Free Essay

Aristotele

In:

Submitted By doors13
Words 7061
Pages 29
არისტოტელე

მოძღვრება წინადადების შესახებ (Peri hermeneias), ორგანონი II

1 თავი: ენა და ნაწერი. როდის განსხვავდება მეტყველება როგორც ჭეშმარიტი და მცდარი მეტყველება?

2 თავი: არსებითი სახელი

3 თავი: ზმნა

4 თავი: მეტყველება და გამომთქმელი მეტყველება (=გამოთქმა) ანუ წინადადება

5 თავი: მტკიცება და უარყოფა, მარტივი და შედგენილი წინადადება

6 თავი: კონტრადიქცია

7 თავი: კონტრარულობა. წინადადებების თავსებადობა და არათავსებადობა

8 თავი: წინადადებების ნამდვილი და მოჩვენებითი ერთიანობა

9 თავი: კონტრადიქტორული წინადადებები მომავლის შესახებ

10 თავი: მარტივი წინადადებები დამატებით (Beifügung)

11 თავი: არამარტივი წინადადებები

12 თავი: მოდალური წინადადებები. ცნება, სახეები და ოპოზიცია

13 თავი: მათი ლოგიკური ურთიერთგამომდინარეობა

14 თავი: საკითხი წინადადებების დამატებით (Beifügung) კონტრარულობის შესახებ

პირველი თავი

თავდაპირველად უნდა დავადგინოთ რა არის არსებითი სახელი და რა არის ზმნა, შემდეგ, რა არის უარყოფა, მტკიცება (აფირმაცია), გამონათქვამი (Aussage) და მეტყველება.

ესენი არიან მარცვლები, რომლებიც ხმით წარმოიქმნებიან, სულში წარმოქმნილი წარმოდგენების ნიშნები, ხოლო ანბანი არის ისევ მარცვლების ნიშანი. და როგორც ყველას ერთი და იგივე ანბანი არა აქვს, ასევე მარცვლებიც ყველასთვის ერთი და იგივე არ არის. მაგრამ ის, რაც ორივეს მიერ (=მარცვალი და ანბანი) უპირველესად აღინიშნება, არის უმარტივესი სულიერი წარმოდგენები, რომლებიც ყველა ადამიანისთვის საერთოა, და ასევე ესენი არიან საგნები, რომლეთა ანარეკლიც წარმოდგნებია (=ჩვენს სულში არსებული წარმოდგენები). ეს საკითხი უკვე სხვა დისციპლინას ეხება და ამის შესახებ ჩვენ „სულის შესახებ“ წიგნში ვისაუბრეთ.

მაგრამ როგორც ხანდახან აზრები სულში ჩნდება ისეთი ფორმით, რომ არც ჭეშმარიტია და არც მცდარი, ხანდანხან კი ისეთი ფორმით, რომ აუცილებლად ან ჭეშმარიტია ან მცდარი, ასევე ხდება მეტყველების დროსაც. რადგან მცდარობა და ჭეშმარიტება დაკავშირებულია წარმოდგენების დაკავშირებასა (=სინთეზი) და გამიჯვნასთან (=დიაირეზის). არსებითი სახელები და ზმნები თავისთავად მხოლოდ შეესაბამებიან აზრებს დაკავშირებისა და გამიჯვნის გარეშე, როგორც მაგალითად სიტყვა ადამიანი ან თეთრი, როცა მათ არაფერს ვამატებთ: აქ ხომ არ არსებობს მცდარობა და ჭეშმარიტება. მაგალითად სიტყვა ‘თრაგელაპოს’ (ხარ-ირემი): იგი რაღაცას კი აღნიშნავს, მაგრამ არა ჭეშმარიტს ან მცდარს, ვიდრე არ დავამატებთ, რომ იგი არსებობს ან არ არსებობს ზოგადად ან განსაზღვრული დროისათვის.

მეორე თავი

ამდენად არსებითი სახლი არის მარცვალი, რომელიც კონვენციურად რაღაცას აღნიშნავს ისე რომ არ მოიცავს დროს და ისე, რომ მის ნაწილს დამოუკიდებელი მნიშვნელობა არა აქვს. რადგან საკუთარ სახელში ‘კალიპოს’ ‘ჰიპოს’-ს დამოუკიდებელი მნიშვნელობა არა აქვს, რომელიც მას სიტყვებში ‘კალოს ჰიპოს’ (ლამაზი ცხენი) აქვს. მაგრამ როდესაც მარტივი არსებითი სახელები წინადადებაში არიან ჩართულნი, მაშინ მსგავსი ვითარება აღარ გვაქვს: იმათთან (= პირველი მაგალითის მსგავსი არსებითი სახელები) ნაწილი არაფერს აღნიშნავს, ამათთან (= წინადადებაში ჩართული არსებითი სახელები) კი ნაწილი რაღაცას აღნიშნავს, მაგრამ არაფერს აღნიშნავს დამოუკიდებლად (სხვა მარცვლებისგან გამიჯნულად), როგორც ეს არის სიტყვაში ‘ეპაკტროკელეს’, მეკობრეების გემი, კელეს დამოუკიდებლად არაფერს აღნიშნავს. „კონვენციური“ (შეთანხმების საფუძველზე) განსაზღვრება იტყვის, რომ არც ერთი არსებითი სახელი თავისი ბუნებიდან გამომდინარე ასეთი არ არის, არამედ მხოლოდ მაშინ, როდესაც იგი ნიშანი ხდება. რადგან ასევე არტიკულირებული მარცვლები, მაგალითად ‘ცხოველებისა,’ აღნიშნავვენ რაღაცას და მაინც ამ მარცვლებისგან არც ერთი არ არის არსებითი სახელი.

არაადამიანი არ არის არსებითი სახელი. მაგრამ ასევე არ არის განსაზღვრული სახელწოდება, რომელიც ჩვენ მისთვის შეგვეძლო მიგვეცა. რადგან იგი არ არის არც მეტყველება (=მტკიცებით თქმის აზრით) და არც უარყოფა. თუმცა მას უნდა ვუწოდოთ განუსაზღვრელი არსებითი სახელი, რადგან იგი ერთნაირად არის ყველაფერში, არსებულში თუ არაარსებულში.

ამბობენ რა ყვავილები ან ყვავილებს და ა.შ., ასე ეს არ არის არსებითი სახელი, არამედ არსებითი სახელის ბრუნვის ფორმები. ცნება აქ არის იგივე, მაგრამ ამ ფორმების (იგ. ბრუნვის ფორმების) კავშირი „არის“-თან, „იყო“ და „იქნება“ არ იძლება არაფერს ჭეშმარიტს ან მცდარს, არამედ არსებითი სახელის კავშირი მათთან.

მესამე თავი

ზმნა არის სიტყვა, რომელიც დროს თანააღნიშნავს, რომლის ნაწილებს არასდროს არა აქვთ დამოუკიდებელი მნიშვნელობა და რომელიც ყოველთვის რაღაცას გვაგებინებს, რაც სხვის (=არსებითი სახელის) მიმართ მნიშვნელობს. ის რომ იგი დროსაც თანააღნიშნავს, უნდა ნიშნავდეს, რომ მაგალითად „ჯანმრთელობა“ არის არსებითი სახელი, ამის საპირისპიროდ „არის ჯანმრთელი“ არის ზმნა, რადგან იგი იმასაც მიუთითებს, რომ ჯანმრთელობა ახლა სახეზეა. და ზმნა ყოველთვის რაღაცას გვაგებინებს, რაც სხვისთვის მნიშვნელობს, რაც სახელდრობრ სუბიექტზეა ან სუბიექტშია.

მაგრამ როცა ამბობენ: „არ არის ჯანმრთელი“ ან „არ არის ავად“, მე არ ვუწოდებ ამას ზმნას. იგი კი მიუთითებს დროზე და ზოველთვის სუბიექტთან ერთად არის მოცემული, მაგრამ იგი არ იძლევა განსხვავებისთვის აღნიშნვნას (=სახელწოდებას). თუმცა იგი შეიძლება იყოს განუსაზღვრელი ზმნა, რადგან იგი თანაბრად მოიძებნება ყველაფერში, არის ამრიგად იგი თუ არ არის.

ასევე ზმნა კი არ არის, არამედ ზმნის უღლების ფორმა, როდესაც ამბობენ: „იყო ჯანმრთელი“ ან „იქნება ჯანმრთელი“. ეს ფორმები განსხვავდება ზმნისგან იმით, რომ იგი (ზმნა) აწმყო დროის განსაზღვრებას მოიცავს, ორი დანარჩენი ფორმა კი დროის განსაზღვრებას აწმყომდე და აწმყოს შემდეგ.

ზმნები, გამოთქმული მხოლო თავისთვის, არიან არსებითი სახელები და აღნიშნავენ რაღაცას - რადგან, ის ვინც მათ გამოთქვამს, მიმართავს თავის ყურადღებას დგომისკენ, და ის ვინც მას ისმიმენს, მიმართავს თავის ყურადღებას ასევე დგომისკენ - მაგრამ ისინი ჯერ კიდევ არ მიუთითებენ, არის თუ არ არის აღნიშნული. რადგან მაშინაც კი, როცა ამბობენ: ყოფნა ან: არყოფნა, ამით ნამდვილი საგანი არ აღნიშნება, ისევე როგორც როცა მხოლოდ ამბობენ: ყოფიერი. რადგან ის თავისთავად არ არის არაფერი, არამედ მიუთითებს კავშირს იმასთან, რაც დაკავშირებული ნაწილების გარეშე მოუაზრებელია.

მეოთხე თავი

მეტყველება (აქ: ლოგოს= არა მეტყველებაა, არამედ შეესაბამება „ლეგეინს“ რაღაცაზე მიმთითებელ კავშირს სიტყვებისა) არის მარცვალი (ფონე, მარცვლების კავშირი), რომელიც კონვენციურად რაღაცას აღნიშნავს და რომლის ცალკეული ნაწილი რაღაცას აღნიშნავს, როგორც მარტივ საუბარს, არა როგორც რაღაცის მიწერას ან უარყოფას (აფირმაცია და ნეგაცია). მაგალითად მე მინდა ვთქვა, რომ ‘ადამიანი’ რაღაცას მიუთითებს, მაგრამ არა, რომ იგი არის ან არ არის; აფირმაციას ან ნეგაციას მხოლოდ მაშინ აქვს ადგილი, როდესაც კიდევ რაღაცას ვუმატებთ. მაგრამ ‘ადამიანისგან’ თითოეული მარცვალი არ მიუთითებს რაღაცას. რადგან ასევე Maus (mus)-ში aus (us)-ს არა აქვს აღმნიშვნელი ძალა, არამედ არის მხოლოდ მარცვალი. შედგენილ სიტყვებში, როგორც არსებით სახელებში ასევე ზმნებში, ნაწილი მიუთითებს რაღაცას, მაგრამ არა მხოლოდ თავისი თავისთვის (დამოუკიდებლად), როგორც ეს უკვე აღნიშნულ იქნა.

მაგრამ ყოველი მეტყველება მიუთითებს რაღაცას, თუმცა არა ბუნებრივად, არამედ კონვენციურად, ე.ი. შეთანხმების საფუძველზე. ამის საპირისპიროდ ყოველი (მეტყველება) კი არ გამოთქვამს რაღაცას, არამედ მხოლოდ ის, რომელშიც ჭეშმარიტება ან მცდარობაა მოცემული. მაგრამ ეს არ არის ყველგან. ასე მაგალითად თხოვნაც არის მეტყველება, მაგრამ იგი არც ჭეშმარიტია და არც მცდარი. მაგრამ ჩვენ მეტყველების სხვა სახეებს აქ (=ამ გამოკვლევისას) არ ვითვალისწინებთ, რადგან მათი განმარტება რიტორიკის ან პოეტიკის სფეროს განეკუთვნება. აქ განვიხილავთ მეტყველებას გამონათქვამის (=დებულების) საზრისით.

მეხუთე თავი

პირველი ერთიანი გამომთქმელი მეტყველება არის მტკიცება (აფირმაცია) და შემდეგ უარყოფა (ნეგაცია). ყველა სხვა მეტყველება არის კავშირის გზით ერთიანი.

ყველა გამომთქმელი მეტყველება უნდა შეიცავდეს ზმნას ან ზმნის უღლების ფორმას. რადგან ადამიანის ცნებაც თუ მას არ დავუმატებთ: „არის“, ან „იყო“ ან „იქნება“ და მსგავსს, ჯერ კიდევ არ არის გამომთქმელი მეტყველება.

რატომ არის „ფეხზე მოსიარულე ორფეხა არსება“ ერთი და არა მრავალი? - ხომ შეიძლება ადამიანი, რომელსაც ასე განსაზღვრავენ, იმიტომ არ იყოს ერთი, რადგან ამ სიტყვებს ერთმანეთის შემდეგ ამგვარად წარმოვთქვამთ - მაგრამ ამის ახსნა არის სხვა დისციპლინის საკითხი.

გამომთქმელი მეტყველება არის ერთი, როცა იგი ან ერთს გამოთქვამს ან კი კავშირის გზით არის ერთი; არსებობს მეტყველებიდან მრავალი, როდესაც ისინი მრავალს და არა ერთს გამოთქვამენ ან კი როდესაც ისინი დაუკავშირებელია.

ამდენად არსებითი სახელი ან ზმნა უნდა იყოს მხოლოდ თქმა. რადგან ხმის გზით მხოლოდ მცნობით ისინი გამონათქვამი არ ხდება. მეტყველება არის ნაწილობრივ მარტივი გამონათქვამი, რომელშიც სახელდობრ სუბიექტს რაღაც მიეწერება ან უარეყოფა, ნაწილობრივ კი მარტივი გამონათქვამებისგან შემდგარი, ისე რომ ისინი შედგენილ მეტყველებას წარმოადგენენ.

