EPEKTO NG BISYO SA MGA KABATAAN AT MGA SUSUNOD PANG HENERASYON

Ay isang Pamanahonang Papel na
Iniharap sa Departamento ng Filipino,
Kolehiyo ng San Jose Community College,
San Jose Malilipot Albay

Bilang bahagi ng pagtugon sa pangangailangan ng kursong
Bachelor of Science in Business Administration

JUAN DELA CRUZ
BSBA IA

G. RICKY M. CABRILLAS
Guro

S.Y. 2014-2015

Republika ng Pilipinas
San Jose Community College
College of Business Administration
San Jose Malilipot Albay

DAHON NG PAGPAPATIBAY

Ang pamanahonang papel na pinamagatang, “EPEKTO NG BISYO SA MGA KABATAAN AT MGA SUSUNOD PANG HENERASYON” ay inihanda ni JUAN DE LA CRUZ, sa pagtugon sa pangangailangan ng kursong Bachelor of Science in Busness Administration, ay isinumete sa aking guro sa asignaturang Filipino.

_____________________ _________________
JUAN DE LA CRUZ Marka
Mag-aaral

____________________
G. RICKY M. CABRILLAS Guro

PANIMULA Ang pamanahonang papel ay isang uri ng pananaliksik na karaniwang ipinapagawa sa mga estudyante sa hayskul o kaya sa kolehiyo bilang isa sa mga pangangailangan sa isang larangang akademiko, upang mas lalo pang mahasa at matuto ang mga estudyante sa paggawa ng papel na ito. Ito ay inihanda upang mapalawak ang kaalaman ng mag aaral sa mga gawaing pang paaralan, at lalong lalo na upang pagtuunan nila ng pansin ang mga nangyayari sa kanilang kapaligiran at kung paano ito nakakaaepekto sa kanila at sa iba pang tao. Ang bawat pahina na nilalaman nito ay may kaakibat na mga aral at mga mahahalagang impormasyon tungkol sa paksa na “Epekto ng Bisyo sa mga kabataan at mga susunod pang henerasyon “, at ang mga nilalaman nito ay ang mga pinaghalong mga katotohanan at opinyon na nakalap ng mananaliksik na maaaring gamitin sa paglutas ng problema na nakapaloob sa papel. Nakapaloob din dito ang pagtatalakay sa isyu na kung saan ay bibigyan ng mga kasagutan o solusyon ang problema (kung paano mailalayo ang mga kabataan at mga susunod pang henerasyon sa pagkalulong sa mga masasamang bisyo).Ito ay makakatulong sa mga mambabasa na maimulat ang kanilang mga kaisipan tungkol sa mga maaaring maidulot ng bisyo sa mga tao at lalong lalo na sa mga kabataan at mga susunod pang henerasyon. Ito rin ay maaaring makatulong sa iba pang mga estudyante na gumagawa o gagawa rin ng katulad nitong proyekto upang magsilbing gabay sa pagbuo ng pamanahonang papel, at mas mapabilis sila sa paggawa nito. Inaasahan ng mananaliksik na ang papel na ito ay makatulong sa mga mambabasa na nais ding gumawa ng sarili nilang pamanahonang papel, at magkaroon sila ng karagdagang impormasyon o kaalaman tungkol sa paggawa at pagbuo ng bawat pahina ng pamanahonang papel.

Maligayang pagbabasa sa inyong lahat!!!!

PASASALAMAT Ang pamanahonang papel na ito ay hindi magiging madali para sa akin kung wala ang tulong at gabay ng mga taong naging parte nitong proyekto, dahil kung wala sila ay hindi mabubuo ang papel na ito. Hindi maitatanggi na karamihan sa mga gumagawa ng proyektong ito ay humaharap sa ibat-ibang problema na humahadlang sa kanila para mabuo ang pamanahonang papel. Pero hindi naging dahilan ang mga iyon para sumuko sila.Sa tulong ng mga taong gumabay at sumuporta sa akin matagumpay kong natapos ang proyektong ito dahil sila ay nagsilbing inspirasyon ko upang mas lalo ko pang igihan upang makagawa ng kaaya-ayang proyekto. Sa mga sumusunod, gusto kong ipaabot sa inyong lahat ang buong puso kong pasasalamat: Una sa lahat ang Pinakamataas,ang ating Dakilang Tagapagligtas,ang Panginoong Hesu Kristo,sa kanyang espiritwal na gabay at sa lakas na ipinagkaloob niya sa akin. Sa aking mapagpasensiyang magulang, sa kanilang suporta sa lahat ng bagay, sa kanilang pagiging mapang-unawa, at sa tulong nilang pinansyal. At sa aking mga kapatid na tumulong at nagbigay ng kanilang mga ideya; Sa aming kagalang-galang na guro sa Filipino, G.Ricky Cabrillas sa kanyang propesyunal na gabay at sa kanyang mga suhisyon upang mas lalo pang mapaganda ang proyektong ito; Sa aking mga respondente, sa kanilang kooperasyon, sa kanilang oras at sa matapat nilang pagsagot,na naging parte ng kabuoang papel na ito, at kung saan ay nakakuha ako ng mga ideya at iba pang mga impormasyon na nakatulong ng malaki sa aking pananaliksik. Sa aking mga kaibigan at mga kamag-aral, sa kanilang moral na suporta at pagbibigay ng kanilang mga ideya tungkol sa proyektong ito. At sa mga awtor ng mga librong aking pinagkunan ng iba pang mga impormasyon at gabay. Muli maraming salamat po!!!!!

