BUHAY NI JOSE RIZAL

PERYODISASYON
1861 – 1882 (Mga Taon ng Pagsibol)
1882 – 1887 (Pagyabong sa Ibayong Lupain)
1887 – 1888 (Pagsapit ng Unos)
1888 – 1892 (Pakikibaka at Radikalisasyon)
1892 – 1896 (Takipsilim ng Isang Buhay at Bukangliwayway ng Isang Bayani)

1861 – 1882
Mga Taon ng Pagsibol

ipinanganak noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, Laguna mula sa pamilyang inquilino umuupa sa mga Dominico
Francisco Mercado Rizal (1818 – 1898)
Teodora Alonso Realonda (1826 – 1911) bininyagan noong Hunyo 22, 1861 ng kura parokong si Padre Rufino Collantes
Padre Pedro Casañas – nagsilbing ninong
Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda ika-7 sa 11 magkakapatid
Saturnina (1850-1913)
Paciano (1851-1930)
Narcisa (1852-1939)
Olimpia (1855-1887)
Lucia (1857-1919)
Maria (1859-1945)
Jose (1861-1896)
Concepcion (1862-1865)
Josefa (1865-1945)
Trinidad (1868-1951)
Soledad (1870-1929)
Calamba
pusod ng kasaganaang agrikultural tubo, palay, mais, prutas maliit na tindahan, maliit na gilingan ng arina bahay na bato sa tapat ng simbahan, may karwahe at pribadong aklatan

maagang edukasyon ina – unang guro (alpabeto, dasal, tula) pribadong guro
Maestro Celestino
Maestro Lucas Padua
Leon Monroy mga tiyo
Gregorio - pagbabasa
Manuel – palakasan
Jose Alberto – sining
Sa Aking mga Kabata
Biñan – Maestro Justiniano Aquino Cruz

mga kasawian sa batang gulang pagkamatay ng kapatid na si Concepcion sa edad na 3 dahil sa sakit pagkakakulong ng 2 ½ taon ng ina na pinagbintangan ng tangkang paglason sa asawa (Teodora Formosa) ng kapatid na si Jose Alberto

Ateneo Municipal (1872-1877) bahagi ng Carthagena (externos) Romano (internos) sa simula ay di gaanong mahusay sa Espanyol kaya’t nasa dulo ng klase naging “emperador” sa pagtatapos ng buwan nakakuha ng gradong “sobresaliente” sa lahat ng asignatura nagtapos ng Bachiller en Artes na isa sa may pinakamataas na karangalan aktibong kasapi ng Kongregasyon ni Maria, Academia ng Literaturang Espanyol at Academia ng mga Likas na Agham nahasa ang husay sa pagsulat ng tula sa pamamagitan ni Padre Francisco de Paula Sanchez Mi Primera Inspiracion; Felicitacion; El Embarque:Himno a la Flota de Magallanes; Y Es Español: Elcano, el Primero en dar la Vuelta al Mundo; El Combate: Urbiztondo, Terror de Jolo; Un Recuerdo a Mi Pueblo; Alianza Intima Entre la Religion y la Buena Educacion; Por la Educacion Recibe Lustre la Patria; El Cautiverio y el Triunfo: Batalla de Lucena y Prision de Boabdil; La Entrada Triunfal de los Reyes Catolices en Granada; El Heroismo de Colon; Colon y Juan II; Gran Consuelo en la Mayor Desdicha; Un Dialogo Alusivo a la Despedida de los Colegiales; Al Niño Jesus; A La Virgen Maria; La Tragedia de San Eustaquio nag-aral ng pagpipinta (Agustin Saez), eskultura (Teodoro Romualdo de Jesus) lilok ng imahe ng Birheng Maria mula sa kahoy na batikuling, Sagradong Puso ni Hesus gymnastics at pag-eeskrima

Segunda Katigbak mula Lipa, Batangas kaibigan ng kapatid na si Olimpia mag-aaral sa La Concordia nakatakdang ikasal sa kababayang si Manuel Luz