მარტივი გამონათქვამი არის მარცვალი (ხმა, სიტყვების კავშირი), რომელიც იმისთვისაა განსაზღვრული, რომ საგნის არსებობა ან არ არსებობაზე დროის განსხვავების გზით მიუთითოს.

მეექვსე თავი

მტკიცება (აფირმაცია) არის გამონათქვამი, რომელიც რაღაცას რაღაცას მიაწერს, უარყოფა არის გამონათქვამი, რომელიც რაღაცის მიმართ რაღაცას უარყოფს.

რამდენადაც ყოფიერის შესახებ შეიძლება ვთქვათ, რომ ის არ არის, და არა-ყოფიერის შესახებ ვთქვათ, რომ ის არის, და ასევე ყოფიერის შესახებ ვთქვათ, რომ ის არის და არაყოფიერის შესახებ, რომ ის არ არის, და რადგან ეს ასევე აწმყოს გარეთ არსებული დროების მიმართაც შეიძლება მნიშვნელობდეს, გამოდის, რომ ყველაფერი, რასაც მავანი ამტკიცებს ან უარყოფს და ყველაფერი, რასაც მავანი უარყოფს და ამტკიცებს ერთმანეთის საპირისპიროა, და ამის შესაბამისად ყოველი მტკიცება უარყოფის და ყოველი უარყოფა მტკიცების საპირისპიროა. ხოლო ეს, ურთიერთსაპირისპირო მტკიცება და უარყოფა უნდა იყოს კონტრადიქცია. მე საპირისპიროს ქვეშ მესმის, რომ ერთი და იგივე ერთი და იგივეს მიერ მტკიცდება და უარიყოფა, მაგრამ არა ჰომონიმიურად, და ასევე ყველაფერი ის, რაც ამ ცნებითი განსაზღვრულობისთვის სოფისტური დებულებების საპირისპიროდ შეიძლება იქნას მიმატებული.

მეშვიდე თავი

რადგან საგნები ნაწილობრივ ზოგადი, ნაწილობრივ ერთეული საგნები არიან - ზოგადის ქვეშ მე მესმის ის, რაც ბუნების შესაბამისად მრავალზე შეიძლება იქნას გამოთქმული, ცალკეული საგნის ქვეშ მესმის ის, რაც ბუნების შესაბამისად მრავალზე არ შეიძლება იქნას გამოთქმული, როგორც მაგალითად ადამიანი არის რაღაც ზოგადი არსება, კალიასი არის ერთეული არსება -, და რადგან აუცილებლად ხან გამოითქმება, რომ ზოგადს რაიმე მიეწერება ან არ მიეწერება, ხანაც კი, რომ ცალკეულ საგანს რაიმე მიეწერება ან არ მიეწერება, მაშინ თუკი ზოგადის მიერ ზოგადად გამოითქმება, რომ მას რაიმე მიეწერება ან არ მიეწერება, გამონათქვამები იქნება ერთმანეთს კონტრარულად დაპირისპირებული. მე მინდა ვთქვა, რომ ზოგადის შესახებ რაღაც ზოგადად გამოითქმება, როცა მაგალითად ვამბობთ: ყოველი ადამიანი არის თეთრი, არც ერთი ადამიანი არ არის თეთრი.

მაგრამ გამოითქმება რა ზოგადის შესახებ რაიმე, მაგრამ არა ზოგადად, მაშინ ასეთი გამონათქვამები არ არის კონტრარული, თუმცა შესაძლებელია, რომ ხანდახან ის, რასაც ისინი გამოთქვამენ, კონტრარული იყოს. როდესაც მე ვამბობ, რომ რაღაც ზოგადის შესახებ ზოგადად არ გამოითქმება, მაშინ მე ვფიქრობ მაგალითად ისეთ გამონათქვამებზე როგორებიცაა: (ყოველი) ადამიანი არის თეთრი, (ყოველი) ადამიანი არ არის თეთრი. რადგან მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანი ზოგადად არის, ამ გამონათქვამში იგი ზოგადი საზრისით არ არის ნახმარი. რადგან „ყოველი“ არ აღნიშნავს ზოგადს, არამედ იმას, რომ რაღაც არის ზოგადად მისაღები.

მაგრამ თუკი ზოგადად მოაზრებულის შესახებ გამოითქმება ზოგადი, მაშინ ეს არის არაჭეშმარიტი. რადგან არცერთი აფირმაცია, რომელშიც ზოგადად მოაზრებულის შესახებ ზოგადი გამოითქმება, შეიძლება იყოს ჭეშმარიტი. მაგალითად გამოდგება წინადადება: ყოველი ადამიანი არის ყოველი ცოცხალი არსება.

ამრიგად მე ვამბობ, რომ აფირმაცია ნეგაციასთან კონტრადიქტორულად არის დაპირისპირებული, თუკი აფირმაცია ზოგადს აღნიშნავს და ნეგაციას სურს, რომ ეს საყოველთაოდ მნიშვნელადი არ იყოს. მაგალითად, ყოველი ადამიანი არის თეთრი - არა ყოველი ადამიანი არის თეთრი, არცერთი ადამიანი არის თეთრი - ერთი ადამიანი არის თეთრი.

კონტრარულად დაპირისპირებულს კი ამის საპირისპიროდ მე ვუწოდებ ზოგადის მტკიცებას და ზოგადის უარყოფას, მაგალითად, ყოველი ადამიანი არის თეთრი - არც ერთი ადამიანი არის თეთრი, ყოველი ადამიანი არის სამართლიანი - არც ერთი ადამიანი არის სამართლიანი.

ამიტომ ეს წინადადებები არ შეიძლება ერთდროულად ჭეშმარიტი იყოს, მაგრამ ხანდახან მათი საპირისპირო წინადადებები გამოთქმული ერთი და იმავე საგანზე შეიძლება ერთდროულად ჭეშმარიტი იყოს, მაგალითად: არა ყოველი ადამიანი არის თეთრი - ერთი ადამაინი არის თეთრი.

ამრიგად ყველა კონტრადიქტორული წინადადებებიდან, რომლებიც ზოგადის შესახებ ზოგადად გამოითქმება, ერთი აუცილებლად ჭეშმარიტია, მეორე აუცილებლად მცდარია, და ეს მნიშვნელობს ასევე ერთეულის შესახებ გამოთქმული კონტრადიქტორული წინადადებების შესახებ, მაგალითად, სოკრატე არის თეთრი - სოკრატე არის არათეთრი. როდესაც ისინი (=კონტრადიქტორული წინადადებები) ზოგადს შეეხება, მაგრამ არა ზოგადად, მაშინ ერთი (წინადადება) არ არის ყოველთვის ჭეშმარიტი და მეორე (წინადადება) არ არის ყოველთვის მცდარი. რადგან შეიძლება ერთდროულად ვთქვათ ჭეშმარიტების მნიშვნელობის (ჭეშმარიტების მნიშვნელობა=ჭეშმარიტება, მცდარობა) მქონე წინადადებები: ადამიანი არის თეთრი და ადამიანი არ არის თეთრი; ადამიანი არის ლამაზი და ადამიანი არ არის ლამაზი. რადგან თუკი ადამიანი მახინჯია, მაშინ იგი არის არალამაზი. ვინმეს ერთი შეხედვით შეიძლება ეს დამაბნეველად მოეჩვენოს, რადგან წინადადება: ადამიანი არ არის თეთრი, თითქოს ერთდროულად აღნიშნავს, რომ იგი არ არის თეთრი და რომ არც ერთი ადამიანი არ არის თეთრი.

მტკიცებას (აფირმაციას) მხოლოდ უარყოფა (ნეგაცია) უპირისპირდება. რადგან ნეგაციამ უნდა იგივე, რასაც აფირმაცია ამტკიცებს უარყოს და უნდა იმავეს შესახებ უარყოს, იქნება ეს ერთეული საგანი თუ ზოგადი და იქნება ეს ზოგადად თუ არა. მე ვგულისხმობ მაგალითად წინდადებებს როგორებიცაა: სოკრატე არის თეთრი - სოკრატე არ არის თეთრი. თუკი ნეგაცია რაიმე სხვას ან იმავეს სხვის შესახებ უარყოფს, მაშინ იგი არ იქნება აფირმაციასთან დაპირისპირებული, არამედ მხოლოდ მისგან განსხვავებული. აფირმაციას (=მტკიცებას): „ყოველი ადამიანი არის თეთრი,“ უპირისპირდება ნეგაცია (=უარყოფა): „არა ყოველი ადამიანი არის თეთრი,“ აფირმაციას: „ადამიანი არის თეთრი,“ ნეგაცია: „ადამიანი არ არის თეთრი,“ აფირმაციას: „ზოგიერთი ადამიანი არის თეთრი,“ ნეგაცია: „ზოგიერთი ადამიანი არ არის თეთრი.“

ამგვარად ახსნილია, რომ აფირმაციას ნეგაცია კონტრადიქტორულად უპირისპირდება და თუ რომელია კონტრადიქტორული წინადადებები. ასევე ახსნილია, რომ კონტრარული წინადადებები არის სხვა და რომელია ისინი; საბოლოოდ ახსნილია, რომ არა ყოველი კონტრადიქციისას არის ერთი წინადადება ჭეშმარიტი და მეორე მცდარი, ის, თუ რატომ არის ასე და როდის უნდა იყოს ერთი ჭეშმარიტი და მეორე მცდარი.

მერვე თავი

ისეთი მტკიცება (=აფირმაცია) და უარყოფა (=ნეგაცია) არის ერთი, რომელიც ერთის შესახებ ერთს (=ერთი და იგივეს) გამოთქვამს, იქნება ეს ზოგადის შესახებ ზოგადად მნიშვნელადი თუ ზოგადის შესახებ ზოგადად არ მნიშვნელადი, მაგალითად: ყოველი ადამიანი არის თეთრი - არა ყოველი ადამიანი არის თეთრი; ადამიანი არის თეთრი - ადამიანი არ არის თეთრი; ზოგიერთი ადამიანი არის თეთრი - ზოგიერთი ადამიანი არ არის თეთრი, დაწანამძღვრებულია რა რომ თეთრი ერთს (=ერთი და იგივეს) აღნიშნავს.

თუკი ორ საგანს, რომელთაგან ერთიანობა არ გამომდინარეობს, ერთი სახელი აქვთ, მაშინ მტკიცება (=აფირმაცია) და უარყოფა (=ნეგაცია) არ არის ერთი და იგივე. ასე მაგალითად, თუკი ცხენს და ადამიანს ვუწოდებდით სახელს ‘ქურთუკი’, მაშინ მტკიცებითი წინადადება: „ქურთუკი არის თეთრი,“ არ იქნებოდა ერთი და ასევე ნაკლებად იქნებოდა იგი ნეგატიური წინადადება. რადგან მაშინ არ იქნებოდა განსხვავება ამგვარად (=ქურთუკი არის თეთრი) ვიტყოდით თუ ვიტყოდით: „ცხენი და ადამიანი არის თეთრი,“ და ეს იქნებოდა ისევ იგივე, როგორც იმის თქმა, რომ „ცხენი არის თეთრი“ და „ადამიანი არის თეთრი.“ ამრიგად თუკი ეს წინადადებები მრავალზე მიგვითითებენ და მრავალნი არიან, მაშინ ცხადია, რომ პირველი წინადადებაც (=ქურთუკი არის თეთრი) ან მრავალზე მიუთითებს ან კი არაფერზე. რადგან არ არსებობს ადამიანი, რომელიც ცხენი იქნებოდა. ამდენად ასეთი წინადადებებისას არ არის აუცილებელი, რომ ერთი კონტრადიქტორიუმი ჭეშმარიტი იყოს, ხოლო მეორე მცდარი.

მეცხრე თავი

აწმყოსა და წარსულის შესახებ წინადადებები ამდენად არის აუცილებლობით ან ჭეშმარიტი ან მცდარი და კერძოდ იმ (წინადადებებიდან), რომლებიც ზოგადის შესახებ ზოგადად გამოითქმება, ყოველთვის ერთი ჭეშმარიტია და მეორე მცდარი და ასევე ერთეულის (ცაკლეულის) შესახებ გამონათქვამები, როგორც ეს უკვე ახსნილი იქნა; ის, რაც ზოგადის შესახებ ზოგადად არ გამოითქმება, არ არის აუცილებელი, როგორც ჩვენ ეს უკვე ავხსენით. ერთეულისა და მომავლის შესახებ წინადადებების შემთხვევაში კი ეს ასე არ არის.

რადგან თუკი ყოველი მტკიცება (აფირმაცია) და უარყოფა (ნეგაცია) ჭეშმარიტი ან მცდარია, მაშინ ასევე ყველაფერი ან უნდა იყოს ან არ უნდა იყოს. შესაბამისად თუკი მავანი ამბობს, რომ რაღაც იქნება, და თუკი მეორე ამ აზრს უარყოფს, მაშინ ცხადია ერთ-ერთი მათგანი მართალია, თუ ყოველი აფირმაცია და ნეგაცია ჭეშმარიტი ან მცდარია. რადგან ასეთ საგნებთან შეუძლებელია, რომ ორივე ერთდროულად იყოს.

რადგან თუკი ჭეშმარიტია იმის თქმა, რომ რაღაც თეთრია ან რომ რაღაც თეთრი არ არის, მაშინ ეს რაღაც ან თეთრი უნდა იყოს ან არ უნდა იყოს თეთრი, და თუკი ეს რაღაც თეთრია ან არ არის თეთრი, მაშინ ჭეშმარიტი იყო ამ აზრის ვარაუდი ან უარყოფა; და თუკი ეს (ასე) არ არის, მაშინ მავანი ამბობს არაჭეშმარიტებას, და თუკი მავანი არაჭეშმარიტებას ამბობს, მაშინ ეს (ასე) არ არის; და თუ ასეა, მაშინ აუცილებლად ან აფირმაცია ან ნეგაცია არის ჭეშმარიტი ან მცდარი. შესაბამისად არაფერია და არაფერი არ იქმნება და არაფერი არ ხდება შემთხვევითობით, არამედ ყველაფერი აუცილებლობის გზით ხდება. ხომ ან მტკიცებელი ან უარმყოფელი იქნება მართალი. რადგან (ასე რომ არ იყოს) მაშინ შესაძლებელი იქნებოდა რომ რაღაც როგორც მომხდარიყო ასევე არ მომხდარიყო.