Juan De La Cruz May akda

Talaan ng Nilalaman

PANIMULA
Epekto ng Bisyo sa mga Kabataan Marami sa mga tao ngayon ay napapariwara ang buhay at naliligaw ng landas dahil sa pagkalulong sa masasamang bisyo tulad ng pag-inom ng alak, paninigarilyo, pagsusugal, at paggamit ng mga mapanganib at ipinagbabawal na gamot o droga. At maituturing natin ito na isa sa mga problemang kinakaharap natin sa kasalukuyan na mahirap masulusyunan. Isa sa mga pangunahing dahilan kung bakit nalululong o nasasangkot sa masasamang bisyo ang isang tao ay dahil sa impluwensya ng mga nakapaligid sa kanya o kayay ang maling grupo na kanyang kinabibilangan o nakakasama, at ang mga problemang kinakaharap sa kanilang buhay. Ngunit tama nga bang gamitin ang bisyo upang makatakas sa mga problemang kinakaharap sa buhay? Ang paninigarilyo ay mapanganib sa kalusugan dahil maaari itong magbunga ng sakit sa puso at kanser sa baga o lalamunan. Ang labis naman na pag-inom ng alak ay maaaring makapinsala sa atay, bato, utak, at iba pang parte ng katawan. Maaaring maging dahilan din ito upang mapa sangkot sa gulo. Dahil sa inuman, maging ang mga magkakaibigang may matagal na pinag-samahan ay nagkakasakitan, o kaya’y labis pa nito. Posible namang magdulot ng malaking problema ang pagsusugal, hindi lamang sa taong nagsusugal kundi pati na rin sa mga mahal nila sa buhay lalong lalo na sa kanilang mga pamilya dahil ito ay pagwawaldas lang ng pera. Lalong higit na mapanganib ang mga ipinagbabawal na gamot o mas kilala bilang droga, at ang paghithit ng marijuana o shaboo dahil pansamantala lamang ang ginhawang dulot nito, ngunit habang nagtatagal ay nagkakaroon ng masamang epekto sa takbo ng utak at katawan, at maaaring mauwi ito sa pananakit sa sarili at sa ibang tao. Ang lahat ng yan ay maaaring humantong sa karumal dumal na krimen dahil sa sobrang kagustuhan na matustusan ang bisyo ang iba sa kanila ay gumagawa ng mali tulad ng pagnanakaw, o kayay pagpatay ng kanilang kapwa. Kaya kung magpapatuloy pa ang mga ito ano pa kaya ang mangyayari sa mga tao at sa mga susunod pang henerasyon? Hihintayin pa ba nating pati mga kabataan ngayon at mga susunod pang henerasyon ay mapariwara ang buhay at masayang lamang? Paano natin magigising sa katotohanan ang lahat ng tao? Ang katotohanan na walang maitutulong na mabuti ang anumang bisyo.

Layunin ng pag- aaral:
1. Saan dapat ituon ng mga tao ang kanilang pansin?
2. Bakit nalululong sa masasamang bisyo ang mga tao sa kasalukuyan lalong lalo na ang mga kabataan?
3. Ano ang mga hakbang o dapat gawin upang maiwasan ang bisyo?
Problema:
Sa pag-aaral na ito, ang problema ay kung paano mababawasan at masusugpo ang nalululong sa masasamang bisyo at kung paano mailalayo ang mga kabataan at mga susunod pang henerasyon dito. MGA PROBLEMANG DULOT NG BISYO: * Laganap ang mga krimen sa bansa. * Marami ng mga kabataan ang nawiwili sa pagbibisyo. * Napakalaking pera ng mamamayan ang nagagastos sa paglutas ng problemang ito. * Maraming namamatay dahil dito. * Maraming mga tao ang tambay at walang trabaho.
Mga kaugnay na pag-aaral:
"BISYO", saan nga ba nagmula?
Saan nga ba ito nagmula? Kung uugatin natin, i'toy dahil sa impluwensya ng mga dayuhang sumakop sa ating bansa, tulad na lamang ng mga kastila,dahil sa apat na daang taong pananakop ng mga kastila, naging bahagi na ng ating kultura ang mga kaugalian at gawain nila...

Kabilang na dito ang mga bisyo gaya ng sabong, baraha, kara krus (cara y cruz), at iba pa. Ang mga bisyong ito ay patuloy pa rin nating ginagawa at nakatatak pa din ito sa ating kultura hanggang sa panahong ito.

Isa sa mga karaniwang bisyo ng mga Pilipinong kalalakihan ay ang Sabong. I'toy ang pag lalaban ng dalawang (2) manok panabong, nilalagyan ito ng maliit na patalim na tinatawag na "tari" ito ang magsisilbing panlaban ng manok hanggang sa matalo nito ang kalabang manok. Ang Sabong ay nagiging sugal dahil sa may nakatayang pera, maski mga kagamitan sa bahay o ari-arian ay itinataya para lang sa sabong, samantalang ang paglalaro ng baraha ay isa din sa mga pangkaraniwang bisyo ng mga matatanda at pati na din ng mga bata. Ang "Tong-its" ay ang kadalasang nilalaro sa baraha, tulad ng sabong may nakataya ding pera o bagay na may halaga para makapaglaro ng baraha. Ang Kara Krus (cara y cruz), ay kadalasang nilalaro ng mga bata, tambay sa kanto o ng mga jeepney at tricycle driver. Ginagamitan lamang ito ng Barya, tulad ng sabong at baraha, may nakapusta ding pera dito.