Universidad de Santo Tomas (1877-1882) ayaw ng payagan ng inang magpatuloy sa pag-aaral ngunit nanghinayang ang ama at kapatid
Pilosopiya at Letra
Medisina – payo ni Padre Pablo Ramon - gamutin ang inang nabubulag
Ateneo
agrimensura (land surveying) nanatiling kasapi ng Kongregasyon ni Maria at Academia ng Literaturang Espanyol

kalupitan ng guardia civil habang nagbabakasyon sa Calamba hindi nakapagsaludo kaya’t hinampas ng espada inireklamo sa Gobernador Heneral ngunit walang kinahinatnan

mga grado aprovado – 1 bueno – 8 aprovechado / notable – 6 sobresaliente – 6 (karamihan ay mula sa mga kursong kaugnay ng teolohiya at batas) itinuturing ng ilan na bunga ng diskriminasyon sa unibersidad binigyang pabor ng mga Dominico nang pinayagang sabay na kunin ang mga preparatoryong kurso at unang taon ng medisina sa 24 orihinal na bilang ng mga mag-aaral, 7 lamang ang nakapagtapos ng unang taon kung saan si Rizal ang ikalawa sa pinakamataas sa 3 peninsulares at 3 insulares , 1 lamang ang umabot sa ikaapat na taon

tunay na interes ay sining at pilosopiya at HINDI medisina maraming distraksyon mga gawain sa Ateneo samahan sa UST – El Compañerismo (Compañeros de Jehu) ilang kababaihan

Binibining L taga Pakil, Laguna higit na matanda, maaaring ang gurong si Jacinta YbardoLaza

Leonor Valenzuela
Orang
kapitbahay sa tinutuluyan sa Intramuros mga sulat ay ginamitan ng tintang may asin at tubig kaya’t di nakikita kundi idadarang sa apoy

Leonor Rivera
Taimis
mula Camiling, Tarlac anak ng tiyo na si Antonio Rivera na tagapangasiwa ng Casa Tomasiana kung saan rin nangupahan si Rizal mag-aaral sa La Concordia

A La Juventud Filipina (1879) timpalak ng Liceo Artistico Literario de Manila para sa mga katutubo nagwagi ng unang premyo (panulat na pilak)
El Consejo de los Dioses (1880) timpalak para sa mga Espanyol at indio nanalo ng unang premyo (gintong singsing at busto ni Miguel Cervantes)
Junto al Pasig isinulat sa kahilingan ng mga Heswita para sa pista ng Immaculada Concepcion
A Filipinas; Abd el-Aziz y Mahoma, Al M.R.P. Pablo Ramon

Paciano malaking ambag sa mga ideyang politikal ni Rizal sumpaan ng magkapatid (1878) kay Jose mapupunta ang tungkuling itaguyod ang kapakanan ng mga Pilipino kay Paciano babagsak ang tungkuling alagaan ang kanilang magulang, habang sinusuportahan si Jose sa lahat ng kanyang makakaya isa lamang ang pakakasal

1882 – 1887
Pagyabong sa Ibayong Lupain

pagtungo sa Europa palawakin ang kaalaman upang maikumpara ang progresibong buhay sa ibayong dagat sa mabagal at makalumang kalagayan ng kolonya tapusin ang pag-aaral ng medisina sa Europa at makapagsanay nang mahigit na makabagong pamamaraan ng panggagamot sa mata plano ay alam lamang nina Paciano at Antonio Rivera

Singapore
Colombo, Ceylon
Aden (Yemen)
Suez Canal
Port Said, Egypt
Naples,Italy
Marsailles, France
Barcelona
isinulat ang sanaysay na Amor Patrio nailathala sa Diariong Tagalog gamit ang pangalang Laong Laan realisasyong ang inang bayan ay ang Pilipinas

Universidad Central de Madrid kursong Medisina at Pilosopiya & Letra natapos ang Licenciado en Medicina na may gradong Aprobado (1884) ngunit hindi na kumuha ng Doktorado sapagkat di naman magtuturo natapos ang Licenciado en Filosofia y Letras na may gradong Sobresaliente (1885)

pagpipinta, iskultura, wikang Pranses, Aleman at Ingles sa Academia de San Carlos pamamaril at eskrima pagbisita sa mga silid-aklatan, pagdalo sa mga lektura, mga pista at panonood ng opera

Consuelo Ortega Y Rey anak ni Don Pablo Ortega Y Rey, liberal na Espanyol ginawan ng tulang A la Señorita C.O.Y.R. napangasawa ni Eduardo de Lete