შემდეგ, თუკი რაღაც ახლა არის თეთრი, მაშინ მანამდეც ჭეშმარიტი იქნებოდა იმის თქმა, რომ ის თეთრი გახდებოდა და ამგვარად ყოველთვის ჭეშმარიტი იყო ყველაფრის შესახებ, რაც კი ქმნილა იმის თქმა, რომ ეს არის ან იქნება. მაგრამ თუკი ყოველთვის ჭეშმარიტი იყო იმის თქმა, რომ რაღაც არის ან იქნება, მაშინ შეუძლებელია, რომ ასეთი არ იყოს ან არ იქნას. რისთვისაც შეუძლებელია, რომ ის არ იქნას, ის უნდა იქნას. ამდენად ყველაფერი, რაც მომავალში იქნება, აუცილებელია და ამდენად არაფერი ხდება შემთხვევით. რადგან თუ რაიმე შემთხვევით ხდება, მაშინ ის არ არის აუცილებელი.

მაგრამ არ შეიძლება ასევე ვივარაუდოთ, რომ ამ ორიდან არც ერთი არ არის ჭეშმარიტი, სახელდობრ, რომ რაღაც შეიძლება იყოს, რაც არც იქნება და არც არ-იქნება. რადგან მაშინ ერთის მხრივ, თუკი მტკიცება (აფირმაცია) მცდარი იქნებოდა, უარყოფა (ნეგაცია) იქნებოდა არა ჭეშმარიტი და თუკი ეს მცდარი იქნებოდა, მაშინ მტკიცება (აფირმაცია) იქნებოდა არა ჭეშმარიტი. ხოლო მეორეს მხრივ, თუკი ჭეშმარიტი იქნებოდა იმის თქმა, რომ რაღაც არის თეთრი და დიდი, ორივე არის (ახლა), და რაღაც იქნება, როცა ეს ხვალ იქნება. თუკი ის ხვალ არც იქნება და არც არ-იქნება, მაშინ არ იქნებოდა შემთხვევითი, მაგ. არ იქნებოდა საზღვაო ბრძოლა. რადგან ხვალ საზღვაო ბრძოლა ან უნდა იყოს მოსალოდნელი ან არ უნდა იყოს მოსალოდნელი.

ასეთი და სხვა მსგავსი ბუნდოვანებები იჩენს თავს, როდესაც ყოველ უერთიერთდაპირისპირებული აფირმაციიდან და ნეგაციიდან, იქნება ეს ზოგადი გამონათქვამი ზოგადის შესახებ ან კი გამონათქვამი ერთეულის შესახებ, ერთი აუცილებლობით ჭეშმარიტი და მეორე მცდარი უნდა იყოს და არაფერი, რაც ხდება, შემთხვევითი არ უნდა იყოს, არამედ ყველაფერი აუცილებლობით უნდა იყოს და აუცილებლობით უნდა ხდებოდეს. შესაბამისად არ იქნებოდა საფიქრებელი, რომ ესა და ეს მოხდება თუკი მავანი ასე და ასე მოიქცევა და არ მოხდება, თუკი მავანი ასე და ასე არ მოიქცევა.

ხომ შესაძლებელია, რომ ერთი ადამაინი ათი ათასი წლით ადრე ვარაუდობდეს, რომ რაღაც შეიძლება მოხდეს, მაშინ როდესაც მეორე უარყოფდეს ამას, და შესაბამისად მაშინ ამ ორიდან, რასაც მაშინ ვარაუდობდნენ, თითოეული აუცილებლად მოხდეს.

ისიც არაფერს შეცვლიდა, თუ ეს გარკვეული პიროვნებები (თავის მოსაზრებებს) კონტრადიქტორულად დაპირისპირებულებად მოიაზრებდნენ თუ არა. რადგან საგნები ცხადია, ისეა, როგორც ისინი არის, მაშინაც კი თუკი ერთი (პიროვნება) არაფერს ივარაუდებდა და მეორე არაფერს უარყოფდა. რადგან ისინი წინმსწრები (მომავალზე მიმართული) აფირმაციისა და ნეგაციის გამო არ დგანან უფრო წინ ათი ათასი წლით იქნება ეს თუ ნებისმიერი უფრო მცირე თუ ხანგრძლივი დროით. თუკი ყოველთვის ისე იყო, რომ კონტრადიქციის ერთი წევრი ჭეშმარიტი იყო, მაშინ ამის შესაბამისად უნდა მოხდეს (მომავალშიც), თუკი ყველა წარსულთან მიმართებაშიც ასე იყო, რომ ეს (ასე) აუცილებლად მოხდა. რადგან ერთის მხრივ შეიძლება რაღაც, რის შესახებაც მავანმა თქვა, რომ მოხდება, შეუძლებელი იქნას, რომ მოხდეს და მეორეს მხრივ, იმის შესახებ, რაც მოხდა, ყოველთვის ჭეშმარიტი იყო იმის თქმა, რომ ეს მოხდებოდა.

რადგან ამრიგად ყველაფერი ეს შეუძლებელია - რადგან ჩვენ ვხედავთ, რომ ზოგიერთ მომავალს თავისი მიზეზი იმაში აქვს, რომ მავანი რაღაცას მოიაზრებს და აკეთებს და რომ საერთოდ არააქტუალურის სფეროში ისეთი საგნები გვხვდება, რომლებიც ერთნაირად შეიძლებოდა ყოფილიყო და არ ყოფილიყო, (თავისი მიზეზი აქვს) სფეროში, სადაც ორივე შესაძლებელია, ყოფნა და არ-ყოფნა და შესაბამისად მოხდენა და არ-მოხდენა. ხოლო მრავალ საგანთან მიმართებაში ნათლად ჩანს, რომ მათ შემთხვევაში ეს სწორედ ასეა, როგორც მაგალითად ამ კონკრეტულ ტუნიკასთან მიმართებაში, რომ იგი შეიძლება გაიხეს და მაინც შეიძლება არ გაიხეს. ამდენად ჩანს, რომ ყველაფერი არ არის აუცილებლობით და არ ხდება აუცილებლობით, არამედ ზოგიერთი რამ შემთხვევითობით არის და შემთხვევითობით ხდება, და ერთის მხრივ ისე, რომ აფირმაცია მასთან (მიმართებაში) არაფრით არ არის უფრო ჭეშმარიტი ვიდრე ნეგაცია, ხოლო მეორეს მხრივ, ერთი მართალია უფრო მეტად ჭეშმარიტია და ხშირად ხდება, მაგრამ ეს არ გამორიცხავს იმის შესაძლებლობას, რომ სხვა რამ მოხდეს და არა ის პირველი.

ამრიგად ის, რომ ყოფიერი არის, როდესაც ის არის და არაყოფიერი არ არის, როდესაც ის არ არის, აუცილებელია. თუმცა არ არის აუცილებელი, არც ის, რომ ყველა ყოფიერი იყოს და არც ის, რომ ყველა არაყოფიერი არ იყოს. რადგან არ არის ერთი და იგივე, რომ „ყველა ყოფიერი აუცილებლობით არის, როდესაც ის არის,“ და რომ „ყოფიერი ზოგადად აუცილებლობით არის,“ იგივე მნიშვნელობს არა-ყოფიერი მიმართაც.

კონტრადიქიციასთან დაკავშირებით იგივე გარემოებაა. აუცილებელია, რომ ყველაფერი ან იყოს ან არ იყოს და იქნას ან არ-იქნას. მაგრამ არ არის აუცილებელი, რომ მავანმა ამ ორიდან ერთი ცალკე თავითვის (=დამოუკიდებლად) ივარაუდოს. მე მინდა მაგალითად ვთქვა: აუცილებელია, რომ ხვალ საზღვაო ბრძოლა იქნება ან არ იქნება, მაგრამ არ არის აუცილებელი, რომ ხვალ საზღვაო ბრძოლა მოხდეს ან რომ ის არ მოხდეს; აუცილებელი კი არის, რომ იგი ან ხდება ან არ ხდება.

ამდენად რადგან მოსაზრებები ისეთნაირადვე არის ჭეშმარიტი როგორც საგნები, მაშინ ყველაფერთან, რაც ამგვარად მიემართება, ცხადია, რომ როგორც ერთ ისევე მეორე შემთხვევაში ასევე საპირისპიროც შესაძლებელია, კონტრადიქტორული გამონათქვამებიც ასევე მიემართება. ეს ასევე ხდება იმასთან მიმართებაში, რაც ყოველთვის არ არის და არა ყოველთვის არ არის. რადგან იქ უნდა იყოს კონტრადიქციის ერთი წევრი ჭეშმარიტი, შესაბამისად მცდარი, მაგრამ არა ეს ან ის განსაზღვრული წევრი, არამედ ნიბისმიერად ერთი ან მეორე ორიდან, და ალბათ ერთი უფრო ჭეშმარიტი იქნება ვიდრე მეორე, მაგრამ არ ისე, რომ აუცილებლობით იყოს ჭეშმარიტი ან მცდარი.

ამრიგად ვხედავთ, რომ ყოველი დაპირისპირებული მტკიცებიდან (აფირმაციიდან) და უარყოფიდან (ნეგაციიდან) აუცილებლობით არ არის ერთი ჭეშმარიტი და მეორე მცდარი. რადგან იმასთან მიმართებაში, რაც არ არის, მაგრამ შეიძლება იყოს ან არ იყოს, ეს ისევე არ ხდება, როგორც იმასთან მიმართებაში რაც არის, არამედ ზემოთ აღნიშნული სახით.

მეათე თავი

რადგან აფირმაცია გამოთქვამს რაღაცას რაღაცის შესახებ და ეს უკანასკნელი არის ან არსებითი სახელი ან ანონიმონი (=არა-არსებითი სახელი), ხოლო აფირმაციის შინაარსი არის ერთი და იგი მნიშვნელადია ერთის შესახებ - არსებითი სახელი და ანონიმონი უფრო ადრე იქნა ახსნილი. რადგან არა-ადამიანს მე არ ვუწოდებს არსებით სახელს, არამედ განუსაზღვრელ არსებით სახელს; ასევე განუსაზღვრელიც აღნიშნავს ერთდროულად ერთს; ისევე როგორც „არ არის ჯანმრთელი“ არ არის ზმნა, არამედ განუსაზღვრელი ზმნაა -, ამრიგად ყოველი აფირმაცია და ნეგაცია ან არსებითი სახელისგან და ზმნისგან ან განუსაზღვრელი არსებითი სახელისგან და განუსაზღვრელი ზმნისგან უნდა შედგებოდეს.

ზმნის გარეშე აფირმაცია და ნეგაცია შეუძლებელია. რადგან „არის“ ან „იქნება“ და ყველა სხვა მსგავსი სიტყვები ჩვენი განმარტების თანახმად არიან ზმნები, რადგან მათში დრო არის მოცემული, მითითებული.

შესაბამისად პირველი აფირმაცია და ნეგაცია იქნება: ადამიანი არის - ადამიანი არ არის; შემდეგ: არა-ადამიანი არის - არა-ადამაინი არ არის; ისევ: ყოველი ადამიანი არის - არაყოველი ადამიანი არის; ყოველი არაადამიანი არის - არა ყოველი არაადამიანი არის. იგივე არგუმენტი არის დროსთან მიმართებაში პრეზენსის გარდა.

მაგრამ როდესაც „არის“ როგორც მესამეც (წინადადების წევრიც) გამოითქმება (არა არსებობის საზრისით, არამედ როგორც კოპულა სუბიექტისა და პრედიკატს შორის), მაშინ დაპირისპირებულები ორმაგად გვხვდება. მე მინდა ვთქვა მაგალითად, რომ წინადადებაში ‘ადამიანი არის სამართლაინი’ „არის“, რაც არ უნდა დავარქვათ მას არსებითი სახელი თუ ზმნა, აფირმაციაში მესამე შემადგენელ ნაწილად გვევლინება.

ამდენად აქ ამ მესამე (წევრის) გამო ოთხ წინადადებას მივიღებთ, რომელთაგანაც პირველი ორი აფირმაციასა და ნეგაციას როგორც პრივაციას მიემართება, დანარჩენი ორი კი არა. მე მინდა ვთქვა, რომ „არის“ და შესაბამისად ასევე მისი უარყოფა ან სამართლიანთან ან არასამართლიანთან იდგება (წინადადებაში) ისე, რომ ოთხ წინდადებას მივიღებთ.

ის, რასაც ჩვენ ვგულისხმობთ, ჩანს შემდეგი სქემიდან: „ადამიანი არის სამართლიანი;“ მისი უარყოფაა: „ადამიანი არ არის სამართლიანი.“ „ადამიანი არის არასამართლიანი;“ მისი უარყოფაა: „ადამიანი არ არის არასამართლიანი.“ აქ „არის“ და „არ არის“ სამართლიანთან და არასამართლიანთან უნდა იდგეს.

ეს წინადადებები ისეა დალაგებული, როგორც ანალიტიკაშია მოცემული. ასევეა მაშინაც, როდესაც აფირმაცია არსებითი სახელის შესახებ ზოგადად გამოითქმება, მაგალითად „ყოველი ადამიანი არის სამართლიანი.“ მისი უარყოფაა: „არა ყოველი ადამიანი არის სამართლიანი.“ „ყოველი ადამიანი არის არასამრთლიანი“ – „არა ყოველი ადამიანი არის არასამართლიანი.“ მხოლოდ დიამეტრალურად დაპირისპირებული წინადადებები ყოველთვის არ არის ერთდროულად ჭეშმარიტი, არამედ მხოლოდ ნაწილობრივ არის ჭეშმარიტი.