Sa panahon ngayon, mas madami pang bisyo ang nauuso sa halos lahat ng edad. nariyan ang paninigarilyo, pag-inom ng alak, ganun din ang ipinagbabawal na gamot gaya ng marijuana, drugs, ecstacy, rugby at marami pang iba. Pati na rin ang pagkahilig ng mga tao sa pagkain, gimik, texting ay matatawag ding bisyo.
DROGA, MARIJUANA...
Ang bisyong ito ang pinaka may masamang idudulot sa tao, nakakasira ito ng isipan, nakakaadik at maaari nitong sirain ang buong buhay at pagkatao ng isang nilalang...
SUGAL....
Ang pagsusugal ay bisyo ng mga walang magawa sa buhay.. wala itong maidudulot na maganda sa buhay ng tao dahil madalas na ito pa ang nagdudulot ng kasamaan, pagsasayang ng pera dahil umaasa sa swerte na baka dumoble pa ito sa pagtataya sa sugal..
ALAK...
Lahat na yata ng kabataan ngayon ay nakatikim na ng alak, ano ba ang maidudulot na mabuti nito sa atin??
YOSI...
Masama ang epekto ng paninigarilyo sa gumagamit nito at pati na rin ang nakakalanghap ng usok nito..
BISY0..
Yosi, alak, marijuana, sagal at marami pang iba.. Lahat ng ito ay walang maidudulot na maganda sa buhay ng isang tao.. Lahat ng ito'y nakasasama sa kalusugan at kabuhayan ng bawat tao na nalululong sa mga bisyong ito...
"Masamang epekto ng BISYO!"

* Ang bisyo ay nakakasira ng pag-aaral, sapagkat napupunta ang kanyang atensyon at interest sa kanyang bisyo.

* May mga bisyo na nakakasama sa kalusugan, tulad ng alak, sigarilyo, at pag gamit ng mga ipinagbabawal na gamot.

* Pag ang isang taong ay nalulong sa bisyo, sinasayang niya ang kanyang panahon at pera, sa halip na gumawa ng makabuluhang bagay.

* Ang isang taong nalulong na sa masamang bisyo ay nagiging isang masamang impluwensya sa kanyang kapaligiran.

* Sinisira ng bisyo ang kaisipan ng isang tao. nagiging negatibo ang kanyang mental na aspeto at mga kilos dahil dito nakakagawa siya ng masasamang bagay na maaaring maging krimen. EPEKTO NG: Ipinagbabawal na gamot
Nakapagdudulot ang bawal na gamot ng pansamantalang ginhawa at pag-inam ng pakiramdam sa tao dahil sa epekto ng gamot na ito sa panggitnang sistema ng nerbiyos ng katawan. Ngunit nasusundan ang kaginhawahang ito o pakiramdaman ng ganting-kilos o tugon o reaksiyon mula sa sistema ng nerbiyos, na kinabibilangan ng pagkalungkot o depresyon, o kawalan ng kaginhawahan at hindi mapakali. Dahil sa reaksiyong ito, nabubuo o nahuhubog ang patuloy na paggamit ng bawal na gamot na nagiging isa nang siklo o pag-uulit at panay na paggamit.
Sa kalaunan, naaapektuhan ang sistemang panunaw ng tao, ang kaniyang pagtulog, nagkakaroon ng pagka-iritable ng sistemang nerbiyos o pagkabugnutin. Humahantong rin sa pagkabaliw o pagkasira ng isipan at utak ang adiksiyon sa gamot. Namamatay rin ang tao dahil sa pagkalason sa gamot, o dahil sa pagkitil niya ng sariling buhay.
Nakakaapekto rin sa tao ang sarili niyang kapaligiran. Kabilang dito ang pagiging nag-iisa ng tao, ang pagkakaroon niya ng mga kaibigan kasama at mapagkakatiwalaan, at kalagayan niya sa kaniyang lipunan at tahanan.
Paninigarilyo
Maraming dahilan kung bakit ang paninigarilyo ay mapanganib sa inyong sariling kalusugan at ng inyong pamilya: * Ang paninigarilyo'y nagbibigay ng higit na panganib sa pagkakaroon ng kanser sa baga at labi. (Habang lumalakas ang paninigarilyo, mas malamang ang pagkamatay nang dahil sa kanser.) * Ang paninigarilyo'y nagiging sanhi ng malubhang sakit sa baga, kabilang ang paulit-ulit na brongkitis at emphysema (at nakamamatay sa mga taong may ganitong karamdaman o may hika). * Ang paninigarilyo'y nagiging sanhi rin ng ulser sa bituka o paglala nito. * Ang mga batang may, mga magulang na naninigarilyo ang kadalasang nagkakaroon ng pulmonya at iba pang karamdamang kaugnay ng paghinga kaysa mga batang ang mga magulang ay hindi naninigarilyo. * Kung kayo'y naninigarilyo, mas malamang na kayo'y magkaroon ng sakit sa puso o mamatay sa atake. * Ang mga sanggol ng mga inang naninigarilyo sa panahon ng pagbubuntisay mas maliliit at mas mahinang lumaki kaysa mga sanggol ng mga inang hindi naninigarilyo. * Ang mga magulang, maestra, health worker, at iba pang taong naninigarilyo ay nagpapakita ng di-magandang halimbawa sa mga bata at kabataan, kaya malamang na magaya ang mga ito sa paninigarilyo. * Magastos din ang paninigarilyo. Kung titingnan, kakaunti lamang ang nagagasta pero kung tutuusin ay aabot sa malaking halaga. Sa mga di-maunlad na bansa, marami sa pinakamahihirap na mamamayan ang gumagasta nang mas malaki sa sigarilyo kaysa ginagastos ng ibang bansa para sa programang pangkalusugang nauukol sa isang tao. Kung ang perang ginagasta sa sigarilyo ay ginagasta lamang para sa pagkain, ang mga bata at buong pamilya ay magiging mas malusog.
Paglalasing
Kung nakapagdudulot man ng malaking kasiyahan sa tao ang alak, nakapagdudulot din ito ng malaking paghihirap—lalo na sa mga asawa at anak ng mga amang lasenggo. Ang paminsan-minsang pag-inom ng alak ay maaaring hindi makapinsala. Ngunit napakadalas mangyari na ang paunti-unti ay nagiging todo-todo. Sa maraming panig ng mundo, ang malakas o sobrang pag-inom ng alak ay isa sa mga dahilan ng mga pangunahing problemang pangkalusugan, maging sa mga taong hindi umiinom. Hindi lamang nakapipinsala ang paglalasing sa kalusugan ng mga umiinom (sa pamamagitan ng mga sakit tulad ng cirrhosis sa atay), kundi nakapipinsala rin ito sa pamilya at sa komunidad sa maraming paraan. Sa pagkawala ng matinong pag-iisip kapag lasing at pagkawala ng paggalang sa sarili kapag nakainom—humahantong ito sa labis na kalungkutan, pagwawaldas at karahasan na madalasay nakaaapekto sa mismong pinakamamahal sa buhay. Ilang sakit ang naging resulta dahil ginasta sa alak ng isang tao ang kaunti niyang kinikita sa halip na gamitin ito sa pagpapaunlad ng kabuhayan ng kanyang pamilya?