Circulo Hispano-Filipino tula at debate
Me Piden Versos
Dr. Miguel Morayta propesor ng Kasaysayan sa unibersidad na pinatalsik dahil sa mga liberal na paninindigan
Masonerya
sumapi sa Lodge Acacia (1883) gamit ang pangalang Dimasalang master mason ng Lodge Solidaridad (1890) at ng Le Grand Orient France (1892)

koleksyon ng mg aklat
The Holy Bible; Lives of the Presidents of the United States; Complete Works of Voltaire; Complete Works of C. Bernard; Complete Works of Horace; Ancient Poetry; Works of Thuycidides; The Byzantine Empire; The Renaissance; Hebrew Grammar; The Characters of La Bruyere; History of the French Revolution; The Works of Alexander Dumas; Louis XIV and His Court; The Wandering Jew; Uncle Tom’s Cabin

suliranin sa Calamba pagbagsak ng ani ng tubo at palay pagkapeste ng mga alagang pabo pagtaas ng singil sa renta

talumpati ng papuri para kina Juan Luna (Spoliarium) at Felix Resurreccion Hidalgo (Virgenes Cristianas Expuesta al Populacho) na nagwagi sa Pambansang Eksposisyon ng Sining ang pagiging henyo ay walang kinikilalang bansa, sumisibol ito kahit saan

Paris nagsanay ng optalmolohiya sa ilalim ni Dr. Louis de Weckert nakasama ang mga kaibigang sina Trinidad Pardo de Tavera, Luna at Hidalgo kung kailan kasalukuyang ipinipinta ni Luna ang Pacto de Sangre nagmodelo sa ilang pinta ni Luna

Alemanya
Heidelberg
nagsanay rin sa ilalim ni Dr. Otto Becker A Las Flores de Heidelberg
Wilhelmsfeld
tumira kay Pastor Karl Ullmer nagsimula ng pagsusulat kay Propesor Ferdinand Blumentritt, etnolohistang nag-aaral ng wikang Tagalog
Leipzig
isinalin ang William Tell at mga fairy tale ni Hans Christian Andersen sa Tagalog
Dresden
Berlin nakilala sina Dr. Feodor Jagor na nagsulat ng Travels to the Philippines lumahok sa Samahang Anthropolohiya, Ethnograpiya, Heograpiya

pagsusulat ng Noli Me Tangere sinimulan ang pagsusulat sa Espanya, natapos sa Alemanya inspirasyon ang Uncle Tom’s Cabin naipalimbag sa Berlin sa tulong ni Maximo Viola na nagpahiram ng P300 para sa 2,000 sipi

paglalakbay sa Europa kasama si Maximo Viola
Alemanya (Dresden) pinta ng Prometheus Bound
Austria (Leitmeritz) unang pagkikita kay Ferdinand Blumentritt
Prague
libingan ni Nicolas Copernicus kuwebang pinagkulungan kay San Juan Nepomuceno
Switzerland(Geneva)
Italia (Venice, Florence, Roma)
Pransya (Marsailles) sumakay ng barko pauwi ng Pilipinas

1887 – 1888
Pagsapit ng Unos

dahilan ng pagbabalik sa Pilipinas kagustuhang maoperahan ang mata ng ina pagsilbihan ang mga kababayan alamin ang epekto ng nobelang Noli patunayang di lamang siya matapang dahil malayo sa Pilipinas alamin kung bakit di na sumulat si Leonor

nagtatag ng klinika sa Calamba nakilala bilang Doktor Uliman

nagbukas ng gymnasium nagturo ng eskrima, pamamaril at gymnastika upang turuan ng ibang libangan ang mga kababayan sa halip na pagsusugal

namatay ang kapatid na si Olimpia sa panganganak hindi pinahintulutang makita si Leonor sa Dagupan

ipinatawag at kinausap ni GH Emilio Terrero pinabantayan sa militar na si Tenyente Jose Taviel de Andrade ipinasuri ni Arsobispo Pedro Payo, OP sa Rector ng UST ang sipi ayon sa komiteng binuo, ang nobela ay heretiko, iskandaloso, subersibo ipinasuri din sa Permanenteng Komisyon ng Sensura sa pamumuno ni Padre Salvador Font, kura ng Tondo nirekomenda ang pagbabawal ng pag-aangkat, muling paglilimbag at pamamahagi ng nobela

P. Jose Rodriguez isinulat ang polyetong Caiingat Cayo na nagbababalang ang magbabasa ng Noli ay gagawa ng mortal na kasalanan
Vicente Barrantes manunulat sa España Moderna na tumuligsa rin sa nobela ipinagtanggol nina
Marcelo del Pilar – Caiigat Cayo
P. Vicente Garcia – Pilipinong pari tumaas ang halaga ng sipi mula P1 ay naging P50