ამრიგად ეს არის ორი ურთიერთდაპირისპირებული წყვილი. ორ სხვა (წყვილს) ვღებულობთ იმით, რომ არაადამიანი სუბიექტის მსგავსად არის კოპულასთან დაკავშირებული, სახელდობრ ასე: „არაადამიანი არის სამართლიანი“ – „არაადამიანი არ არის სამართლიანი;“ „არაადამიანი არის არასამართლიანი“ – „არაადამიანი არ არის არასამართლიანი.“

ამაზე მეტი დაპირისპირებული (წყვილი წინადადებებისა) არ შეიძლება არსებობდეს. ბოლოს დასახელებული წინადადების სახეები პირველისგან დამოუკიდებელია, რადგან მათ სუბიექტის სახელად არაადამაიანი აქვთ.

ყველა სიტყვის ფორმა, რომელსაც „არის“ არ ეთავსება, როგორებიცაა: „გრძნობს თავს კარგად,“ „მიდის,“ აქვს წინადადებაში იგივე მნიშვნელობა, რაც „არის“-ს, მაგალითად: „ყოველი ადამიანი გრძნობს თავს კარგად“ – „არა ყოველი ადამიანი გრძნობს თავს კარგად;“ „ყოველი არაადამიანი გრძნობს თავს კარგად“ – „არა ყოველი არაადამიანი გრძნობს თავს კარგად.“ არ შეიძლება აქ ვთქვათ: არა ყოველი ადამიანი, არამედ ნეგაციის გამომხატველი წინსართი უნდა იყოს ადამიანთან დაკავშირებული. რადგან „ყოველი“ არ აღნიშნავს ზოგადს, არამედ იმას, რომ რაღაც ზოგადად არის აღებული. ეს ნათელია შემდეგი წინადადებიდან: „ადამიანი თავს გრძნობს კარგად“ – „ადამიანი თავს არ გრძნობს კარგად;“ „არაადამიანი გრძნობს თავს კარგად“ – „არაადამაინი არ გრძნობს თავს კარგად.“ ეს წინადადებები წინა მაგალითისგან განსხვავდებიან იმით, რომ ისინი არ არის ზოგადი. ამდენად ყოველი და არცერთი სხვას არაფერს აღნიშნავს, თუ არა იმას, რომ აფირმაცია ან ნეგაცია არსებითი სახელის მიმართ ზოგადად მნიშვნელობს. წინადადებაში სხვა დანარჩენი უცვლელი რჩება.

რადგან წინადადებას: „ყოველი ცოცხალი არსება არის სამართლიანი,“ უარმყოფელი წინადადება: „არც ერთი ცოცხალი არსება არის სამართლიანი,“ კონტრარულად უპირისპირდება, ცხადია, რომ ორი ასეთი სახის მსჯელობა ერთი და იმავე სუბიექტის შესახებ არასდროს იქნება ერთდროულად ჭეშმარიტი. მაგრამ კონტრადიქტორულად დაპირისპირებული წინადადებების შემთხვევაში ეს მოხდება, მაგალითად როდესაც მე ვამბობ: „არა ყოველი ცოცხალი არსება არის სამართლიანი,“ და: „ცოცხალი არსება არის სამართლიანი.“

შემდეგი წინადადებები ლოგიკურად უნდა გამომდინარეობდნენ: წინადადებიდან „ყოველი ადამიანი არის არასამართლიანი,“ ლოგიკურად გამომდინარეობს წინადადება „არც ერთი ადამიანი არ არის სამართლიანი,“ და წინადადებიდან „ადამიანი არის სამართლიანი,“ მისი საპირისპირო „არა ყოველი ადამაინი არის არასამართლიანი,“ რადგან უნდა არსებობდეს ერთი სამართლიანი ადამიანი.

ცხადია, რომ როდესაც ცალკეულ არსებასთან დაკავშირებულ კითხვაზე სწორად შეიძლება ვუპასუხოთ არა, ასევე სწორია მისი შესაბამისი აფირმაცია. მაგალითად: არის სოკრატე ბრძენი? - არა. - ამდენად სოკრატე არის არაბრძენი. ამის საპირისპიროდ იგივე ზოგადთან მიმართებაში არ არის სწორი, რადგან ამ შემთხვევაში მხოლოდ უარყოფაა სწორი. მაგალითად: ყოველი ადამიანი ბრძენია? - არა. - შესაბამისად ყოველი ადამიანი არაბრძენია. ეს იქნებოდა არასწორი. სწორია იმის თქმა, რომ „შესაბამისად არა ყოველი ადამიანი არის ბრძენი.“ ეს წინადადება დასმულ კითხვას მიემართება კონტრადიქტორულად, ის (პირველი წინადადება) კი კონტრარულად.

ის, რაც განუსაზღვრელი არსებითი სახელისა და ზმნის, როგორებიცაა „არაადამიანი“ და „არასამართლიანი,“ საპირისპიროა, შეიძლება მოგვეჩვენოს რომ არის უარყოფა (ნეგაცია) არსებითი სახელისა და ზმნის გარეშე, მაგრამ ეს ასე არ არის. რადგან უარყოფა ყოველთვის უნდა იყოს ან ჭეშმარიტი ან მცდარი, მაგრამ ვინც „არაადამიანს“ ამბობს, ჯერ კიდევ არ უთქვამს იმაზე მეტად ჭეშმარიტი ან მცდარი, ვიდრე ამას სიტყვა „ადამიანი“ გამოთქვამს, თუკი მას რაიმე არ დაემატა. წინადადება: „ყოველი არაადამიანი არის სამართლიანი,“ არც ერთი ზემოთ დასახელებული წინადადების საზრისს არ გამოთქვამს, ასევე მისი საპირისპირო წინადადება: „არა ყოველი არაადამიანი არის სამართლიანი.“ წინადადება: „ყოველი არაადამაინი არის არასამართლიანი“ ნიშნავს იგივეს რასაც წინადადება „არცერთი არაადამიანი არის სამართლიანი.“

არსებითი სახელების და ზმნის გადაადგილება წინადადებაში არ ცვლის მის საზრისს, მაგალითად, „თეთრი არის ადამიანი“ – „ადამიანი არის თეთრი.“ ეს რომ ასე არ ყოფილიყო, მაშინ ერთი წინადადებისთვის ერთზე მეტი ნეგაცია იქნებოდა, მაგრამ ნაჩვენები იქნა, რომ ერთ აფირმაციას მხოლოდ ერთი ნეგაცია შეესაბამება. რადგან წინადადების: „თეთრი არის ადამიანი,“ უარყოფაა: „არათეთრი არის ადამიანი.“ მაგრამ თუკი წინადადებას: „ადამიანი არის თეთრი,“ იგივე ნეგაცია არ უპირისპირდება როგორც წინადადებას: „თეთრი არის ადამიანი,“ მაშინ უარყოფა იქნება ან: „არაადამიანი არის თეთრი“ ან: „ადამიანი არის თეთრი.“ მაგრამ პირველი უარყოფა არის უარყოფა წინადადებისა: „არაადამიანი არის თეთრი,“ მეორე კი წინადადებისა: „თეთრი არის ადამიანი“.

ასე კი ვხედავთ, რომ არსებითი სახელების და ზმნის გადაადგილების შემთხვევაში აფირმაცია და ნეგაცია იგივეა.

მეთერთმეტე თავი

ერთის (Eines) მრავლზე ან მრავლის ერთზე მტკიცება ან უარყოფა არის, როდესაც მრავლის მიერ გამოთქმული არ არის ერთი (Eines), არა ერთი მტკიცება ან ერთი უარყოფა. მე ვუწოდებ რაღაცას ერთს (eins) არა როცა მისთვის ერთი სახელი (ein Name) არსებობს, არამედ როცა მისგან შემდგარი არა ერთია (kein Eines). მაგალითად, „ადამიანი არის ცოცხალი ორფეხა არსება“ და ამ ცნებებისგან (ნაწილებისგან) იქმნება ერთი (Eines), მაგრამ არა „თეთრისგან,“ „ადამიანისგან“ და „სიარულისგან.“ ამდენად ერთი მტკიცება (=აფირმაცია) კი არ არის, არამედ მხოლოდ ერთი სიტყვა, მაგრამ მრავალი აფირმაცია, როდესაც ამ უკანასკნელი ნაწილების (ცნებების) შესახებ ერთის (Eines) მტკიცება ხდება, ხოლო შემდეგ, როდესაც მათ თავად ერთი (Eines) შესახებ ამტკიცებენ, ისინი ერთნაირად მრავალი მტკიცებებია.

შესაბამისად როდესაც დიაქლეტიკური კითხვა არის პასუხის მოთხოვნა, რომელსაც ან წინადადება ან კი კონტრადიქციის სხვა ნაწილი აქვს შინაარსად, და თავად წინადადება არის კონტრადიქციის ნაწილი, მაშინ ამაზე პასუხი მხოლოდ ერთი შეიძლება არ იყოს. რადგან კითხვაც კი არ არის ერთი, მაშინაც კი როცა იგი ჭეშმარიტია. ჩვენ ამის შესახებ ტოპიკაში ავხსენით. ამასთან ვხედავთ, რომ კითხვა საგნის არსის ან რაობის შესახებ არ არის დიალექტიკური. რადგან მოპასუხის არჩევანი უნდა იყოს, თუ კონტრადიქტორული დაპირისპირების რომელი წევრის შესახებ სურს მას პასუხის გაცემა. იმისათვის, რათა იგი დიალექტიკური გახადოს, კითხვის დამსმელმა უნდა დაუმატოს: არის ადამიანი ესა და ეს, თუ იგი ეს არ არის?

მაგრამ რამდენადაც დამოუკიდებლად გამოთქმულის შესახებ ზოგიერთი რამ მაინც დაკავშირებულია, ისე რომ მთლიანი გამონათქვამი ერთი ხდება, სხვა კი ამის საპირისპიროდ არა, უნდა დაისვას კითხვა იმ განსხვავების შესახებ, რომელიც აქ არსებობს. ადამიანის შესახებ ამბობენ ჭეშმარიტად, რომ იგი თავისთავად არის ცოცხალი არსება და რომ იგი თავისთავად არის ორფეხა არსება და ეს ორივე გამონათქვამი ქმნის ერთიან მესამეს. ასევე ამბობენ ადამიანის შესახებ ჭეშმარიტად, რომ იგი არის ადამიანი და არის თეთრი და რომ ასევე ეს ორი გამონათქვამი გვაძლევს დაკავშირებულ მესამეს. ამის საპირისპიროდ კი ადამიანი, როცა იგი არის მეწაღე და არის კარგი, არის კარგი მეწაღე.

რადგან როცა ამიტომ, რადგან თითოეული (დებულება) თავისთავად ჭეშმარიტია, მაშინ ორივეც ერთად ჭეშმარიტი უნდა იყოს, გამოდის მრავალი გაურკვევლობა. ადამიანის შესახებ ჭეშმარიტია, რომ „ადამიანი არის“ და რომ ის თეთრია, და ამიტომ ასევე ორივე ერთად ჭეშმარიტია. ხოლო თუ მას ახლა ისევე როგორც ეს, თეთრი ადამიანი, ასევე თეთრი თავისთავად მიეწერება, და შემდეგ ასევე ეს ყველაფერი ერთად, ისე რომ იგი „თეთრი თეთრი ადამიანი“ უნდა ყოფილიყო და ასე შემდეგ უსასრულოდ. ისევ, იგი (=ადამიანი) არის განათლებული, თეთრი, მოსიარულე; ესეც გადავიდოდა მრავალჯერად გადაჯაჭვულობაში (ცნებებს შორის). შემდეგ, თუ სოკრატე არის სოკრატე და ადამიანი, იგი იქნებოდა ასევე სოკრატეს-ადამიანი (Sokratesmensch), და თუ ადამიანი და ორფეხა (zweifüßig), მაშინ ასევე ორფეხა ადამიანი (zwiefüßiger Mensch).

ამრიგად ცხადია, რომ თუ ატრიბუტების კავშირი თავისი თავიდან უნდა გამომდინარეობდეს, მარავალ აბსურდულ წინადადებას მივიღებთ. თუ როგორ ხდება ეს, ახლა ავხსნით.

ყველაფერი, რაც პრედიკატის და შესაბამისად მისი სუბიექტის შესახებ გამოითქმება, იქნება ის იმავე სუბიექტის შესახებ ან ისე, რომ ერთი სხვის შესახებაც უნდა მნიშვნელობდეს, არ შეიძლება იყოს ერთი. ასე მაგალითად, ადამიანი არის თეთრი და განათლებული, მაგრამ თეთრი და განათლებული იმის გამო კი არ არის ერთი, რადგან ორივე ერთ სუბიექტს მიეწერება, და ჭეშმარიტიც რომ იყოს იმის თქმა, რომ თეთრი განათლებულია, მაშინ განათლებული თეთრი არ იქნება ერთი. რადგან განათლებული არის მხოლოდ შემდეგ თეთრი, ისე რომ განათლებული თეთრი არ შეიძლება იყოს ერთი.

ამიტომ არ არის მეწაღეც კარგი, თუმცა კი არის ცოცხალი ორფეხა არსება. რადგან იგი არის ეს, თუკი ის ეს არის, არა მხოლოდ აქციდენციის გზით.

