Keluarga Islam Wilayah Persekutuan memperuntukkan tempoh minimum seseorang itu boleh memohon anggapan kematian hanya setelah 4 tahun kehilangannya sementara negeri Terengganu dan Kelantan memberi tempoh minimum 7 tahun. Apa yang menjadi persoalan, anggapan kematian yang dikeluarkan oleh hakim Mahkamah Syariah di bawah Undang-undang Keluarga Islam adalah bagI maksud membolehkan isteri orang yang hilang itu berkahwin lain. Bahkan Undang-Undang Keluarga Islam ini memasukkan peruntukan mengetepikan perintah yang dikeluarkan oleh Mahkamah Tinggi Sivil. Dengan kata lain hanya anggapan kematian yang dikeluarkan oleh Hakim Mahkamah Syariah sahaja yang diterima pakai oleh kadi untuk membolehkan isteri orang hilang berkahwin lain tetapi tidak bagi maksud pembahagian pusaka.

12.0 Kesimpulan
Pengurusan harta pusaka merupakan satu ilmu yang perlu diketahui oleh umat islam. Hal ini demikian kerana, setiap ilmu pusaka yang diajar oleh islam mempunyai kebaikan untuk terus dipatuhi oleh orang ramai. Selain itu juga, pentadbiran dan cara penyelesaian harta pusaka orang Islam di Malaysia merupakan bidang kuasa oleh Kerajaan Negeri-negeri sepertimana yang diperuntukan dalam Jadual Kesembilan iaitu Senarai 2(1)-Senarai Negeri. Oleh itu, menurut Kerajaan Persekutuan, jika berlaku pertentangan di antara undang-undang Persekutuan dan undang-undang negeri, maka undang-undang negeri akan terbatal setakat yang berlawanan itu. Kerajaan Persekutuan mempunyai kuasa membuat undang-undang tentang pentadbiran pusaka orang-orang Islam seperti Akta Pusaka Kecil (Pembahagian) 1955 dan Akta Probet dan Pentadbiran 1959, walaupun undang-undang pusaka Islam atau faraid merupakan bidang kuasa kerajaan negeri-negeri.

13.0 Rujukan

Akta Undang-undang Keluarga Islam (Wilayah Persekutuan) 1984 dan Kaedah-Kaedah 1987, Seksyen 53. (n.d.).
Al-Zuhayli, W. (. (n.d.). Al-Fiqh al-Islami wa Adillatuh. Juzuk 8, Dar al-Fikr, hlm. 358-359.
Awang, M. R. (n.d.). ,Prosiding Seminar Kebangsaan Pengurusan Harta Dalam Islam, tajuk: Pengurusan Harta Orang Islam Di Malaysia: Isu Undang-undang Dan Penyelesaian, hlm.437.
Danial, A. M. (26 September, 2008). PEMBAHAGIAN HARTA PUSAKA MENURUT ADAT PERPATIH DAN SYARIAH. Retrieved 12 November, 2015, from mahir al-hujjah: http://mahir-al-hujjah.blogspot.my/2008/09/pembahagian-harta-pusaka-menurut-adat.html harun, W. A. (2006). Pengurusan Dan Pembahagian Harta Pusaka, hlm. 32-34. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka. mahmood, A. m. (n.d.). TUNTUTAN AGAMA DALAM MEMBUAT.
Rusnadewi Abdul Rashid, N. H. (2013). Pengurusan Harta Melalui Hibah: Kepentingan Dan Manfaat Dari Pelbagai Aspek Untuk Kemajuan Ummah. Jurnal Hadhari 5, 92-94.