Pagsusugal
Hindi lang ito pagsasayang ng pera, kundi paglalayo ng sarili sa pamilya dahil imbis na makasama mo ang iyong pamilya at magbonding, ay uunahin mo pa ang iyong pagsusugal.At kung ikaw ay may trabaho o nag-aaral maaaring makaapekto ang pagsusugal dito dahil mas uunahin mo pa ang paggagasta ng iyong pera sa sugalan dahil doon na umiikot ang iyong pag-iisip.
Ilang ama o ina ang nakagastos ng huling sentimo dahil sa pagsusugal samantalang nagugutom ang kanilang mga anak?
Maaari rin itong pagsimulan ng away o gulo,dahil minsan ay sa sobrang pagkalugi o pagkatalo ay umiinit ang mga ulo ng nagsusugal,kaya’t humahantong ito sa pagbabasag ulo o kaya’y patayan.maging magkakaibigan o magkakapamilya ay walang sinasanto dito.
Ano ang dahilan kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang mga kabataan?

1. Ang bisyo ay isang paraan para maiwasan ang mga problema at ang mga dahilan ng pagkakalulong ng kabataan dito ay nagsisimula sa pamilya. Maari din na gusto nilang maging in o yung tinatawag na Peer Pressure.
2. Ngunit hindi lahat ng kabataan ay ganito ang mga dahilan, may mga sarili sarili silang kadahilanan na sila lang ang makakasagot.

3. Sa hindi nila pagkaalam at pagkatakot ng mga Salita ng Dios gaya ng nakasulat sa Biblia sa Ikalawang Timoteo3:15-17, “At mula sa pagkasanggol ay iyong nalalaman ang mga banal na kasulatan na makapagpadunong sa iyo sa ikaliligtas sa pamamagitan ng pananampalataya kay Cristo Hesus. Ang lahat ng mga kasulatan na kinasihan ng Dios ay mapapakinabangan din naman sa pagtuturo, sa pagsansala, sa pagsaway, sa ikatututo na nasa katwiran: Upang ang tao ng Dios ay maging sakdal, tinuruang lubos ng mga gawang mabuti.

Ang mga masasamang pastor na walang paki alam kung mapahamak ang kanilang ina akay, dahil ang mahalaga sa kanila ay pera gaya ng nakasulat sa ISAIAS 56:11 "Oo, ang mga aso ay matatakaw, sila'y kailan man ay walang kabusugan; at ang mga ito ay mga pastor na hindi nangakakaunawa: sila'y nagsilikong lahat sa kanilang sariling daan na mula sa lahat ng dako, bawa't isa'y sa kaniyang pakinabang."
Kaya sa pakinabang lang sila naka tutok, wala silang paki alam kng mapahamak man ang kanilang mga member...

Pag-alam at pagkilala
Mahirap malaman kung gumagamit ng bawal na gamot ang isang tao dahil sa pagkakaiba-iba ng epekto nito sa isang indibiduwal. Bagaman walang mga pagbabagong pangdamdamin o pangkatawan, maaaring mapuna ang hindi pagiging karaniwang kilos ng isang tao sa loob ng mahabang panahon. Ngunit dapat na tandaan na maaaring bahagi lamang ng buhay at paglaki ng isang tao, partikular ng kabataan o mga nagbibinata’t nagdadalagang tao, ang mga pagbabagong ito.
Naririto ang ilan sa mga babalang palatandaan o sintomas ng paggamit ng isang tao ng bawal na gamot: pagkakaroon ng panghihina, mapapansing pagbabago sa gawi sa pagkain, labis na pagkasumpungin, may silakbo o bugsong damdamin at pagkagalit, paglabas ng bahay sa kabuoan ng magdamag, madalas at biglaang pagpapalit ng mga kaibigan o kabarkada, kataka-takang pagkakaroon ng pangangailangan ng salapi, pagkakaroon ng labis na bilang ng pera, pagkawala ng mga mahahalaga at mamahaling mga kagamitan, at pagkakaroon ng suliraning may kaugnayan sa pulisya.