შემდეგ არ შეიძლება პრედიკატის ქვეშ გაგებული იქნას ყველაფერი, რასაც უკვე სხვა გამოთქმა შეიცავს. „ცოცხალი არსება“ და „ორფეხა“ უკვე მოცემულია სიტყვით „ადამიანი.“

თუმცა ჭეშმარიტია ერთეულის შესახებ გამოთქვა რაიმე განსხვავების გარეშე, მაგალითად ერთი გარკვეული ადამიანის შესახებ „ადამიანი“ ან ერთი ცაკლეული თეთრი ადამიანის შესახებ „თეთრი ადამიანი,“ მაგრამ არა ყოველთვის, არამედ როდესაც გამონათქვამში მოქცეულ სიმრავლეს საპირისპირო მოეპოვება, რასაც ლოგიკურად წინააღმდეგობა მოსდევს, მაშინ ეს არ არის ჭეშმარიტი, არამედ მცდარია. მაგალითად მცდარია, როდესაც „მკვდარი ადამიანი“ „ადამიანი“ უნდა იყოს; მაგრამ როდესაც პრედიკატი ასეთ საპირისპიროს არ მოიცავს თავის თავში, მაშინ გამონათქვამი არის ჭეშმარიტი. ან უკეთ რომ ვთქვათ: არის რა იგი (საპირისპირო) მასში (პრედიკატში) მოქცეული, მაშინ ის არის ყოველთვის არა ჭეშმარიტი; მაგრამ თუკი იგი (საპირისპირო) მასში (პრედიკატში) არ არის მოქცეული, მაშინ ის ყოველთვის არ არის ჭეშმარიტი. მაგალითად ჰომეროსი არის პოეტი. ამდენად არის იგი თუ არ არის? სახელდობრ „არის“ გამოითქმება ჰომეროსის შესახებ აქციდენტურად: რადგან ჰომეროსი არის პოეტი, მაგრამ არ არის თავისთავად, მის შესახებ გამოითქმება „არის“.

ამდენად ყველა გამონათქვამის მიმართ, რომელიც არ მოიცავს თავის თავში საპირისპიროს, როდესაც მასში სიტყვის ნაცვლად ცნებას ვსვამთ, და რომლებიც თავისთავად, არა გამომდინარეობის გზით უნდა მნიშვნელობდნენ, სწორია რომ, ის რაც რაღაც არის, ასევე საერთოდ ასე იწოდებოდეს.

ამიტომ არ შეიძლება, რომ არაყოფიერი, მხოლოდ იმიტომ რომ იგი არის აზრის საგანი, ჭეშმარიტების მნიშვნელობის შესაბამისად როგორც ყოფიერი იქნას დახასიათებული. რადგან მის შესახებ ხომ არა გვაქვს მოსაზრება, რომ იგი არის, არამედ მოსაზრება, რომ იგი არ არის.

მეთორმეტე თავი

მას შემდეგ რაც ჩვენ ეს დავადგინეთ, უნდა განვიხილოთ, როგორ არის ეს ნეგაცია და აფირმაცია ერთმანეთთან მიმართებაში, რის მიხედვითაც რაღაც არის შემძლე ან არ შემძლე, კონტინგენტური (შემთვევითი) ან არაკონტინგენტური (არაშემთხვევითი), და რომლებიც (=ნეგაცია და აფირმაცია) შეუძლებელს და აუცილებელს მიემართებიან. რადგან აქ არსებობს გარკვეული სირთულეები.

თუკი წინადადებებს შორის ყველა ის კონტრადიქცია ურთიერთდაპირისპირებულია, რომლებიც ყოფნის და არყოფნის მიხედვით არის ერთმანეთის საპირისპიროდ დასმული, როგორც მაგალითად წინადადების: „ადამიანი არის“ უარყოფაა: „ადამიანი არ არის,“ არა: „არაადამიანი არის,“ და როგორც წინადაების უარყოფა: „ადამიანი არის თეთრი,“ არის: „ადამიანი არ არის თეთრი,“ არა: „ადამიანი არის არათეთრი;“ რადგან თუ ყველას და თითოეულის შესახებ მტკიცება ან უარყოფა ჭეშმარიტი უნდა იყოს, მაშინ ჭეშმარიტი იქნებოდა იმის თქმაც, რომ: „შეშა არის არათეთრი ადამიანი;“ და შემდეგ თუკი ეს ასე იქნებოდა, მაშინ ყველგან, სადაც სიტყვა „არის“ წინადადებაში აკლია, მისი შემცვლელ ზმნას იგივე მნიშვნელობა უნდა ქონოდა, როგორც მაგალითად წინადადების: „ადამიანი მიდის“ უარყოფა არ იქნება: „არაადამიანი მიდის,“ არამედ: „ადამიანი არ მიდის;“ ამ წინადადებასთან თავსებადია წინადადება: „ადამიანი არის მოსიარულე.“ მაშინ წინადადების: „მას აქვს შესაძლებლობა რომ იყოს,“ უარყოფა იქნება: „მას აქვს შესალებლობა რომ არ იყოს,“ არა: „მას არა აქვს შესაძლებლობა რომ იყოს.“

ასე ჩანს, რომ ერთი და იგივეს აქვს უნარი იყოს და არ იყოს. რადგან ყველაფერი, რასაც აქვს უნარი იქნას დაჭრილი ან იაროს, აქვს ასევე უნარი, რომ არ იაროს და არ იქნას დაჭრილი. და ამის მიზეზია ის, რომ ყველაფერი ამგავრად უნარის მქონე ყოველთვის არ არის აქტუალური, ისე რომ მას ასევე ნეგაციაც შეიძლება ახლდეს თან. რადგან ის, რაც სიარულის შემძლეა, შეუძლია ასევე არ იაროს და რაც ხილულია, შეიძლება ასევე არ გამოვლინდეს. მაგრამ ერთისა და იმავეს შესახებ უერთიერთსაპირისპირო გამონათქვამები შეუძლებელია რომ ჭეშმარიტი იყოს. შესაბამისად „შემძლედ ყოფნის“ უარყოფა არ არის: „შემძლედ არ ყოფნა.“ რადგან ნათქვამიდან გამომდინარეობს ან ის, რომ მავანი ერთდროულად ერთი და იმავეს შესახებ ერთსა და იმავეს ამტკიცებს ან უარყოფს, ან რომ მტკიცებები და უარყოფები იმაზე არ არის დამყარებული, რასაც ყოფნის და არ ყოფნის დამატება ნიშნავს. ამდენად არის რა პირველი შეუძლებელი, ასე გადაწყვეტილია მეორეს სასარგებლოდ. შესაბამისად შემძლედ ყოფნის უარყოფაა: „არ შემძლედ ყოფნა.“

იგივე ვითარება არის კონტინგენტის (შემთხვევითის) ცნებასთან დაკავშირებით: მისი უარყოფა გულისხმობს: არა კონტინგენტს. სხვა ცნებებით ეს იგივეა რაც „აუცილებელი“ და „შეუძლებელი“. რადგან როგორც წინადადებებში „არის“ და „ არ არის“-ით ეს ორივე გარკვეულ დამატებას ქმნის, მაშინ როდესაც საგნები, „თეთრი“ ერთის მხრივ, „ადამიანი“ მეორეს მხრივ, გამონათქვამის სუბიექტები ან ობიექტებია, ასევე ხდება აქ „ყოფნა“ და „არ-ყოფნა“ ერთდროულად საგანი, მაშინ როდესაც „შემძლედ ყოფნა“ და „კონტინგენტად ყოფნა“ დამატებებია, რომლებიც როგორც ისინი იქ ყოფნაზე და არყოფნაზე, ჭეშმარიტებაზე და მცდარობაზე მიუთითებენ, ასევე აქ იგივეს „შესაძლოდ-ყოფნის“ და „არაშესაძლოდ-ყოფნის“ მიმართ აკეთებენ.

„შემძლედ არ-ყოფნის“ უარყოფა არ არის: „არა შემძლედ ყოფნა,“ არამედ: „არ-შემძლედ არ ყოფნა,“ ხოლო „შემძლედ ყოფნის“ უარყოფაა არა: „შემძლედ არ ყოფნა,“ არამედ: „არ-შემძლედ ყოფნა.“ ამიტომაც განსაზღვრებები „შემძლედ ყოფნა“ და „შემძლედ არ ყოფნა“ ერთმანეთისგან გამომდინარედ გვეჩვენება: ერთი და იგივეა შემძლედ ყოფნა და შემძლედ არ ყოფნა. რადგან ისეთი განსაზღვრებები როგორებიცაა „შემძლედ ყოფნა“ და „შემძლედ არ ყოფნა“ არ არის კონტრადიქციები. ამის საპირისპიროდ „შემძლედ ყოფნა“ და „არშემძლედ ყოფნა“ არასდროს იქნება ერთი და იმავეს შესახებ ჭეშმარიტად გამოთქმული, რადგან ეს გამონათქვამები ერთმანეთის საპირისპიროა. ხოლო „შემძლედ არ ყოფნა“ და „არშემძლედ არ ყოფნა“ ერთდროულად ერთი და იმავეს შესახებ არასდროს იქნება გამოთქმული ჭეშმარიტების მნიშვნელობით. ასევე „აუცილებლად ყოფნის“ უარყოფა არ არის: „აუცილებლად არ ყოფნა,“ არამედ: „არააუცილებლად ყოფნა,“ და „აუციელბლად არყოფნის“ უარყოფა არის: „არააუცილებლად არ ყოფნა.“ ხოლო „შეუძლებლად ყოფნის“ უარყოფა არ არის არა: „შეუძლებლად არ ყოფნა,“ არამედ „არა შეუძლებლად ყოფნა.“ „შეუძლებლად არ ყოფნის“ უარყოფა კი არის: „არა შეუძლებლად არ ყოფნა.“

საერთოდ „ყოფნა“ და „არყოფნა“ სუბიექტებად უნდა იქნას განხილული, მის საპირისპიროდ კი მოდალური მომენტები, რომლებშიც ისინი აფირმაციად ან ნეგაციად გარდაიქმნება, ყოფნასა და არყოფნაზე იქნას დაქვემდებარებული. ხოლო ურთიერთსაპირისპირო გამონათქვამებად კი ეს უნდა მივიჩნიოთ: შესაძლო - არაშესაძლო, კონტინგენტური - არაკონტინგენტური, შეუძლებელი - არაშეუძლებელი, აუცილებელი - არააუცილებელი, ჭეშმარიტი - არაჭეშმარიტი.

მეცამეტე თავი

მაგრამ ასევე ერთი წინადადების მეორედან გამომდინარეობა ხდება ლოგიკურად, როდესაც ამ წინადადებებს ისე დავალაგებთ, როგორც ეს ქვემოთ არის ნაჩვენები.

„შემძლედ ყოფნიდან“ გამომდინარეობს „კონტინგენტად (=შემთხვევით) ყოფნა“ ყოფნის მხრივ და ეს არის იმასთან (=შემძლედ ყოფნასთან) კონვერტიბელური (=თავსებადი), და არა „არშემძლედ ყოფნა“ და არა აუცილებლად ყოფნის მხრივ. „შემძლედ არ ყოფნიდან“ და „შემთხვევით ყოფნიდან“ არყოფნის მხრივ გამომდინარეობს „არა აუცილებლად არყოფნა“ და „არა შეუძლებლად არ-ყოფიერი.“ „არშემძლედ ყოფნიდან“ და „არა კონტინგენტურად ყოფნიდან“ ყოფნის მხრივ გამომდინარეობს „არა ყოფიერი“ და „შეუძლებლად ყოფიერი.“ საბოლოოდ „არ შემძლედ არ ყოფნიდან“ და „არა კონტინგენტურად ყოფნიდან“ არყოფნის მხრივ გამომდინარეობს „აუციელბლად მყოფი და შეუძლებლად არ მყოფი.“

თუ როგორ ვგულისხმობთ ჩვენ ამას, ჩანს შემდეგი სქემიდან:

შემძლედ ყოფნა, კონტინგენტური ყოფნის თვალსაზრისით, არა არშემძლედ ყოფნა, არა აუცილებლად მყოფი.

შემძლედ არ ყოფნა, კონტინგენტური არყოფნის თვალსაზრისით, არა არშემძლედ არ მყოფი, არა აუცილებლად არ მყოფი.

არ შემძლედ მყოფი, არა კონტინგენტური ყოფნის თავლსაზრისით, შეუძლებლად მყოფი, აუცილებლად არ-მყოფი.

არშემძლედ არ მყოფი, არა კონტინგენტური არყოფნის თვალსაზრისით, არ შემძლედ არ მყოფი, აუცილებლად მყოფი.

ამდენად „არშემძლე“ და „არა არშემძლე“ გამომდინარეობს „კონტინგენტურიდან“ და „შემძლედან“ და არა „კონტინგენტურიდან“ და „არშემძლედან“ კონტრადიქტორულად, მაგრამ პირიქით. რადგან „შემძლედ ყოფნიდან“ გამომდინარეობს „არშემძლედ ყოფნის“ უარყოფა და უარყოფიდან გამომდინარეობს მტკიცება (აფირმაცია): „არა შემძლედ ყოფნიდან“ გამომდინარეობს „არშემძლედ ყოფნა.“ „არშემძლედ ყოფნა“ არის მტკიცება (აფირმაცია), ამის საპირისპიროდ „არა არშემძლედ ყოფნა“ არის უარყოფა (ნეგაცია).

ამის საპირისპიროდ როგორ არის ეს აუცილებელთან მიმართებაში, ამას ჩვენ ჯერ კიდევ ვნახავთ. მასთან მიმართებაში არ არის ასე, არამედ გამომდინარეობს კონტრარული წინადადებები, და არა კონტრადიქციები.

რადგან აუცილებლად არმყოფის შესახებ უარყოფა არ არის: არა აუცილებლად მყოფი. რაგადნ ერთი და იმავეს შესახებ შეიძლება ჭეშმარიტების მნიშვნელობის მიხედვით ორივე ითქვას, რადგან ის, რაც აუცილებლად არ არის, არ არის აუცილებლად.

იმის მიზეზი, რომ აუცილებელთან ლოგიკური გამომდინარეობა არ არის ისეთივე, როგორც სხვა ცნებების შემთხვევაში, იმაში მდგომარეობს, რომ შეუძლებელია, რაიმე აღნიშნავდეს იგივეს რასაც აუცილებელი აღნიშნავს, და მასთან (=აუცილებელთან) მიმართებაში კონტრარულად დაპირისპირებული სახით გამოთქმებოდეს. რადგან თუკი რაღაც შეუძლებელია იყოს, აუცილებელია არა ის, რომ ის იყოს, არამედ ის, რომ ის არ იყოს და თუ რაღაც შეუძლებლად არ არის, მაშინ აუციელებელია, რომ ის იყოს. თუკი ამდენად რაიმე სხვა ცნებები შესაძლებლად ან არაშესაძლებლად მსგავსად გამომდინარეობენ, მაშინ ისინი გამომდინარეობენ კონტრარულად, რადგან აუცილებელი და შეუძლებელი მხოლოდ მაშინ აღნიშნავს ერთსა და იმავეს, როდესაც ეს პირიქით ხდება.