Hacienda de Calamba imbestigasyon ng mga lupain ng mga prayle sa hinalang di nagbabayad ng sapat na buwis, sa utos ni GH Terrero tumulong si Rizal sa pagbuo ng ulat ukol sa kalagayang agraryo sa Calamba humantong sa pagtanggi ng mga taga-Calamba na magbayad ng renta nagsilbing unang abogado sina Ambrosio Rianzares Bautista, pinalitan ni Felipe Buencamino

panig ng mga taga-Calamba pagkalugi ng taumbayan sapagkat tanging mga Dominico ang nakikinabang malawak na pag-aari ng mga Dominico, pati ang mga tirahan ng mga tao pagtaas ng renta taun-taon P45 → P900 hindi nagbibigay ang mga Dominico sa pista pang-aagaw ng lupa mataas na interes tuwing huli sapagbabayad ng renta

panig ng mga Dominico lahat ng lupaing pag-aari ng mga Dominico ay dokumentado marami sa mga lupain ay pinaupahan nang libre, kabilang na ang pinangasiwa kay Paciano sa Pansol hindi yumayaman ang mga Dominico sa mga lupain, panustos sa UST, Letran, mga seminaryo at misyon pagkalugi ng taumbayan ay dahil sa pagsusugal

*nanalo ang mga taga-Calamba sa korte ng bayan ngunit binaliktad ng Korte ng Santa Cruz, at ng Real Audiencia ang desisyon, pabor sa orden ng Dominico na kalauna’y sinang-ayunan din ng Kataas-taasang Hukuman sa Madrid sinira ang may 50 tahanan pinaalis sa Calamba at pinatapon sa iba’t ibang lalawigan ang mga kaanak ni Rizal
* masasalamin sa El Filibusterismo (Kabesang Tales)

mga akusasyon kay Rizal mason mangkukulam espiya ng mga Aleman naglagay diumano ng bandila ng Alemanya sa tuktok ng Bundok Makiling pinayuhan ni GH Terrero na umalis na ng Pilipinas bago umalis ay isinulat ang Himno al Trabajo bilang parangal sa mag taga-Lipa, Batangas sakay ng barkong Don Juan patungong Hongkong, nakilala si Perfecto Rufino Riego na makatutulong sa pagpuslit ng mga sipi ng Noli sa Pilipinas, kasama si Jose Maria Basa ayon kay Riego, nabanggit ni Rizal na isa ring dahilan sa madaliang paglisan ng bansa ay ang nais na patunayang kaya niyang tumungo kahit saan, anumang oras kahit walang salapi kaugnay ng alok ng mga prayleng Dominico, Augustino, Recolletos na gagastusan ang pag-aaral sa ibang bansa, P500 maaaring kunin sa anumang bangko

1888 – 1892
Pakikibaka at Radikalisasyon

Hong Kong nakita ang yaman ng Ordeng Dominico na nagmamay-ari ng maraming negosyo (bahay paupahan, sosyo sa mga bangko)
Macau
kolonya ng Portugal
Japan
tumuloy sa Legasyong Espanyol upang patunayang hindi siya sangkot sa anumang subersibong gawain laban sa Espanya rickshaw – paglabag sa dangal ng tao nag-aral ng Nihongo, kabuki, judo

Seiko Usui (O-Sei-San) marunong mag Ingles at Pranses
Tetcho Suehiro mamamahayag na kumakalaban sa kawalang katarungan isinulat ang Dead Traveler at Storm over the Southern Sea

Estados Unidos paghanga sa kaayusan, kaunlaran kawalan ng pagkakapantay-pantay ng lahi pagkwarantina sa barkong Belgic, dahil sa mga sakay na mga Tsinong coolie diskriminasyon sa mga itim ang Amerika ay isang may napakahusay na kalayaan ngunit para lamang sa mga puti

London
Sucesos de las Islas Filipinas ni Antonio Morga sinaliksik sa British Museum sa tulong ni Dr. Reinhold Rost

sandaling pagbisita saPransya at Espanya kung kailan unang nakilala sina Marcelo del Pilar at Mariano Ponce

nabalitaan ang pagtatatag ng pahayagang La Solidaridad sa pamamatnugot ni Graciano Lopez Jaena sumulat ng mga artikulo sa ilalim ng pangalang Dimasalang at Laong Laan
La Vision del Fray Rodriguez
Liham sa mga Dalaga ng Malolos

mga eskultura Prometheus Bound The Triumph of Death Over Life The triumph of Science Over Death

Gertrude Beckett anak ng may-ari ng inuupahan sa Primrose Hill ginawan rin ng eskultura nilisan ang London sa pangambang mapalapit nang husto sa kanya