IBA PANG MGA NAKALAP NA IMPORMASYON NA KAUGNAY SA PAG-AARAL:

Isang resolusyon ang inihain sa Kamara de Representantes upang ipagbawal ang paninigarilyo sa mga paaralan at unibersidad.Ayon kay Nueva Ecija Rep. Eduardo Nonato Joson, tinatayang 20,000 Filipino ang namamatay sa mga tinatawag na smoking-related illnesses bawat taon o dalawa bawat oras.Ayon umano sa isang global youth tobacco survey, sinabi ni Joson naumaabot sa 21.6 porsyento ng mga mag-aaral ay naninigarilyo. Sa nasabing bilang, 32.6 porsyento sa kanila ay lalaki at 12.9 porsyento ang babae. Ang malubha, one-fifth ng mga kabataang Filipino ang nagsisimulang matutong manigarilyo sa edad na 10. Sinisi ni Joson ang hindi epektibong kampanyang pamahalaan at mga babala sa pagdami ng mga kabataan nananinigarilyo.

Nalagadaan na ni Pangulong Gloria Macapagal- Arroyo ang Tobacco Regulation Act of 2003 (RA 9211) na naglalayong protektahan ang mga mamamayan laban sa masamang epekto ng paninigarilyo. Sa ilalim ng batas na ito, bawal na ang paninigarilyo sa lahat ng pampublikong lugar gaya ng mga paaralan, ospital, mga terminal, restawran, at iba. Bawal na rin ang pagbebenta ng yosi sa mga tindahan na malapit sa mga paaralan, at di na pagbebetahan nito ang mga menor de edad. Required din ang mga kumpanyang gumagawa ng sigarilyo na ilagay ang health warning sa harapan ng kaha ng yosi. Iba-ban na rin simula 2007 ang mga ads ng mga sigarilyo sa iba’t ibang media.Ayon sa Malakanyang, ang Pilipinas ang kauna-unahang bansa sa mundo na pinakaunang tumupad sa sa panawagan ng World Health Organization na i-regulate ng mga bansa ang paggamit ng mga produktong may nikotina. Mahigpit ang penalty sa mga lalabag sa anti-smoking bill na ito: mula P500 hanggang P400,000 at pagkakulong ng mula 30 araw hanggang tatlong taon, at administrative sanctions. Inaatasan din ng batas ang Kagawaran ng Edukasyon an magsawaga ng info campaign at isama sa school curricula ang masasamang epekto ng pagyoyosi.

BILANG NG MGA KABATAANG NAHUHUMALING SA PANINIGARILYO:
➢20% ng kabataang Pilipino ay nagsisimulang manigarilyo sa edad na 10 pababa. (Miguel-Baquilod, M., NEC, 2001)
➢Isa sa tatlo o 27% ng kabataang Pilipino ay naninigarilyo. (Global YouthTobacco Survey ng WHO at CDC, 2007)
➢Halos 40% ng mga batang lalaki ay naninigarilyo.
➢Apat sa sampung estudyante na may edad na 13-15 ay nakapanigarilyo na.
➢Isa sa walong estudyante ng may edad na 13-15 ay nagsimulang manigarilyo bago ang edad na 10. (CDC_MMWR, 2003)
➢Ang mga batang may magulang na naninigarilyo ay may mataas naposibilidad na manigarilyo rin pagtanda. (FCAP)
➢62% ng mga batang Pilipino ay pinagbebentahan ng sigarilyo sa mga tindahan. (CDC-MMWR, 2005)

Paglalahad ng mga natuklasan at pagbibigay ng mga kahulugan: Hindi natin napapansin na sa pagdaan ng mga oras, araw, buwan, at taon ay parami na ng parami ang mga nalululong sa bisyo, lalong lalo na sa paninigarilyo, pag-inom ng alak, at ang pagkalulong sa mga ipinagbabawal na gamot, kahit na marami ng mga ahensya ang mga nagtutulong tulong upang masugpo ito, hindi parin ito magiging madali para sa kanila lalo na’t ang mga kabataan sa kasalukuyan ay nagiging matigas na ang ulo kahit sariling mga magulang ay sinusuway na.paano pa kaya ang gobyerno? Sa mga nakalap na impormasyon, 62% daw ng mga batang Pilipino ay pinagbebentahan ng sigarilyo sa mga tindahan, mismong mga nagtitinda ay nakadaragdag sa problema kung paano masusulusyunan ang problemang ito, dahil kahit alam nilang mga bata pa ang mga bumibili ay pinagbibilhan nila ito imbis na suwayin ay kinokonsente pa.isa lamang ito sa mga nagpapatunay na mahirap talaga masulusyunan ang problemang ito. Resulta sa inihandang mga katanungan ng mananaliksik: TANONG: “Sino ang pinaka dapat sisihin kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang mga kabataan?”
MAGULANG
* Ay apat (4) ang nagsasabi na ang mga magulang ang pinaka dapat sisihin kung bakit ang isang tao ay nalululong sa masasamang bisyo.
SARILI
* May labing tatlong pumili nito, ang may pinakamataas na bilang ng mga pumili.
GURO
* Walang respondante ang pumili nito
GOBYERNO
* Isa lang ang nagsasabing gobyerno ang dapat sisihin kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang mga kabataan.
BARKADA
* May apat ding nagsasabi na ang barkada ang dapat sisihin kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang mga kabataan.