ან კი განა არ არის შეუძლებელი, რომ აუციელებელის კონტრადიქციები ასე იქნას აგებული? რადგან ის, რაც აუციელებლად არის, არის შემძლე ყოფნისა. რადგან სხვა შემთხვევაში ნეგაციები გამოვიდოდა, რადგან ყველაფერი ან უნდა ვამტკიცოთ (აფირმირება მოგვეხდინა) ან კი აურვყოთ. ამდენად, თუკი იგი არ იქნებოდა იმის შემძლე რომ ყოფილიყო, იქნებოდა შეუძლებელი, ისე რომ, რაც აუცილებლად არის, შეუძლებელი იქნებოდა რომ ყოფილიყო, რაც აბსურდულია. ამრიგად „შემძლედ ყოფნიდან“ გამომდინარეობს: „არა არშემძლედ ყოფნა,“ აქედან კი: „არა აუცილებლად მყოფი;“ აქედან კი გამოდის, რომ „აუცილებლად ყოფიერი არ არის აუციელებლად,“ რაც აბსურდია.

მაგრამ „შემძლედ ყოფნიდან“ არ გამომდინარეობს: „აუცილებლად მყოფი,“ და ასევე ნაკლებად: „აუცილებლად არ მყოფი.“ რადგან მისგან (შემლედ ყოფნა) შეიძლება ორივე (ყოფნა და არყოფნა) თანაგამომდინარეობდეს. მაგრამ თუკი ამ ორის შესახებ (აუცილებლად მყოფი და აუცილებლად არმყოფი) რაიმე ერთდროულად ჭეშმარიტია, მაშინ ეს განსაზღვრულობები (ყოფნა და არ ყოფნა) უკვე აღარ იქნება ჭეშმარიტი. რადგან „შემძლედ ყოფნა“ და „არშემძლედ ყოფნა“ არის რაღაც ერთდროული, მაგრამ თუკი იგი არის აუცილებლად ან აუცილებლად არ არის, მაშინ უკვე აღარ არის ორივე შესაძლებელი.

მაშინ რაც გვრჩება არის, რომ „შემძლედ ყოფნიდან“ გამომდინარეობს: „არა აუცილებლად არ მყოფი.“ რადგან ეს არის ასევე აუცილებლად მყოფის შესახებ ჭეშმარიტი. ეს (დებულება) არის ასევე იმ ცნების კონტრადიქცია, რომლებიც „არა შემძლედ ყოფნიდან“ გამომდინარეობს. რადგან მისგან გამომდინარეობს „არშემძლედ ყოფნა“ და „აუცილებლად არ მყოფი,“ რისი უარყოფაც არის „არა აუცილებლად არ მყოფი.“

ასე ეს კონტრადიქციებიც გამომდინარეობენ ერთის მხრივ მოცემული სახით, მეორეს მხრივ კი ასეთი გამომდინარეობისას არაფერი შეუძლებელი აღარ არის.

შეიძლება დავეჭვებულიყავით, გამომდინარეობს თუ არა აუცილებლად მყოფიდან შემძლედ ყოფნა. თუ ამას არ ვიზამთ, მაშინ კონტრადიქცია, „არა შემძლედ ყოფნა,“ გამოვა და არ იქნება კონტრადიქციად მნიშვნელადი, მაშინ ამის ნაცვლად უნდა გვეთქვა: „შემძლედ არ ყოფნა,“ რაც ორივე აუცილებლად მყოფის შესახებ მცდარი გამონათქვამი იქნებოდა. მაგრამ ახლა კი გვეჩვენება, რომ მეორეს მხრივ ერთი და იგივე საგანი არის შემძლე, დაჭრილი და არადაჭრილი, მყოფი და არა მყოფი, და ასე აუცილებლად მყოფი იქნებოდა არ-ყოფნის მხრივ კონტინგენტური, რაც მცდარია.

ამრიგად ცხადია, რომ არა ყველაფერს, რაც ყოფნის ან სიარულის შემძლეა, აქვს საპირისპირო, არამედ არსებობს საგნები, რომლების შემთხვევაშიც ეს ჭეშმარიტი არ არის. ეს მნიშვნელობს უპირველსაც იმის შესახებ, რისი უნარიც არ არის გონივრული, როგორც მაგალითად ცეცლს შეუძლია გათბობა, მაგრამ ამავე დროს იგი ფლობს არაგონივრულ უნარს. გონივრული უნარები ერთდროულად მიემართება მრავალს და კონტრარულს, ამის საპირისპიროდ არაგონივრული უნარები არ მიემართება ყველაფერს, არამედ, როგორც ითქვა, ცეცხლს არ შეუძლია თანაბრად გათბობა და არ გათბობა, და შესაბამისი მნიშვნელობს სხვა ყველას შესახებ, რაც ყოველთვის ზემოქმედებს. თუმცა ასევე არაგონივრული უნარებიანი საგნებიდან ზოგიერთი იმავდროულად იღებს საპირისპიროს. მაგრამ ამას იმიტომ აღვნიშნავთ, რომ არა ყოველი უნარი გადადის საპირისპიროში, არც მაშინ, თუკი ისინი ერთი და იმავე სახეობას განეკუთვნებიან.

ზოგიერთი უნარი კი არის ჰომონიმური. რადგან შემძლეს შესახებ არ ამბობენ მხოლოდ ერთი საზრისით, არამედ ერთს ქვია ასე, რადგან ეს მის შესახებ ჭეშმარიტია, რადგან ეს აქტუალურია, მაგალითად, სიარულის შემძლე ქვია იმას, რასაც სიარული შეუძლია, და საერთოდ შემძლედ ყოფნა, რადგან ის, რაც შემძლედ იწოდება, უკვე რეალობაში არის. სხვას ასე ქვია, რადგან ის მოცემულობის სახით არის ქმედითი. ასე მაგალითად რაღაცას ქვია სიარულის შემძლე, რადგან იგი მოცემულობის სახით დადის.

და ეს უნარი არის მხოლოდ მოძრავ საგნებში, სხვა კი ასევე უძრავ საგნებში. ორივეს მიმართ კი ჭეშმარიტია იმის თქმა, რომ ისინი არშემძლეები არიან იარონ ან არშემძლეები არიან იყონ: იმის შესახებ, რაც უკვე დადის და აქტუალურია, როგორც იმის შესახებ, რასაც სიარულის უნარი აქვს.

ასეთი სახით შესაძლებელი არ მნიშვნელობს ზოგადად აუცილებლის მიმართ, არამედ სხვა. რადგან პარტიკულარულიდან ზოგადი გამომდინარეობს, ასე გამომდინარეობს აუცილებლად ყოფიერიდან ყოფნის შემძლეობა, მაგრამ არა ყოველი ასეთი შემძლეობა.

და ამგვარად არის ალბათ აუცილებელი და არააუცილებელი ყველა მოდალური აფირმატიული ან ნეგატირუი წინადადებისთვის პრინციპი და იგი უნდა განვიხილოთ სხვად როგორც ასეთი (შესაძლო, კონტინგენტური, არაშესაძლო), რაც ამისგან (აუცლებლად და არა აუციელბლად) გამომდინარეობს.

ნათქვამიდან ნათელია, რომ აუცილებლად ყოფიერი სინამდვილეში არის, ისე რომ , თუკი მარადიული უფრო ადრეა, მაშინ სინამდვილეც უფრო ადრეა, როგორც შესაძლებლობა.

ხოლო საგნებიც არიან ნაწილობრივ სინამდვილეები (ცარიელი აქტუალობა) შესაძლებლობის (პოტენციურობის) გარეშე, და ეს არიან პირველი სუბსტანციები, ნაწილობრივ ისინი არიან შესაძლებლობასთან შერეულნი, და ესენი არიან ბუნებით უფრო ადრე, მაგრამ დროში უფრო მოგვიანებით, ნაწილობრივ კი ისინი არასდროს არიან სინამდვილეები, არამედ მხოლოდ შესაძლებლობები.

მეთოთხმეტე თავი

არის კი აფირმაცია ნეგაციის კონტრარული ან აფირმაცია აფირმაციისა, ხოლო წინადადება რომელიც ამბობს: „ყოველი ადამიანი არის სამართლიანი“ კონტრარული წინადადებისა: „არც ერთი ადამიანი არის სამართლიანი,“ ან კი წინადადება: „ყოველი ადამიანი არის სამართლიანი“ წინადადებისა: „ყოველი ადამიანი არის უსამართლო?“ თუკი ჩვენ მაგალითად გვაქვს წინადადებები: „კალიასი არის სამართლიანი,“ „კალიასი არ არის სამართლიანი,“ „კალიასი არის უსამართლო,“ - რომელი მათგანი არის პირველის კონტრარული?

რადგან თუკი ის, რაც ხმით გამოითქმება გამომდიანრეობს იქიდან, რაც გონებაშია, ხოლო აქ მოსაზრება არის კონტრარული, რომელიც კონტრარულს ეხება, მაგალითად კონტრარულია მოსაზრება: „ყოველი ადამიანი არის სამართლაინი,“ მეორე მოსაზრებისა: „ყოველი ადამიანი არის არასამართლიანი,“ ამრიგად იგი აფირმაციაში, რომელიც ხმით ხმოვანდება, ასევე უნდა იყოს მოცემული. მაგრამ თუკი მოსაზრება, რომელიც კონტრარულად მოიზრება, აქ არ არის კონტრარული, მაშინ აფირმაციაც არ იქნება აფირმაციის კონტრარული, არამედ განცალკევებული ნეგაცია. ამრიგად მაშინ ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ, რომელი ჭეშმარიტი აზრი არის რომელი მცდარი აზრის კონტრარული, ნეგაციაზე მიმართული თუ კონტრარულად მოაზრებული. მე ეს ასე მესმის: არსებობს კარგის შესახებ ჭეშმარიტი მოსაზრება, რომ იგი არის კარგი და მეორე მცდარი მოსაზრება, რომ ის არ არის კარგი, და კიდევ ერთი, მისგან განსხვავებული, რომ ის ცუდია. რომელი ამ ორი მოსაზრებიდან არის ჭეშმარიტი მოსაზრების კონტრარული? და თუკი ისინი (არსებითად) მხოლოდ ერთი და იგივეა (რამდენადაც ერთი მეორისგან გამომდინარეობს), ამ ორიდან რომელზეა დაფუძნებული კონტრარულობა?

კონტრარული მოსაზრებები რომ იმით უნდა იქნას განსაზღვრული, რომ ისინი კონტრარულზე დაიყვანებიან, მცდარია. რადგან მოსაზრება კარგის შესახებ, რომ ის კარგია და ცუდის შესახებ, რომ ის ცუდია, ალბათ არის ერთი და იგივე მოსაზრება და არის ჭეშმარიტი, იქნება მრავალი მოსაზრება თუ მხოლოდ ერთი. ესენი (კარგი და ცუდი) კი არაინ კონტრარულები. რაღაც არის არა იმიტომ კონტრარული, რომ ის კონტრარულს ეკუთვნის, არამედ იმიტომ რომ ის კონტრარულადაა მოცემული.

ამრიგად არის რა ერთი მოსაზრება კარგის შესახებ, რომ ის კარგია და მეორე მოსაზრება რომ ის არ არის კარგი, და არსებობს მესამე მოსაზრება, რომ რაც მასში არ არის მოცემული, მაგრამ შეიძლება იქნას მოცემული, მაშინ სხვა მოსაზრებებიდან არ შეიძლება რომელიმე იქნას კონტრარულად განხილული, თუკი მათგან გამომდინარე კარგში უნდა იქნას მოცემული ის, რაც მასში არ შეიძლება იქნას მოცემული, ან კი მათგან გამომდინარეობს, რომ მასში არ უნდა იქნას მოცემული ის, რაც მასში არის მოცემული - რადგან აქ არსებობს უსასრულოდ მრავალი მოსაზრება, ისეთებიც რომლებიც მასში (=კარგში) მოცემულად განიხილავენ იმას, რაც მასში არ არის მოცემული, ასევე ისეთებიც, რომლებიც მასში (=კარგში) მოცემულად არ განიხილავენ იმას, რაც მასში არის მოცემული, - არამედ ისინი იმისთვის მნიშვნელობენ, რომ მათში შეცდომა არის მოცემული. შეცდომა კი მომდინარეობს იქიდან, საიდანაც ქმნადობა მოდის. ქმნადობა კი მოდის ურთიერთდაპირისპირებულებიდან, შესაბამისად ასევე შეცდომაც.

ამრიგად თუკი კარგი როგორც კარგია ასევე არაცუდია, და პირველი (=კარგი) თავისთავად, მეორე (=არაცუდი) კი გამომდინარეობის გზით არის, - რადგან მისგან თანაგამომდინარეობს, რომ ის „არა ცუდია,“ - და თუკი ყოველ საგანთან მიმართებაში საგანი თავისთავადის შესახებ მოსაზრება უფრო ჭეშმარიტია, მაშინ მისი შესაბამისი მცდარიც უფრო მცდარი უნდა იყოს, თუკი ანალოგიური ჭეშმარიტის შესახებ მნიშვნელობს. ამრიგად მოსაზრება, რომ „კარგი არ არის კარგი“ არის მასში თავისთავად მოცემულთან მიმართებაში მცდარი, ამის საპირისპიროდ კი ის მოსაზრება,რ ომ ის არის ცუდი, არის მისგან თანაგამომდინარე წინადადებასთან მიმიართებაში მცდარი. ამდენად ეს კონტრადიქტორული მოსაზრება კარგის შესახებ უნდა იყოს უფრო მცდარი, ვიდრე კონტრარული. თითოეულ საგანთან მიმართებაში ყველაზე ხშირად სცდება ის, ვისაც კონტრარული მოსაზრება აქვს. რადგან კონტრარული არის ის, რაც ერთთან და იმავესთან მიმართებაში ხშირად განსხავებულია. თუკი ამრიგად ერთი მოაზრებული მოსაზრება არის კონტრარული, მეორე კი უფრო მეტად კონტრარულია ვიდრე ეს, მაშინ ცხადია, რომ მეორე (ცალსახად) კონტრარულია. ის მოსაზრება კი, რომ „კარგი არის ცუდი,“ არის შედგენილი, რადგან აქ უნდა იქნას დაშვებული, რომ ეს არ არის კარგი.