Paris
Samahang Kidlat – pagsasama-sama ng mga kabataang Pilipino na nasa Paris sa panahon ng Eksposisyong Unibersal
Indios Bravos – pagmamalaki sa lahing indio tulad ng mga Indian Americans
RDLM (Redencion de los Malayos)

pagkakalathala ng anotasyon ng Sucesos de las Islas Filipinas isinulat ang satirikang Por Telefono bilang sagot sa pag-atake ni Padre Salvador Font sa Noli Me Tangere nasimulan din ang paglalathala ng Filipinas Dentro de Cien Años sa La Solidaridad matrahedyang pagwawakas ng pangongolonya ng Espanya kung hindi magpapatupad ng pagbabago interes ng Estados Unidos na manakop

Brussels, Belgium mas tahimik at higit na mura ang pamumuhay patuloy na pagsusulat sa La Solidaridad
La Verdad Para Los Todos, Verdades Nuevas, Una Profanacion, Diferencias, Ingratitudes, Sin Nombre, Sobre la Nueva Ortografia de la Lengua Tagala, Cosas de Filipinos, Sobre la Indolencia de los Filipinos tulang A Mi Musa masasamang balita buhat sa Pilipinas pagkatalo ng kaso sa Real Audiencia, kautusan ng pagpapatalsik sa mga taga-Calamba demanda laban sa ama kaugnay ng di pagbabayad ng upa sa mga paring Dominiko pagpapatapon sa kapatid na si Paciano at mga bayaw na sina Antonio Lopez at Silvestre Ubaldo sa Mindoro pagpapatapon sa 1 pang bayaw na si Manuel Hidalgo sa Bohol sa utos ni GH Valeriano Weyler

pamumuna pagsusugal ng mga Pilipino sa Madrid plano ni Jaena na magtungo sa Cuba
Dapat siyang umuwi sa Pilipinas at mamatay na naninindigan sa kanyang mga ideya. Minsan lang namamatay ang isang tao, at kung hindi pa siya mahusay na mamamatay, naglaho na ang isang magandang pagkakataong hindi na babalik muli…Kung kailangan mang may mamatay, hayaang mamatay siya sa kanyang sariling bayan, mula sa kanyang bayan, at para sa kanyang bayan (hango sa sulat ni Rizal kay Mariano Ponce)

Suzanne Jacoby / Suzanne Thill pamangkin ng tagapangasiwa ng inuupahang bahay

Madrid, Espanya apela sa Tribunal Supremo para sa natalong kaso ng pamilya sa Calamba
Marcelo del Pilar bilang abugado humingi ng tulong mula sa Asocacion Hispano Filipino upang makausap ang Ministerio de Ultramar ngunit di nakumbinsi ang bagong Ministro na si Antonio Maria Fabie itinuloy ang marahas na pagpapaalis sa mga taga-Calamba

iba pang kasawian balita ng pagkamatay ng mga kaibigang sina Jose Maria Panganiban at Feliciano Gonzales Timbang alitan kay Antonio Luna dahil kay Nelly Boustead alitan kay Wenceslao Retana hinamon ni Rizal ng duelo dahil sa paninira sa pamilya balita ng pagpapakasal ni Leonor Rivera sa inhinyerong Ingles na si Henry Kipping

hidwaan kay Marcelo del Pilar halalan kung sino ang magsisilbi bilang Responsable na tagapamuno ng kanilang gawain sa Espanya, kasama na ang pagpapalakad ng La Solidaridad sinuportahan nina Mariano Ponce, Galicano Apacible, Edilberto Evangelista, Jose Alejandrino, atbp
Apacible: marami sa amin ang sumuporta sa kandidatura ni Rizal sapagkat ang kanyang paninindigan ay paghiwalay sa Espanya at higit na radikal

tinanggihan ni Rizal ang pagkakahalal at tuluyang nilisan ang Madrid nagbitiw sa kilusang propaganda upang bigyan ng pagkakataon ang ibang makapagsulat sa pahayagan, at di na mahati ang samahan sa Espanya di na muling sumulat para sa La Solidaridad hindi na ang La Solidaridad ang tamang instrumento ng pakikipaglaban nawalan na ng pag-asa para sa Espanya ang pakikipagdebate sa pamahalaan ay pagsasayang lamang ng panahon

Marcelo del Pilar | Jose Rizal | tumungo sa Espanya upang hingin ang mga sumusunod:Pilipinas bilang lalawigan ng Espanyamga Pilipino bilang mamamayang Espanyolpantay na proteksyon sa ilalim ng Saligang Batas | ugat ng suliranin ay kolonyalismong Espanyolpagsikapan ng pagpapalaganap ng kaliwanagan sa mga Pilipinotanging dahilan ng pagtungo sa Europa ay para sa mga kaalamang wala sa Pilipinasmatapos makapag-aral, katungkulan ng mag-aaral na umuwi sa bayan at tulungang ang kababayan |