Talahanayan 1.1

TANONG: “Para sayo ano ang pinakapangunahing dahilan kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang isang tao.”
CURIOSITY
* Walong katao ang mga nagsasabi na para sa kanila ito ang dahilan kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang isang tao.
IMPLUWENSYA NG BARKADA * May labing dalawang katao ang sumagot na ang impluwensya ng barkada ang dahilan kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang isang tao.
PROBLEMA SA PAMILYA * Labing anim na katao ang nagsasabi na ang problema sa pamilya ang dahilan kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang isang tao.
PROBLEMA SA LOVE LIFE * May siyam na katao ang nagsasabing ang problema sa love life ang dahilan kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang isang tao.
WALANG MAGAWA SA BUHAY * Labing dalawang katao ang sumagot ng walang magawa sa buhay ang dahilan kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang isang tao.
KAKULANGAN SA KAALAMAN O KAMANGMANGAN * Walong tao ang mga nagsasabi na para sa kanila ay ang kakulangan sa kaalaman o kamangmangan ang dahilan kung bakit nalululong sa masamang bisyo ang isang tao.
I.N.B. - impluwensya ng barkada
P.S.P- problema sa pamilya
P.S.L.L.-problema sa buhay pag-ibig
W.M.S.B- walang magawa sa buhay
K.S.K.K- kakulangan sa kaalaman o kamangmangan

Talahanayan 2.2

TANONG: * Anong bisyo ang may pinaka matinding epekto sa buhay ng tao?
PAGSUSUGAL
* Tatlong katao ang nagsabing ang pagsusugal ay ang may pinakamatinding epekto sa buhay tao
PANINIGARILYO
* Apat namang katao ang nagsasabing ang paninigarilyo ay ang may pinakamatinding epekto sa buhay tao.
PAG-INOM NG ALAK * Dalawa lang ang nagsasabing ang pag-inom ng alak ay ang may pinakamatinding epekto sa buhay tao.
PAGGAMIT NG MGA IPINAGBABAWAL NA GAMOT O DROGA * Labing pitong katao naman ang nagsasabing ang pag-gamit ng mga ipinagbabawal na gamot o droga ay ang may pinakamatinding epekto sa buhay tao.

Talahanayan 3.3

TANONG: * Tama bang sisihin ang mga magulang kung bakit nalululong sa masasamang bisyo ang kanilang mga anak? * May anim na nagsasabing dapat sisihin ang mga magulang kung bakit nalululong sa masasamang bisyo ang kanilang mga anak. * May labing siyam na nagsasabing hindi dapat sisihin ang mga magulang kung bakit nalululong sa masasamang bisyo ang kanilang mga anak.

Talahanayan 4.4

TANONG: * Kung ikaw ang magdedesisyon, dapat bang huwag ng gumawa ng mga produktong nagbibigay ng malaking pera o buwis, at nagpapaunlad ng ekonomiya sa bansa, ngunit ito naman ay nagbibigay perwisyo at nagdadala sa mga tao sa kapahamakan, tulad ng mga produkto ng alak at sigarilyo. * Labing apat na nagsabi na oo,samantalang labing isa lang ang nagsasabing hindi maa ring itigil ang paggawa ng mga produktong sigarilyo, alak, at iba pang may kinalaman sa bisyo.

Talahanayan 5.5

KONKLUSYON Hindi naman lingid sa atin na halos lahat o karamihan sa mga mamamayang Pilipino ay nalululong na sa ma/sasamang bisyo o mga pangkaraniwang gawain na masyado na tayong nagiging adik sa mga bagay na ito. Hindi rin natin maitatanggi na kahit kaming mga kabataan na ayon kay Gat Jose Rizal ay siyang pagasa "daw" ng bayan ay nalululong na din sa mga bisyong ito.

Lubhang nakakalungkot kung ating iisipin na kung bakit kaya pilit na dumadami ang bilang ng mga taong nalululong sa mga bisyong ito sapagkat kahit saang anggulo naman natin tingnan walang kagandahang maidudulot sa atin, sa halip, nakakasama pa ito sa ating kalusugan, kapaligiran at sa buong sistema ng ating buhay.

Ang pag-gamit ng droga, ay maaaring magkaroon ng depekto sa isipan at takbo ng pagiisip ng taong gumagamit nito. Ang alak at sigarilyo naman, lubhang naaapektuhan ang kalusugan ng taong nalulong sa bisyong ito, nasisira nito ang importanteng "organs" ng ating katawan tulad na lamang ng baga, puso, at maaari ding masira ang ibang parte ng ating utak at ang pagsusugal naman, hindi man ito marahil umiipekto sa ating kalusugan o pagiisip ay mas matindi naman ang epekto nito sa relasyon natin sa ating pamilya, dahil pag naadik ka sa sugal, kakaunti na lang ang maitutuon mong oras sa iyong pamilya, hindi mo sila mabibigyan ng sapat na atensyong kailangan nila, sa ganitong sitwasyon magkakaroon ng hindi pagkakaunawaan sa mga miyembro ng pamilya na maaaring humantong sa matinding hidwaan.

Dahil sa pagkalulong sa mga bisyong ito, nauudyokan ang isang tao na gumawa ng masamang mga bagay tulad ng krimen... pagnanakaw, pagpatay at iba pang masasamang gawain para lang matustusan ang kanilang mga bisyo.

Karamihan sa mga tao ay nahuhumaling sa bisyo dahil gusto nilang takasan at kalimutan ang kanilang mga problemang hinaharap. Dahil din sa sobrang katamaran ng mga Pilipinong pabanjing banjing lang at mga walang magawa sa buhay kaya wala ng alam gawin kundi lumaklak ng alak at magpakaadik sa droga.

Alam nating lahat na ang ating gobyerno ay gumagawa na ng mga hakbang upang hindi na lumala pa ang sitwasyon tungkol sa droga, hinuhuli nila ang mga gumagawa at nageexport ng droga sa ating bansa at pinapatawan ng mabigat na parusa at ang mga nahuhuling gumagamit ng droga ay hinuhuli at pinapatawan din ng parusang nararapat lamang sa kanila. Ngunit hindi pa rin sapat ang ginagawa ng gobyerno para sa problema ng bansa ukol sa pinagbabawal na gamot. Ang mga nalulong na sa droga ay kailangang idala sa mga rehabilitation centers upang sila ay magamot ngunit nangangailangan ito ng mahabang proseso...