შემდეგ, თუკი სხვა შემთხვევებშიც ასევე უნდა იყოს, მაშინ მე მეჩვენება, რომ ჩვენ ჩვენი მოსაზრებით სწორს ვამბობთ. რადგან კონტრადოქტორული მოსაზრება ან ყველგან არის კონრარიუმი ან არასად. მაგრამ ყველა საგანთან მიმართებაში, რომლებსაც არ აქვთ კონტრარიუმი, ჭეშმარიტ წინადადებასთან დაპრისპირებული წინადადება არის მცდარი, როგორც მაგალითად ის სცდება, ვინც ადამიანს მიიჩნევს არა ადამიანად. აქედან გამომდინარე, თუკი ეს წინადადებები კონტრარულია, მაშინ სხვები ასევე კონტრადიქტორული წინადადებებია.

შემდეგ, კარგის შესახებ მოსაზრება, რომ ის კარგია და მოსაზრება არაკარგის შესახებ, რომ ის არ არის კარგი, ერთმანეთს ერთნაირად მიემართება, და გარდა ამისა იგივე მნიშვნელობს მოსაზრებაზე კარგის შესახებ, რომ ის არ არის კარგი და მოსაზრებაზე არა-კარგის შესახებ, რომ ის კარგია. ამრიგად არა-კარგის შესახებ ჭეშმარიტი მოსაზრების, რომ ის არ არის კარგი, საპირსპიროდ რომელი იქნებოდა კონტრარული? ცხადია არა ის, რომელიც მიხედვითაც ის არის ცუდი. შეიძლება კი იგი ერთდროულად ჭეშმარიტი იყოს, მაშინ როდესაც ჭეშმარიტი მოსაზრება არასდროს არ არის ჭეშმარიტი მოსაზრების კონტრარული. რადგან არსებობს არა კარგი ცუდი, და ასე შეიძლება წინადებები ერთდროულად იყოს ჭეშმარიტი. მაგრამ ისევ და ისევ არა ის, რომ ის არა კარგია; ასევე ის არის ჭეშმარიტი. რადგან ესეც შესაძლებელია, რომ ერთდროულად იყოს. რადგან მოსაზრება არა კარგის შესახებ, რომელის მიხედვითაც ის არ არის კარგი, კონტრარულია მოსაზრებისა არაკარგის შესახებ, რომელის მიხედვითაც ის არის კარგი. რადგან ის არის შეცდომაში შემყვანი. მაშინ უნდა იყოს მოსაზრება კარგის შესახებ როგორც არა კარგის შესახებ ის მოსაზრება კარგის შესახებ, რომლის მიხედვითაც იგი კარგია.

თუკი ჩვენ აფირმაციას ზოგადად მოვიაზრებთ, მაშინ მისი კონტრარული ზოგადი ნეგაცია უნდა იყოს. ასე მაგალითად, მოსაზრების, რომლის მიხევდვითაც ყველაფერი, რაც კარგია კარგია, კონტრარულია მეორე მოსაზრება, რომელის მიხედვითაც არაფერი კარგი კარგი არ არის. რადგან მოსაზრება კარგის როგორც კარგის შესახებ, როდესაც კარგი ზოგადია, იგივეობრივია მოსაზრებისა, რომლის მიხედვითაც რაც ყოველთვის კარგია, კარგია. ეს კი არაფრით განსხვავდება მოსაზრებისაგან, რომლის მიხედვითაც ყველაფერი, რაც კარგია, კარგია. ასევეა არაკარგთან დაკავშირებით.

თუკი ეს ამდენად ასეა მოსაზრებასთან დაკავშირებით და ხმით გამოხატული აფირმაცია და ნეგაცია არის იმის სიმბოლოები და ნიშნები, რაც სულში არის, მაშინ ცხადია, რომ აფირმაცია ნეგაციასთან დაკავშირებით ზოგადად კონტრარულია, ასე მაგალითად, მოსაზრება, რომ ყველაფერი კარგი კარგია ან რომ ყოველი ადამიანი კარგია, კონტრარულია მოსაზრებისა, რომ არაფერი ან არავინ არ არის კარგი, ამის საპირისპიროდ კი კონტრადიქტორულია მოსაზრება, რომ ან არა ყველაფერი არის კარგია და ან რომ არა ყოველი არის კარგი.

ასევე ვხედავთ, რომ ერთი ჭეშმარიტი მოსაზრება ან უარყოფა სხვა ჭეშმარიტი მოსაზრების კონტრარული არ შეიძლება იყოს. რადგან კონტრარულია მსჯელობები დაპირისპირებულთა შესახებ, მაგრამ თითოეულ შემთხვევაში შეიძლება ერთი და იგივე პიროვნება ჭეშმარიტს გულისხმობდეს, მაგრამ ერთი და იმავე პიროვნებასთან შეუძლებელლია კონტრარული (=მოცემულობები) ერთდროულად იყვნენ თავსებადნი.

Similar Documents

Free Essay

Legalidad Y Moralidad

...Primer Avance Ensayo Una sociedad sin consecuencias Conflicto entre Moralidad y Legalidad 6/10/2010 Instituto Tecnológico de Monterrey Lorenzo Cárdenas Rubio 1042405 Una sociedad sin consecuencias Conflicto entre Ética, Moral y Legalidad En el México actual que nos tocó vivir, la sociedad está inmersa en un fallido estado de derecho, en una sociedad donde la ley no tiene, ni un valor ni un respeto real. Esta manera de vivir no es algo que surgió de la noche a la mañana sino que se fue construyendo gracias a que en nuestro país principalmente en nuestra cultura se vive bajo un esquema de pocas o nulas consecuencias. Esto debido a que de acuerdo a la circunstancias, se obtiene un perdón de la sociedad a pesar de que se irrumpió la ley. Un perdón repetitivo basado en compasión que acumulado tiene a México en la situación en la que se encuentra sin un respeto a la legalidad. Y conforme se vaya desarrollando el ensayo veremos que la legalidad va peleada con la moral debido a que la primera es dictada por el hombre capaz de caer en prácticas poco éticas que la ponen constantemente en tela de jucio mientras que la segunda es producto de una serie de etapas y razonamiento. Por lo que llegar a una conclusión va a ser muy difícil Datos empíricos El próximo 3 de octubre comienza en la Corte del Distrito de Tuscon, Arizona, un juicio contra dos jóvenes estadounidenses acusados de "transportar a inmigrantes ilegales". Los dos formaban parte...

Words: 1387 - Pages: 6

Free Essay

Aristoteles

...| |Harold D. Lasswell | |Nacimiento |13 de febrero de 1902 — 18 de diciembre de 1978 | |Nacionalidad |Estadounidense | |Meta de la comunicación |Investigacion de la comunicación en tiempos de guerra. | | |Explicar el significado de lo que el emisor intenta transmitir para que el mensaje| | |llegue de la forma más adecuada. | |Año que inició la investigación de masas |En 1926 | |Definición de la comunicación |Laswell se dedicó a analizar las técnicas de propaganda de la guerra mundial, | | |también analizó el fenómeno del liderazgo político. Así llega el estudio de los | | |medios de comunicación que son el canal por el cual se difunden los mensajes | | ...

Words: 951 - Pages: 4

Free Essay

Doctor

...“la ciudad medieval: el municipio y el gremio”” El desarrollo de la edad medieval describe el autor como la renovación de la cultura en la edad media con el desarrollo de la sociedad feudal y la creación de las instituciones relacionadas con la caballería, en mi perspectiva me llama mucho la atención la influencia de los gremios como un grupo en la sociedad que comienza a tomar fuerza en esos tiempos debido también a la clasificación de la sociedad. Actualmente en este siglo se puede observar ciertos gremios que tienen influencia positiva tanto como negativa y una de estas últimas son los sindicatos que al agruparse pueden tomar acciones que no benefician a la sociedad; y en el aspecto de la religión también podemos encontrar a la “Nueva Jerusalén” que en nada puede beneficiar al estado u municipio y mucho menos en el tema de la educación. En la etapa medieval en ciudades europeas como Italia, Francia, Inglaterra entre otras se volvió un mundo citadino, que no fueron necesariamente una réplica de tipos de ciudad que existían en oriente. Estos antecedentes generaron un ambiente propicio para la cristianización de la vida social (Ernest Troeltsch), en donde surge la ciudad y a su vez como en la cultura griega se eliminan los excedentes de la propiedad territorial feudal. En una visión Aristotélica la posición fundamental era la paz, la libertad y el interés común de todos los ciudadanos en donde la ciudadanía se responsabilizaba por los requerimientos de la ética cristiana...

Words: 543 - Pages: 3

Free Essay

Aristoteles - Moral

...IMPRIMIR MORAL LA GRAN MORAL MORAL A EUDEMO ARISTÓTELES Editado por elaleph.com 2 www.elaleph.com Moral donde los libros son gratis LIBRO PRIMERO CAPÍTULO PRIMERO DE LA NATURALEZA DE LA MORAL Siendo nuestra intención tratar aquí de cosas pertenecientes a la moral, lo primero que tenemos que hacer es averiguar exactamente de qué ciencia forma parte. La moral, a mi juicio, sólo puede formar parte de la política. En política no es posible cosa alguna sin estar dotado de ciertas cualidades; quiero decir, sin ser hombre de bien. Pero ser hombre de bien equivale a tener virtudes; y por tanto, si en política se quiere hacer algo, es preciso ser moralmente virtuoso. Esto hace que parezca el estudio de la moral como una parte y aun como el principio de la política, y por consiguiente sostengo que al conjunto de este estudio debe dársele el nombre de política más bien que el de moral. Creo, por lo tanto, que debe tratarse, en primer término, de la virtud, y hacer ver cómo es y cómo se forma, porque ningún provecho se sacará de saber lo que es la virtud sino se sabe también cómo nace y por qué medios se adquiere. Sería un error estudiar la virtud con el único objeto de saber lo que es, porque es preciso estudiarla para saber cómo se adquiere, puesto que en el presente caso queremos, a la vez, saber la cosa y conformarnos nosotros mismos a ella; y es claro que seremos incapaces de conseguirlo si ignoramos el origen de donde procede y cómo puede producirse. Por otra...

Words: 92057 - Pages: 369

Free Essay

Introduccion a La Bioetica

...Mat 2010-9011 Introduccion a la Bioetica 1. Por que es conveniente diferenciar entre moral y etica? Enumere las caracteristicas de cada una de acuerdo a lo expuesto en las congerencias. i. La moral parte de una imagen determinada de hombre, aceptada como ideal por un grupo concreto. La moral consiste en un conjunto de normas, principios, usos y costumbres, que dirigen la acción de modo inmediato. ii. La ética parte de un concepto de hombre universal, no determinado por el aquí y el ahora. iii. La moral trata de lo que la gente debe hacer. iv. La ética trata de lo que la gente hace cuando habla acerca de lo que debe hacer. v. Contrario a las morales, que llevan “apellidos” de la vida cotidiana, tales como moral cristiana, moral musulmana, moral calvinista, entre otras, las éticas llevan apellidos filosóficos: ética kantiana, ética aristotélica, ética utilitarista. 2. Cual piensa Usted es el metodo casuistico mas adecuado para la Bioetica? En mi opinion de lo que eh leido, seria El Ideal deductivo. Lo cual se aplica cualquier tipo de principios morales, a los casos concretos. La dificultad mas notable seria la imposibilidad de contra hoy en dia con principios universals materiales dentro de la etica, puesto que todo principio para ser universal debe ser formal o procedimental; si el principio es material, entonces pierde universalidad. 3. Que expone Alasdir Mcintyre en relacion a lo que el llama una “practica” y como...

Words: 659 - Pages: 3

Free Essay

Perros Locos

...Objetivo: • Diferenciar y relaciona los conceptos básicos de la fundamentación ética en la formación del estudiante universitario. Procedimiento: 1. Leer el tema relacionado con la actividad. 2. Resolver lo pedido: Revisa nuevamente la explicación del tema, en él encontrarás una clasificación sobre la moralidad; está distribuida en cinco contextos. Por cada una de las clasificaciones deberás expresar de forma escrita un ejemplo aplicado a tu persona. 3. Realizar conclusiones según la actividad realizada y el tema visto. Resultados: Contextos. 1. La moralidad como búsqueda de la vida buena, donde se puede ver la felicidad como autorrealización y como placer. 2. La moralidad como cumplimiento del deber y búsqueda de la justicia. 3. La moralidad como aptitud para la solución pacifica de conflictos en un sistema de reconocimiento reciproco y no violencia. 4. La moralidad como los comportamientos de la tradición comunal. 5. La moralidad como el desarrollo de valores universales. Conclusión: Habitos comportamiento y conducta sociales disciplina convivencia orientar Reflexionar racionalmente para que la persona haga sus propias habitos etc Valores normas y leyes Razonables y sensatas responsables de sus actos y cuidar de la comunidad tanto local como global La ética y moral, como lo vimos, significan prácticamente lo mismo, sólo cabría hacer una precisión mas, la moral forma parte de la vida social y cotidiana y no la han inventado los filósofos...