Biarritz, Pransya tumuloy sa pamilyang Boustead, niligawan at inalok ng kasal si Nelly hindi natuloy dahil sa kondisyong yakapin ang Protestantismo di gusto ng ina sa paniniwalang ang hangad ay ang yaman ng pamilyang Boustead

Ghent, Belgium tumungo kasama si Jose Alejandrino upang maghanap ng murang palimbagan para sa El Filibusterismo sinimulang isulat nang umuwi sa Calamba at natapos sa Biarritz tingi-tinging bayad sa manlilimbag hanggang mahinto tinulungan ni Valentin Ventura na matapos ang pag-imprenta

Hong Kong orihinal na balak ay bumalik na ng Pilipinas ngunit pinigilan ng mga kaibigan (Luna, Ventura, Pardo de Tavera) pinayuhan ni Paciano na sa Hong Kong na lamang manirahan upang di malagay sa panganib pinahiram ni Jose Maria Basa ng pamasahe patungong Hong Kong nagtatag ng klinika at nagpraktis ng pagiging optalmologo naging kilalang siruhano sa mata, binayaran ang mga pinagkakautangan muling nakapiling ang pamilya Francisco, Paciano, Silvestre Ubaldo (bayaw), Teodora, Lucia, Josefa, Trinidad bago nakarating ang ina (74 edad) ay hinuli at pinaglakad ng 4 na araw patungong Santa Cruz, Laguna sa salang di paggamit ng tamang pangalan inoperahan sa ikalawang pagkakataon ang mata ng ina

proyekto sa Sandakan (Borneo) gawing “Bagong Calamba” pag-upa sa 100,000 ektaryang lupain sa loob ng 999 na taon hiningan ng pahintulot si GH Eulogio Despujol ngunit di sumang-ayon dahil sa magiging kakulangan ng mga manggagawa sa Pilipinas, bukod sa di makabansa ang nasabing hakbangin

mga naisulat habang nasa Hong Kong
Ang Mga Karapatan ng Tao
A la Nacion Española
Sa Mga Kababayan
Una Visita a la Victoria Gaol
Colonization du British Nor Borneo, par des Familles de Iles Philippines saligang batas ng La Liga Filipina ideya ni Jose Maria Basa

pasyang bumalik sa Pilipinas itatag ang La Liga Filipina pabulaanan si Eduardo de Lete sa isinulat sa La Solidaridad na inabandona ni Rizal ang pakikipaglaban para sa bayan kausapin si GH Despujol ukol sa proyekto sa Sandakan

nag-iwan ng 2 liham sa kaibigang Portuges na si Dr. Lorenzo Marques sa tagubiling ito ay bubuksan lamang sa kanyang kamatayan para sa magulang, kapatid at kaibigan para sa mga Pilipino

kasabay ng pagbibigay ng garantiya ng kaligtasan ng Konsul ng Espanya sa Hong Kong, hinainan si Rizal ng kaso laban sa relihiyon at bayan sa Pilipinas

1892 – 1896
Takipsilim ng Isang Buhay at Bukangliwayway ng Isang Bayani

dumating sa Pilipinas kasama si Lucia binisita si GH Despujol upang ihingi ng kapatawaran ang ama binisita ang mga kapatid at mga kaibigan sa Gitnang Luzon

itinatag ang La Liga Filipina noong ika-3 ng Hulyo 1892 sa bahay ng kaibigang si Doroteo Ongjunco sa Ylaya, Tondo motto “Unus Instar Omnium” (isa tulad ng lahat) mga layunin pagbubuklod ng kapuluan pagtutulungan sa panahon ng kagipitan pagtatanggol sa lahat ng uri ng karahasan pagtataguyod ng edukasyon, agrikultura, kalakalan pag-aaral at pagsasakatuparan ng mga reporma pamunuan at kasapi Pangulo – Ambrosio Salvador Piskal – Agustin de la Rosa Ingat-Yaman – Bonifacio Arevalo Kalihim – Deodato Arellano (bayaw ni Marcelo del Pilar) Apolinario Mabini, Andres Bonifacio, Timoteo Paez, Pedro Serrano Laktaw, atbp.

muling ipinatawag ni GH Despujol dahil sa nakitang babasahing Pobres Frailes (sinasabing akda ni Padre Jacinto) sa mga gamit ni Lucia Hulyo 7 – pinaaresto at ikinulong sa Fuerza Santiago Hulyo 15 – isinakay sa barkong Cebu upang ipatapon sa Dapitan, Zamboanga