Lubhang kay sakit isipin ng mga bagay na ito na kung tutuusin ay hindi naman mahirap umiwas at pigilan ang mga bisyong ito. Hindi rin naman ganon kahirap magbagong buhay kung atin lamang gugustuhin.

REKOMENDASYON
Sa anak na hindi pa gumagamit ng bawal na gamot
Sa pagharap sa suliraning paggamit ng bawal na gamot ng anak, o pag-alam kung gumagamit nga ba ito o hindi, kabilang sa tungkulin at dapat gawin ng magulang ang pagsasagawa ng tamang gawi sa pakikipag-usap sa anak. Pangunahing kabilang din dito ang pagbibigay ng kunsiderasyon sa kaligtasan ng anak at ng ibang tao, kabilang ang mga sarili. Iminumungkahi ng mga dalubhasa ang maingat na pakikipag-ugnayan sa anak dahil sa kaselanan ng paksa, na may kasamang pag-alis ng takot, pagpapakita ng malasakit, at pagpapadama ng pagmamahal sa anak, at walang pagdedebate. Dapat maipahatid sa kinakausap na anak na dahil sa kanilang pagmamahal kaya ayaw nilang mabulid sa paggamit ng masasamang gamot ang kanilang anak .
Sa anak na gumagamit na ng bawal na g amot
Kung gumagamit na ang anak ng bawal na gamot, imumungkahi ng mga dalubhasa ang pagtanggap ng mga magulang sa suliraning kinakaharap. Kabilang sa kalutasan ng pagpapagaling sa anak ang tulong at suportang nagmumula sa mga magulang. Hindi dapat ikatakot o ikahiya ang paghingi ng propesyunal na tulong, partikular na ang mula sa larangan ng panggagamot. Hindi dapat sisihin ng mga magulang ang kanilang sarili sapagkat hindi kabiguan ang suliraning kinakaharap. Isa sa mga dahilan ay ang pagiging likas na bahagi ng buhay ng mga kabataan ang sumubok o mag-eksperimento, kabilang ang pag-inom ng alak at pagsisigarilyo, bukod sa paggamit ng bawal na gamot. May mga kabataan din na nadadala lamang ng kagipitan sa buhay kaya’t gumagamit ng bawal na gamot. Pagkaraan ng kanilang mga suliranin, may posibilidad na tumigil na sila sa paggamit ng masamang gamot.
Prebensiyon
Mayroong mga kaparaanang maisasagawa upang maiwasan ang pagkalulong sa mga bawal na gamot. Pinakamahalaga at nangununa sa mga ito ay ang mismong pag-iwas na makasanayan ng isang tao o pasyente ang pagkakaroon ng pagkahumaling sa mga ito.
Sa tahanan at mag-anak
Kabilang ang mga sumusunod sa mga bagay na maisasagawa ng mga magulang upang maiwasan o mabawasan ang pagkakaroon ng posibilidad na gumamit ang anak ng bawal na gamot: ang pagiging mabuting huwaran (hindi paninigarilyo, hindi pag-inom ng alak,hindi pagsusugal, at hindi paggamit ng bawal na gamot), ang pagiging maalam sa mga paksang may kaugnayan sa bawal na gamot upang magkaroon ng kakayahang makapagpaliwanag sa anak ukol sa masasamang mga maidudulot nito, ang pagiging bukas at pagkakaroon ng katapatan hinggil sa paksa, at ang hindi pagtatangkang takutin lamang ang anak hinggil sa bagay na ito. Mahalaga rin ang tamang pakikipag-usap at pakikinig sa anak, na kinasasangkutan ng pagdinig at pag-unawa sa kanilang mga problema at mga alalahanin, ang hindi pagkakaroon ng labis na reaksiyon, ang hindi pagbabalewala sa mga sinasabi ng anak. Sa pakikipag-usap, kinakailangan ang pagpapalitan ng mga opinyon at pananaw. Hindi lamang ukol sa bawal na gamot ang huwarang tinatalakay ng mga magulang at anak, kasama dito ang mga pang-araw-araw na mga paksang katulad ng kaugnay ng pangyayari sa paaralan, musika, at palakasan. Sa pagiging bukas sa ganitong mga paksa, mas magaang mapag-usapan ang hinggil sa bawal na gamot.
Kabilang pa rin sa katungkulan ng magulang upang maiwasan ng anak ang paggamit ng bawal na gamot ang paggawa ng mga patakaran at pagpaplano. Iminumungkahi ng mga dalubhasa ang pagturo sa anak hingil sa katanggap-tanggap na gawi sa pamumuhay, at pagpapangaral kung paano lulutasin ang mga hindi pagkakaintindihan.
Naaangkop din kilalanin ng mga magulang kung sino ang mga nagiging kaibigan ng kanilang anak, pati na ang mga magulang ng mga kabarkadang ito. Magagamit ding pang-iwas sa masasamang mga gamot ang paghimok at pagtuturo sa anak ng mga mas makalusugang paraan ng pagrerelaks o pamamahinga at mga mabubuting kaparaanan sa pangangasiwa ng mga suliranin sa buhay.
Sa Pagamutan
Kalimitang inilalaan lamang sa mga kamay ng mga kuwalipikadong mga manggagamot, dentista, at siruhanong mga beterinaryo ang paggamit at pagtatago ng mga gamot na bawal ngunit ginagamit sa larangan ng medisina. Ibinibigay lamang nila ang mga ito sa pasyente sa pamamagitan ng pagrereseta.
Sa kaso ng mga pasyenteng may paulit-ulit o kronikong mga karamdaman, pinapalitan ng mga manggagamot, hangga't maaari, ang nakakaadik na mga gamot ng hindi nakakalulong na mga uri.
Sa pamayanan at lipunan
May mga lehislayong inihanda at ipinatupad ang mga bansa upang mabigyan ng regulasyon ang pamumudmod o pamimigay ng mga bawal na gamot sa madla.Isang halimbawa ng batas laban sa mga ipinagbabawal na gamot ang Komprehensibong Batas sa Mapanganib na Gamot ng 2002 (Batas Republika 9165) ng Pilipinas. At ang pagbibigay ng mga kaalaman at babala sa pamamagitan ng mga programa at aktibidad.
Rehabilitasyon
Kapag nahumaling na ang isang tao sa bawal na gamot, nireseta man o hindi, isa sa mga pinakamainam na pagbibigay-lunas ang paglalagay ng pasyente sa isang institusyon para sa mga adikto o drogadiko. Partikular na ang sa loob ng isang pagamutang hindi makakakuha ng bawal na gamot ang pasyente. Pinananatili ang pasyente sa lundayang pagalingan o sentrong pangrehabilitasyon sa loob ng sapat na panahon, upang makapanumbalik sa dati niyang kalagayang hindi umaasa sa nireresetang nakahumalingang gamot. Ginagawa ito upang magkaroong muli ang pasyente ng sapat na pagpigil o pagkontrol sa sarili, at maging respeto sa sarili na makakatulong upang matalikuran ang kanyang adiksiyon. Kapag umalis ang pasyente na may pakiramdam na parang bilanggo, isa itong tanda na hindi ganap o tama ang natanggap niyang paraan ng panggagamot.
Ganito rin ang ginagawa sa mga pasyenteng may umiiral na alkoholismo o pagkaadik sa iba pang mga gamot.