Words: 392 - Pages: 2

Free Essay

Mravni Ctnosti

...1 MRAVNÍ CTNOSTI – ETICKÉ 3.1 PŮVOD MRAVNÍCH CTNOSTÍ Mravní i rozumové ctnosti mají svůj původ. Aristoteles uvádí: „Je-li dvojí ctnost, jedna rozumová a druhá mravní, má ctnost rozumová vznik a růst většinou z učení, proto potřebujeme zkušenosti a času, kdežto ctnost mravní (étniké) vzniká ze zvyku, odkud obdržela i jméno, které se jen málo odlišuje od slova ‚zvyk‘ (ethos).“ Etická zdatnost tedy vzniká ze zvyku. Nelze získat učením anebo cvičením a není ani vrozená. Mravní ctnosti nám nejsou dány od přirozenosti, což Aristoteles ilustruje na následujícím výroku: „Žádná mravní ctnost nám není dána přirozeně; neboť nic z toho, co jest přirozeně, nemůže býti zvykem změněno, na příklad kámen, který se přirozeně pohybuje směrem dolů, nemůže býti navyknut, aby se pohyboval směrem nahoru, i kdyby někdo tisíckrát jím házeje jej tomu zvykal, a zrovna tak ani oheň nemůže býti navyknut, aby se pohyboval dolů, aniž vůbec co jiného si navykne na něco, co by bylo proti jeho přirozenosti.“ Tyto ctnosti nejsou ovšem ani proti přirozenosti. Člověk má jen jakousi vlohu pro jejich získávání a zvykem se pak dokonávají. Získáváme je v praktickém životě a ztrácíme ji zanedbáváním. Etická zdatnost si zachovává svůj počátek a učí nás správně smýšlet a konat. Proč by měl ale dobrý člověk jednat ctnostně? Aristoteles by nejspíše odpověděl, že krásné skutky se dělají kvůli „krásnu“. Konečným účelem (cílem) ctnosti není „střed“, ale to, co je šlechetné (krásné). Šlechetné (krásné) chování...

Words: 3441 - Pages: 14

Free Essay

Sejarah Perkembangan Iptek

...2. Perkembangan IPTEK Permulaan dari IPTEK dapat ditelusuri sejak keberadaan manusia. Manusia purba telah memiliki pengetahuan tentang keadaan alam. Usaha mula-mula di bidang keilmuan yang tercatat dalam sejarah adalah yang dilakukan oleh bangsa Mesir Kuno. Banjir Sungai Nil yang terjadi setiap tahun telah mendorong berkembangnya sistem almanak, geometri, dan kegiatan pengamatan serta penelitian. Kegiatan keilmuan kemudian diikuti oleh orang-orang Babilonia dan orang-orang Hindu. Kegiatan keilmuan pengembangan iptek berlangsung sampai zaman modern. Perkembangan Iptek didunia juga sejalan dengan laju peradaban manusia. Seiring dengan berkembangnya Zaman iptek yang pada awalnya adalah suatu kebudayaan manusia berkembang menjadi sesuatu alat untuk membantu aktivitas manusia. Manusia yang selalu ingin berkarya menyebabkan manusia berlomba-lomba dalam penciptaan Iptek sehingga lupa dengan perubahan yang diakibatkan dari Iptek itu sendiri. Dengan demikian perkembangan Iptek sudah dimulai pada zaman purba dan berkembang sampai sekarang. Perkembangan IPTEK dapat dibuat periodisasi sejarah ilmu pengetahuan dan teknologi sebagai berikut . 1) Zaman Purba (4 Juta tahun yang lalu) Di dalam kehidupan prasejarah dikenal adanya zaman batu. Ciri-ciri ilmu yang dikembangkan adalah kemampuan mengamati, kemampuan membedakan, kemampuan memilih, dan kemampuan melakukan percobaan, sekalipun masih terbatas pada proses trial dan error. Berdasarkan proses tersebut lambat laun terjelma suatu kemampuan...

Words: 1627 - Pages: 7

Free Essay

Principales FilóSofos

...bueno pra el hombre y los medios que dispone para alcanzarlo. - otras virtudes importantes para Platón:   *fortaleza: fuerza de voluntad para hacer la cosas *templanza: control de los intintos  *justicia: armonía y equilibrio de todas las otras virtudes - crítica a la teoría de Platón (por Aristóteles) *identificar "conocer" la virtud con ser "virtuoso". La ética no es saber lo que es el bien, si no hacernos buenos atraves de los hábitos *Justificar las vitudes a partir de realidades ideales *Las ideas no existen por si solas, sino en objetos concretos. Materia y forma. Aristóteles - Por naturaleza el hombre busca el bien: el objeto de nuestras aspiraciones, aquellos a los que todos tienden. - el problema es que aveces se elige lo que parece bueno y no lo que realmente es bueno - A diferencia de Platón, Aristóteles cree que no hay un bien en sí mismo, "ideal". Mas bien cree que hay muchos tipos de bien. - Los bienes se eligen, siempre se eligen con vista a un fin último. - El fin último que buscan todos es la "FELICIDAD". - La felicidad no esta en un mundo ideal. Está en la acción  humana, concreta, situada, eneste mundo. Cual es la felicidad para el ser humano? Aristóteles= actuar de acuerdo con la naturaleza humana  * Cuando algo es fiel a su naturaleza, tiene la virtud que le es propi. Es decir, es bueno, es virtuoso * La felicidade entonces es: - Si el ser humano actua de acuerdo a su naturaleza será una persona virtuosa -...

Words: 719 - Pages: 3

Free Essay

Ethics

...Ética a Nicómaco Aristóteles Ética a Nicómaco –– Aristóteles Fuente: Canal #Biblioteca del IRC en la red Undernet Esta Edición: Proyecto Espartaco (http://www.proyectoespartaco.dm.cl) 2 Ética a Nicómaco –– Aristóteles INDICE INDICE ------------------------------------------------------------------------------------------------ 3 Prólogo del intérprete al lector --------------------------------------------------------------10 Libro primero --------------------------------------------------------------------------------------17 Capítulo primero --------------------------------------------------------------------------------18 Capítulo II-----------------------------------------------------------------------------------------19 Capítulo III ----------------------------------------------------------------------------------------20 Capítulo IV----------------------------------------------------------------------------------------22 Capítulo V ----------------------------------------------------------------------------------------24 Capítulo VI----------------------------------------------------------------------------------------27 Capítulo VII---------------------------------------------------------------------------------------30 Capítulo VIII --------------------------------------------------------------------------------------33 Capítulo IX----------------------------------------------------------------------------------------36 Capítulo X ----------------...

Words: 117889 - Pages: 472

Free Essay

Ethics Theory

...del 2013. Ing. G. Guadarrama TEORÍA DE VIRTUDES En 1881 el pintor francés Paul Gauguin (1848-1903) renunció a su trabajo como banquero y abandonó a su esposa e hijos con el fin de seguir una carrera como artista. Se trasladó ́ a la Martinica y luego a Tahití́,́ llegando a ser uno de los artistas postimpresionistas más famosos del mundo. ¿Se pudiera argumentar que la acción de Gauguin es moralmente permitida según la Teoría de Virtudes? — Ética y Negocios Análisis. Como hemos visto, Aristóteles, en su obra, Ética de Nicomaqueo, la Ética basada en las Virtudes eenfatiza que en cada acción realizada para algún fin o propósito es lo que se le conoce como la parte “buena” de la acción. Él proponía que La virtud es aquel hábito por el cual el hombre se hace bueno y gracias al cual realizará bien la obra que le es propia. La meta debería de evitar conductas extremas y escoger racionalmente el sentido de la moderación o el punto medio. De este modo, la vida buena para Aristóteles incurre en decisiones inteligentes que responden a problemas específicos. Conclusiones. De este modo, analizando el caso con los conceptos previamente enfatizados, se puede inferir que en teoría si sigues al pie de la letra la teoría de virtudes, si es moralmente permitida dado que persiguió la manifestación más expresiva de lo que era posiblemente su mayor virtud. No obstante, cabe una duda, al pensar que la acción no se encontraba en las virtudes de los puntos medios, sino estaban involucrados...

Words: 295 - Pages: 2

Free Essay

Dho - Det Athenske Demokrati

...Indholdsfortegnelse Indledning 3 Polis og det Athenske Demokratis Opbygning 3 Befolkningen 4 Borgerne 4 Metoikerne 5 Slaverne 5 Institutionerne 5 Folkeforsamlingen 5 Folkedomstolen 5 Femhundredemandsrådet 6 Embedsmændene 6 3. Hvordan så Athenerne på demokratiet 7 3.1 En sand demokrat? 7 3.2 Kritikernes syn på demokratiet 7 3.2.1 Medbestemmelse 8 3.2.2 Lighed i valg 8 3.2.3 Opnåelse af begrundet indsigt 9 3.2.4 kontrol med dagsorden 9 3.2.5 Ingen udelukkelse af voksende 9 4. Var det Athenske demokrati overhovedet demokratisk? 9 5. Er det demokrati vi lever i i dag magen til det athenske demokrati 9 6. Konklusion 10 7. Litteraturliste 11 1. Indledning Det demokrati vi kender i dag bygger på to aspekter: dels et politisk system, med dertilhørende demokratiske institutioner og dels en politisk ideologi med frihed og lighed som nøgleord[1]. Dette demokrati har sine rødder i det antikke Grækenland, hvor man så det, historikerne kalder verdens første demokrati. Demokratiet dukkede frem igen ved Den Amerikanske Frihedskrig (1776-1783) og ved Den Franske Revolution (1789-1799), men vi skal helt frem til omkring 1848, efter revolutionerne, før de europæiske stater begyndte demokratiseringen[2]. På trods af demokratiets skrøbelige historie er det i dag et ideal, der stræbes efter i mange samfund, da det giver, dem der vil have det, indflydelse og medbestemmelse...

Words: 3883 - Pages: 16

Free Essay

Cronology Cientific Method

...Frente a los límites del azar o la casualidad que en pocas ocasiones dan conocimiento o sabiduría, -ya sea conocimiento científico, del bien o, como indica Aristóteles en la Ética a Nicómaco, del bien máximo que es la felicidad-, Platón y el mismo Aristóteles advertían de la necesidad de seguir un método con un conjunto de reglas o axiomas que debían conducir al fin propuesto de antemano. Sócrates, Platón y Aristóteles, entre otros grandes filósofos griegos, propusieron los primeros métodos de razonamiento filosófico, matemático, lógico y técnico.  Durante la época medieval, serán los filósofos, físicos, matemáticos, astrónomos y médicos del mundo islámico quienes hagan suya, desarrollen y difundan la herencia de la filosofía griega -entre otros Alhazen, Al-Biruni y Avicena-. También se debe reconocer a quienes contribuyeron a la difusión de dichos conocimiento por Europa; figuras como Roberto Grosseteste y Roger Bacon junto con la imprescindible labor de Escuela de Traductores de Toledo.   Pero no será hasta la edad moderna cuando se consolide una nueva Filosofía Natural. Descartes (1596-1650) en su obra el Discurso del método define por primera vez unas reglas del método para dirigir bien la razón y buscar la verdad en las ciencias.2 Aún con diferencias notables fueron muchos los que defendieron la necesidad de un método que permitiera la investigación de la verdad.  Desde un punto de vista empírico o científico tal y como ahora lo entendemos se debe mencionar a precursores...

Words: 417 - Pages: 2

Free Essay

Is Ehics Based on a Virtue

...donde el carácter manda a la ética en vez de los hechos. Se da de forma natural. Alguna de las teorías proponer pensar en la vida como un todo, es decir, no solo pensar en uno mismo, sino en las emociones, en el compromiso con los demás, en las responsabilidades sociales, etc… El valor de la vida humana se gana sabiendo nuestra propia naturaleza y todo lo que se necesita para actuar de acuerdo a nuestras responsabilidades y naturaleza. La felicidad la describen como una actividad humana que no es reducible, y esta no solo consiste en el sentimiento de satisfacción, sino que también incluye todas las mayores funciones que puede realizar el ser humano. ¿Qué es lo que hace que una vida se valiosa? En la teoría de Aristóteles, la virtud es comparada con las habilidades. Aristóteles decía que la virtud se obtiene haciendo acciones virtuosa, y las habilidades se adquieren...

Words: 400 - Pages: 2

Free Essay

Etica

...ÈTICA 1R EXAMEN LIBRO 1: títols dels textos que hi ha: LA POLÍTICA Y LA ÉTICA SON LAS CIENCIAS DE LO BUENO Y LO MEJOR; ACERCA DE LA FELICIDAD COMO FIN EN SÍ MISMO; ACERCA DE LA NATURALEZA DE LA FELICIDAD Y LA FUNCIÓN ESPECÍFICA DEL HOMBRE; ACERCA DE LA VIRTUD Y LAS PARTES DEL ALMA 1. Define qué es la ética La ética de Aristóteles, es, en primer lugar, una ética de la felicidad... pero también es una ética de la virtud ya que ésta es el medio por excelencia para alcanzar la felicidad. Para él, ethos, significa temperamento, carácter, hábito, modo de ser. Se define la ética como la ciencia que se refiere al estudio filosófico de la acción y la conducta humana, todo lo que hacemos lo hacemos por algo bueno. La Ética tiene como finalidad inmediata y concreta el establecer el modo en cómo lograr que seamos buenos, esto es, virtuosos. La "Ética a Nicómaco" de Aristóteles es el primer tratado sistemático sobre la ética. 20. En qué consiste la verdadera educación moral?  Es el aprendizaje de las valoraciones o juicios correctos acerca de lo bueno y lo malo. Es necesario un aprendizaje en el que se goce de lo bueno y se rechace lo malo. Nuestras acciones no responden solamente a los impulsos, tras su estímulo, podemos actuar de diferente manera, Esta capacidad de respuestas diferentes, lo permite la educación. Es posible aprender a encontrar agradable lo bueno. La educación moral debe apoyarse en esto. La temprana edad es un elemento clave para la educación moral...

Words: 2767 - Pages: 12