Dapitan nanirahan sa bahay ni Kapitan Ricardo Carnicero, corregidor ng Dapitan
1 sa 3 nagwagi sa loterya
P6200
P2000 sa ama
P200 kay Jose Maria Basa natira ay ibinili ng lupain sa Dapitan at Talisay

palitan ng sulat nina Rizal at Padre Pablo Pastells ipinadala rin si Padre Francisco de Paula Sanchez upang tulungan si Padre Antonio Obach na hikayatin si Rizal na iwaksi ang kanyang mga “pagkakamali sa relihiyon”

parihabang bahay kung saan si Rizal nakatira kasama ang bumisitang ina, kapatid na sina Trinidad, Narcisa at Maria, at pamangkin sa likod nito ay ang nakahiwalay na istruktura ng kusina oktagonal na bahay kung saan tumutuloy ang mga estudyante dinagdagan ng isa pang kwadradong bahay
21 →16 na mag-aaral sa halip na magbayad ay tumutulong sa iba’t ibang proyekto para sa komunidad pagbabasa, pagsusulat, wikang Espanyol at Ingles, heograpiya, kasaysayan, matematika, geometry, moralidad, agham, palakasan (gymnastics, boksing, paglangoy, arnis, atbp) klase ay mula ika-2 hanggang ika-4 ng hapon
2 maliit na kubo para sa mga pasyente – pambabae at panlalaki libre ang panggagamot sa mahihirap na pasyente nagturo ng paggamit ng halamang gamut

gumawa ng sistemang patubig para sa mga tahanan sa Dapitan nilinis ang mga latian at masusukal na lugar upang mabawasan ang mga insidente ng malaria mapa ng Mindanao katulong si Padre Francisco de Paula Sanchez, inayos ang plaza ng pueblo at nilagyan ng pailaw ang mga daan gamit ang langis ng niyog heksagonal na bahay na tirahan ng mga alagang manok nagnegosyo sa pangingisda, kopra, apog kasosyo ang isang mangangalakal na si Ramon Carreon nagtatag ng kooperatiba ng mga magsasaka nagturo ng makabagong paraan ng pagtatanim, pag-ani at pagmamanupaktura ng abaka nag-angkat ng makinarya mula sa Amerika nakaimbento ng sulpukan (lighter) na gawa sa kahoy at makinang gumagawa ng ladrilyo (bricks) nangalap ng mga ispesimen ng mga halaman at hayop

nagpatuloy sa pag-aaral ng iba’t ibang wika
Cebuano, Subanun, Tagalog, Ilokano, Malay mga akdang naisulat
A Ricardo Carnicero,
Himno A Talisay,
El Canto del Viajero, Mi Retiro eskultura Mother’s Revenge

Kapitan Juan Sitges corregidor na pumalit kay Carcinero

Florencio Namanan nagpanggap na kaanak na si Pablo Mercado lumalabas na inupahan ng mga paring Recolletos upang mag-espiya at maghanap ng ebidensya laban kay Rizal

Josephine Bracken
Irlandes na 18 taong gulang mula sa Hong Kong dumating sa Dapitan upang ipagamot ang ama-amahang si George Taufer nagplanong magpakasal ngunit di pinahintulutan ng simbahan dahil sa pagiging mason ni Rizal nagkaroon ng anak na pinangalanang Francisco ngunit agad binawian ng buhay dahil kulang sa buwan

Pio Valenzuela ipinadala ng Katipunan upang sumangguni ukol sa Himagsikan tinutulan at sinabing di pa napapanahon ang rebolusyon dahil kulang sa kahandaan at kagamitan bagamat marami ang mga kasaping masa, di sapat ang suporta mula sa mayayamang pamilya kulang sa armas at kasanayang pandigma payong lapitan si Antonio Luna

liham mula kay GH Ramon Blanco na pinahihintulutang magtungo sa Cuba upang magsilbing doktor una ng ipinayo ni Blumentritt upang makalaya sa pagka-destierro ibinenta ang mga lupain at iba pang ari-arian bumalik sa Maynila kasama si Josephine, Narcisa, ilang pamangkin at mag-aaral sakay ng barkong España

Maynila hindi inabutan ang barkong Isla de Luzon papuntang Espanya inilipat sa barkong Castilla habang hinihintay ang susunod na barkong bibiyahe (Agos.6–Set.2, 1896) isinakay sa barkong Isla de Panay patungong Espanya pinayuhan ni Don Pedro Roxas na magpaiwan sa Singapore ngunit tumanggi lumabas ang utos ng pagpapa-aresto kay Rizal

dumating sa Barcelona noong Oktubre 3, 1896 nagsilbing bantay si Hen. Eulogio Despujol ikinulong sa Montjuich isinakay muli sa barkong Colon noong Oktubre 6, 1896 upang ibalik sa Pilipinas