Ilan lamang yan sa mga ipinapatupad na mga hakbangin ng pamahalaan. Ngunit kung patuloy pang tataas ang porsyento ng mga nagbibisyo at hindi ito masulusyunan ng mga nabanggit na mga paraan at hakbangin upang mabawasan man lang ang porsyento ng mga nagbibisyo, hahantong tayo sa pinakamahirap na desisyon ang pagbura ng mga bagay na may kaugnayan sa bisyo--- mga produkto ng sigarilyo, mga alak, at iba pang may kinalaman sa bisyo. Ngunit sa desisyong ito marami ang maaapektuhang kabuhayan ng tao at iba pang sektor ng ekonomiya.

Kung susuriin nating mabuti marami ang naiambag na buwis ng mga produktong nabanggit sa ekonomiya ng bansa, ngunit marami rin itong naidulot na pinsala.Kung kayat mas maigi naring maalis ang mga ito kaysa naman lomobo pa ang bilang ng mga krimen at nagkakasakit sa bansa dulot ng bisyo.

Kaya para sa akin ang mabisang solusyon dito ay burahin sa buong bansa ang mga produktong may kinalaman sa pagbibisyo, alam kung ito ay isang desisyon na maaaring marami ang maapektuhan-mga kabuhayan, ekonomiya ng bansa, at iba pang mga aspekto, ngunit ito lang ang pinakamabisang solusyon dahil kahit saang anggulo natin tingnan ay ang bisyo ang pinagmulan ng lahat, at malaki parin ang masamang maidudulot nito kaysa kapakinabangan sa ating bansa. Kahit wala ang mga buwis ng mga iyon ay uunlad parin ang ating bansa sa iba pang larangan at produkto na walang maaapektuhan at masasaktan. Kung wala ang mga bagay na may kinalaman sa bisyo- malamang walang gulo, walang patayan, walang mapapariwara ang buhay at higit sa lahat walang malaking pagkakasala.

Kaya sana sa pagtakbo ng oras at paglipas ng mga araw, hindi na sana lalong dumami ang bilang ng mga taong nalululong sa mga bisyong ito. Huwag na nating bigyan ng atensyon ang mga ito, sa halip bigyan natin ng pansin ang mga taong nakapaligid sa atin, ang ating mga pamilya, pag-aaral o trabaho at higit sa lahat ang Mahal na Panginoong Jesus.

TALAHULUGAN ADIK- pagkahumaling sa isang bagay ADS- patalastas DEPRESYON- naguguluhan ang isip;hindi mapakali DROGA- anumang kemikal o gamot na nakakaapekto sa pisikal, emosyonal, o sikolohikal sa taong gumagamit nito ILEGAL- labag sa batas ISYU- paksang napapanahon o paksang pinagtatalunan MARIJUANA- isang halaman o dahon na ginagawang pulbos at hinihithit; isang uri ng droga ORGANS- bahagi o parte ng katawan PANANALIKSIK- masusing paghahanap PENALTY-karampatang parusa PORSYENTO- bahagdan REHABILITASYON- pagbabagong ayos; pagbabagong-buhay REKOMENDASYON- tagubilin; payo; mungkahi RESOLUSYON- kapasyahan SALUNGAT- kontra SEKTOR- iba pang bahagi ng lipunan SILAKBO- bugsong damdamin SINTOMAS- palatandaan

BIBLIYOGRAPI

Maranan, Edgardo B.: Gabay sa Kalusugan ng Pamilya (Commission on Population, Mandaluyong, Metro Manila, 1987). Baclagon, Uldaracio S., Philippine Campaigns, Graphic House, Manila: 1952 http://tl.wikipedia.org/wiki/Sigarilyohttp://www.philstar.com/Article.aspx?articleid=434490http://tl.articlestreet.com/Article/The-Many-Perils-Of-Smoking-Tobacco/671975