Singapore sa pakiusap nina Antonio Ma. Regidor at Sixto Lopez, tinangka ng abogadong si Hugh Fort na hainan ng writ of habeas corpus upang mapalaya ngunit nabigo

dumating sa Maynila noong Nob. 3 ikinulong sa Fuerza Santiago kung saan naroon din ng iba pang pinaghihinalaang kasabwat sa Himagsikan, kabilang na si Paciano

sinimulan ang imbestigasyon noong Nobyembre 20 ginamit na ebidensya ang ilang liham ni Rizal sa kanyang pamilya at kaibigan, liham ng ilang kaibigan ni Rizal, ilang akda ni Rizal tulad ng Kundiman at A Talisay, talumpati ni Emilio Jacinto, testimonya ng mga pinahirapang bilanggo rekomendasyong litisin sa isang hukumang militar mula sa 100 pangalan, pinili ni Rizal na tagapagtanggol si Luis Taviel de Andrade

mga akusasyon pangunahing tagapagtatag at buhay na kaluluwa ng insureksyong Pilipino tagapagtatag ng mga samahan, pahayagan at aklat na nagpapaalab at nagpapalaganap ng mga ideya hinggil sa rebolusyon

bago magsimula ang paglilitis, pinalitan si GH Ramon Blanco ni GH Camilo de Polavieja sumulat si Rizal ng manipesto hinihingi ang pagwawakas ng rebelyon at pakikipapaglaban para sa mga kalayaan sa pamamagitan ng edukasyon di pinahintulutang ipalabas ng mga awtoridad
Disyembre 26 nagsimula ang paglilitis ng sa araw ding iyon ay nagdesisyon ang korte-militar na si Rizal ay maysala at dapat parusahan ng kamatayan sa pamamagitan ng firing squad

Disyembre 28 nilagdaan ni GH Polavieja ang hatol na kamatayan

Disyembre 29 pinaalam kay Rizal ang hatol at sintensya inilipat kapilyang may mga relihiyosong imahen upang mahikayat na bumalik sa Katolisismo binisita nga mga dating guro at pari mula sa Ateneo Padre Miguel Saderra Mata, Luis Viza, Antonio Roselle, Federico Faura, Jose Vilaclara, Vicente Balaguer Santiago Mataix - mamamahayag ng El Heraldo de Madrid pagsulat ng tulang nakilala bilang Ultimo Pensamiento (Mariano Ponce) / Ultimo Adios (P. Mariano Dacanay) itinago sa loob ng alkohol na lutuan na ibinigay kay Trinidad usapin ng retraksyon unang binuksan ni Padre Balaguer ang isyu ipinadala ni Arsobispo Bernardo Nozaleda kay Padre Balaguer ang burador na palalagdaan kay Rizal ang bersyong inihanda ni Padre Pio Pi ang sinang-ayunan ni Rizal binago nang kaunti at isinulat ang retraksyon kung saan itinatakwil ang Masonerya at mga ideyang anti-Katoliko binisita rin ng ina, mga kapatid na si Trinidad, Narcisa, Lucia, Josefa, Maria iba pang Espanyol tulad nina Padre Estanislao March, Don Silvino Lopezes Tuñon,Don Gaspar Cestaño, abogadong si Hen. Taviel de Andrade

Josephine Bracken binigyan ng sipi ng aklat na Imitacion de Cristo

sumulat ng liham para kay Blumentritt, Paciano, sa ama at ina

Disyembre 30 6:30 nu simula ng martsa mula Fuerza Santiago patungong Bagumbayan kasama sina Taviel de Andrade, Padre March at Vilaclara nakatali ang bisig normal ang pulso ayon kay Dr. Felipe Ruiz Castillo nagwika ng Consummatum est

Disyembre 30 7:03 nu binaril nang patalikod ngunit pumihit kaya’t bumagsak nang nakaharap sa pagsikat ng araw

hindi ibinigay sa mga kaanak ang labi inilibing sa di na ginagamit na sementeryo ng Paco kung saan natagpuan ni Narcisa nilagyan ng palatandaang RPJ sa pag-okupa ng mga Amerikano sa Maynila, pinayagang kunin ang kanyang labi dinala sa bahay ni Narcisa sa Binondo inilipat noong Disyembre 30, 1912 sa base ng itinatayong bantayog sa Luneta